Ιστορία μιας πόλης

Τι γνωρίζουμε για τους Ρομά στην οικονομία και την κοινωνία της Ελλάδας κατά τα νεότερα χρόνια; Είναι η οικογένεια ο βασικός πυρήνας γύρω από τον οποίο συγκροτείται η κοινωνία τους; Τι γνωρίζουμε για τη γλώσσα τους; Για τη θρησκεία και τα έθιμά τους; Με τι επαγγέλματα καταπιάνονται συνήθως; Στην Αττική πού κατοικούν; Πώς προκύπτει αυτή η αρνητική φόρτιση, η προκατάληψη εναντίον τους;

Η Μαρία Φακιολά είναι κοινωνική ανθρωπολόγος, διδάκτωρ του τμήματος κοινωνιολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου. Η διατριβή της είχε θέμα τις Κοινωνικές σχέσεις και ταυτότητες των τσιγγάνων της Αγίας Βαρβάρας. Ασχολείται με τους τσιγγάνους από το 1998 με αντικείμενο της ένταξή τους. Εργάζεται στο Τμήμα Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς και Διαπολιτιστικών Θεμάτων του Υπουργείου Πολιτισμού.

Το Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών γιόρτασε το 2020 τα 100 χρόνια λειτουργίας του. Το τρίτο Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα της χώρας κατά σειρά αρχαιότητας, οι παλιότερες και οι παλιότεροι εξ ημών το γνωρίζουμε ως ΑΣΟΕΕ. Σήμερα, είναι απλά το ΟΠΑ, με το επιβλητικό κεντρικό κτήριο/σήμα κατατεθέν επί της Πατησίων, σχεδιασμένο τον σπουδαίο αρχιτέκτονα Αναστάσιο Μεταξά, πρώτο πρόεδρο του ιστορικού Συλλόγου Αρχιτεκτόνων.

Ποια κατάσταση επικρατούσε στην Ελλάδα σχετικά με τη διδασκαλία των οικονομικών και εμπορικών μαθημάτων αλλά και τη συγκρότηση αυτόνομων τμημάτων ή σχολών με σχετικό αντικείμενο στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ου αι.; Πότε ιδρύεται η ΑΣΟΕΕ και πώς λειτούργησε κατά τα πρώτα 20 χρόνια, μέχρι τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο; Τι γνωρίζουμε για τα πρώτα μαθήματα; Ήταν καινοτόμα, με σημερινούς όρους;

Υπήρξε ενδιαφέρον για την ΑΣΟΕΕ από το φοιτητικό πληθυσμό; Πώς επηρέασε η δικτατορία το φοιτητικό πληθυσμό; Ποιες οι θεσμικές αλλαγές μετά το 1974, τη Μεταπολίτευση; Πώς επηρέασε ο νόμος-πλαίσιο του '82 την ΑΣΟΕΕ; Ποια η θέση του ΟΠΑ στο πανεπιστημιακό τοπίο της χώρας σήμερα;

Η Χάιδω Μπάρκουλα είναι Εργαστηριακό Διδακτικό Προσωπικό (ΕΔΙΠ) (Α’ βαθμίδας) του Τμήματος Κοινωνιολογίας της Σχολής Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών (ΟΠΕ) του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ) με γνωστικό αντικείμενο Νεότερη Ελληνική Ιστορία, Ιστορία του Θεσμού του Πανεπιστημίου. Στο Τμήμα Κοινωνιολογίας διδάσκει τα μαθήματα της Κοινωνικής και Πολιτικής Ιστορίας της Ευρώπης (18ος-21ος αιώνας) και της Κοινωνικής και Πολιτικής Ιστορίας της Ελλάδας (18ος-21ος αιώνας).

