NRC Onbehaarde Apen

De Nobelprijs voor natuurkunde gaat dit jaar naar John Hopfield en Geoffrey Hinton. Zij krijgen de Nobelprijs Natuurkunde voor hun pionierswerk aan kunstmatige neurale netwerken.

Host: Gemma Venhuizen

Gasten: Dorine Schenk en Laura Wismans

Redactie en montage: Rosa van Toledo

Foto: Matt Dunham / AP 

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

De Nobelprijs voor Geneeskunde gaat dit jaar naar de Amerikanen Victor Ambros en Gary Ruvkun voor hun ontdekking van ‘micro-RNA’s’, kleine stukjes erfelijke informatie die de activiteit van andere genen reguleren.

Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected]

Host: Gemma Venhuizen

Gasten: Martine Kamsma en Sander Voormolen

Redactie en montage: Rosa van Toledo

Foto: Matt Dunham / AP 

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

We kijken massaal naar programma’s als De Slimste Mens en doen IQ-testjes op sociale media. Maar wat is intelligentie eigenlijk? Kun je je IQ trainen? En hebben we intelligentie eigenlijk nog wel nodig, met een smartphone op zak?

Host: Gemma Venhuizen

Gasten: Niki Korteweg & Hendrik Spiering

Redactie, opname en montage: Jeanne Geerken, Elze van Driel en Rosa van Toledo

Foto: Getty Images

Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected]

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Toenemende droogte, sterke afkoeling in Europa, zeespiegelstijging in Noord-Amerika: dat zouden zomaar enkele gevolgen kunnen zijn als een van de belangrijkste oceaanstromen ter wereld, de AMOC, door klimaatverandering stil komt te liggen. En dat kan al binnen enkele tientallen jaren gebeuren, blijkt uit recente studies. Hoe waarschijnlijk is dat? Wetenschapsredacteur Laura Bergshoef voer een maand mee op een onderzoeksschip dat de AMOC onderzocht.

Host: Gemma Venhuizen

Gasten: Laura Bergshoef & Marcel aan de Brugh

Redactie en montage: Rosa van Toledo

Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected]

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Het oog van de kenner was altijd bepalend in de kunstwereld. Tegenwoordig heeft het kennersoog concurrentie van natuurwetenschappelijk onderzoek. Uit welk materiaal bestaat een schilderij of object, hoe oud is het en hoe is het gemaakt? Geavanceerde apparatuur kan veel onthullen, en dat helpt om de maker te achterhalen en beter te conserveren en te restaureren.

Host: Gemma Venhuizen

Gasten: Laura Wismans & Arjen Ribbens

Script en edit: Elze van Driel

Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected]

Bekijk hier afbeeldingen van het onderzoek naar De Nachtwacht.

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

De maanlanding die niet zou hebben plaatsgevonden. Een satanistisch pedonetwerk dat kinderen afslacht en de aanslag van 9/11 die door de Amerikanen zelf zou zijn georkestreerd. De lijst met hardnekkige complottheorieën zou nog veel langer kunnen zijn. Waar komen zulke theorieën vandaan? Hoe moeten we ze begrijpen? En hoe gevaarlijk zijn complottheorieën voor de maatschappij?

Host: Laura Wismans

Gasten: Bart Funnekotter en Sjoerd de Jong

Redactie en montage: Rosa van Toledo

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

In de Atlantische Oceaan, in de Golf van Guinea ligt een eiland: Null Island. Je kunt er vakantiehuizen huren en fietsroutes volgen. Tenminste, dat lijkt zo. In werkelijkheid is alleen oceaan zo ver je kunt zien. Null Island is een fictief eiland, verzonnen door digitale kaart-professionals. De kaartgegevens die zich daar vertonen zijn fouten. Cartografie was ooit een kwestie van ervaring, later wiskundig precisiewerk. Nu kan iedereen op de computer kaartjes maken. Wat doet deze ontwikkeling met onze perceptie van de wereld? 

Lees hier ook Laura's artikel.

Host: Gemma Venhuizen

Gasten: Laura Wismans & Hendrik Spiering

Script en edit: Elze van Driel

Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected]

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Psilocybine, de werkzame stof uit paddo's, helpt mogelijk bij ernstige onbehandelbare depressie. Een nieuwe Amerikaanse studie laat zien dat er ook echt veranderingen plaatsvinden in het brein. Ook andere psychedelische drugs worden onderzocht als middel tegen psychiatrische aandoeningen. Hoe ver zijn deze onderzoeken? En zijn 'partydrugs' straks gewoon bij de apotheek verkrijgbaar?

Host: Gemma Venhuizen

Gasten: Niki Korteweg en Sjoerd de Jong

Script en edit: Jeanne Geerken en Rosa van Toledo

Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected]

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Vastende muizen leven zo’n dertig procent langer, dat is al tientallen jaren bekend. Maar hoe zit dat bij mensen? Wat gebeurt er in ons lichaam wanneer we een langere periode niets of weinig eten? En waarom hebben veel culturen een traditie van vasten, terwijl de gezamenlijke maaltijd juist zo’n belangrijk sociaal moment is?

Presentatie: Gemma Venhuizen

Gasten: Martine Kamsma & Hendrik Spiering

Redactie & montage: Jeanne Geerken

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Knijp jij in het verkeer ook regelmatig je ogen dicht, omdat het licht van je tegenligger zo fel is? Laura Wismans zocht uit hoe het komt dat veel koplampen tegenwoordig onprettig zijn voor andere weggebruikers. Tijdens haar zoektocht stuitte ze op innovatieve potentiële toepassingen van ledlicht in het verkeer.

Presentatie: Gemma Venhuizen

Gast: Laura Wismans

Redactie en montage: Jeanne Geerken

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Tegen jezelf praten zou een teken zijn dat je gek aan het worden bent, zo wordt wel eens gezegd. Maar dat kan niet waar zijn, want we praten bijna allemaal wel eens hardop tegen onszelf. Hendrik Spiering vraagt zich af: waarom doen we dat? En wanneer zijn we daarmee begonnen?

Dit is de vijfde aflevering van een zomerserie over alledaagse vragen met een wetenschappelijk antwoord.

Presentatie: Laura Wismans

Gast: Hendrik Spiering

Redactie en montage: Jeanne Geerken

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Heeft het zin om voor het drinken nog langs de snackbar te gaan? Komt alcohol sneller in je bloed als je door een rietje drinkt? En waarvan raak je sneller aangeschoten: een cocktail of een biertje? Martine Kamsma zocht uit wat er waar is van de theorieën die rondzwerven op het internet.

Dit is de vierde aflevering van een zomerserie over alledaagse vragen met een wetenschappelijk antwoord.

Presentatie: Laura Wismans

Gast: Martine Kamsma

Redactie en montage: Jeanne Geerken

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Door klimaatverandering en overbevissing komen er naar verwachting steeds meer kwallen in de zee. En deze dieren kunnen venijnig steken, sommigen soorten zijn zelfs dodelijk.

Er gaan veel adviezen rond over wat je bij een kwallensteek zou moeten doen – azijn erop, een ice pack, bakpoeder, over de wond heen plassen. Maar wat werkt nou echt? Niki Korteweg kwam van een strandvakantie terug met een litteken op haar been en zocht het uit.

Dit is de derde aflevering van een zomerserie over alledaagse vragen met een wetenschappelijk antwoord.

Presentatie: Laura Wismans

Gast: Niki Korteweg

Redactie en montage: Jeanne Geerken

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Hoe kan het dat dubbelvla lange tijd tweekleurig blijft, ook na een hobbelige reis van fabriek tot supermarkt? Toen Gemma Venhuizen daarachter probeerde te komen, kwam ze diep in de natuurkunde terecht. Kun je een pak dubbelvla op z’n kant leggen, zonder dat de twee smaken mengen? En wat doe je als je dreigt te verdrinken in een bak met custard? De antwoorden op die vragen vind je in de vloeistoffenleer.

Dit is de tweede aflevering van een zomerserie over alledaagse vragen met een wetenschappelijk antwoord.

Presentatie: Laura Wismans

Gast: Gemma Venhuizen

Redactie en montage: Jeanne Geerken

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

De zeester is een van de weinige vijfzijdig symmetrische wezens op aarde. Hoe komt het dier aan die vorm? En waar zit zijn hoofd eigenlijk? Die simpele vraag heeft een verrassend ingewikkeld antwoord, ontdekte wetenschapsjournalist Nienke Beintema.

Dit is de eerste aflevering van een zomerserie over alledaagse vragen met een wetenschappelijk antwoord.

Presentatie: Laura Wismans

Gast: Nienke Beintema

Redactie en montage: Jeanne Geerken

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Als hartpatiënt kan het voelen alsof je leeft met een tikkende tijdbom in je lijf. Redacteur Gemma Venhuizen ervaarde dat zelf nadat ze erachter kwam dat haar aorta verwijd was. Ze stond voor de keuze welke operatie ze zou ondergaan: een al veel uitgevoerde of een nieuwere operatie? De nieuwste behandeling heet PEARS en werd uitgevonden door een Britse ingenieur én hartpatiënt. Hij redde er zijn eigen hart mee. Wat maakt die nieuwe behandeling zo veelbelovend? En, hoe zeg je als patiënt ‘ja’ tegen een methode waarover nog weinig bekend is?

Presentatie: Laura Wismans

Gast: Gemma Venhuizen & Sander Voormolen.

Redactie en montage: Elze van Driel

Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected]

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Het absolute 0-punt is de laagste temperatuur denkbaar. Dat punt, 273 graden onder nul, werd berekend door de Britse natuurkundige Lord Kelvin. Toen duidelijk was dat er in theorie een laagste temperatuur bestaat, begon de race om dat punt ook in de praktijk te bereiken. Wetenschappers gingen aan de slag met het afkoelen van gassen. Ruim een eeuw geleden werd met vloeibaar helium het nulpunt op een paar graden na bereikt. De wetenschap heeft het nu voor elkaar om tot zelfs een miljoenste graad boven het absolute nulpunt te koelen. Hoe doen ze dat? En, zal de wetenschap die allerlaagste temperatuur ooit bereiken?

Presentatie: Laura Wismans

Gast: Dorine Schenk & Hendrik Spiering

Redactie en montage: Elze van Driel

Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected]

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Primaire kankertumoren zijn steeds beter te behandelen, op dat gebied zijn de afgelopen decennia grote stappen gezet. Maar onderzoek naar uitzaaiingen bleef lange tijd achter, hoewel zij de belangrijkste doodsoorzaak van kankerpatiënten zijn. Dankzij nieuw onderzoek is er meer bekend over het uitzaaiingsproces. Tumoren zaaien uit door hun omgeving naar hun hand te zetten. Dankzij een complex proces overleven ze het immuunsysteem en andere barricades. Biedt deze nieuwe kennis ook openingen voor gerichtere behandelmethoden? 

Presentatie: Laura Wismans

Gast: Marcel Hobma & Sander Voormolen

Redactie en montage: Elze van Driel

Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected]

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Hekserij is duivels en gevaarlijk. Hoe is de heks zo demonisch geworden? In de middeleeuwen maakte bijna niemand zich druk om hekserij, maar vanaf de 15de eeuw ontstond er ineens grote angst voor een duivelse samenzwering tegen de mensheid. Heksenwaan verspreidde zich als een virus. Veel vrouwen en ook mannen werden gemarteld of levend verbrand als vermoed werd dat zij aan duivelse magie deden. Wat wakkerde die angst aan? En hoe verdween die weer?

We willen graag weten hoe jij naar onze podcasts luistert, en wat je ervan vindt. Vul de vragenlijst in op nrc.nl/podcastonderzoek.

Presentatie: Laura Wismans

Gast: Hendrik Spiering & Bart Funnekotter

Redactie en montage: Elze van Driel

Hier lees je ook Hendrik's stuk.

Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected]

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Steden willen vergroenen. Want bomen bieden schaduw, ze helpen bij hittestress en hoe minder bestrating er is, hoe beter water na een hoosbui weg kan lopen. Bovendien: vertoeven in het groen is goed voor lichaam en geest. Toch? ‘Meer groen’ is makkelijker gezegd dan gedaan. Welk groen is waar zinvol? En kun je de effecten ervan wel meten?

Presentatie: Laura Wismans

Gast: Marcel aan de Brugh & Gemma Venhuizen

Redactie en montage: Elze van Driel

Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected]

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Het lijf verandert rond de menopauze en dat levert veel vrouwen klachten op. Die beïnvloeden haarzelf, maar ook haar partner, werkgevers en andere mensen in haar omgeving. Jarenlang was er weinig aandacht voor de overgang, maar nu neemt het onderzoek naar klachten en behandelingen eindelijk toe. Het gebruik van hormoontherapie groeit de laatste jaren weer. Hoe veilig is die behandeling, en zijn er alternatieven?

Presentatie: Laura Wismans

Gast: Martine Kamsma & Niki Korteweg

Redactie en montage: Elze van Driel

Lees hier ook het stuk dat Martine schreef over de menopauze.

Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected]

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Mannen zijn het sterkere geslacht. Ze hebben ook liever en vaker seks. Vrouwen hebben moederinstinct. Allemaal onzin, het zijn clichés. Die eindeloos, al dan niet grappend, worden nagepraat. Maar waar komen ze vandaan? Mensen kijken graag naar dieren voor bevestiging van aannames over gedrag, en dieren brengen ons ook weer op ideeën. Alleen gaat dat niet altijd goed. Want hoe kunnen fruitvliegjes zo’n invloed hebben gehad op opvattingen over genderrollen?

Presentatie: Laura Wismans

Gast: Gemma Venhuizen & Hendrik Spiering

Redactie en montage: Elze van Driel

Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected]

Lees hier ook Gemma's artikel.

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Tegenwoordig zijn vooral politieke belangen reden om oorlog te voeren. Oorlogen zijn grootschalig, en complex. Lang geleden, nog voor het schrift bestond, werd gestreden om bestaansmiddelen. Massagraven en andere vondsten vertellen ons waar en wanneer de eerste oorlog werd gevoerd. Wat dreef mensen zo lang geleden om ten strijde te trekken? En komen we ooit van oorlog af? 

Presentatie: Laura Wismans

Gast: Bart Funnekotter & Hendrik Spiering

Redactie en montage: Elze van Driel

Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected]

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

750 miljoen jaar geleden veranderde de aarde van een aangename planeet in een ijskoude sneeuwbal. Sneeuwbal aarde, heet dit fenomeen. Er was véél meer ijs dan in een gemiddelde ijstijd, en vrijwel al het leven stierf. Hoe kan het dat de wereld zo sterk en snel veranderde? En hoe kunnen we iets wat zó lang geleden gebeurde überhaupt onderzoeken?

Presentatie: Laura Wismans

Gast: Laura Bergshoef & Karel Knip

Redactie en montage: Elze van Driel

Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected]

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Het vogelgriepvirus dat wereldwijd al miljoenen slachtoffers maakte onder pluimvee en wilde dieren, heeft nu ook de ongerepte natuur van Antarctica bereikt. Een onderzoeksteam trof vele dode zeevogels aan, die allemaal besmet waren met het virus. Wat betekent dat voor die enorme kolonies pinguïns en zeeleeuwen – en heeft het ook gevolgen voor ons? 

Presentatie: Laura Wismans

Gast: Nienke Beintema & Sander Voormolen

Redactie en montage: Elze van Driel

Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected]

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Het is lente en bijna alle dieren die een winterslaap houden op het noordelijk halfrond zijn wakker. Hun lichaam stond maandenlang bijna uit. Hun lichaamstemperatuur daalde sterk en het aantal hartslagen per minuut ging bij bijvoorbeeld de grondeekhoorn van 300 naar 5. De dieren eten zich tonnetje rond voordat ze gaan slapen, en vallen vervolgens moeiteloos en zonder schade weer af. Wat kunnen we allemaal leren van deze winterslapers voor medische toepassingen?

