Geri Dönüyoruz

Geri Dönüyoruz’un 60. bölümünde Mahir Ünsal Eriş ve Töre Sivrioğlu sosyal medya hesaplarından Geri Dönüyoruz’a iletilen soruları cevaplıyor.

Geri Dönüyoruz'un yeni bölümünde, daha önce söz verdiğimiz gibi seyyahlar serimize geri dönüyoruz. Bu hafta Mahir Ünsal Eriş ve Töre Sivrioğlu İnb Fadlan'ı ve seyahatnamesini konuşuyor. İbn Fadlan kimdir? İsminin kökeni nereye dayanıyor? Yolculuğu nereden başladı, nerede sonlandı? Kuzey ülkelerine seyahat eden ilk Arap gezgin olan İbn Fadlan'ın seyahatnamesinden, Oğuzların günlük hayat pratiğiyle tanışmasını, karşılaştığı kuzey iklimi karşısındaki yaşadığı şaşkınlığı, Vikinglerin yaşantısı ve ölü gömme törenlerine dair izlenimlerini bu bölümde dinliyor, Zeki Velidi Togan'ın Türk tarihçiliği açısından önemine de bir parantez açıyoruz.

Geri Dönüyoruz’un 58. bölümünde Mahir Ünsal Eriş ve Töre Sivrioğlu, Osmanlı’dan günümüze Türkiye’nin arkeoloji macerasına ışık tutuyor. Arkeoloji derken neyi kastediyoruz? Arkeolojik kazı ile define kazısı arasındaki fark nedir? Osmanlı döneminde getirilen hukuki düzenlemeler nelerdi? Osmanlı İmparatorluğu arkeoloji bilincine sahip olsa neler farklı olurdu? Konuyla ilgili akla gelen birçok sorunun cevabını ararken, Osmanlı döneminde getirilen hukuki düzenlemeleri, Osman Hamdi Bey’in hazırladığı eski eserleri korumayı amaçlayan nizamnameyi, erken cumhuriyetin arkeoloji hikâyesini ve Töre Sivrioğlu’nun kaleminden çıkan Atatürk ve Arkeoloji kitabını da bu bölümde konuşuyoruz.

Geri Dönüyoruz'un 57. bölümünde Mahir Ünsal Eriş ve Töre Sivrioğlu, önceden planladıkları programdan vaz geçip bir anda Karagöz oyunlarından Mesnevi'ye, Nasreddin Hoca'dan Mehmed Rauf'a uzanan bir edebiyat yolculuğuna çıkıyorlar. Laf lafı açtıkça edebiyatımızda Lut Kavmi meselesini konuşuyorlar, yolculukları Osmanlı'da şeriat tartışmalarından modernleşme cereyanına doğru spontane olarak uzuyor.

Geri Dönüyoruz'un 56. bölümünde Mahir Ünsal Eriş ve Töre Sivrioğlu, Yedi Uyurlar hikâyesini masaya yatırıyor. Roma İmparatoru Decius döneminde, gördükleri baskılardan yılarak girdikleri mağarada daldıkları derin uykuyla bilinen Yedi Uyurlar'ın farklı coğrafyalarda benzer şekilde karşılık bulan mitosunu tartışırken, hikâyenin orijinine ve versiyonlarına göz atıyor, çeşitli bölgelerde Yedi Uyurlar'a atfedilen mağaraları hatırlıyoruz. Yedi Uyurlar'dan açılan uyku sohbetinden rüyalara geçiyor, antik çağda rüyaya atfedilen anlama ve klasik metinlerde rüya tabirlerinin önemine kadar uzanıyoruz. Son olarak bu kadar uykudan ve rüyadan bahsetmişken Freddy Krueger'dan da bahsetmeyi ihmal etmiyoruz.