Ταυτόχρονα έχει αναλάβει την ευθύνη του ερευνητικού έργου και των αρχειακών συλλογών του Ιστορικού Αρχείου ΕΚΠΑ. Έχει συγγράψει ή/και επιμεληθεί ή συνεισφέρει σε συλλογικούς τόμους. Ενδεικτικά: α) Μπάρκουλα Χάιδω, ««Το «Αρχείο του Σπυρίδωνος Λάμπρου» στο Ιστορικό Αρχείο ΕΚΠΑ»» στο Καραμανωλάκης Β. – Ζώρας Γ. – Νικολάου Κ. – Παπαδία-Λάλα Αν. (επιμ.), Σπυριδων Λάμπρος, ο Ιστορικός, το έργο και η εποχή του, εκδόσεις Ευρασία, Αθήνα 2023, β) Κώστας Μπουραζέλης, Βαγγέλης Καραμανωλάκης, Χάιδω Μπάρκουλα, Χριστίνα Μπάκουλα, (επιμ.), Εθνεγερσίας Αναστοχασμοί. Ανθολόγιο πανηγυρικών λόγων για την 25η Μαρτίου στο ΕΚΠΑ, τ. Α΄ & Β΄, Ιστορικό Αρχείο ΕΚΠΑ, εκδόσεις ΕΚΠΑ, Αθήνα 2022, γ) τον τόμο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών. 100 χρόνια ιστορίας (1920-2020), ΟΠΑ, Αθήνα 2020 και δ) σε συνεργασία με τους Κώστα Γαβρόγλου και Βαγγέλη Καραμανωλάκη τον τόμο: Το Πανεπιστήμιο Αθηνών και η Ιστορία του [1837-1937], Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 2014 και συνοπτική έκδοση 2016. Έχει συμμετάσχει σε ερευνητικά προγράμματα, συνέδρια, ημερίδες και διοργανώσεις εκθέσεων και τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα εστιάζονται στη νεότερη και σύγχρονη ελληνική και ευρωπαϊκή ιστορία και στην ιστορία της ανώτατης εκπαίδευσης.

Η Αγιάτη Μπενάρδου συζητά με την αρχιτέκτονα τοπίου Έλλη Παγκάλου για τους κήπους του Τατοϊου, του θερινού ανακτόρου της πρώην βασιλικής οικογένειας, τι θα μείνει το ίδιο και τι πρόκειται να αλλάξει στο πλαίσιο της ανάπλασής τους.

Η πρώτη εξοχική κατοικία της βασιλικής οικογένειας, το 1874. Διαδοχικές ανεγέρσεις νέων κτηρίων από εξέχοντες αρχιτέκτονες της εποχής, κήποι με ελάφια από την Ουγγαρία, πυρκαγιές, επίσημα δείπνα. Το Τατόι, και οι κήποι του.

Από πού μαθαίνουμε για τους κήπους του Τατοϊου, του θερινού ανακτόρου της πρώην βασιλικής οικογένειας; Τι γνωρίζουμε για τους κήπους; Για την έκταση, τη διάταξη του χώρου και τη χλωρίδα τους; ΄Ηταν όλα τα φυτά γνωστά στο αττικό περιβάλλον ή υπήρχαν και εξωτικά φυτά;

Από ποιον ή ποιους είχαν σχεδιαστεί οι Κήποι; Τι γνωρίζουμε για τις χρήσεις του χώρου; Γίνονταν και δεξιώσεις εκεί; Έχει διατηρηθεί κάτι από αυτούς τους κήπους; Κάποια φυτά ίσως; Υπήρχε πανίδα;

H Έλλη Παγκάλου είναι αρχιτέκτων τοπίου και ιδρυτικό μέλος της HPA Landscape Architects - Ε. Παγκάλου & Συνεργάτες Αρχιτέκτονες Τοπίου, μιας διεπιστημονικής ομάδας για την ολιστική προσέγγιση του τοπίου και των αστικών υπαίθριων χώρων.

H βιωσιμότητα και η εξέλιξη του τοπίου αποτελούν βασικούς άξονες σχεδιασμού, με έμφαση στην πολιτισμική διάσταση και τη βιωματική εμπειρία. H αειφορία, η αποκατάσταση τοπίων, τα μεσογειακά οικοσυστήματα και φυτοκοινωνίες, και η εφαρμογή σύγχρονων τεχνολογιών, αποτελούν σταθερές αρχές στη συλλογιστική και πρακτική της.

Έχει εκπονήσει μελέτες διαμόρφωσης περιβάλλοντος χώρου που κινούνται σε όλo το φάσμα της κλίμακας, από το διακριτικό στο εκτενές, και έχουν συμμετάσχει σε διεθνείς αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς όπου τιμήθηκε με βραβεύσεις και διακρίσεις.