Presentatie: Laura Wismans

Gast: Nienke Beintema & Hendrik Spiering

Redactie en montage: Liz Dautzenberg, Nina van Hattum & Elze van Driel

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

PFAS is schadelijk. Want die handige brandwerende en panbeschermende moleculen hopen zich op in mens en natuur. De EU wil daarom álle PFAS verbieden. Maar de allerkleinste PFAS-variant laat zien dat zo’n algeheel verbod minder simpel is dan het lijkt. Want is die variant wel zo schadelijk? Is de jacht op PFAS doorgeslagen?

Presentatie: Laura Wismans

Gast: Lucas Brouwers & Gemma Venhuizen

Redactie en montage: Rosa van Toledo

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

De aarde warmt steeds verder op. Er zijn steeds meer wetenschappers die willen onderzoeken of het kan helpen om het zonlicht dat de aarde bereikt te dimmen om zo de opwarming te stoppen. Maar er liggen ook gevaren op de loer. Gaat de geest met dit onderzoek niet uit de fles? Welke gevolgen heeft de normalisatie van geo-engineering voor klimaatverandering?

Presentatie: Lucas Brouwers

Gast: Laura Wismans & Paul Luttikhuis

Redactie en montage: Elze van Driel & Rosa van Toledo

Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected]

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Een piep, een suis, een fluit- of bromtoon, aanhoudend in je oor. Tinnitus komt in verschillende verschijningen en kan gekmakend zijn. De wetenschap zoekt al decennialang tevergeefs naar een oplossing. Twee Nederlandse wetenschappers hebben nu een apparaat ontworpen waarmee ze met elektrische signalen in de oorzenuwen tinnitus proberen te verhelpen. Zal dit de oplossing zijn?

Presentatie: Lucas Brouwers

Gast: Laura Wismans & Niki Korteweg

Redactie en montage: Elze van Driel & Rosa van Toledo

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Klein, kleiner, nano. Schaalverkleining is het toverwoord in de wereld van chips. Hoe meer schakelaars chipmakers op een vierkante micrometer kunnen persen, hoe meer de rekenkracht toeneemt. In de afgelopen jaren zijn de ontwikkelingen ondenkbaar snel gegaan. Maar wat is de grens van die schaalverkleining? En welke ontwikkeling komt daarna? 

Presentatie: Lucas Brouwers

Gast: Marc Hijink & Laura Wismans

Redactie en montage: Elze van Driel

Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected]

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Frans de Waal bracht duizenden uren door met primaten en had een heel bijzondere band met een aantal van hen. Hij liet ons inzien dat we niet alleen afstammen van apen, maar dat we vooral erg op elkaar lijken. Kijken naar primaten geeft ons inzicht in ons eigen gedrag. De wereldberoemde Nederlandse primatoloog werd beroemd met zijn boek Chimpanseepolitiek en deelt met zijn laatste boek Anders een wetenschappelijke kijk op het maatschappelijke debat over gender. Frans de Waal overleed donderdagavond.

Presentatie: Lucas Brouwers

Gast: Hendrik Spiering

Redactie en montage: Elze van Driel

Beluister hier het hele interview met Frans de Waal in de NRC-podcast Het Uur: https://www.nrc.nl/nieuws/2022/09/30/het-uur-met-primatoloog-frans-de-waal-a4143705

Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected]

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

De helft van de Nederlanders heeft overgewicht, 16 procent heeft obesitas en dat worden er steeds meer. Diëten en leefstijlcoaches hebben die trend niet kunnen keren, maar hoe zit dat met medicijnen? Afvalmedicijnen zoals ozempic worden jubelend ontvangen door mensen die willen afvallen én door sommige artsen. Komt hiermee het einde van obesitas in zicht? 

Presentatie: Lucas Brouwers

Gasten: Martine Kamsma & Niki Korteweg

Redactie en montage: Elze van Driel

Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected]

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Bij auto-immuunziekten als MS en reuma keert het immuunsysteem zich tegen het eigen lichaam. Of iemand gevoelig is voor dit type ziekten, wordt in belangrijke mate bepaald door genetische aanleg. De wetenschappelijke speurtocht naar de oorsprong van auto-immuunziekten bracht genetici terug naar de prehistorie.

Presentatie: Lucas Brouwers

Gast: Hendrik Spiering

Redactie en montage: Elze van Driel

Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected]

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Zelfs in oorlogstijd zijn er regels en wetten waar partijen zich aan moeten houden. Of: zouden moeten houden. De bekendste zijn de Conventies van Genève die wereldwijd zijn ondertekend. Hoe is het moderne oorlogsrecht ontstaan? En welke afwegingen worden gemaakt als er burgerdoden kunnen vallen?

Presentatie: Lucas Brouwers

Gasten: Bart Funnekotter & Sjoerd de Jong

Redactie en montage: Elze van Driel

Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected]

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Voor het eerst hebben artsen met CRISPR-cas Nederlandse patiënten genezen. Niet in een petrischaal, maar direct in de mens. De gentherapie maakte een zeer snelle ontwikkeling door. De volgende stap is het verfijndere, en goedkopere, base en prime-editing. We kunnen genezen, maar tot hoe ver kun je gaan? Moet je alle genetische afwijkingen willen oplossen? En kunnen er ook dingen kapot?

Presentatie: Lucas Brouwers

Gasten: Niki Korteweg & Sander Voormolen

Redactie en montage: Elze van Driel

Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected]

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Slapeloze nachten, huilbuien en een totaal gebrek aan eetlust. Liefdesverdriet is, helaas, iets waar we mee te maken krijgen en de fysieke gevolgen zijn niet mals. De symptomen van een gebroken hart kunnen zelfs overeenkomen met die van een hartaanval. We zijn geëvolueerd om verliefd te worden, maar op liefdesverdriet lijken we niet voorbereid. Waarom voelt een gebroken hart zo heftig?

Presentatie: Lucas Brouwers

Gasten: Laura Bergshoef & Hendrik Spiering

Redactie en montage: Elze van Driel

Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected]

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Romeinse keizers, wie kent ze niet. Augustus en Constantijn zijn nog altijd vertrouwde figuren. Maar kennen we hen echt? Begrijpen we na 2000 jaar nog wel waarop hun macht gebaseerd was? Ons beeld van de machtigste keizers is voor een flink deel gevormd door antieke zwartmakerij en propaganda. Zo zou Caligula zijn paard tot senator hebben benoemd. En Caracalla lakte de hoeven van zijn paard met goud. Was dat een teken van gekte, of was er iets anders aan de hand?

Presentatie: Lucas Brouwers

Gasten: Bart Funnekotter & Hendrik Spiering

Redactie en montage: Elze van Driel

Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected]

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

We hoesten allemaal wel eens. Een paar keer kuchen en de hoestbui is voorbij. Maar bij sommige mensen blijft de hoest en wordt chronisch. Zo erg dat ze er niet van kunnen slapen, werken wordt lastig en het sociale leven ongemakkelijk. De oorzaak van de hoest kan allang opgelost zijn, maar het brein blijft prikkels ervaren. Er is een opvallende link met andere chronische aandoeningen waarbij mensen dingen voelen, horen of zien, maar artsen niets vinden. Hoe zit dat, en bovenal: wat is eraan te doen?

Presentatie: Lucas Brouwers

Gasten: Nienke Beintema & Niki Korteweg

Redactie en montage: Elze van Driel

Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected]

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Als je denkt aan een kernoorlog, denk je waarschijnlijk aan massale vernietiging in de eerste ogenblikken, en de gevaarlijke straling in de jaren erna. Maar de gevolgen zouden verstrekkender kunnen zijn dan dat. Door het vuur, de rook en de roet kan de zon verduisterd worden, waardoor de temperatuur mondiaal daalt. Dat maakt het leven op aarde een heel stuk moeilijker. Hoe groot is de kans op zo’n nucleaire winter? 

Presentatie: Lucas Brouwers

Gasten: Bruno van Wayenburg & Hendrik Spiering

Redactie en montage: Elze van Driel

Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected]

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Eiwitproducten zie je allang niet meer alleen in de sportschool, ook de supermarkt ligt er vol mee. Dit terwijl de meeste Nederlanders niks tekort komen. Ook als we meer plantaardige eiwitten en minder vlees en zuivel eten, is dat geen probleem. Maar wat doen eiwitten in het lichaam? En kun je er ook te veel van eten?

Presentatie: Lucas Brouwers

Gasten: Martine Kamsma & Sander Voormolen

Redactie en montage: Elze van Driel

Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected]

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Opnieuw gaat een jaar als warmste ooit de boeken in. De laatste decennia worden keer op keer records gebroken. De warmte gaat gepaard met extreem weer, zoals overvloedige regenval, hagelstenen zo groot als handballen en talloze bosbranden. Wanneer is iets extreem weer, en wanneer is het een symptoom van een groter proces? Hoe weten we dat? En hoe zinvol is het eigenlijk om records steeds te melden? 

Presentatie: Laura Wismans

Gasten: Laura Bergshoef & Paul Luttikhuis

Redactie en montage: Elze van Driel

Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected]

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Rituelen zijn overal. Zo schuiven velen straks weer aan bij het kerstdiner. Er zijn kleine, persoonlijke rituelen. Bijvoorbeeld als we iemand op een speciale manier groeten. Er zijn grootse, bijzondere rituelen, zoals de kroning van een koning. Of heftige initiatierituelen die overgangen markeren, zoals ontgroening of meisjesbesnijdenis. De handelingen dienen op het eerste oog geen doel. Toch hebben we rituelen hard nodig, vooral in tijden van angst en onzekerheid. Waarom is dat zo? En hoe gaan we om met diepgewortelde maar schadelijke rituelen?

Presentatie: Lucas Brouwers

Gasten: Niki Korteweg & Hendrik Spiering

Redactie en montage: Elze van Driel

Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected]

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

De hiv-pandemie is nog altijd niet uitgedoofd. Maar in Nederland daalt het aantal infecties drastisch. Vanwaar dat succes? En waarom is hiv zo ongrijpbaar?

Presentatie: Lucas Brouwers

Gasten: Menno Sedee & Sander Voormolen

Redactie en montage: Elze van Driel

Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected]

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Al meer dan duizend vrouwen meldden zich bij de siliconenpoli in het AmsterdamUMC met klachten die niemand goed kan verklaren. Zoals vermoeidheid, pijn en haaruitval. Zij denken dat het komt door hun implantaten. Maar onder artsen is daar discussie over. Waar komen die klachten vandaan? En is de angst terecht? 

Presentatie: Lucas Brouwers

Gasten: Martine Kamsma & Sander Voormolen

Redactie en montage: Elze van Driel

Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected]

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Huilen met tranen is iets wat voorbehouden is aan mensen. Een dier uit zijn ongenoegen met geluiden, maar daar komen geen tranen aan te pas. Ook niet alle mensen huilen met tranen: pasgeboren baby’s laten wel van zich horen, maar er rollen geen tranen over de wangen. In hoeverre is het biologisch of sociologisch bepaald wanneer we huilen? Huilen vrouwen inderdaad meer dan mannen? En we kunnen in de toekomst meer informatie huilen uit traanvocht? 

Presentatie: Lucas Brouwers

Gasten: Nikki Weststeijn & Hendrik Spiering

Redactie en montage: Elze van Driel

Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected]

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

De evolutietheorie is de bekendste natuurwetenschappelijke verklaring voor de evolutie van het leven op aarde. In dezelfde adem noem je natuurlijk de bedenker: Charles Darwin. Zijn ideeën vinden we nu vanzelfsprekend, in zijn tijd waren ze baanbrekend. Wat is het Darwinisme eigenlijk en waarom lukte het juist hem om zijn ideeën te verspreiden? Wie was de man achter de theorie? 

Presentatie: Lucas Brouwers

Gasten: Gemma Venhuizen & Hendrik Spiering

Redactie en montage: Elze van Driel

Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected]

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Het sociaal contract is een bekende term uit de politieke filosofie, die al in de zeventiende eeuw zijn intrede deed. Maar wat betekent het precies? In deze aflevering duiken Hubert Smeets en Sjoerd de Jong die geschiedenis in. Zij leggen uit waar de term vandaan komt en wat een sociaal contract behelst. En in hoeverre past die term bij wat Pieter Omtzigt voorstaat?

Presentatie: Laura Wismans

Gasten: Hubert Smeets & Sjoerd de Jong

Redactie en montage: Elze van Driel

Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected]

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

9/11, de kredietcrisis en de pandemie: het waren allemaal gebeurtenissen die samengingen met een opleving van antisemitisme. Ook bij de recente gebeurtenissen in Israël en Gaza worden er wereldwijd Joden bedreigd. Hoe kan het dat Joden in zulke verschillende maatschappijen al tweeduizend jaar te maken krijgen met haat en vervolging? Is er een rode draad die al deze gebeurtenissen met elkaar verbindt? En welke rol speelt complotdenken hierbij?

Presentatie: Gemma Venhuizen

Gasten: Bart Funnekotter & Sjoerd de Jong

Redactie en montage: Elze van Driel

Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected]

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Het klinkt als een waanzinnige belofte: diepzeemijnbouw. Belangrijke grondstoffen die we nodig hebben voor de groene energietransitie, zou je in de toekomst van de bodem van de oceaan kunnen plukken. Maar veel natuurbeschermers zijn huiverig over deze nieuwe techniek. We weten nauwelijks iets over de diepzee, dus hoe kunnen we de gevolgen dan overzien?

Op dit moment is er volop onderzoek gaande en het eerste bedrijf staat te popelen om te starten met commerciële diepzeemijnbouw. Wat weten we nu, en wanneer weten we genoeg?

Host: Gemma Venhuizen

Gasten: Hanneke Chin-a-Fo & Laura Wismans

Redactie & montage: Jeanne Geerken

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Op enkele kilometers onder het aardoppervlak zit warm water, water dat gebruikt kan worden voor het verwarmen van huizen. In Delft is een groot onderzoek gestart om deze milieuvriendelijke energiebron te onderzoeken. Welke belofte brengt aardwarmte? En hoe zit het met de risico's, op onder meer aardbevingen?  

Host: Gemma Venhuizen

Gasten: Laura Wismans en Laura Bergshoef

Redactie en montage: Rosa van Toledo

Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected].

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Je komt hem tegen in kinderboeken, stripverhalen, tekenfilms: Reinaert de Vos. Het oorspronkelijke 13e-eeuwse dierenverhaal 'Van den vos Reynaerde' is de bekendste en misschien wel de meest moderne tekst uit de Nederlandse Middeleeuwen. Historici en taalkundigen raken niet uitgepraat over dit complexe gedicht dat vol staat met vileine humor en geniale listen. En over de schrijver bestaat niets dan mysterie. Hoe moeten we deze vos zien? Is hij een sadist of een held van het individualisme?

Host: Gemma Venhuizen

Gasten: Hendrik Spiering & Thomas de Veen

Redactie & montage: Jeanne Geerken

Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected].

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Wanneer zelfs op Tiktok het Romeinse Rijk viral gaat, weet je dat er in de Verenigde Staten een aloude obsessie is opgelaaid: de spiegeling van het eigen land met de het oude Rome, en dan met name met de val van de Romeinse Republiek. Want met de presidentsverkiezingen van 2024 in het vooruitzicht, dringt deze vergelijking zich steeds meer op  

Maar welke historische parallellen zijn er werkelijk tussen de twee republieken te trekken? Waarin verschillen ze van elkaar? En wat zegt deze vergelijking over de toekomst van de Verenigde Staten? 