Geri Dönüyoruz'un 55. bölümünde Mahir Ünsal Eriş ve Töre Sivrioğlu, yarım bıraktıkları Mısır bahsine devam etmek üzere mikrofonlarının başına geçiyor. Bu sefer konuya Mısır'ın Helenleşmesinden başlayarak, Mısır'ın İskender için önemine, İskender'in firavunluk hayaline değiniyor, Mısır'ın tıp dünyasındaki yerine göz atıyor ve Kleopatra'ya kadar uzanıyoruz. Roma ve Bizans dönemi sonrası Mısır'ın Araplaşması ve sadece Arapça konuşulan bir ülkeye dönüşme sürecini incelerken aklımıza takılan soruların da cevabını arıyoruz. İskender firavun oldu mu? İskenderiye'nin tıp felsefelerine katkıları nelerdi? Kleopatra kimlerdendi, kaç dil biliyordu? Ptolemaios nasıl okunur? Hepsi ve çok daha fazlası bu bölümde.

Geri Dönüyoruz'un 54. bölümünde Mahir Ünsal Eriş ve Töre Sivrioğlu, kendi kültürü, dünyası, mutfakları, birbirinden farklı etnik kökenlerden gelen topluluklarıyla bir kıta sayılabilecek Hindistan'a uzanıyor. İkili, Hindistan'ın tarih ve kültür mirası, coğrafi sınırlarının geçmişten günümüze değişimi, adının anlamı, bilime katkıları derken, Hint kültürünün en önemli unsurlarından olan Sanskrit diline de değiniyor, "Sanskritçe" teriminin neden yanlış olduğunu açıklıyor ve tarihi boyunca birçok din barındırmış coğrafyanın din haritasını çıkarıyor.

Geri Dönüyoruz'un 53. bölümünde Mahir Ünsal Eriş ve Töre Sivrioğlu, tarihin en büyük imparatorluklarından olan Moğollar'ı inceliyor. Kim bu Moğollar ve nereden geliyorlar? Tarih sahnesine ne zaman çıktılar? Moğol dilinin özellikleri neler? Nereye kadar ilerlediler? Gittikleri yerlerde neden şehirleşmediler? Tasvir edildiği kadar vahşi miydiler? Medeniyete katkıları nelerdi? Moğollar tarihine dair birçok sorunun cevabı ve Cengiz Han'ın ölümsüzlük takıntısı bu bölümde.

Mahir Ünsal Eriş ve Töre Sivrioğlu, Geri Dönüyoruz'un 52. bölümünde Mısır bahsini açıyor. Tarih kaydı tutma konusunda hassas medeniyetlerden olan Mısır'ın hâlâ keşfedilmeye devam eden görkemli tarihine göz atarken; Mısır adının anlamına, Nil Nehri'nin dünya bilim tarihine katkılarına, Eski Mısır'ın bize yazı konusunda kattıklarına, demotik ve hiyeratik yazıların farklarına, Mısırlılara verilen isimlerden biri olan Kıpti'nin Türkiye'de çingeneler için de kullanılmasının nedenlerine ve eski dünyada parmakla sayılacak kadar az kadın hükümdar varken kadınların Mısır'da nasıl daha fazla imkân bulduğuna bu bölümde göz atıyoruz.

Geri Dönüyoruz, yeni yılın ilk gününde kaldığı yerden devam etmek üzere geri döndü! Mahir Ünsal Eriş ve Töre Sivrioğlu, yeni sezonun açılışını yeni yıl bahsiyle yapıyor. Yeni yıl geleneği, yeni yılın takvimdeki yeri ve takvimde dinin etkisi ekseninde seyreden sohbette, yeni yılın neden ocak ayında başladığına ve Gregoryan takvimdeki kaymaların sebebine dair sorulara da cevap arıyoruz.

Geri Dönüyoruz'un final bölümünde önceki 49 bölümün aksine bu kez bir konu başlığı belirlemeden kayda giriyoruz. Mahir Ünsal Eriş ve Töre Sivrioğlu, geçmiş bölümlerin muhasebesi ile başladıkları sohbette, önce sosyal medyadan gelen eleştirilere, daha sonra da değinme fırsatı bulamadıkları konulara göz atıyor. Son bölümde ise klasik Türk müziğinin son büyük temsilcilerini masaya yatırdıktan sonra klasik batı müziğine yelken açan ikili, finalde farkında olmadan mini bir klasik müzik bölümü kaydediyor. 