Η δράση της περιλαμβάνει συνεργασίες στην Ελλάδα και το εξωτερικό, ενώ συνεργάζεται με διεθνή μελετητικά σχήματα. Είναι μέλος του Βρετανικού Συλλόγου Αρχιτεκτόνων Τοπίου από το 1997.

Τι συνέβαινε στη Σπιναλόγκα; Πότε δημιουργείται η αποικία των ανθρώπων που έπασχαν από τη νόσο του Χάνσεν, από ποιους και με τι σκοπό; Ποια η διαφορά μίας αποικίας λεπρών και ενός λεπροκομείου;

Από πού μαθαίνουμε για τη ζωή στη Σπιναλόγκα; Ποιες είναι πηγές; Ποιες οι συνθήκες διαβίωσης εκεί; Πότε κλείνει η αποικία και πώς και συμβαίνει αυτό; Πώς και βρίσκονται στην Αγία Βαρβάρα, στο Αιγάλεω αυτοί ο άνθρωποι; Γνωρίζουμε κάτι για τη ζωή του στην Αθήνα πλέον;

Ο Πετράς άρχισε να κατοικείται από τα μέσα περίπου της 4ης χιλιετίας π.Χ. και μέχρι το 1100 π.Χ. Έχουν αποκαλυφθεί ένα μινωικό ανάκτορο, που περιείχε μάλιστα ένα ιερογλυφικό αρχείο, τρεις οικισμοί, ένα πολύ εκτεταμένο ασύλητο ελίτ νεκροταφείο με διάρκεια ζωής περίπου 1.100 ετών και ένα βυζαντινό νεκροταφείο. Το ανάκτορο του Πετρά κτίστηκε γύρω στο 1900 π.Χ. και αποτελούσε διοικητικό, εμπορικό και θρησκευτικό κέντρο της ενδοχώρας του κόλπου της Σητείας. Από αυτό εξαρτιόταν μεγάλη ομάδα τεχνιτών που παρήγαν κεραμική, κοσμήματα από μέταλλο και ημιπολύτιμους λίθους, λίθινα αγγεία, σφραγιδόλιθους, μετάλλινα και υφαντά.

Η Δρ Μεταξία Τσιποπούλου πήρε το πτυχίο της και το διδακτορικό της δίπλωμα από το Πανεπιστήμιο Αθηνών με θέμα διατριβής την πρώιμη Εποχή του Σιδήρου στην Ανατολική Κρήτη. Συνέχισε μεταδιδακτορικές σπουδές και έρευνα στο Πανεπιστήμιο του Bristol, στην Αγγλία, για δύο χρόνια, στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών της Ιταλίας, ως υπότροφος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και στο Κρατικό Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης στο Buffalo, ως υπότροφος του Ιδρύματος Fulbright. Πριν λίγα χρόνια ήταν επισκέπτρια καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο του Bristol στην έδρα Peter Warren.

Εργάσθηκε στην Αρχαιολογική Υπηρεσία του Υπουργείου Πολιτισμού από το 1975 μέχρι το 2011, κυρίως στην Κρήτη, Δυτική και Ανατολική. Από το 2007 ως το τέλος του 2011 διηύθυνε τη Διεύθυνση Εθνικού Αρχείου Μνημείων της Κεντρικής Υπηρεσίας του Υπουργείου Πολιτισμού, και ήταν υπεύθυνη για τη διαχείριση της ψηφιακής κληρονομιάς, καθώς και για το Ιστορικό Αρχείο της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας.

Πού εντοπίζονται μουσουλμανικές επιτύμβιες στήλες στην Κρήτη; Πότε χρονολογούνται; Ποια τα γενικά χαρακτηριστικά τους; Σε τι γλώσσα είναι γραμμένες; Έχουν καλλιτεχνική αξία;

Πού εντοπίζονται μουσουλμανικά νεκροταφεία στην Κρήτη; Ποια είναι η ιστορική αξία των επιτύμβιων στηλών; Μπορούμε να μιλήσουμε για μία «ισλαμική ταφική κουλτούρα» στην Κρήτη;

Πώς ήταν να πεθαίνεις ως μουσουλμάνα ή μουσουλμάνος στην Οθωμανική Κρήτη; Ποιες τιμές σου επεφύλασσαν οι ομόθρησκοί σου και σε ποια γλώσσα; Και ποια τα υλικά κατάλοιπα που έμεναν πίσω για να σε θυμίζουν;

Πού μπορεί κανείς να δει μουσουλμανικές επιτύμβιες στήλες στην Κρήτη σήμερα;

Ο Αντώνης Αναστασόπουλος σπούδασε Ιστορία και Αρχαιολογία στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Πραγματοποίησε μεταπτυχιακές σπουδές και εκπόνησε τη διδακτορική διατριβή του στη Σχολή Ανατολικών Σπουδών του Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ.