Host: Gemma Venhuizen

Gasten: Bas Blokker en Bart Funnekotter

Redactie en montage: Rosa van Toledo

Foto: Jim Lo Scalzo / EPA

Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected]

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Er ging dit jaar het een en ander mis bij de uitreiking van de Nobelprijs Scheikunde. Uren voor de officiële bekendmaking lekte al uit dat Moungi Bawendi, Louis Brus en Alexei Ekimov de prijs zouden krijgen. Het trio werd bekroond voor de ontdekking en productie van zogeheten quantumdots, deeltjes die zo klein zijn dat hun grootte de eigenschappen bepaalt. Deze quantumdots hebben al vele toepassingen, van qled-beeldschermen tot aan zonnepanelen.

Presentatie: Gemma Venhuizen

Gasten: Laura Wismans & Sander Voormolen

Redactie & montage: Jeanne Geerken

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

De Fransman Pierre Agostini, de Hongaar Ferenc Krausz en de Française Anne L'Huillier hebben samen de Nobelprijs voor Natuurkunde gewonnen. Ze hebben een manier ontwikkeld om via ultrakorte lichtpulsen de beweging van elektronen te ontrafelen. Die lichtpulsen zijn zo kort dat ze worden uitgedrukt in de kleinste fractie van een seconde: de attoseconde.

Presentatie: Gemma Venhuizen

Gasten: Laura Bergshoef & Sander Voormolen

Redactie & montage: Jeanne Geerken

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

De Hongaarse biochemicus Katalin Karikó en de Amerikaanse immunoloog Drew Weissman winnen dit jaar samen de Nobelprijs voor Fysiologie of Geneeskunde. Zij ontdekten de cruciale aanpassingen aan mrna die de ontwikkeling van mrna-vaccins mogelijk hebben gemaakt. Een fundamenteel nieuwe manier om vaccins te maken, die van grote waarde bleek tijdens de coronapandemie.

Eerder maakten wij deze aflevering over rna-vaccins: De winst van corona: sterke RNA-vaccins.

Presentatie: Gemma Venhuizen

Gasten: Niki Korteweg & Sander Voormolen

Redactie & montage: Jeanne Geerken

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Pijn die langer dan drie maanden aanhoudt, wordt - ongeacht de oorzaak - gezien als zelfstandige ziekte, onder de noemer chronische chronische pijn. Een complexe aandoening waarbij het zenuwstelsel op verschillende niveaus ontregeld is en pijnstillers vaak niet werken. Wat weten we over de oorzaken en oplossingen? En wat leert chronische pijn ons over de verstrengeling van lichaam en geest?

Presentatie: Gemma Venhuizen

Gasten: Niki Korteweg & Nienke Beintema

Redactie & montage: Jeanne Geerken

Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected]

Shownotes:

• Boek: Verklein je Pijn van Eugenie de Ruiter
• Boek: The way out van Alan Gordan
• Dit artikel van Niki
• Deze recensie van Nienke

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Over spectaculaire lanceringen en bijzondere ontdekkingen uit ruimtemissies horen we veel. Minder vaak horen we over wat er onderweg allemaal mis kan gaan: van crashen tot per ongeluk uitgezet worden. En wat gebeurt er eigenlijk met een ruimtesonde wanneer het werk erop zit?

Presentatie: Gemma Venhuizen

Gasten: Bruno van Wayenburg & Laura Bergshoef

Redactie & montage: Jeanne Geerken

Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected]

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Het is het jaar 911. Aan de oever van de rivier de Epte staat koning Karel de Eenvoudige tegenover een leger woeste Deense zeerovers. Daar moet Karel een keuze maken, die de toon zet voor de rest van de middeleeuwen. Gaat hij vechten, of onderhandelen?

Vandaag hoor je bij Onbehaarde Apen de eerste aflevering van Wilde Eeuwen, waarin Hendrik Spiering je meeneemt door de middeleeuwen. Elke woensdag verschijnt een nieuwe aflevering. De tweede aflevering kun je nu al via de NRC Audio app beluisteren. Meer informatie: nrc.nl/wildeeeuwen

Tekst en presentatie: Hendrik Spiering

Redactie, regie en montage: Elze van Driel

Muziek, montage en mixage: Rufus van Baardwijk

Eindredactie: Mirjam van Zuidam

Beeld: Jeen Berting

Vormgeving: Yannick Mortier

Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected].

Bij het maken van deze aflevering is onder meer gebruik gemaakt van deze literatuur: 

De historische bron over de onderhandelingen tussen de vikingen en Karel de Eenvoudige is de kroniek ‘Gesta Normannorum´, geschreven door Dudo van St. Quentin (960 – 1026) 

Geoffrey Koziol (2006) ‘Charles the Simple, Robert of Neustria, and the vexilla of Saint-Denis’, in Early medieval Europe Vol. 14, p 355-390  

Horst Lößlein (2019) Royal Power in the Late Carolingian Age. Charles III the Simple and His Predecessors Modern Academic Publishing 2019  

Walter Scheidel Escape from Rome: The Failure of Empire and the Road to Prosperity Princeton University Press 2019 

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Sommige academici waarschuwen voor wat zij “wokisme" binnen de academische sfeer noemen, anderen wijzen erop dat universiteiten grote sommen geld van autocratische regeringen ontvangen. Nog anderen voelen zich bedreigd door het toenemende scepsis jegens de wetenschap of intimidatie via sociale media. Academische vrijheid is essentieel voor het bedrijven van wetenschap. Maar wat betekent het begrip eigenlijk, en hoe kunnen we de vrije wetenschap beschermen?

Presentatie: Gemma Venhuizen

Gasten: Sjoerd de Jong & Folkert Jensma

Redactie & montage: Jeanne Geerken

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Suiker stond aan de basis van het kapitalisme en de slavernij. Staten en bedrijven hebben er alles aan gedaan om ons verslaafd te maken en te houden. Inmiddels weten we hoe ongezond suiker is. Toch is de sector nog altijd gigantisch. Waarom heeft de suikerindustrie nog altijd zoveel macht over ons?

Presentatie: Gemma Venhuizen

Gasten: Bart Funnekotter & Martine Kamsma

Redactie & montage: Jeanne Geerken

Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected]

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Het is een bekend gezicht in met name in de Randstad: de halsbandparkiet. En hij verspreidt zich langzaam, maar zeker. Ze komen van nature niet in Nederland voor en dus noemen we ze invasieve exoten. Stel dat we ze moeten gaan bestrijden, waarom eten we ze dan niet op?

Presentatie: Gemma Venhuizen

Gasten: Joel Broekaert & Martine Kamsma

Redactie en montage: Elze van Driel & Jeanne Geerken

Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected]

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

De pizza is de trots van Italië. Hier is de pizza de koning van het vriesvak. Steeds vaker duiken in de supermarktvriezer zogenaamde “gezonde" variaties op. Maar hoe gezond kan zo’n ultrabewerkte diepvriespizza nu echt zijn?

Presentatie: Laura Wismans

Gast: Martine Kamsma

Redactie & montage: Jeanne Geerken

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Op de basisschool haalde Gemma Venhuizen een tien voor haar spreekbeurt over vliegenmeppers, waarvoor ze een hele verzameling van de kleurrijke en dodelijke apparaten aanschafte. In deze aflevering vertelt ze waarom de meeste vliegenmeppers niet goed werken, en hoe dit welbekende object ooit als statussymbool fungeerde. 

Presentatie: Laura Wismans

Gast: Gemma Venhuizen

Redactie en montage: Jeanne Geerken

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Het ervaren van kleuren als je bepaalde getallen of woorden ziet. Of het horen van geluiden bij het zien van stille beelden. Het is zijn voorbeelden van synesthesie, waarbij je zintuigen op een onverwachte manier geprikkeld worden. Wat gebeurt er daarbij precies in je hoofd?

Presentatie: Gemma Venhuizen

Gast: Sander Voormolen

Redactie en montage: Elze van Driel

Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected]

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Het schrift ontstond rond 3500 voor Christus. Eerst schreven mensen op papyrus en kleitabletten, inmiddels publiceren we op internet. Maar nog altijd zijn we gefascineerd door die onmisbare uitvinding van het schrift. Hoe zijn we er eigenlijk achter gekomen wat mensen zo lang geleden opschreven? En wat is er nog niet ontcijferd?

Presentatie: Gemma Venhuizen

Gast: Bart Funnekotter

Redactie en montage: Elze van Driel

Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected]

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Gedachtenlezen staat hoog op het lijstje van meest felbegeerde superkrachten. Maar hoe ver is de wetenschap met het uitlezen van iemands hersenpan? Wetenschapsredacteur Niki Korteweg kocht een bijzondere headset en testte het uit.

Presentatie: Laura Wismans

Gast: Niki Korteweg

Redactie en montage: Jeanne Geerken

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Violen bestaan al vijfhonderd jaar. En al eeuwenlang wordt de Stradivarius gezien als de allerbeste. Maar waarom eigenlijk, en klopt dat wel? Kun je dit instrument eruit halen bij een blinde test? Wetenschapsredacteur Hendrik Spiering laat horen wat een instrument goed maakt.

Presentatie: Gemma Venhuizen

Gast: Hendrik Spiering

Redactie en montage: Elze van Driel

Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected]

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Iedere cappuccinoliefhebber wil graag dat perfecte laagje geschuimde melk. Tegenwoordig kan dat met volle melk, havermelk, sojamelk, magere melk: voor ieder wat wils. Wetenschapsredacteur Laura Wismans worstelde met het creëren van dat mooie laagje en vroeg zich af wat de natuurkunde achter dat opschuimen is. En hoe techniek en melksoort kunnen helpen.

Presentatie: Gemma Venhuizen

Gast: Laura Wismans

Redactie en montage: Elze van Driel

Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected]

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Anderhalf miljoen jaar geleden verloor de mens zijn haar, althans het overgrote deel ervan. Met alle gevolgen van dien. Kinderen konden zich niet meer vasthouden aan de pels van hun ouders. Ook de kleur en de dikte van onze huid veranderde. En natuurlijk ontstond de menselijke haargrens. Waarom werd de mens een onbehaarde aap? 

Presentatie: Gemma Venhuizen

Gasten: Lucas Brouwers & Hendrik Spiering

Redactie en montage: Elze van Driel

Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected]

In de podcast vertelt Hendrik over een zwemmende aap. Op zijn Twitter vind je een foto en meer uitleg: https://twitter.com/hendrikspiering/status/1674072338474708994?s=20

En de foto's van Mei Nelissen en de vlag op de Onbehaarde Apenberg op Spitsbergen zie je hier: https://twitter.com/nrcwetenschap/status/1674078451748282369?s=20

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

We zijn er allemaal de eerste maanden van ons leven begonnen. Toch blijft de baarmoeder een mysterieus en miskend orgaan. Ziektes als endometriose worden nog altijd te snel weggezet als vrouwenkwaaltjes en menstruatiebloed wordt nauwelijks onderzocht. En dat heeft alles te maken met de wrede geschiedenis van zwangerschap en abortus, waarin de baarmoeder nooit écht van de vrouw was.

Shownotes:

• Trudy Dehue: 'Ei, foetus, baby'
•  Leah Hazard: 'Oorsprong'

Presentatie: Gemma Venhuizen

Gasten: Martine Kamsma & Niki Korteweg

Redactie & montage: Jeanne Geerken

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Olifanten kunnen over kilometers afstand met elkaar communiceren, koeien groeten elkaar wanneer ze op stal staan en in een lab in Leiden praten vinken met robotvogels. Taal zien we altijd als een typisch menselijk verschijnsel. Maar klopt die aanname wel?

Shownotes:

• Songs of the Humpback Whale - Roger Payne
• 52 Hertz Whale
• Verder lezen over taal bij dieren: Tecumseh Fitch Animal cognition and the evolution of human language: why we cannot focus solely on communication in Philosophical Transactions of the Royal Society B, 6 januari 2020

Presentatie: Laura Wismans

Gasten: Gemma Venhuizen & Hendrik Spiering

Redactie & montage: Jeanne Geerken

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Wind en zon zijn onuitputtelijke bronnen van energie. Maar je krijgt die energie bijna nooit in de juiste hoeveelheid, op het juiste moment. Een nieuw type batterij met gigantische afmetingen zou daarbij kunnen helpen. Maar gaat de ontwikkeling wel snel genoeg?

Presentatie: Gemma Venhuizen

Gasten: Laura Wismans & Erik van der Walle

Redactie & montage: Jeanne Geerken

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Op school leerde je dat X- en Y-chromosomen het geslacht bepalen: vrouwen hebben twee X-en en mannen hebben een X en een Y. Maar er zijn diersoorten waarbij de mannetjes géén Y-chromosoom hebben. De woelmuis bijvoorbeeld. Hoe ontstaan er geslachten zonder y-chromosoom? En hoe stabiel is het krimpende Y-chromosoom van de mens eigenlijk?

Presentatie: Laura Wismans

Gasten: Gemma Venhuizen & Maaike Kempeneers

Redactie & montage: Jeanne Geerken

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Linnaeus schiep orde in de biologie met zijn ingenieuze systeem van geslachtsnamen en soortnamen. En zelfs nu nog, 245 jaar na zijn dood, is de Zweedse botanicus Linnaeus de meest invloedrijke persoon op Wikipedia. Wie was deze uitgesproken en soms ijdele man?

Hebben wij nog geen aflevering gemaakt over jouw favoriete bioloog? Laat het ons weten via Twitter, @nrcwetenschap.

Presentatie: Laura Wismans

Gasten: Gemma Venhuizen & Hendrik Spiering

Redactie & montage: Jeanne Geerken

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

We zien het christendom als een strak georganiseerde kerk, met eeuwenoude tradities die vanaf de ontstaansperiode onveranderd zijn. Maar iedere tijd had zijn eigen christendom. Vooral de eerste duizend jaar van de religie waren lang niet zo ordelijk als we denken. Sterker nog: de religie maakte toen een aantal intensieve transformaties door. Heeft het christendom wel een ware identiteit? 

Presentatie: Gemma Venhuizen

Gasten: Hendrik Spiering & Bart Funnekotter

Redactie & montage: Jeanne Geerken

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Stel je voor: een stukje materiaal dat kan rekenen, een gevaar weet te herkennen of je onzichtbaar kan maken - zonder dat het elektriciteit nodig heeft. Wetenschappers hebben met metamaterialen structuren ontwikkeld die niet in de natuur voorkomen. Hoe ontwerp je zoiets? En wat kunnen we nu en in de toekomst allemaal met metamateriaal?

Presentatie: Gemma Venhuizen

Gasten: Dorine Schenk & Laura Wismans

Redactie en montage: Jeanne Geerken

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Bossen noemen we de longen van de aarde en bomen planten wordt gezien als wondermiddel tegen klimaatverandering. Initiatieven schieten al jaren als paddenstoelen uit de grond om onder andere te compenseren voor al onze zonvakanties. We denken dat bossen ons zullen redden, maar is dat wel terecht?

Presentatie: Gemma Venhuizen

Gasten: Jan van Poppel & Marcel aan de Brugh

Redactie en montage: Elze van Driel

Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected]

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Met Koningsdag kleurt het land oranje, op Prinsjesdag passeert de glazen koets: het zijn de bekende taferelen van de Nederlandse monarchie. Maar naast die staatsrechtelijke plichten en een hoop uiterlijk vertoon gaat koningschap ook gepaard met symbolische, bijna magische rituelen. Maar waar kijken we eigenlijk naar? Waar komt de magie rondom het koningschap vandaan?

Presentatie: Gemma Venhuizen

Gasten: Hendrik Spiering & Bart Funnekotter

Redactie en montage: Elze van Driel & Jeanne Geerken

Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected]

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Kleine beestjes die grote problemen veroorzaken: teken. Ze bijten zich in je vast, zuigen bloed op en kunnen in het vervelendste geval ziektes overdragen, zoals de ziekte van Lyme. Dat kun je met wat simpele acties voorkomen, voordat je naar buiten stapt voor een wandeling door het hoge gras. Maar er wordt ook gewerkt aan een vaccin. Wie zijn deze kleine mijten, en waarom is al die ellende niet per se hun schuld?