Geri Dönüyoruz'un 49. bölümünde reel sosyalizm deneyiminin Sovyetler ayağını ele alıyoruz. Sovyetler Birliği tarihi nerede başlıyor? Sosyalist hareketin kökleri nereye dayanıyor? Sovyetler dünyaya ne kazandırdı, ne kaybettirdi? Avrupa'da başarıya ulaşamayan sosyalizm Rusya'da nasıl başarılı oldu? Sovyetler neden yıkıldı? Mahir Ünsal Eriş ve Töre Sivrioğlu bu bölümde, Sovyet kültürünün dünyaya ve kendi coğrafyasına bıraktığı izleri konuşurken, konuya dair birçok soruya açıklık getiriyor.

Geri Dönüyoruz'un 48. bölümünde Mahir Ünsal Eriş ve Töre Sivrioğlu, Türkler'in yazı macerası üzerine sohbet ediyor. Göktürk ve Uygur döneminden harf inkılabına kadar yazı yazma maceramız, yazının tüm kültürler ve uluslar için önemi, yazının ilk kullanım amacı, bilinen en eski yazıtlar, Göktürk yazısının runik yazıyla benzerlikleri, Türkçe'nin kayda geçtiği ilk alfabeler ve Türkçe'de Latin alfabesine geçiş serüveni bu bölümün konuları arasında.

İkinci Dünya Savaşı neden çıktı? İlkinden farkı neydi? İkincisi neden daha kanlı oldu? Antisemitizm bu savaşta nasıl bir rol oynadı? Hitler'i kim durdurdu? Japonya neden Almanya'yı destekledi? Türkiye'nin tavrı doğru muydu? Geri Dönüyoruz'un 47. bölümünde Mahir Ünsal Eriş ve Töre Sivrioğlu, tüm yönleriyle İkinci Dünya Savaşı'nı tartışıyor.

Geri Dönüyoruz'un 46. bölümünde Mahir Ünsal Eriş ve Töre Sivrioğlu, daha önce açtıkları Bizans dosyasını kapatmak üzere bir araya geliyor. Bizans ile barışçıl ilişkiler, Türkler ile Rumlar arasındaki fikri temaslar, Bizans-Osmanlı evliliklerinin siyasi ve tarihsel anlamı, Şeyh Bedrettin'in Gemistos Plethon ile arkadaşlığı, Fuat Köprülü'nün Osmanlı ve Bizans arasındaki bağ ile ilgili yorumları ve daha fazlası bu bölümde.

Geri Dönüyoruz'un 45. bölümünde Mahir Ünsal Eriş ve Töre Sivrioğlu, semavi dinlerde Mesih kavramıyla cisimleşen kurtarıcı imgesini konuşuyor. Bilinen en eski örneği, ne zaman evrenselleştiği, Hristiyanlık'taki Mesih kavramı ve dinlerdeki kurtarıcı figürlere dair derinlemesine bir sohbet bu bölümde sizi bekliyor.

Geri Dönüyoruz'un 44. bölümünde Büyük İskender ve Helenistik Dönem'i ele alıyoruz. Büyük İskender kimdi? İsminin kökeni nereye dayanıyordu? Kaç yaşında tahta çıktı ve seferi kaç yıl sürdü? Hocaları kimlerdi? Mahir Ünsal Eriş ve Töre Sivrioğlu bütün bu soruları cevaplarken, Helenistik Çağ'da tekrar moda olan isimler, İslam'daki İskender mitolojisi, Zülkarneyn ile İskender arasındaki bağlantı ve İskender'in kurduğu kentler de bu kısa ve dolu dolu sohbetin konuları arasında yerini alıyor.