Διδάσκει οθωμανική ιστορία στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης από το 1999 και συνεργάζεται ερευνητικά με το Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας. Έχει επιμεληθεί ή συνεπιμεληθεί πέντε συλλογικούς τόμους και έχει δημοσιεύσει περισσότερα από 30 άρθρα σε επιστημονικά περιοδικά, συλλογικούς τόμους και εγκυκλοπαίδειες.

Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα περιλαμβάνουν τις οθωμανικές επαρχίες με έμφαση στις πολιτικές σχέσεις κατά τον 18ο αιώνα, τις ισλαμικές επιτύμβιες στήλες της οθωμανικής περιόδου κα την ιστορία της διαχείρισης υδάτινων πόρων.

«Στους Κρήτες αρχηγός ήταν ο ένδοξος στο δόρυ Ιδομενέας,
σ᾿ αυτούς πού είχαν την Κνωσό και τη Γόρτυνα την περιτειχισμένη
και τη Λύκτο και τη Μίλητο και την ασπροχώματη Λύκαστο και τη Φαιστό
και το Ρύτιο, πολιτείες καλοκατοικημένες».

Αυτό είναι ένα απόσπασμα της Ραψωδίας Β’ της Ιλιάδας, σε μετάφραση Καζαντζάκη-Κακριδή. Η Λύκτος, που, εκτός από τον Όμηρο, την αναφέρουν ο Αριστοτέλης και ο Πολύβιος. Η Λύκτος, που καταστρέφεται για να γνωρίσει και πάλι ανάπτυξη μετά από αιώνες.

Από ποιες πηγές μαθαίνουμε για αυτήν; Ισχύει ότι ο Ησίοδος τοποθέτησε εκεί τη γέννηση του Δία και ότι στρατός από την πόλη πήρε μέρος στον Τρωικό Πόλεμο;

Πότε ξεκίνησε να ανασκάπτεται και από ποιους; Πώς και δεν ανασκάφηκε από ξένους αρχαιολόγους; Πότε ξαναξεκίνησε η ανασκαφή, από ποιους και πού εστιάζει; Τι έχει έρθει στο φως μέχρι σήμερα; Ποια είναι τα σημαντικότερα ευρήματα και τι μας λένε για τη ζωή στη Λύκτο; Πώς τοποθετείται η Λύκτος στο σύνολο της Κρητικής ιστορίας και αρχαιολογίας;

Ο Αντώνης Κοτσώνας είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Μεσογειακής Ιστορίας και Αρχαιολογίας στο Ινστιτούτο για τη Μελέτη του Αρχαίου Κόσμου του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης. Στο παρελθόν έχει εργαστεί σε άλλα πανεπιστήμια των ΗΠΑ, της Μεγάλης Βρετανίας, της Ελλάδας και της Ολλανδίας. Είναι κάτοχος πτυχίου αρχαιολογίας από το Πανεπιστήμιο της Κρήτης, μεταπτυχιακού τίτλου σπουδών από το Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ και διδακτορικού διπλώματος από το Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου. Έχει δημοσιεύσει 4 βιβλία και δεκάδες επιστημονικά άρθρα για τον υλικό πολιτισμό και την κοινωνικό-οικονομική ιστορία της αρχαίας Ελλάδας και της Μεσογείου, εστιάζοντας στην Πρώιμη Εποχή του Σιδήρου και στην Αρχαϊκή περίοδο. Επίσης, έχει γράψει μελέτες για την ιστορία της ελληνικής και μεσογειακής αρχαιολογίας και την πρόσληψη της κλασικής αρχαιότητας. Ο Αντώνης Κοτσώνας συν-διευθύνει την ανασκαφή στη Λύκτο της Κρήτης.