Presentatie: Laura Wismans

Gasten: Gemma Venhuizen & Sander Voormolen

Redactie en montage: Elze van Driel

Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected]

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Stress is een natuurlijke en goede reactie van je lichaam. Het maakt je alert. Maar als stress lang duurt en onbeheersbaar wordt raken belangrijke hersengebieden beschadigd. Dan kom je in een neerwaartse spiraal, met aan het einde en burn-out. Gelukkig lijkt de schade in het brein vaak weer te herstellen. En er zijn manieren om je te wapenen tegen slechte stress.

Presentatie: Laura Wismans

Gasten: Niki Korteweg & Hendrik Spiering

Redactie en montage: Elze van Driel

Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected]

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Uit een eitje kruipt een rups, wordt dan een pop en verandert vervolgens in een vlinder. Het is een wonderlijke metamorfose die velen nu al leren zodra ze het kinderboek Rupsje Nooitgenoeg lezen. Een van de eersten die dit proces zag, in de zeventiende eeuw, en omschreef was Maria Sibylla Merian. Zij was een van de grondleggers van de ecologie.

Presentatie: Laura Wismans

Gasten: Gemma Venhuizen & Hendrik Spiering

Redactie en montage: Elze van Driel

Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected]

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Het onderzoek naar de vroege geschiedenis van de islam behoorde eeuwenlang toe aan islamitische geleerden die oude teksten zorgvuldig interpreteerden. Tegenwoordig doen ook taalkundigen, archeologen, historici en zelfs klimaatwetenschappers mee. Met als resultaat nieuw onderzoek waaruit blijkt dat klimaatverandering invloed had op het ontstaan van de islam. Sommige aspecten van de islamitische traditie worden bevestigd, andere weersproken. Wat vooral duidelijk wordt, is dat de islam niet los te zien is van de tijd en plaats waarin het geloof ontstond.

Presentatie: Gemma Venhuizen

Gasten: Bart Funnekotter & Hendrik Spiering

Redactie en montage: Elze van Driel

Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected]

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

De lente is nauwelijks begonnen, maar sommige mensen hadden met Kerst al last van hooikoorts. De snotneuzen en tranende ogen zijn niet alleen een probleem in het voorjaar. De microscopische pollen veroorzaken een groot ongemak, dat nog altijd wordt onderschat. Patiënten gaan vaak niet langs een arts, waardoor ze geen optimale behandeling krijgen. Wat doet hooikoorts met je lichaam en wat kun je ertegen doen?

Presentatie: Gemma Venhuizen

Gasten: Martine Kamsma & Sander Voormolen

Redactie en montage: Elze van Driel

Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected]

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Schrijver J.R.R Tolkien schiep in zijn boeken De Hobbit en In de ban van de ring een uitgebreide mythische wereld vol Dwergen, Elven, Orks en Hobbits, waar een allesvernietigende oorlog dreigt. Inmiddels vele generaties verslonden de boeken, toch werd het werk van Tolkien niet meteen omarmd door de literatuur. Hoe kwam Tolkien tot de schepping van de wereld in zijn boeken en hoe staat het nu met de literaire en wetenschappelijke erkenning van de romans? 

Lees hier het artikel dat Peter van der Ploeg schreef over de invloed van de Eerste Wereldoorlog op het werk van Tolkien.

Presentatie: Gemma Venhuizen

Gasten: Hendrik Spiering en Peter van der Ploeg

Redactie & montage: Liz Dautzenberg

 Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected].

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Op het ijskoude Spitsbergen gaat ‘s zomers de zon niet onder, in de winter is het altijd donker. Toch trekt het pooleiland al eeuwenlang mensen: wegens walvisvangst, voor de kolenmijnen en tegenwoordig vooral wetenschappers. De hele eilandengroep is een openluchtlaboratorium voor de effecten van klimaatverandering en daar worden de klimaatmodellen van de toekomst gebouwd.

Presentatie: Gemma Venhuizen

Gasten: Jan van Poppel & Hendrik Spiering

Redactie en montage: Elze van Driel

Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected]

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Hij behoort tot de populairste fruitsoorten en ligt in iedere supermarkt, maar hoelang nog? De banaan wordt bedreigd door allerlei ziektes en dat is een probleem, omdat we in Europa en de VS allemaal klonen van dezelfde banaan eten. Het is niet de eerste keer dat we de banaan dreigen te verliezen. Kunnen we hem nog redden, en moeten we dat eigenlijk wel willen? Want de banaan blijkt ook symbool te staan voor alles wat er misgaat in de voedselproductie. 

Presentatie: Gemma Venhuizen

Gasten: Martine Kamsma & Marcel aan de Brugh

Redactie en montage: Elze van Driel

Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected]

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Drukke jongetjes in een basisschoolklas, stuiterballen, dat is het beeld dat bij veel mensen op komt als het over ADHD gaat. Maar niet alleen jongens hebben het, het wordt ook steeds vaker bij meisjes en volwassenen geconstateerd. En nee, mensen met ADHD zijn niet lui, of altijd hyperactief. Ook lijkt de diagnose samen te hangen met slaap- en gezondheidsklachten. Het klassieke beeld van ADHD is door recent onderzoek aan het verschuiven. Dit is wat we ervan leren en hoe we ermee om kunnen gaan.

Presentatie: Laura Wismans

Gasten: Gemma Venhuizen & Sander Voormolen

Redactie en montage: Elze van Driel

Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected]. 

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Computers kunnen dankzij kunstmatige intelligentie boeken schrijven, schilderen, de allerbeste schaker ter wereld verslaan. Ze kunnen zebrastrepen herkennen en medische diagnoses stellen. Maar ze kunnen ook een heleboel niet, zoals menselijke intuïtie nabootsen. Daarbij gaan ze ook weleens de mist in. Zo zei de nieuwe chatbot van Google, Bard, dat de James Webb-telescoop als eerste foto's van een planeet buiten ons zonnestelsel had genomen. En ChatGPT deed per abuis verslag van een sportwedstrijd die nog helemaal niet had plaatsgevonden. Waar liggen de grenzen van AI? En: is de Einstein van de toekomst een computer?

Presentatie: Gemma Venhuizen

Gasten: Bennie Mols & Sjoerd de Jong

Redactie en montage: Elze van Driel

Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected]. 

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

In de VS werd in januari een nieuw middel tegen alzheimer goedgekeurd. Het nieuws werd daar met gejuich ontvangen, want er zijn geen goede medicijnen tegen. Maar ook dit middel werkt nauwelijks. Toch biedt dit futiele medicijn ook hoop: het geeft een beter inzicht in waar toekomstige middelen kunnen ingrijpen.

Presentatie: Laura Wismans

Gasten: Niki Korteweg & Sander Voormolen

Redactie en montage: Elze van Driel

Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected].

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Nederland en water zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. We houden ervan, maar dreiging ligt altijd op de loer. Na de Watersnoodramp in 1953 werd Nederlands grootste verdedigingssysteem tegen hoog water vanuit zee gebouwd. Alleen met een veranderend klimaat en stijgende zeespiegel werd toen geen rekening gehouden. Kunnen ze ons nog wel beschermen in de nabije toekomst?

Presentatie: Gemma Venhuizen

Gasten: Laura Wismans & Bart Funnekotter

Redactie en montage: Elze van Driel

Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected].

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Als je de supermarkt inloopt kom je vaak eerst groenten en fruit tegen. Dat maakt gezond kiezen makkelijk. Als je verder loopt begint de keuzestress: welke pizza of welk toetje kies je? Wat is de minst slechte keuze? De Nutri-score -de gekleurde letters op verpakkingen- moet daarbij helpen. Alleen staan die letters haaks op de Schijf van Vijf. Dus wat zegt de score precies? En hebben we er echt iets aan?

Presentatie: Gemma Venhuizen

Gasten: Martine Kamsma & Niki Korteweg

Redactie en montage: Elze van Driel

Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected].

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Gezichten, zeepaardjes of een konijn: Wie naar boven kijkt hoeft zich nooit te vervelen. In schapenwolken en stapelwolken is altijd wel een fantasiewereld te zien. Wolken zijn ouder dan de mensheid en vanzelfsprekend onderdeel van ieders leven en tegelijkertijd nog altijd onbegrepen. Wat weten we wel en niet over wolken? En waarom is het zo belangrijk om te weten hoe ze zich gedragen?

Presentatie: Gemma Venhuizen

Gasten: Laura Wismans en Marcel aan de Brugh

Redactie en montage: Elze van Driel

Foto: Ramiro Pianarosa / Unsplash

Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected].

https://cloudappreciationsociety.org/

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Opperhoofden met verentooien, wilden te paard en altijd in gevecht met cowboys. En makkelijk overmeesterd door kolonisten uit Engeland, Frankrijk of Spanje. Het is het stereotype beeld van indianen. Maar volgens de Finse historicus Pekka Hämäläinen is het anders gelopen dan we denken. Indianen waren geen passieve decorstukken van de geschiedenis. Ze waren actieve spelers, en geen slachtoffers.

Presentatie: Gemma Venhuizen

Gasten: Sjoerd de Jong en Hendrik Spiering

Redactie en montage: Elze van Driel

Foto: Historica Graphica Collection/Heritage Images/Getty Images

Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected].

Boeken van Pekka Hämäläinen: 

• The Comanche Empire
• Lakota America: A New History of Indigenous Power
• Indigenous Continent: The Epic Contest for North America

Andere interessante titels over het onderwerp:

• Dee Brown: Bury My Heart At Wounded Knee (1970); Native Americans als slachtoffers
• S.C. Gwynne: Empire of the Summer Moon. (2011), De Comanches van Texas als barbaren
• Benjamin Madley: An American genocide (2017), Over de kolonisatie van Californië.
• Roxanne Dunbar-Ortiz: An indigenous People’s History of the United States (2014), Geschiedenis van de VS door indiaanse ogen
• David Treuer: The Heartbeat of Wounded Knee (2019) De Lakota van 1890 tot heden

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Onbehaarde Apen duikt in zijn winterslaap. Gemma, Hendrik en Laura hebben een speciale aflevering uit het archief getrokken. 

---

Brood is in ons hoekje van de wereld niet van tafel af te slaan. Maar hoe en waar is brood eigenlijk ontstaan? Hoe kwam het in onze supermarkt terecht? En waarom zijn er zulke sterke meningen over wat nou het beste brood is?

Presentatie: Lucas Brouwers

Gast: Martine Kamsma en Hendrik Spiering

Productie en montage: Mirjam van Zuidam

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Onbehaarde Apen duikt in zijn winterslaap. Gemma, Hendrik en Laura hebben een speciale aflevering uit het archief getrokken. 

---

Sinds zijn verschijning in de middeleeuwen is koning Arthur nooit meer uit het collectieve geheugen verdwenen. Verhalen over de ridders van de Ronde Tafel, de heilige graal, tovenaar Merlijn, het zwaard in de steen en het overspel van Lancelot met koningin Guinevere blijven films, boeken en tv-series inspireren. Wat is de magie van deze vertellingen en waar komt deze rijkdom aan verhalen vandaan? 

Presentatie: Lucas Brouwers

Gasten: Hendrik Spiering & Bart Funnekotter

Productie: Kim Kabbedijk

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Onbehaarde Apen duikt in zijn winterslaap. Gemma, Hendrik en Laura hebben een speciale aflevering uit het archief getrokken.

---

Als het tegenwoordig gaat over slavernij is het onderwerp meestal de transatlantische slavernij: de slavenhandel waar Nederland vanaf de 16e eeuw aan mee deed. Maar de geschiedenis van de slavernij wereldwijd gaat veel verder terug. Al voordat er een schrift bestond, werden mensen als eigendom gehouden. De Zweedse historicus Dick Harrison beschrijft in zijn nieuwe boek de slavernij vanaf het eerste begin.

Presentatie: Gemma Venhuizen

Gasten: Hendrik Spiering & Bart Funnekotter

Redactie en montage: Misha Melita

Beeld: Tot slaaf gemaakte mannen werken op het land, anoniem, ca. 1850, Rijksmuseum

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Onbehaarde Apen duikt in zijn winterslaap. Gemma, Hendrik en Laura hebben een speciale aflevering uit het archief getrokken.

---

Een verkoudheid was altijd al vervelend, maar in tijden van Covid-19 is het extra verdacht wanneer het snot uit je neus loopt. Toch speelt dit slijmerige goedje een grote rol in het bestrijden van ziekteverwekkers. En daarbij deinst het niet terug voor geweld.Presentatie: Lucas Brouwers, Gemma Venhuizen , Nienke BeintemaProductie: Kim Kabbedijk

Host: Lucas Brouwers

Gasten: Gemma Venhuizen en Nienke Beintema

Redactie en montage: Kim Kabbedijk

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

In de eerste jaren van ons leven hechten we ons aan onze verzorgers. Maar hoe groot is de invloed daarvan op ons latere leven? En als die hechting in de vroege jeugd verkeerd loopt, kan het dan nog goedkomen? In deze aflevering onderzoeken Niki Korteweg en Hendrik Spiering de grenzen van de beroemde hechtingstheorie.

Host: Laura Wismans

Gasten: Niki Korteweg & Hendrik Spiering

Redactie en montage: Rosa van Toledo

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Chocolade. Wie houdt er niet van? Maya’s, slavernij, suiker en industrie bepaalden de geschiedenis. Nu hopen we vooral dat de lekkernij gezond is. Helaas niet. Martine Kamsma en Hendrik Spiering over de mythes van chocolade.

Host: Gemma Venhuizen 

Co-host: Hendrik Spiering 

Gast: Martine Kamsma 

Redactie en montage: Julia Vié

Afbeelding: Getty Images

Show notes:

The secret life of chocolate - Marcos Patchett

Kritische voedingsdeskundige Marion Nestle

Lees op de NRC-site meer van Martine Kamsma over de huidige cacaomarkt.

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Honderd jaar geleden is het graf van Toetanchamon ontdekt. In één klap wordt deze onbeduidende farao icoon van de Egyptische archeologie. Wie is Toetanchamon? Wat lag er allemaal in zijn graf? En waarom is hij zó beroemd geworden?

Host: Gemma Venhuizen

Gasten: Bart Funnekotter en Hendrik Spiering

Redactie en montage: Rosa van Toledo

Afbeelding: Khaled Elfiqi / EPA

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Stikstof. Een veelbesproken onderwerp, maar wat vertelt de wetenschap ons over dit element? In deze aflevering bespreken we waarom we eigenlijk van stikstof moeten houden.

Host: Gemma Venhuizen 

Gasten: Laura Wismans & Marcel aan de Brugh 

Redactie en montage: Julia Vié

Beeld: Getty Images

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Hij ontdekte hoe mieren met elkaar communiceren en onderzocht de rol van erfelijkheid in menselijk gedrag. Het werk van de vorig jaar overleden bioloog Edward Osborne Wilson was baanbrekend en revolutionair. Maar de bioloog had ook een schaduwkant. Wie was Wilson? Waarom was hij zo’n grote wetenschapper? En wat maakte hem zo controversieel? 

Host: Gemma Venhuizen

Gasten: Hendrik Spiering & Sander Voormolen

Redactie en montage: Rosa van Toledo

Foto: Rick Friedman/Polaris

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Luisteren. We zijn ervoor gemaakt, en we doen het de hele dag door. Maar wat gebeurt er in die eindeloze gesprekken die we voeren? Wat doet je brein als je luistert? Onbehaarde Apen duikt in de verschillen tussen luisteren en lezen.