Anason İşleri'nin destekleriyle hazırlanan Geri Dönüyoruz'un 43. bölümünde demokrasi kavramını ele alıyoruz. Mahir Ünsal Eriş ve Töre Sivrioğlu demokrasinin kelime anlamını, doğuşunu, nereye dayandığını ve filozofların demokrasiyle iligili düşüncelerini konuşurken, doğrudan ve çoğunlukçu demokrasi kavramlarına açıklık getiriyor ve Jean-Jacques Rousseau okur yazarlığına da dikkat çekiyor.

Anason İşleri'nin katkılarıyla hazırlanan Geri Dönüyoruz'un 42. bölümünde Mahir Ünsal Eriş ve Töre Sivrioğlu, Bizans konusuna giriş yapıyor. Bizans kelimesi nereden geliyor, Bizanslılar kimlerdir, günümüz Türkiye'sinde neden ilgi duyulan bir akademik alan değil, Latince'nin etkisi nedir gibi soruları cevaplandıran ikili; Bizans'ta din ve düşünce dünyasının işleyişi, Bizanslılar'ın Türkler ile olan sosyal temasları ve yaşayışları gibi konulara ışık tutuyor.  

Anason İşleri'nin katkılarıyla hazırlanan Geri Dönüyoruz'un yeni bölümünde konumuz Osmanlı'da meyhane kültürü. Mahir Ünsal Eriş ve Töre Sivrioğlu, Osmanlı'da rakı hakkındaki en eski kayıtlardan başlayarak, Osmanlı'daki meyhane kültürünün bugünkünden farklarını ele alıyor. Arak ismi nereden geliyor? Rakıya neden aslan sütü deniyor? Uzo ile arasında ne gibi bir fark var? Osmanlı'daki meyhaneler nasıl oluyordu? Rakının neden bir raconu var? İçki kültüründe sınıfsal bir kimlik ayrışmasından bahsedebilir miyiz? Bütün bu soruların cevaplarını aradığımız Geri Dönüyoruz'un 41. bölümü sizlerle.

Anason İşleri'nin katkılarıyla hazırlanan Geri Dönüyoruz'un 40. bölümünde Mahir Ünsal Eriş ve Töre Sivrioğlu, üzümün kültür tarihini ele alıyor. Üzümün evcilleştirilmesi, antropolojik karşılığı, içki yapımında üzüme yönelmemizin nedenleri ve insanın esrime ihtiyacını tartışan ikili, "içki içme" eyleminin dilde marjinalleşmesini de masaya yatırıyor.

Mahir Ünsal Eriş ve Töre Sivrioğlu, Geri Dönüyoruz’un 39. bölümünde özel isimlerin ortaya çıkışını ele alıyor. İnsan neden kendisini adlandırmaya ihtiyaç duydu? Koyduğumuz isimlerle neler yansıtmaya çalışıyoruz? Anlamı olmayan isim olur mu? İsimler zaman içinde nasıl değişti? Bu sorularla insanın kendini tanımlama macerasına ışık tutmaya çalışırken, kültürel açıdan isimlendirme yönelimleri, isim verilirken tercih edilen eğilimleri, isimlendirmenin tarihsel olarak çeşitli uygulamaları ve tarihsel olayların isimlere etkilerini de konuşuluyoruz.

Hayatımızı sürdürmek için ihtiyaç duyduğumuz enerjiyi sağlamanın ötesine geçen yeme içme kültürü tam olarak nerede başlar? Tarım öncesi dönemde böyle bir kültürden bahsedilebilir miydi? Ateşin icadı bu kültürü nasıl şekillendirdi ve yeme içme alışkanlıklarımız evrimimizi nasıl etkiledi? Mahir Ünsal Eriş ve Töre Sivrioğlu, Geri Dönüyoruz'un 38. bölümünde insanlığın yeme içme alışkanlıkları üzerine sohbet ediyor.