Πού βρίσκεται η αρχαία Αρχαία Κυδωνία και από πού παίρνει την ονομασία της; Από ποιες πηγές μαθαίνουμε για αυτήν; Πότε ξεκίνησε να ανασκάπτεται και από ποιους;

Τι έχει έρθει στο φως μέχρι σήμερα; Ποια είναι τα σημαντικότερα ευρήματα και τι μας λένε για τη ζωή στην περιοχή; Έχει γίνει πολύς λόγος για την ανθρωποθυσία στην Κυδωνία: μια νεαρή γυναίκα θυσιάζεται τελετουργικά σε ένα θυσιαστήριο. Για ποιο λόγο και με ποιο τρόπο θυσιάστηκε αυτή η γυναίκα;

Ποιο είναι το εντυπωσιακότερο εύρημα της Κυδωνίας; Πώς τοποθετείται η Κυδωνία στο σύνολο της Κρητικής ιστορίας και αρχαιολογίας;

Η Μαρία Ανδρεαδάκη Βλαζάκη σπούδασε Ιστορία και Αρχαιολογία στο Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο της Αθήνας και εκπόνησε τη διδακτορική διατριβή της στο Πανεπιστήμιο του Clermont - Ferrand II στη Γαλλία με θέμα «Η πόλη των Χανίων (Κυδωνία) στη μινωική και γεωμετρική Περίοδο (3000 – 700 π. Χ.)». Η προϊστορική Κρήτη παραμένει το πεδίο του επιστημονικού της ενδιαφέροντος καθώς διεξάγει συστηματική ανασκαφική έρευνα ενός μινωικού ανακτορικού κέντρου, που βρίσκεται στο λόφο του Καστελλίου, στα Χανιά. Εχει υπηρετήσει ως αρχαιολόγος από το 1975 στο Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού και το 1990 έγινε Διευθύντρια της ΚΕ΄ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων Δυτικής Κρήτης. Κατά το διάστημα 2000 – 2003 υπήρξε Διευθύντρια και της ΚΓ΄ Εφορείας και του Αρχαιολογικού Μουσείου Ηρακλείου. Από το Φεβρουάριο του 2009 ως τον Οκτώβριο του 2014 διετέλεσε Γενική Διευθύντρια Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς.

Τον Μάρτιο του 2015 διορίστηκε Αναπληρώτρια Γενική Γραμματέας του Υπουργείου Πολιτισμού, Παιδείας και Θρησκευμάτων, ενώ το Φθινόπωρο του ίδιου έτους διορίστηκε Γενική Γραμματέας του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού. Ως πρόεδρος του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου, του Συμβουλίου Μουσείων και του Κεντρικού Συμβουλίου Νεωτέρων Μνημείων, συμμετείχε αποφασιστικά στη διαμόρφωση και την εφαρμογή της πολιτιστικής πολιτικής της χώρας.

Πότε ιδρύεται ο Σύλλογος Εκπαιδεύσεως Νεανίδων, από ποιον και ποια ήταν η αποστολή του; Ισχύει ότι αφορμή αποτέλεσε η επιδημία χολέρας που ξέσπασε στην Αθήνα και στον Πειραιά στα μέσα του 19ου αι.;

Ποιες είναι οι πηγές μας για τα πρώτα χρόνια του θεσμού; Από πού μαθαίνουμε για αυτόν; Είχαν προηγηθεί άλλες παρόμοιες πρωτοβουλίες;

Πώς διαδόθηκε η ιδέα για αυτό το Σύλλογο; Πού στεγάζεται ο ΣΕΝ; Πώς υποστηρίχθηκε αρχικά οικονομικά; Πόσα άτομα υποστηρίζει κατά τις πρώτες δεκαετίες της λειτουργίας του;

Πώς επηρεάζεται η λειτουργία του ΣΕΝ από τα προσφυγικά κύματα της δεκαετίας του 1920 και κατόπιν από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο; Πώς μεταβάλλονται τα εκπαιδευτικά προγράμματα ανά τις δεκαετίες; Πώς αφουγκράζεται ο ΣΕΝ τις αλλαγές στην κοινωνία;

Με τον ΣΕΝ ενεπλάκησαν, ανά τα χρόνια, σημαντικές προσωπικότητες όπως η Σοφία Σλήμαν, ο Γρηγόριος Ξενόπουλος, η Εύα Σικελιανού. Τι γνωρίζουμε γι αυτές τις περιπτώσεις;