Shownotes:

• Conversational repair and human understanding - Makoto Hayashi, Geoffrey Raymond en Jack Sidnell
• The domestication of the savage mind - Jack Goody
• Ted talk van Özlem Cekic

Presentatie: Gemma Venhuizen 

Gasten: Hendrik Spiering en Niki Korteweg 

Redactie en montage: Julia Vié

Illustratie: Seb Agresti

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Wetenschapsredacteur Laura Wismans kreeg een tweeling: een fenomeen dat vaker voorkomt in haar familie. Haar dochters lijken sprekend op elkaar terwijl de gynaecologen tijdens haar zwangerschap verzekerden dat het om een twee-eiige tweeling zou gaan. Hoewel het fenomeen al zo oud is als de mensheid, is het nog steeds grotendeels een mysterie hoe tweelingen ontstaan. Laura Wismans onderzoekt waar het onderzoeksveld nu staat, waarom zij een tweeling kreeg en of ze inderdaad twee-eiig zijn.

In dit artikel lees je meer over baanbrekend onderzoek naar de genetica van meerlingen.

Gast: Laura Wismans

Presentator: Gemma Venhuizen

Redactie en montage : Liz Dautzenberg

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Salamanders in Europa worden met uitsterven bedreigd door een huid-etende-schimmelziekte. Wat is dit voor ziekte? Hoe verspreidt zij zich en wat kunnen we ertegen doen? 

Host: Laura Wismans

Gasten: Gemma Venhuizen en Sander Voormolen

Redactie en montage: Rosa van Toledo

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

We hoeven niet ver in de geschiedenis te duiken om te zien dat in oorlogstijd de mens in staat is tot vergaand en gruwelijk geweld. Hoe kan het toch dat mensen tot zulke daden overgaan? Welke patronen liggen eraan ten grondslag?

Host: Gemma Venhuizen

Gasten: Bart Funnekotter & Hendrik Spiering

Montage en edit: Rosa van Toledo

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

De Nobelprijs Scheikunde gaat dit jaar naar de ontdekking van de zogeheten klikchemie. De Amerikaan Barry Sharpless (1941), de Deen Morten Meldal (1954) en de Amerikaanse Carolyn Bertozzi (1966) delen de prijs.

Host: Gemma Venhuizen

Gasten: Niki Korteweg en Laura Wismans

Redactie en montage: Rosa van Toledo

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

De Nobelprijs voor Natuurkunde gaat dit jaar naar de Fransman Alain Aspect (75), de Amerikaan John F. Clauser (79) en de Oostenrijker Anton Zeilinger (77) voor hun ontdekkingen rond het fenomeen van quantumverstrengeling van fotonen. 

Host: Gemma Venhuizen

Gasten: Laura Bergshoef en Sander Voormolen

Redactie en montage: Rosa van Toledo

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

De Zweedse geneticus Svante Pääbo (67) krijgt dit jaar de Nobelprijs voor Fysiologie of Geneeskunde voor zijn onderzoek naar in kaart brengen van oud dna in menselijke skeletten.

Host: Gemma Venhuizen

Gasten: Hendrik Spiering & Niki Korteweg

Redactie & montage: Rosa van Toledo

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

De herfst is begonnen en dat betekent hoosbuien, wind tegen en eindeloze grijze luchten. Deze najaarsstormen zijn niet prettig, maar niks vergeleken met hoe het er op andere planeten aan toegaat. Buien van gesmolten ijzer, giftige wolken of een horizontale glasregen: het zijn weerfenomenen die we op aarde gelukkig niet kennen. Hoe wordt dit buitenaardse weer onderzocht en waarom is het klimaat op een planeet hier 600 lichtjaar vandaan überhaupt relevant? 

Shownotes:

Lees meer over onderzoek naar buitenaardse weerfenomenen in dit artikel van Laura Bergshoef.

Eerder maakte Onbehaarde Apen ook al een aflevering over de James Webb-telescoop en exoplaneten.

Presentatie: Gemma Venhuizen

Gasten: Laura Bergshoef en Laura Wismans

Productie: Liz Dautzenberg en Rosa van Toledo

Montage: Liz Dautzenberg

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Geologen en klimaatwetenschappers zijn er al decennia mee bezig: het Antropoceen, het tijdperk waarin de mens de belangrijke kracht op aarde is. Maar hoe nuttig is die term? Lang niet iedereen in de wetenschap is er enthousiast over. Het zou zelfs hoogmoed zijn, een tijdperk naar de mens te noemen. En hoe activistisch kan de wetenschap eigenlijk zijn?

Host: Gemma Venhuizen

Gasten: Marcel aan den Brugh & Hendrik Spiering

Redactie en montage: Rosa van Toledo

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Extreme vermoeidheid. Hartkloppingen. Hersenmist. Na een corona-infectie kampen mensen soms nog jaren met een waaier aan klachten. Langzaam weten onderzoekers het biologische mechanisme dat schuilgaat achter long covid te ontrafelen. Wat weten we nu van dit postcovidsyndroom?

Host: Gemma Venhuizen

Gasten: Niki Korteweg & Hendrik Spiering

Redactie en montage: Rosa van Toledo

Links:

https://www.nrc.nl/nieuws/2022/08/18/bij-mensen-met-long-covid-vertoont-het-immuunsysteem-tal-van-afwijkingen-a4139249 

https://www.nrc.nl/nieuws/2022/06/10/langdurig-gevangen-door-het-coronavirus-een-raadsel-zonder-snelle-oplossing-a4133083

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

In de binnenzee Mar Menor in Spanje sterven dagelijks honderden vissen door vervuiling. ​Maar sinds kort is deze zee een rechtspersoon, waardoor zij rechtszaken kan aanspannen​​ tegen haar vervuilers. Wat betekent het wanneer een natuurgebied rechtspersoon wordt? En welke gevolgen heeft dat voor mens en natuur?

Presentatie: Gemma Venhuizen

Gasten: Sjoerd de Jong & Folkert Jensma

Redactie en montage: Rosa van Toledo

Shownotes:

https://www.nrc.nl/nieuws/2022/05/20/komt-een-berg-bij-de-rechter-dat-is-helemaal-niet-zo-gek-a4125052

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Een migraineaanval als er onweer op komst is, of meer pijn van reuma bij koud en nat weer. Artsen horen het veel in hun spreekkamers, maar de wetenschap krijgt de vinger er maar moeilijk achter. Kan ons lichaam het weer echt voorspellen?

Gast: Niki Korteweg

Presentatie: Gemma Venhuizen

Redactie en montage: Julia Vié

Hier lees je Niki's artikel over het lichaam als weerman of -vrouw. En hier vind je de aflevering van Onbehaarde Apen over de Nobelprijs voor werk aan huidreceptoren voor aanraking, warmte en pijn.

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Als we aan de Noorse dondergod Thor denken, denken we aan zijn hamer, zijn spierballen en aan donder en bliksem. Maar als je de oude verhalen van Thor goed leest, valt op dat er helemaal geen onweer in voorkomt. Is Thor wel een echte dondergod? En waar komen die bliksemschichten dan wel vandaan? 

Presentator: Gemma Venhuizen

Gast: Hendrik Spiering

Redactie en montage: Rosa van Toledo

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Onweersbuien komen regelmatig voor in Europa, al worden heel weinig mensen daadwerkelijk geraakt door de bliksem. Maar wat gebeurt er in je lichaam als je toch wordt getroffen? En hoe blijf je veilig als je tijdens een bergwandeling wordt overvallen?

Gast: Sander Voormolen

Presentatie: Gemma Venhuizen

Redactie en montage: Elze van Driel

Muziek: Nozem audio

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

De geschiedenis wordt gevormd door de mens, door heldendaden van Napoleon en Caesar en wetenschappelijke ontdekkingen van mensen als Newton en Oppenheimer. Dat denkt de mens graag, want zo staan wij in het middelpunt van de geschiedenis. Maar wat nou als die geschiedenis wordt bepaald door een storm of een regenbui?

Gast: Bart Funnekotter

Presentatie: Gemma Venhuizen

Redactie en montage: Liz Dautzenberg

Muziek: Nozem audio

Lees meer verhalen over stormen die de geschiedenis bepaalden in dit artikel van Bart Funnekotter.

Shownotes:

In deze aflevering wordt verwezen naar een andere aflevering van Onbehaarde Apen over Dzjengis Khan. Luister 'm hier terug.

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Deze week aflevering 1 van onze zomerserie over het weer: In 2000 vond een bloedstollende eindsprint plaats in de Amerikaanse presidentsverkiezingen, waarbij Bush nipt won van de Democratische kandidaat Al Gore. Als het die dag niet had geregend, had Al Gore dan gewonnen? Heeft het weer invloed op de uitslag van verkiezingen?

Gast: Sjoerd de Jong

Host: Gemma Venhuizen

Redactie en montage: Julia Vié

Muziek: Nozem Audio

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Meer dan 65 miljoen jaar geleden sloeg een planetoïde van 12 km in op aarde. Met één klap stierven alle dinosaurussen uit. Kleine zoogdieren, vissen en vogels leefden wel voort. Waarom? En wat gebeurde er precies op de dag van de inslag?  En niet onbelangrijk: hoe weten we dat eigenlijk allemaal? 

Host: Gemma Venhuizen

Gasten: Lucas Brouwers en Hendrik Spiering

Audioredactie en montage: Rosa van Toledo

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Na twintig jaar Napoleontische oorlogen was Europa een rokende puinhoop. Tijdens het Congres van Wenen tussen september 1814 en juni 1815 trachtte men de schade te herstellen. De kaart van Europa werd hertekend en er kwam een nieuwe veiligheidsstructuur voor ons continent. Wat gebeurde er tijdens het Congres, en wat kunnen we daar anno 2022 van leren?

Host: Gemma Venhuizen

Gast: Beatrice de Graaf en Bart Funnekotter

Audioredacteur: Elze van Driel

Montage: Gal Tsadok-Hai en Elze van Driel

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Taaislijmziekte is een ernstige erfelijke ziekte die lange tijd moeilijk te behandelen was. Maar door nieuwe medicijnen en de darm-organoïde - een in het lab gekweekt mini-darmpje - zijn er ineens mogelijkheden om patiënten makkelijker te helpen. Wat zijn deze organoïden precies? En hoe helpen ze in de behandeling van de ziekte?

Host: Lucas Brouwers

Gast: Sander Voormolen

Audioredacteur & editor: Rosa van Toledo

Shownotes:

https://www.nrc.nl/nieuws/2013/10/12/mini-orgaantjes-kweken-voor-een-kankermedicijn-op-1305060-a857743

https://www.nrc.nl/nieuws/2017/01/19/mini-orgaan-is-het-nieuwe-proefdier-6289622-a1542092

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Het lijken sierlijke tekeningetjes, maar in werkelijkheid vormt het Chinese karakterschrift een uitstekend schriftsysteem, waarvoor je wel veel tekens uit het hoofd moet leren. Al millennia lang wordt het gebruikt in Oost-Azië. Toch had weinig gescheeld of de tekens waren in de vorige eeuw bij het grofvuil gezet. Wat zegt dit over de Chinese cultuur? En hoe kwam het zo ver? En waarom leeft het schrift nu als nooit te voren?

Gast: Julie Blussé

Host: Lucas Brouwers 

Co-host: Hendrik Spiering  

Redactie: Céline Cornelis

Meer weten over het Chinese karakterschrift? Dit zijn de boekentips van Onbehaarde Apen.

• The Chinese Typewriter, Thomas S. Mullaney.
• The Unfolding of Language, Guy Deutscher.
• Kingdom of Characters, Jing Tsu.

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Kernfusie zou de mens in één klap van alle energieproblemen afhelpen. Grote overheidsprojecten proberen al tientallen jaren energie op te wekken met kernfusie, maar het einddoel is nog niet in zicht. Gaat het kleinere, commerciële kernfusiebedrijven lukken?

Gast: Dorine Schenk

Host: Lucas Brouwers 

Co-host: Hendrik Spiering  

Redactie: Julia Vié

Vind hier de vorige aflevering, uit 2018, over kernfusie in het algemeen.

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

De koning onder de katachtigen - de tijger - is bezig met een comeback in de Nepalese jungle. Een feest voor natuurliefhebbers. Maar wat vindt de lokale bevolking ervan?

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Veertig jaar lang lijdt Bart de Beurs aan een allesoverheersende angst- en dwangstoornis. De kwelling wordt zo erg dat hij het leven niet meer ziet zitten. Totdat zijn psychiater met een laatste redmiddel komt: diepe hersenstimulatie. Kan een apparaatje in zijn brein hem verlossen?

Gast: Niki Korteweg

Presentatie: Lucas Brouwers

Redactie: Julia Vié

Montage: Julia Vié en Jeroen Jaspers

Lees hier het uitgebreide artikel over Bart de Beurs en de elektrodes in zijn hersenen.

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Ze zijn geel of grijs of radioactief groen. Je ziet ze op bruggen, oude bomen, op het terrastegels en vervallen muren, maar het liefst boent de mens ze met een borstel weg. Korstmossen, de lelijke eenden van de openbare ruimte. Maar dit onooglijke organisme is bezig met een comeback, want het korstmos blijkt van dichtbij bekeken een prachtige zwaan, waar wij alles van kunnen leren.

Host: Lucas Brouwers

Gasten: Gemma Venhuizen & Marcel aan den Brugh

Producer: Rosa van Toledo

Editor: Gal Tsadok-Hai  

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Er komen nieuwe robots aan! En dan niet de harde, gemechaniseerde robots met schroefjes, boutjes en houterige bewegingen. De nieuwe robot is helemaal anders. Je vinger verdwijnt erin als in een pudding, hij manoeuvreert als de slurf van een olifant en kan voelen zoals je eigen handen. Althans: als de wetenschappers in dit jonge vakgebied erin slagen om antwoorden te vinden op fundamentele vragen. Hoe maak je een zachte robot? Waarom hebben we ze eigenlijk nodig? En waarom is falen zo belangrijk bij fundamenteel onderzoek?

Presentatie: Lucas Brouwers

Gasten: Laura Wismans en Hendrik Spiering

Productie en montage: Liz Dautzenberg

Veel dank aan Ali Sadeghi, Nick Willemstein en Arman Goshtasbi voor de gastvrijheid en de demonstraties in het soft robotics lab van de Universiteit Twente. 

In de aflevering verwijst Laura Wismans naar de volgende artikelen:

-Nieuwsbericht ‘Kleur verraadt waar de vinger buigt’, november 2020 https://www.nrc.nl/nieuws/2020/11/12/kleur-verraadt-waar-de-vinger-buigt-a4019877

-Interview met promovendus Rob Scharff van de TU Delft over zijn zachte robothand, mei 2021 https://www.nrc.nl/nieuws/2021/05/01/zijn-volgende-robot-heeft-een-pneumatische-slurf-a4042050 

En lees hier meer over Dutch Soft Robotics, het consortium van vier technische universiteiten in Nederland op het gebied van zachte robotica 

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Hoe groot is de kans dat iemand twee keer de loterij wint? Best groot. We leven in een kansenmaatschappij, maar eigenlijk zijn we slecht in kansen begrijpen. Tijd om kansberekening onder de loep te nemen. Wat is een kans? En hoe bereken je die?

Host: Gemma Venhuizen

Gasten: Alex van den Brandhof & Hendrik Spiering

Redactie: Rosa van Toledo & Céline Cornelis

Montage: Julia Vié

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Als we de geschiedenisboeken mogen geloven hebben vooral mannen het grondwerk gelegd voor het moderne wetenschappelijke systeem. Toch hebben er ook altijd vrouwen aan bijgedragen. Hoe komt het dat wij hun namen en revolutionaire ontdekkingen niet kennen? En hoe inclusief is de wetenschap van vandaag?