Geri Dönüyoruz'un 37. bölümünde Mahir Ünsal Eriş ve Töre Sivrioğlu, Arap Kültürü’nü ele alıyor. “Arap nedir” sorusu ile açılan programda, Arapça’nın özellikleri ile tarihsel ve coğrafi açıdan uğradığı değişikliklere değiniliyor. Sohbet, İslamiyet öncesinde ve sonrasında kültürel değişimlerden, Hristiyan Araplara kadar geniş bir yelpazeye uzanıyor.

Geri Dönüyoruz’un yeni bölümünde Mahir Ünsal Eriş ve Töre Sivrioğlu suyun medeniyet üzerindeki etkilerini konuşuyor. Nehir kenarlarında başlayan medeniyetin deniz kıyısına taşınması, deniz kıyılarından okyanuslara aktarılması nedendi? Suyun sonunu arayan insan nasıl başka dünyaları keşfetti. Tarımın can damarı olan suyun varlığı ya da yokluğu uygarlık üzerinde ne gibi etkilere yol açtı? Su tarihin en hayati noktalarında nasıl meseleye müdahil oldu ve insanlığın hikayesini ne yönde değiştirdi. Bu bölümün konusu su. Suyun kültürü, tarihi, arkeolojisi ve uygarlık üzerindeki kaçınılmaz etkileri.

İbn Battuta kimdir? Rotası nereleri kapsıyordu? Aynı rota üzerinde başka hangi gezginler vardı? Hangi sınırlara ulaştı ve hangi dilleri öğrendi? Battuta dünyaya ne öğretiyor? Geri Dönüyoruz'un 35. bölümünde Mahir Ünsal Eriş ve Töre Sivrioğlu, dünya tarihini şekillendirmiş gezginlerden İbn Battuta'yı konuşuyor.

Geri Dönüyoruz'un 34. bölümünde Arabesk kültürünü ele alıyoruz. Arabesk ne demek? Niçin biz bu müziğe arabesk diyoruz? Halk nezdinde neden bu kadar rağbet gördü, nasıl bu kadar yayılabildi? Bugünün telif hakları düzenlemeleri bu müziğin gelişimini nasıl etkilerdi? Arabesk müzik hangi kesimler tarafından benimsendi? Orijinali bu kadar karamsar olmayan şarkılar bizde niye böyle bir "köprüaltı" kültürüne dönüştü? Mahir Ünsal Eriş ve Töre Sivrioğlu bütün bu soruların yanıtını ararken, arabeskin diğer sanat dallarındaki karşılığına da göz atıyor.

Oryantalizm nedir? İyi oryantalistler ve kötü oryantalistler mi var? Doğu, oryantalistlerin hayal ettiği gibi miskin, değişime kapalı, bağnaz ve şehvet düşkünü mü? Lawrence’dan Hammer’e, Schilemann’dan Pierre Loti’ye oryantalistler ne istiyorlardı, neler yaptılar? Edward Said’in tarif ettiği oryantalizm siyahla beyazın net ayrılabileceği kadar keskin çizgilere mi sahip? Geri Dönüyoruz’un yeni bölümünde Mahir Ünsal Eriş ve Töre Sivrioğlu bütün yönleriyle oryantalizmi konuşuyor.

Geri Dönüyoruz bu hafta dopdolu bir bölümle geliyor. Mahir Ünsal Eriş ve Töre Sivrioğlu dilden ve insanın konuşma, anlaşma macerasından bahsediyor. Noam Chomsky’den İbn Tufeyl’e, Rosetta Taşı’ndan, dillerin akrabalık bağlarına kadar dile dair akla gelmeyecek ayrıntılar bu bölümün konusu oluyor. Ölü dilleri nasıl okuduk, Arapçada bir köpeğe “hoşt” demek için gramer bilmek gerekir mi, dilbilgisel cinsiyet cinsiyetçiliğe çanak mı tutuyor? Eriş ve Sivroğlu bu sorulara cevap arayan harika bir sohbet gerçekleştiriyor.