Τι γίνεται στα χρόνια της Χούντας και της Μεταπολίτευσης; Σήμερα, ποια είναι η λειτουργία του; Μπορούμε να πούμε ότι ως θεσμός, ο ΣΕΝ είχε, με σημερινούς όρους, καινοτόμο και φεμινιστικό χαρακτήρα;

Η Μαρία-Λουίζα Τζόγια Μοάτσου σπούδασε αρχιτεκτονική στο Πανεπιστήμιο της Φλωρεντίας, έλαβε μεταπτυχιακό δίπλωμα στον περιβαλλοντικό σχεδιασμό πόλεων και κτιρίων από το Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο και διδακτορικό στην Ιστορία της Αρχιτεκτονικής από το Πανεπιστήμιο της Θεσσαλίας.

Έχει ασχοληθεί με τη μελέτη και επίβλεψη νέων κτισμάτων και οικιστικών μονάδων και αποκαταστάσεις παραδοσιακών κτηρίων. Έχει συμμετάσχει σε ερευνητικά προγράμματα και συνέδρια στην Ελλάδα και το εξωτερικό και έχει δημοσιεύσει άρθρα σε επιστημονικές εκδόσεις αρχιτεκτονικής, τουρισμού και ιστορίας της σκηνογραφίας.

Σε συνεργασία με την ομότιμη καθηγήτρια της οικονομικής και κοινωνικής ιστορίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, Λυδία Σαπουνάκη-Δρακάκη, έχει συγγράψει βιβλία σύγχρονης πολιτισμικής ιστορίας καθώς και ιστορίας των επιχειρήσεων. Ανάμεσά τους Η Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου, ΜΙΕΤ, 2011.

Πότε ιδρύεται το ΕΚΠΑ και σε ποιον ανήκει η πρωτοβουλία για την δημιουργία του; Πού βρίσκεται η Αθήνα ιστορικά εκείνη την περίοδο; Ποιες είναι οι πρώτες σχολές και ποιο το πρώτο κτίριο στέγασε το πανεπιστήμιο;

Ποιοι το επανδρώνουν αρχικά; Οι πρώτοι καθηγητές; Υπήρχαν αρχικά γυναίκες καθηγήτριες; Ποια η διαδικασία εισαγωγής των φοιτητών; Στην αρχή οι φοιτητές ήταν μόνο άντρες; Πότε αποφοιτά η πρώτη γυναίκα;

Ισχύει ότι το ΕΚΠΑ στις πρώτες δεκαετίες τις λειτουργίας του εμπλέκεται ενεργά στις πολιτικές εξελίξεις; Γνωρίζουμε ποια ήταν η πρώτη κατάληψη και για ποιο λόγο έγινε;

Τι συμβαίνει με τα προσφυγικά κύματα του ’22 και τι γνωρίζουμε για πρόσφυγες φοιτητές στο ΕΚΠΑ; Τι συμβαίνει κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο; Σήμερα ποια είναι η πολιτιστική κληρονομιά που φέρει ο θεσμός;

Η Χάιδω Μπάρκουλα είναι Εργαστηριακό Διδακτικό Προσωπικό (ΕΔΙΠ) (Α’ βαθμίδας) του Τμήματος Κοινωνιολογίας της Σχολής Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών (ΟΠΕ) του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ) με γνωστικό αντικείμενο Νεότερη Ελληνική Ιστορία, Ιστορία του Θεσμού του Πανεπιστημίου.

Στο Τμήμα Κοινωνιολογίας διδάσκει τα μαθήματα της Κοινωνικής και Πολιτικής Ιστορίας της Ευρώπης (18ος-21ος αιώνας) και της Κοινωνικής και Πολιτικής Ιστορίας της Ελλάδας (18ος-21ος αιώνας). Ταυτόχρονα έχει αναλάβει την ευθύνη του ερευνητικού έργου και των αρχειακών συλλογών του Ιστορικού Αρχείου ΕΚΠΑ.