Host: Lucas Brouwers

Gasten: Margriet van der Heijden & Hendrik Spiering

Redactie & montage: Rosa van Toledo & Céline Cornelis

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Het is de grootste, krachtigste en zwaarste raket die ooit is gebouwd: Starship. En als de aanstaande testvlucht om de aarde slaagt, dan kan dit een ware revolutie ontketenen in de ruimtevaart. De ambities van miljardair Elon Musk zijn kristalhelder: hij wil met dit pronkstuk van zijn ruimtevaartbedrijf SpaceX de ruimtevaart onherkenbaar veranderen. Hoe wil hij dat gaan doen? Kan Starship de hooggespannen verwachtingen waarmaken en hoe realistisch is een tripje naar Mars met deze raket?

Host: Lucas Brouwers

Gasten: Bruno van Wayenburg & Hendrik Spiering

Redactie & montage: Liz Dautzenberg

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Op de bodem van de Wedellzee, diep onder het zee-ijs van Antarctica, ligt de Endurance, het zeilschip van de ontdekkingsreiziger Ernest Shackleton. Onlangs werd het scheepswrak teruggevonden. Hoe is het schip daar terecht gekomen? En hoe is het met Shackleton en zijn bemanning afgelopen?

Host: Lucas Brouwers

Gasten: Karel Knip en Hendrik Spiering

Audioredactie en edit: Elze van Driel en Rosa van Toledo

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Geld was altijd macht. Dat werd de afgelopen weken scherp zichtbaar met de bancaire sancties tegen Rusland. Maar tegelijkertijd verandert geld van gedaante. Verschuift daarmee ook de macht?

Host: Lucas Brouwers

Gasten: Maarten Schinkel en Hendrik Spiering

Redactie en montage: Céline Cornelis en Julia Vié

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Witte bloesemsneeuw dwarrelt naar beneden, en de bloemen van magnoliabomen komen langzaam uit. 's Ochtends en 's avonds klinkt een koor van vogelzang en de winterjassen kunnen de kast in. Deze week is de astronomische lente begonnen en dat weet de natuur ook. Maar vorige eeuw vroor het eind maart nog regelmatig. Welke invloed heeft het veranderende klimaat op de natuur en hoe kun je dat zien aan de boom in je achtertuin?

Host: Gemma Venhuizen

Gast: Marcel aan de Brugh

Producer: Elze van Driel en Mirjam van Zuidam

Editor: Elze van Driel, Misja van Waterschoot en Jan Pieter Geersing

Lees hier het artikel dat Marcel schreef over de zomereik voor zijn huis: https://www.nrc.nl/nieuws/2021/12/23/hoe-zou-het-zijn-om-hier-dag-in-dag-uit-te-staan-a4071679

Hier vind je de Natuurkalender: https://www.naturetoday.com/intl/nl/nature-today-app/downloaden

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Aan een bergrots in Limburg bungelt de geelbloemige Berggamander, het zeldzaamste plantje van Nederland. De vraag is alleen: voor hoe lang nog? Één flinke regenbui en de soort gaat verloren. Twee biologen proberen daarom de plant te redden. Waarom zoveel moeite voor één soort?

Host: Lucas Brouwers

Gast: Anne van Kessel

Producer: Rosa van Toledo

Editor: Rosa Van Toledo & Bas van Win

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Verwonding, dood, seksueel geweld, of een dreiging daarvan - officieel kun je alleen van zulke extreme ervaringen een psychologisch trauma oplopen. Maar tegenwoordig wordt het begrip 'trauma' steeds vaker gebruikt. Ook wijst onderzoek uit dat elke nieuwe generatie meer risico loopt om een posttraumatische stress-stoornis te krijgen dan die ervoor. Worden we steeds gevoeliger? Of is er iets anders gaande? 

Host: Lucas Brouwers

Gasten: Ellen de Bruin en Hendrik Spiering

Producer en editors: Céline Cornelis en Rosa van Toledo

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Het terugbrengen van echte wildernis in de natuur: herwilderen is dé rage in het Nederlands natuurbehoud, want: herwilderen zorgt voor meer biodiversiteit en een terugkeer van oude soorten. Maar naast het gejuich, is ook tegengeluid te horen. Wat is herwilderen precies? En waar zit de weerstand?

Host: Lucas Brouwers

Gasten: Gemma Venhuizen en Marcel aan den Brugh

Producer: Rosa Van Toledo

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Oekraïne en Rusland zijn gedurende hun geschiedenis innig met elkaar verweven. Wat moet je daarvan weten om het conflict te begrijpen? Ruslandkenners Hubert Smeets en Bart Funnekotter duiken in de soms tragische geschiedenis van Oekraïne.

Host: Lucas Brouwers

Gasten: Hubert Smeets en Bart Funnekotter

Producer: Rosa Van Toledo en Tessa Colen

Edit: Bas van Win

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Vijfhonderd jaar geleden komen in Midden-Amerika twee werelden bij elkaar. De Spaanse conquistador Hernán Cortés staat oog in oog met Montezuma, heerser van de Azteken. Een paar jaar later ligt het Azteekse rijk in as. Bloeddorstige mensenofferaars: dat is het beeld van de Azteken dat vooral is blijven hangen. Maar welke verhalen vertelden de Azteken over zichzelf? En hoe kan de botsing van beschavingen ook verteld worden?

Presentatie: Hendrik Spiering

Gast: Lucas Brouwers

Productie: Liz Dautzenberg

@lucasbrouwers // @hendrikspiering

Shownotes:

Wil je meer weten over (kinder)offers en de verhalen erachter? Luister dan ook naar deze aflevering van Onbehaarde Apen.

De tentoonstelling over de Azteken in het Museum Volkenkunde in Leiden loopt tot 27 maart 2022.

Boeken die in deze aflevering worden genoemd:

Camilla Townsend, Fifth Sun: A New History of the Aztecs (2019).

Matthew Restall, When Montezuma Met Cortés: The True Story of the Meeting (2018).

J.C. Sharman, Empires of the Weak: The Real Story of European Expansion and the Creation of the New World Order (2019).

Jared Diamond, Germs, Guns and Steel: The Fates of Human Societies (1997).

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Ze zorgen ervoor dat je lippenstift blijft zitten, dat je biefstuk niet aanbakt en dat je droog blijft bij een hevige regenbui: PFAS. Maar voortschrijdend inzicht wijst uit: PFAS is gevaarlijker dan we dachten. Hoe groot is dit gevaar? En komen we ooit nog van PFAS af?

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Non-binair, tot slaaf gemaakt, mansplainer. De Nederlandse taal lijkt steeds ‘woker’ te worden. Er komen niet alleen nieuwe woorden bij, maar ze veranderen ook van betekenis. Waarom omarmen we woorden en spugen we ze daarna weer uit? En wat zegt dat over onze samenleving?

Host: Lucas Brouwers 

Gast: Julie Blussé en Hendrik Spiering 

Productie: Julia Vié

Shownotes:

Klik hier voor de vorige aflevering (#160) met Julie Blussé over het wakker kussen van een slapende taal.

Wil je meer horen over de 'woke'-cultuur op universiteiten. Luister naar deze aflevering van NRC Vandaag: https://www.nrc.nl/nieuws/2022/02/14/de-woke-beweging-op-de-universiteit-dekolonisatie-safe-spaces-en-zelfcensuur-a4089298

Boeken die in deze aflevering worden genoemd:

The unfolding of language - Guy Deutscher

Wordslut: a feminist guide to taking back the English language - Amanda Montell

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Europa kampt op dit moment met de grootste uitbraak van de vogelgriep ooit. Wat is vogelgriep precies, wat doet het voor vogels én wat is het risico voor mensen?

Host: Lucas Brouwers

Gasten: Nienke Beintema & Gemma Venhuizen

Producer & editor: Liz Dautzenberg

Shownotes:

Beluister hier de aflevering van Onbehaarde Apen over zoönose.

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Als het niet lukt de opwarming van de aarde te stoppen, zou een zwerm satellieten zonnestraling kunnen tegenhouden: een parasol tegen de hitte. Hoe zou dat werken? En is het niet slechts symptoombestrijding?

Host: Lucas Brouwers

Gasten: Laura Wismans en Marcel aan de Brugh

Producer: Julia Vié en Rosa van Toledo

Editor: Julia Vié

Overweeg een abonnement op NRC! Met een abonnement krijg je onbeperkt toegang tot al onze artikelen en podcasts. Ga naar: http://www.nrc.nl/apen

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

De één is levensgevaarlijk, de ander verspreidt zich razendsnel: de coronavarianten. Hoe krijgt de wetenschap grip op deze varianten? En komen hun inzichten snel genoeg om nog op te kunnen reageren? 

Host: Lucas Brouwers

Gasten: Nienke Beitema & Sander Voormolen

Producer & editor: Rosa Van Toledo

Overweeg een abonnement op NRC! Met een abonnement krijg je onbeperkt toegang tot al onze artikelen en podcasts. Ga naar: http://www.nrc.nl/apen

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

We drinken thee, gebruiken oordopjes en kopen een duur matras. We doen alles voor een goede nachtrust. Maar wat gebeurt er precies in onze slaap? En is die 8 uur eigenlijk wel nodig?

Host: Lucas Brouwers

Gasten: Hendrik Spiering en Gemma Venhuizen

Producers: Celiné Cornelis en Rosa van Toledo

Shownotes:

Brahm's Lullaby gespeeld door Michelle Masumune op piccolo en Matt Keating op cello:

https://www.youtube.com/watch?v=U_He8rI5GDQ&ab_channel=MichelleMatsumune

Boeken die in de aflevering worden genoemd:

Dalena van Heugten. Nachrust.

Merijn van der Laar. Slapen als een oermens.

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Onbehaarde Apen is deze week nog met winterslaap. Gemma Venhuizen zocht haar favoriete Onbehaarde Apen aflevering uit.

Onbehaarde Apen LIVE. Bier: oerdrank en genetisch experiment

Van Mesopotamische bierwetten tot gistcellen die zich als diva gedragen: in deze tweede liveshow van Onbehaarde Apen duiken we in de geschiedenis en de toekomst van bier. Hoe werd het eerste bier gebrouwen? Dronken Middeleeuwers echt alleen maar bier in plaats van water? En zullen we in de toekomst crispr-cas op gistcellen toepassen?

Presentatie: Lucas Brouwers

Gasten: Hendrik Spiering, Gemma Venhuizen, Bastiaan Nagtegaal en Bart Funnekotter

Productie: Misha Melita

@lucasbrouwers // @hendrikspiering // @GemmaJV // @BartFunnekotter // @JBNagtegaal

Benieuwd naar de toekomst van bier? Lees hier het stuk dat Bastiaan Nagtegaal erover schreef:

https://www.nrc.nl/nieuws/2019/10/04/wie-gist-beheerst-beheerst-de-toekomst-van-bier-a3975667

Wat was er nou eerder, bier of brood? Lees hier het artikel van Bart Funnekotter over de vondst van het eerste bier:

https://www.nrc.nl/nieuws/2019/10/04/de-wonderbaarlijke-geboorte-van-bier-en-brood-a3975664

Meer lezen over de herkomst van bier? Lees:

'Ancient Brews: Rediscovered and Re-created', (2017) van Patrick McGovern.

Benieuwd naar bier in de Middeleeuwen en alle mythes eromheen?

Lees: 'Beer in the Middle Ages and the Renaissance' (2007) van Richard W. Unger

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Onbehaarde Apen is op winterslaap. Daarom deze lievelingsaflevering van Hendrik uit het archief.

Wat kinderen doen als niemand kijkt

Ben je een kutkind of een keizerkind? Wie dit raadsel snapt, hoort zichzelf "ik ben een kutkind" zeggen, en gaat tóch niet af. In kindercultuur spelen kinderen met macht, angst en walging, en verwerken zo de wereld. Zónder invloed van volwassenen. Hoe? Dat is voer voor antropologen, in Onbehaarde Apen.

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Na 30 jaar uitdenken, meten en bouwen, is het eindelijk is het zover: op eerste kerstdag wordt de James Webb Ruimte-telescoop gelanceerd. Deze origami-telescoop kijkt naar de eerste sterren. Maar waarom heeft de bouw zo lang geduurd? En wat staat er komende tijd allemaal te gebeuren?

Host: Hendrik Spiering

Gast: Laura Bergshoef

Producers: Mila-Marie Bleeksma & Rosa van Toledo

Montage: Gal Tsadok-Hai

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Kernenergie staat weer op de agenda. Maar hoe zit het met kernafval? Hoe pakt Nederland dat aan? En heeft kernafval last van een imagoprobleem?

Host: Lucas Brouwers

Gasten: Dorine Schenk & Karel Knip

Producer: Julia Vié

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Op een oktoberdag in 1778 vonden arbeiders in een groeve in Maastricht een kaak met tanden zo scherp als priemen. Welk beest was dit? De natuuronderzoeker Cuvier zag met de vondst zijn revolutionaire idee van de eindigheid van soorten eindelijk bevestigd.

Gast: Gemma Venhuizen

Host: Lucas Brouwers

Co-host: Bart Funnekotter

Producer en montage: Rosa van Toledo

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

In een lab in München leven varkens die ooit het tekort aan menselijke donororganen moeten oplossen. Biologen doen hier onderzoek aan xenotransplantatie: het transplanteren van een orgaan van dier naar de mens. Wat gaat er goed en wat gaat er mis? En zijn er niet makkelijkere oplossingen dan xenotransplantatie?

Gast: Anne van Kessel

Host: Lucas Brouwers

Producers en edit: Julia Vié en Rosa van Toledo

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

We drinken het om wakker te worden, te concentreren én omdat het ontzettend lekker is: koffie! Maar koffie heeft ook een keerzijde: hoofdpijn, onrust en misschien zelfs een verstoorde slaap wanneer je er te veel van drinkt. Tijd om uit te zoeken: wat doet koffie nu precies met ons en hoe heeft onszelf en de maatschappij veranderd? 

Gasten: Martine Kamsma & Hendrik Spiering

Host: Lucas Brouwers

Producer: Julia Vié

Montage: Rosa van Toledo

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Je geslacht is niet altijd hetzelfde als je gender. Dat oude inzicht uit de genderwetenschappen is de afgelopen jaren zichtbaar geworden. Van TikTok tot de Tweede Kamer gaat het er​over wat het betekent om transgender, genderqueer of non-binair te zijn. Op welke manier schopt genderdenken bestaande inzichten in de war en levert het nieuwe inzichten op? 

Gasten: Sander Voormolen, Hendrik Spiering, Bart Funnekotter, Niki Korteweg

Host: Lucas Brouwers

Producers en montage: Julia Vié & Rosa van Toledo

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

De vulkaan op La Palma spuwt al maanden vuur, maar gelukkig zijn er geen doden gevallen. Dankzij moderne geologische technieken zagen wetenschappers de uitbarsting van tevoren aankomen. Betekent dit dat we vulkanen ook kunnen gaan temmen? En is dat eigenlijk wel een goed idee?

Gast: Marcel aan de Brugh & Gemma Venhuizen

Presentatie: Hendrik Spiering

Producers: Julia Vié & Rosa van Toledo

Montage: Rosa van Toledo

Shownotes:

We hebben gebruik gemaakt van privé-opnames van Valentin Troll. Kijk voor zijn filmpjes: https://www.youtube.com/results?search_query=Valentin+Troll

Het openingsfragment: https://www.youtube.com/watch?v=NFTz5VWX0r8

Rond 6.15 min: https://www.youtube.com/watch?v=-s32OTPtVHk

Rond 20.30 min: https://www.youtube.com/watch?v=8uhlDTb_XJA

Rond 13 min: www.freesound.org

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Dat in de vroege middeleeuwen de noormannen verre zeereizen over de Atlantische oceaan maakten kun je nog steeds zien op IJsland en Groenland, waar ze kolonies stichtten. Maar met nieuwe moleculaire technieken ontdekken archeologen nu steeds meer details over die verre reizen. Waarschijnlijk bereikten die Vikingen zelfs de Azoren, zo blijkt uit organische moleculen in lokale meertjes. En we weten nu precies in welk jaar ze in Canada een boom om hakten, omdat in dat hout sporen van een gedateerde zonnevlam zijn terug te vinden.

Gasten: Hendrik Spiering

Host: Lucas Brouwers

Producer: Elze van Driel & Julia Vié

Meer lezen over Vikingen?

https://www.nrc.nl/nieuws/2021/10/07/italiaanse-monnik-uit-14de-eeuw-wist-al-van-amerika-a4061134

https://www.nrc.nl/nieuws/2021/10/12/dankzij-de-toen-heersende-wind-konden-de-vikingen-de-azoren-bereiken-a4061562

https://www.nrc.nl/nieuws/2021/10/20/in-het-jaar-1021-kapte-een-viking-een-canadese-boom-a4062466

https://www.nrc.nl/nieuws/2020/12/10/mensen-gemaakt-van-es-en-iep-a4023406

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Als kind krijgen we voor de bliksem handige regeltjes mee: sta niet onder een boom en zit op je hurken in een open veld. Maar voor de wetenschap is bliksem nog steeds één groot raadsel. Met als grootste mysterie: hoe begint het eigenlijk?

Gasten: Laura Bergshoef & Hendrik Spiering

Presentatie: Lucas Brouwers

Producer en montage: Rosa van Toledo

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Al decennia wordt er over de zelfrijdende auto gedroomd en gefantaseerd. Tesla, Uber, Audi buitelen over elkaar heen met beloftes. Toch rijdt er nog nergens een zelfrijdende auto rond. Tijd om ons af te vragen: komt ‘ie er eigenlijk nog wel? 

Host: Lucas Brouwers

Gasten: Marc Hijink & Bennie Mols

Producer & montage: Rosa van Toledo

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Kan je een taal nieuw leven inblazen die al meer dan een eeuw niet meer gesproken wordt? De Siraya, een van de oorspronkelijke volkeren op Taiwan, doen een verrassend succesvolle poging. Met behulp van een oud VOC-boek hebben ze hun oude Siraya-taal gereconstrueerd. Maar waarom is het eigenlijk erg als talen uitsterven?

Gasten: Julie Blussé & Hendrik Spiering

Host: Lucas Brouwers

Producer: Elze van Driel

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

De Duitser Benjamin List (1968) en de Amerikaan David MacMillan (1968) krijgen de Nobelprijs voor Scheikunde voor hun onderzoek aan katalyse met kleine moleculen. Met katalysatoren zijn chemische reacties te versnellen.

Host: Lucas Brouwers

Gasten: Marcel aan de Brugh en Gemma Venhuizen

Producer: Rosa van Toledo

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Syukuro Manabe (1931), Klaus Hasselmann (1931) en Georgio Parisi (1948) krijgen de Nobelprijs Natuurkunde voor hun onderzoek naar complexe systemen zoals het klimaat. 

Host: Lucas Brouwers

Gasten: Hendrik Spiering en Laura Bergshoef

Producer en montage: Rosa van Toledo

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

De Amerikaan David Julius en Libanees Ardem Patapoutian winnen de Nobelprijs voor Geneeskunde voor hun werk aan huidreceptoren voor aanraking, warmte en pijn. 

Host: Lucas Brouwers

Gasten: Niki Korteweg en Hendrik Spiering

Producer: Rosa van Toledo

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

De ijstijd is voorbij. Toch komen er iedere zomer nog prehistorische dieren naar boven uit de ontdooiende Siberische ondergrond. Wat kun je leren van deze diepvreesbeesten?

Host: Lucas Brouwers

Gast: Eva Cukier

Side-kick: Hendrik Spiering

Producer/editor: Rosa van Toledo

Shownotes:

https://siberiantimes.com/home/

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Boekenkasten zijn vol geschreven over de Tweede Wereldoorlog en de gruwelen van de Holocaust. Het lijkt alsof historici zichzelf dezelfde vraag stellen: hoe kon het Duitse volk vallen voor het nazisme? En wat was de rol van Adolf Hitler, als charismatisch extremist? Wat zegt 75 jaar Hitlervorsing over de kracht van geschiedenis van wetenschap?

Host: Lucas Brouwers

Gast: Bart Funnekotter

Co-host: Hendrik Spiering

Producer: Elze van Driel

Fragmenten die je hoort komen uit trailers van de documentaire 'The Meaning of Hitler' en 'Nazi Megastructures' van National Geographic.

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

In 1769 maakt de Polynesische meesternavigator Tupaia een zeekaart voor de Engelse ontdekkingsreiziger James Cook. Al kort daarna werd de kaart bespot door westerlingen als onbegrijpelijk en zwak. Maar in 2019 achterhaalden twee Duitse wetenschappers hoe de kaart moet worden gelezen.

Host: Gemma Venhuizen

Gast: Lucas Brouwers

Co-host: Hendrik Spiering

Producer: Rosa van Toledo

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

In 2020 dook in Nederland het westnijlvirus op, overgebracht door huissteekmuggen. Andere Europese landen kampen al jaren met de ziekte. De symptomen beginnen mild, maar kunnen heel soms zelfs leiden tot de dood. Wat is dit virus en waar komt het vandaan?

Host: Gemma Venhuizen

Gast: Sander Voormolen en Anne van Kessel

Producer & montage: Elze van Driel

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Vlak na de oerknal ontstonden mogelijk al zwarte gaten in een oersoep van gloeiend plasma. Kunnen we deze allereerste zwarte gaten nu nog vinden? En wat zou hun bestaan betekenen voor verder onderzoek naar het heelal? 

Presentatie: Lucas Brouwers

Gast: Laura Bergshoef

Producer: Rosa van Toledo

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

In Nederland worden per jaar 600 kinderen te vroeg geboren. De helft van hen overlijdt. Wetenschappers werken op dit moment aan een kunstbaarmoeder om premature baby's beter verder te laten groeien. Maar hoever kunnen we gaan met het nabootsen van een moederbuik?

Host: Gemma Venhuizen

Gast: Sander Voormolen

Producer: Elze van Driel

Montage: Rosa van Toledo

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Je eerste 1000 dagen als mens, van conceptie tot en met het tweede levensjaar, zijn bepalend voor onze mentale en fysieke gezondheid de rest van ons leven. Nooit maak je zo'n snelle ontwikkeling mee als in die periode. Medisch redacteur Niki Korteweg vertelt ons waarom, en legt uit hoe die 1000 dagen er in het meest gunstige geval uitzien.

Host: Gemma Venhuizen

Gast: Niki Korteweg

Producer en editor: Elze van Driel

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Het door iedereen verfoeide uitstelgedrag is waarschijnlijk typisch menselijk, een bij-effect van ons ongelooflijke planningsvermogen. De meerderheid van de mensen zegt er weleens last van te hebben. Hoe erg is het om zaken uit te stellen? En wanneer wordt het een probleem?

Presentatie: Hendrik Spiering

Gast: Gemma Venhuizen

Producer en editor: Elze van Driel

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

In de vijfde aflevering van de zomerserie over ‘Het begin’ reizen we terug naar de kraamkamer van het leven op aarde. Zo'n 4,6 miljard jaar geleden ontstond de aarde en verrassend genoeg duurde het niet heel lang voor er leven ontstond op de planeet. Wat weten we over dit prille leven op aarde, waarmee alle leven op aarde begon? En hoe onderzoek je het ontstaan van iets dat zó lang geleden is?

Presentatie: Lucas Brouwers

Gast: Steven Frölke

Producer en editor: Liz Dautzenberg

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

In deze vierde aflevering van de zomerserie over 'Het begin' onderzoekt Onbehaarde Apen het fenomeen tijd. Wat is tijd eigenlijk? En hoe begon hij?

Presentatie: Lucas Brouwers

Gast: Margriet van der Heijden

Redactie en montage: Rosa van Toledo

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

In deze derde aflevering over 'Het begin' onderzoekt Onbehaarde Apen het begin van de eerste herinnering. Wat is een herinnering eigenlijk? En waarom herinneren we niks van onze eerste jaren?

Presentatie: Gemma Venhuizen

Gast: Hendrik Spiering

Producer: Rosa van Toledo

Editor: Liz Dautzenberg

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

In deze tweede zomerspecial over 'Het begin' onderzoekt Onbehaarde Apen het begin van technologie. Over hoe handige, technische keuzes aan het begin van een uitvinding soms beperken wat er daarna gebeurt. 

Presentatie: Lucas Brouwers

Gast: Laura Wismans

Producer en editor: Rosa van Toledo

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

In deze eerste zomerspecial over 'Het begin', onderzoekt Onbehaarde Apen scheppingsverhalen. Over de hele wereld bestaan honderden verhalen over het ontstaan van de kosmos en de mens. Waarom heeft de mens deze verhalen verzonnen? En als we deze verhalen goed lezen, wat vertellen ze ons dan over de samenleving - van toen en nu? 

Presentatie: Lucas Brouwers

Gast: Bart Funnekotter

Redactie en montage: Rosa van Toledo

Shownotes:

Het werk van Mineke Schipper: https://www.minekeschipper.nl

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Al meer dan zeventig jaar duiken vliegende schotels en UFO's op in de lucht en in de media. Maar nooit is het bestaan van buitenaardse wezen bewezen, nu ook weer niet in het nieuwe onderzoek van het Amerikaanse leger. Onbehaarde Apen over het wetenschappelijk onderzoek van onbekende ‘fenomenen’. Waarom laten de UFO’s ons niet meer los?

Presentatie: Lucas Brouwers

Gast: Hendrik Spiering en Bruno van Wayenburg

Redactie en montage: Rosa van Toledo

Shownotes

2021 Handbook of UFO Religions B.E. Zeller (ed.) Uitgeverij Brill  

2020 David J. Halperin  Intimate Alien. The hidden story of the UFO Stanford University Press 

2017 David Clarke How UFO's conquered the world The History of a Modern Myth Aurum Press 

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Contactschuw, géén empathie en een bizar talent op één specifiek gebied: dat is het stereotiepe beeld van mensen met autisme. Moderne inzichten maken duidelijk dat dit oude beeld aan vernieuwing toe is.

Presentatie: Gemma Venhuizen

Gast: Ellen de Bruin en Niki Korteweg

Redactie en montage: Nina van Hattum en Liz Dautzenberg

Shownotes

https://www.nrc.nl/nieuws/2021/03/31/het-nieuwe-autisme-a4037811

https://www.nrc.nl/nieuws/2021/03/31/als-het-hele-gezin-autisme-heeft-a4037850

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Gemma heeft een knuffelaap die ze al 35 jaar niet gewassen heeft. Hoe ongezond is dat? In deze aflevering nemen we onze hygiëne onder de loep.

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Zonder dat we het door hebben is er diep in de nacht een strijd gaande tussen vaak onbekende roofdieren. In de bossen, velden, maar ook in onze eigen achtertuinen wordt er gevochten om voedsel, territorium en nageslacht. Over welke roofdieren hebben we het hier? En waarom grijpt de mens steeds vaker in? In deze aflevering neemt Gemma Venhuizen ons mee op safari langs de 'small five' van Nederland.

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Overal in Nederland worden mouwen opgestroopt voor corona vaccins. Grote kans, dat als je aan de beurt bent, je een RNA-vaccin krijgt, die van Pfizer of van Moderna. Die technologie is dankzij de pandemie in één klap volwassen geworden en zal de geneeskunde van de 21ste eeuw ingrijpend veranderen. Hoe zal deze techniek ons helpen, ook na corona?

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Bijen die zichzelf opofferen voor de kolonie, vogels die fluiten als er een vijand in de buurt is en bonobo’s die weesaapjes adopteren: het gebeurt allemaal in het dierenrijk. Waarom vertonen dieren altruïstisch gedrag? En wat zegt dit over ons? Biologen breken al decennia hun hoofd over dit onderwerp. Lucas Brouwers gaat erover in gesprek met wetenschapsredacteur Hendrik Spiering.

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Het standaardmodel beschrijft de allerkleinste deeltjes waar de kosmos uit bestaat. Dat model is succesvol en keer op keer worden voorspellingen bevestigd. Maar nu is er een deeltje dat zich niet altijd gedraagt zoals verwacht. Wijst het afwijkende gedrag van het muondeeltje op iets nieuws in de natuurkunde? Lucas Brouwers duikt samen met wetenschapsjournalisten Margriet van der Heijden en Hendrik Spiering in de wereld van het allerkleinste.

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Natuurkundigen jagen al jaren op het deeltje waarvan het bestaan maar moeilijk te bewijzen is: het Majoranadeeltje. Het exotische deeltje zou dé bouwsteen kunnen zijn voor quantumcomputers. Maar dan moet hij eerst worden gevonden. Met natuurkundejournalist Dorine Schenk en wetenschapsredacteur Hendrik Spiering duiken we in de mysterieuze wereld van het Majoranadeeltje.

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Was Napoleon Bonaparte een ongekend militair genie, dat de loop van de geschiedenis eigenhandig bepaalde? Of was hij op het juiste moment op de juiste plek? Geschiedenisredacteur Bart Funnekotter is al van kinds af aan gefascineerd door de Corsicaanse alleskunner, die 200 jaar geleden overleed. In dit drieluik hoor je hoe Napoleon Bonaparte een van de beroemdste veroveraars aller tijden werd.

Beluister eerst aflevering één en twee om het verhaal goed te kunnen volgen. In deze derde aflevering horen we over Napoleons laatste dagen, en wat hij achterliet.

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Was Napoleon Bonaparte een ongekend militair genie, dat de loop van de geschiedenis eigenhandig bepaalde? Of was hij op het juiste moment op de juiste plek? Geschiedenisredacteur Bart Funnekotter is al van kinds af aan gefascineerd door de Corsicaanse alleskunner, die 200 jaar geleden overleed. In dit drieluik hoor je hoe Napoleon Bonaparte een van de beroemdste veroveraars aller tijden werd.

Beluister eerst aflevering één om het verhaal goed te kunnen volgen. In deze tweede aflevering horen we over Napoleons briljante manier van oorlog voeren.

Presentatie: Bart Funnekotter

Productie: Elze van Driel

Montage: Yeppe van Kesteren

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Was Napoleon Bonaparte een ongekend militair genie, dat de loop van de geschiedenis eigenhandig bepaalde? Of was hij op het juiste moment op de juiste plek? Geschiedenisredacteur Bart Funnekotter is al van kinds af aan gefascineerd door de Corsicaanse alleskunner, die 200 jaar geleden overleed. In dit drieluik hoor je hoe Napoleon Bonaparte een van de beroemdste veroveraars aller tijden werd.

In de eerste aflevering horen we over Napoleons opkomst op het wereldtoneel.

Presentatie: Bart Funnekotter

Productie: Elze van Driel

Montage: Yeppe van Kesteren

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

De natuur zit vol slimme structuren en materialen. Denk aan de kleefhaakjes waarmee sommige zaden aan je trui blijven klitten na een wandeling. Of de eindeloos strekkende en buigende octopusarm. Als je ernaar kijkt kun je denken: wat zouden we daarmee kunnen? En kunnen we het namaken? Samen met techredacteur Laura Wismans en biologieredacteur Gemma Venhuizen duiken we in de wereld van biomimetica - daar waar biologie en technologie samenkomen.

Gasten: Gemma Venhuizen & Laura Wismans

Presentatie: Lucas Brouwers

Productie en montage: Nina van Hattum

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Als je op het strand staat kijk dan naar het Westen en je ziet water, de Noordzee. Maar onder dat water ligt een land verscholen waarvan we het bestaan tot begin vorige eeuw nog niet eens kenden. Een land waar zo'n 10.000 jaar geleden nog mensen en dieren leefden. Wat is er gebeurd met dit prehistorische land?

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Met Jezus kun je alle kanten op: hij is mens én god, geboren uit Maria én uit God de Vader. In de middeleeuwen werd hij vereerd als keizer van het heelal, maar ook intens lijdend afgebeeld, aan het kruis. In de Islam is Jezus de belangrijkste profeet na Mohammed, en ook zonder dat je gelovig bent, kan je in hem de eerste socialist zien, een inspirerende revolutionair of zelfs een feminist.

Maar hier, in Onbehaarde Apen, kijken we naar de historische Jezus.

Hendrik Spiering, wetenschapsredacteur en historicus, behandelt in dit speciale drieluik voor Pasen drie vragen: Wat weten we over het leven van Jezus? Met welke profeten concurreerde hij? En hoe werd nou juist deze prediker, later, volkomen God?

Presentatie: Hendrik Spiering

Productie: Mirjam van Zuidam

Montage: Yeppe van Kesteren

De muziek in dit drieluik werd gespeeld door het Dudok Quartet. In het vierde pianoconcert van Beethoven hoorde u ook pianist Hannes Minnaar en altvioliste Simone van der Giessen. Verder speelde het Dudok Quartet muziek van Balogh Kalman en Ligeti en in deze derde aflevering het vierde strijkkwartet van de jonge Nederlandse componist Joey Roukens.

Voor dit drieluik putte Hendrik vooral uit werk van de Amerikaan John P. Meier, die nog altijd werkt aan zijn schitterende serie boeken ‘A Marginal Jew, Rethinking the historical Jesus’. Ook aan te bevelen zijn de boeken van de gewetensvolle Brit E.P. Sanders en die van de wat meer baldadige Amerikaan Bart Ehrman.

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Met Jezus kun je alle kanten op: hij is mens én god, geboren uit Maria én uit God de Vader. In de middeleeuwen werd hij vereerd als keizer van het heelal, maar ook intens lijdend afgebeeld, aan het kruis. In de Islam is Jezus de belangrijkste profeet na Mohammed, en ook zonder dat je gelovig bent, kan je in hem de eerste socialist zien, een inspirerende revolutionair of zelfs een feminist.

Maar hier, in Onbehaarde Apen, kijken we naar de historische Jezus.

Hendrik Spiering, wetenschapsredacteur en historicus, behandelt in dit speciale drieluik voor Pasen drie vragen: Wat weten we over het leven van Jezus? Met welke profeten concurreerde hij? En hoe werd nou juist deze prediker, later, volkomen God?

Presentatie: Hendrik Spiering

Productie: Mirjam van Zuidam

Montage: Yeppe van Kesteren

De muziek in dit drieluik werd gespeeld door het Dudok Quartet. In het vierde pianoconcert van Beethoven hoorde u ook pianist Hannes Minnaar en altvioliste Simone van der Giessen. Verder speelde het Dudok Quartet muziek van Balogh Kalman en Ligeti.

Voor dit drieluik put Hendrik vooral uit werk van de Amerikaan John P. Meier, die nog altijd werkt aan zijn schitterende serie boeken ‘A Marginal Jew, Rethinking the historical Jesus’. Ook aan te bevelen zijn de boeken van de gewetensvolle Brit E.P. Sanders en die van de wat meer baldadige Amerikaan Bart Ehrman.

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Met Jezus kun je alle kanten op: hij is mens én god, geboren uit Maria én uit God de Vader. In de middeleeuwen werd hij vereerd als keizer van het heelal, maar ook intens lijdend afgebeeld, aan het kruis. In de Islam is Jezus de belangrijkste profeet na Mohammed, en ook zonder dat je gelovig bent, kan je in hem de eerste socialist zien, een inspirerende revolutionair of zelfs een feminist.

Maar hier, in Onbehaarde Apen, kijken we naar de historische Jezus.

Hendrik Spiering, wetenschapsredacteur en historicus, behandelt in dit speciale drieluik voor Pasen drie vragen: Wat weten we over het leven van Jezus? Met welke profeten concurreerde hij? En hoe werd nou juist deze prediker, later, volkomen God?

Presentatie: Hendrik Spiering

Productie: Mirjam van Zuidam

Montage: Yeppe van Kesteren

De muziek in dit drieluik werd gespeeld door het Dudok Quartet. In het vierde pianoconcert van Beethoven hoorde u ook pianist Hannes Minnaar en altvioliste Simone van der Giessen.

Voor dit drieluik put Hendrik vooral uit werk van de Amerikaan John P. Meier, die nog altijd werkt aan zijn schitterende serie boeken ‘A Marginal Jew, Rethinking the historical Jesus’. Ook aan te bevelen zijn de boeken van de gewetensvolle Brit E.P. Sanders en die van de wat meer baldadige Amerikaan Bart Ehrman.

CORRECTIE: Rond 18'30" noemt Hendrik het verhaal van de Kanaänitische vrouw (Mt 15:22-28) als voorbeeld van een verhaal uit Q. Dit is een vergissing. Het verhaal komt juist niet uit Q, maar uit de andere bron van Mattheüs, Marcus (Mc 7:24-30). Onze excuses voor de verwarring!

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Een laag opleidingsniveau, hoge bloeddruk, roken, overgewicht, depressie, lichamelijke inactiviteit, diabetes, overmatig alcoholgebruik, hersenbeschadiging en luchtvervuiling zorgen allemaal voor een verhoogde kans op dementie, maar geen een zoveel als gehoorverlies. Hoe heeft minder horen te maken met minder onthouden? Samen met medisch redacteur Sander Voormolen duiken we via onze oorschelp onze hoofden in.

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Mensen die gezond leven hebben minder last van chronische ziekten. En als ze corona krijgen, belanden ze minder vaak op de IC. Gezondheid heeft bovendien veel te maken met kansengelijkheid. Dat pleit allemaal voor preventie, zou je zeggen. Maar moeten we dat eigenlijk wel willen? En hoe onderzoek je eigenlijk wat 'gezond leven' precies is? Martine Kamsma en Niki Korteweg verdiepten zich in het leefstijlonderzoek.

Presentatie: Gemma Venhuizen

Gasten: Martine Kamsma en Niki Korteweg

Productie en montage: Mirjam van Zuidam

Lees hier over de basisschool in Landgraaf waar Martine langsging: https://www.nrc.nl/nieuws/2021/02/26/ongelijkheid-op-school-zit-ook-in-het-lunchtrommeltje-a4033403

En hier over het effect van gezond leven op chronische ziekten, door Niki: https://www.nrc.nl/nieuws/2020/01/03/ontzieken-gezond-gaan-leven-als-medicijn-a3985651

Of verdiep je in de discussie over keuzevrijheid tussen diabetes-arts Hanno Pijl en schrijfster Marian Donner: https://www.nrc.nl/nieuws/2020/07/24/ik-ben-heel-aardig-voor-mezelf-als-ik-domme-dingen-heb-gedaan-a4006779

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Jaarlijks stranden er honderden bruinvissen op de Nederlandse kust. Utrechtse onderzoekers willen weten waarom deze kleine walvis op het strand terecht komt. Wetenschapsredacteur Anne van Kessel neemt ons mee naar de snijtafel, waar het mysterie van de gestrande walvis wordt ontrafeld.

Presentatie: Lucas Brouwers

Gast: Anne van Kessel

Productie en montage: Nina van Hattum

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Dat de stijgende zeespiegel een dreiging is voor ons laaggelegen Nederland, is bekend. Maar ons land komt op veel plekken ook steeds láger te liggen. Heel Holland Zakt, soms wel met meters per eeuw. Dat heeft natuurlijk gevolgen voor de natuur, maar ook voor de steden waarin we wonen, weten Marcel aan de Burgh en Arjen Schreuder. Wat richt bodemdaling voor schade aan? En valt er iets aan te doen?

Presentatie: Gemma Venhuizen

Gasten: Marcel aan de Brugh en Arjen Schreuder

Productie en montage: Mirjam van Zuidam

Meer weten over bodemdaling? Marcel schreef over wegzakkende grond wereldwijd: https://www.nrc.nl/nieuws/2021/01/15/door-bodemdaling-zakt-de-grond-weg-onder-onze-voeten-a4027718

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

De afstandsbediening, je elektrische fiets of je smartphone. De batterij is niet meer weg te denken uit ons dagelijks leven. Batterijtechnologie ontwikkelt zich razendsnel en iedereen lijkt op zoek naar de superbatterij. In deze aflevering legt wetenschapsredacteur Laura Wismans ons alles uit over hoe batterijen werken en neemt techredacteur Marc Hijink ons mee naar Tesla's batterijfabriek. Want wat gaat de batterij in de toekomst betekenen?

Presentatie: Lucas Brouwers

Gast: Laura Wismans & Marc Hijink

Productie en montage: Nina van Hattum

Meer lezen over batterijen?

Lees hier de column van Marc Hijink: We wonen op een superbatterij

Of bekijk het artikel van Laura Wismans: Elektrisch rijden zonder tergend lange laadtijd komt eraan

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Van alle jagende roofvogels in Europa is de zeearend de grootste en de sterkste. En hij broedt sinds kort in Nederland. Hoe kan het dat deze imposante roofvogel besloot neer te strijken in de Nederlandse natuur terwijl we denken dat het daar helemaal niet zo goed mee gaat?

Presentatie: Lucas Brouwers

Gast: Nienke Beintema en Hendrik Spiering

Productie en montage: Elze van Driel

Meer lezen over de zeearend? Nienke schreef dit boek: https://www.atlascontact.nl/boek/de-zeearend/

Marcel aan de Brugh onderzocht of ze rivieren nog meer ruimte nodig hebben: https://www.nrc.nl/nieuws/2021/02/12/het-water-komt-ook-via-de-achterdeur-binnen-a4031574

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Brood is in ons hoekje van de wereld niet van tafel af te slaan. Maar hoe en waar is brood eigenlijk ontstaan? Hoe kwam het in onze supermarkt terecht? En waarom zijn er zulke sterke meningen over wat nou het beste brood is? Martine Kamsma en Hendrik Spiering nemen ons mee in de wereld van brood.

Presentatie: Lucas Brouwers

Gast: Martine Kamsma

Productie en montage: Mirjam van Zuidam

Meer lezen over het alleroudste brood? Hendrik schreef over 14.000 jaar oud broodkruim: https://www.nrc.nl/nieuws/2018/07/16/brood-dat-ouder-is-dan-de-landbouw-a1610238

Wat is oerder oerbrood? Ciabatta, rogge of naan? Martine zocht het uit: https://www.nrc.nl/nieuws/2021/02/05/wat-is-het-oerste-oerbrood-a4030719

Nieuwsgierig naar het geheim van een goede zuurdesem? Hendrik beschreef de complexe biochemie: https://www.nrc.nl/nieuws/2021/02/04/de-complexe-biochemie-van-desem-a4030539

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Ineens duiken overal varianten op van het pandemische virus SARS-Cov-2. Het begon met de Britse, maar inmiddels hebben virologen het over Zuid-Afrikaanse, Braziliaanse en Amerikaanse varianten. Dat het coronavirus muteert klinkt eng, maar is dat het ook? Moeten we ons zorgen maken? En kunnen vaccins en onze eigen immuunsystemen de snel-evoluerende virussen wel bijhouden? Medisch redacteur Sander Voormolen praat ons bij over de coronavarianten.

Presentatie: Lucas Brouwers

Gast: Sander Voormolen

Productie & Montage: Nina van Hattum

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

De ruimte betreden is al moeilijk. En om dan verre planeten of planetoïden te bereiken is nog moeilijker. Maar om op zo'n ver hemellichaam te landen en er dan ook nog een stukje op te halen en mee te nemen terug naar aarde, dat is het moeilijkste van alle ruimtemissies. Maar het is wel iets wat steeds vaker lukt. Wat hebben wij aan die informatie?

Presentatie: Lucas Brouwers

Gast: Hendrik Spiering en Bruno van Wayenburg

Productie: Mirjam van Zuidam en Elze van Driel

Montage: Mirjam van Zuidam en Elze van Driel

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Poep, we spoelen het snel door en op straat lopen we er met een grote boog omheen. Maar wie beter kijkt, vindt in elke drol of keutel duizenden kleine beestjes, bacteriën, schimmels en virussen. Wat leeft er allemaal in onze ontlasting en wat zegt dat over de gezondheid van onszelf en de natuur?

Presentatie: Lucas Brouwers

Gast: Nienke Beintema en Gemma Venhuizen

Productie: Nina van Hattum

Montage: Mirjam van Zuidam

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Een vondst in Peru zet het beeld van de jagende man en de zorgende vrouw op zijn kop. Hoe komt het dat we nog steeds denken in patriarchale termen? Hoe terecht is dat en hoe komen we er van af? Hendrik Spiering duikt in de oercliché's van Man the Hunter.

Presentatie: Lucas Brouwers

Productie: Mirjam van Zuidam

Montage: Nina van Hattum en Yeppe van Kesteren

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Welkom in 2021. Sinds vandaag mogen we onze mouw oprollen voor een vaccin tegen het coronavirus. Het zal ongetwijfeld nog een poos duren voordat we bevrijd zijn van het virus, maar het eindspel is hiermee ingezet. Een goed moment om met medisch redacteur Niki Korteweg de balans op te maken. Wat weten we nu over vaccins, en hoe veilig is een inenting op dit moment?

Presentatie: Lucas Brouwers

Gast: Niki Korteweg

Productie: Mirjam van Zuidam

Montage: Yeppe van Kesteren

Lees ook Niki's interview met vaccinmaker Hanneke Schuitemaker: https://www.nrc.nl/nieuws/2020/12/23/hanneke-schuitemaker-vaccinmaker-we-wisten-dat-we-niet-de-eerste-zouden-zijn-a4024689

12:52

Of leer alles over de veiligheid van het mRNA-vaccin van Pfizer: https://www.nrc.nl/nieuws/2020/12/20/wat-belandt-er-straks-in-je-arm-a4024615

12:55

En bekijk hier de vaccintracker die NRC sinds eind augustus bijhoudt: https://www.nrc.nl/nieuws/2020/08/28/volg-de-wereldwijde-race-naar-een-vaccin-a4010139

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Nu we met de feestdagen thuis moeten vieren zijn gezelschapsspellen de ideale manier om je te vermaken. Maar waarom spelen we die eigenlijk? Is spelletjes spelen typisch iets voor mensen of kunnen dieren het ook? 

Presentatie: Lucas Brouwers, Hendrik Spiering, Gemma Venhuizen

Productie: Kim Kabbedijk, Mirjam van Zuidam

@lucasbrouwers // @hendrikspiering // @GemmaJV

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Sneeuwwitje en de zeven dwergen, Doornroosje, Roodkapje: wie kent ze niet? Hoe komt het dat sprookjes zo in ons collectieve geheugen zitten en wie heeft deze ooit bedacht? Wat maakt juist deze verhalen zo bijzonder? En wie is ooit op het idee gekomen dat je kruimeltjes moet strooien om de weg terug naar huis te vinden? 

Presentatie: Lucas Brouwers, Karel Knip, Hendrik Spiering

Productie: Mirjam van Zuidam en Kim Kabbedijk

@lucasbrouwers // @hendrikspiering

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Na de val van het Romeinse Rijk begonnen de grote volksverhuizingen, zo leren we dit in de geschiedenisles. Landkaarten vol pijlen geven de trektochten aan die de Barbaren, Bourgondiërs, Hunnen en vele andere Europese volkeren afleggen tussen de vierde en zesde eeuw. De wildemannen tegenover de beschaafde Romeinen die beetje bij beetje hun macht kwijt raken. 

Maar dit is een misverstand: het zijn geen volkeren en om een verhuizing ging het ook niet. Maar hoe zit het dan wel? 

Deze aflevering is het vervolg op: #34: Waarom Rome niet in één dag viel: https://www.nrc.nl/nieuws/2019/02/06/onbehaarde-apen-waarom-rome-niet-in-een-dag-viel-a3652957

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.