Έχει συγγράψει και επιμεληθεί ή συνεισφέρει σε συλλογικούς τόμους. Ενδεικτικά: α) Μπάρκουλα Χάιδω, ««Το «Αρχείο του Σπυρίδωνος Λάμπρου» στο Ιστορικό Αρχείο ΕΚΠΑ»» στο Καραμανωλάκης Β. – Ζώρας Γ. – Νικολάου Κ. – Παπαδία-Λάλα Αν. (επιμ.), Σπυριδων Λάμπρος, ο Ιστορικός, το έργο και η εποχή του, εκδόσεις Ευρασία, Αθήνα 2023, β) Κώστας Μπουραζέλης, Βαγγέλης Καραμανωλάκης, Χάιδω Μπάρκουλα, Χριστίνα Μπάκουλα, (επιμ.), Εθνεγερσίας Αναστοχασμοί. Ανθολόγιο πανηγυρικών λόγων για την 25η Μαρτίου στο ΕΚΠΑ, τ. Α΄ & Β΄, Ιστορικό Αρχείο ΕΚΠΑ, εκδόσεις ΕΚΠΑ, Αθήνα 2022, γ) τον τόμο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών. 100 χρόνια ιστορίας (1920-2020), ΟΠΑ, Αθήνα 2020 και δ) σε συνεργασία με τους Κώστα Γαβρόγλου και Βαγγέλη Καραμανωλάκη τον τόμο: Το Πανεπιστήμιο Αθηνών και η Ιστορία του [1837-1937], Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 2014 και συνοπτική έκδοση 2016.

Έχει συμμετάσχει σε ερευνητικά προγράμματα, συνέδρια, ημερίδες και διοργανώσεις εκθέσεων και τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα εστιάζονται στη νεότερη και σύγχρονη ελληνική και ευρωπαϊκή ιστορία και στην ιστορία της ανώτατης εκπαίδευσης.

Πώς συνδέεται ο φιλελληνισμός με την αρχαιολατρεία; Πότε εμφανίζονται οι πρώτοι, «πρώιμοι» Φιλέλληνες στην Ελλάδα και στην Αθήνα το 19ο αιώνα; Τι τους ελκύει στην προεπαναστατική Ελλάδα; Πρόκειται κυρίως για ευκατάστατους άνδρες; Έχουμε εικόνα των ηλικιών τους; Από πού έρχονται οι περισσότεροι;

Ο Σατοβριάνδος ποιος είναι, πότε έρχεται στην Ελλάδα και τι του προσελκύει την προσοχή; Ο Λόρδος Βύρων; Πότε βρίσκεται στην Αθήνα; Και είναι αλήθεια ότι όσο βρίσκεται εδώ, ερωτεύεται;Με ποιους τρόπους κατέγραφαν τις εντυπώσεις τους οι φιλέλληνες; Πιο συγκεκριμένα για την Αθήνα – ποια η εικόνα της στους περιηγητές κατά τους νεότερους χρόνους; Πώς λειτουργεί η κλασική Αθήνα ως πρότυπο, καλλιτεχνικά και ιδεολογικά, και αναπαράγεται στην Ευρώπη και την Αμερική;

Ο Θοδωρής Κουτσογιάννης σπούδασε αρχαιολογία και ιστορία της τέχνης στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Ασχολείται ερευνητικά με τη νεότερη ευρωπαϊκή τέχνη (από την Αναγέννηση έως τον Νεοκλασικισμό), καθώς και με τη νεοελληνική, εστιάζοντας στην εικονογραφία και την ερμηνεία της στο ευρύτερο πλαίσιο της αναπαράστασης, ως ιστορία όχι μόνον της τέχνης αλλά της εικόνας συνολικά, με όρους «οπτικού πολιτισμού». Ερευνά ιδίως ζητήματα επίδρασης και πρόσληψης της Αρχαιότητας στον νεότερο ευρωπαϊκό οπτικό πολιτισμό, το διαρκές φαινόμενο του κλασικισμού, την ιστορία της κλασικής παράδοσης, την περιηγητική εικονογραφία, την καλλιτεχνική και ευρύτερα πολιτισμική αλληλεπίδραση μεταξύ ελληνικού και ιταλικού χώρου, ελληνικές πτυχές της δυτικοευρωπαϊκής τέχνης και, αντιστρόφως, την πρόσληψη και οικειοποίηση της δυτικοευρωπαϊκής από τη νεοελληνική.

Από το 2009 εργάζεται ως έφορος της Συλλογής Έργων Τέχνης της Βουλής των Ελλήνων.

Πότε και πού γεννιέται η Λέλα Καραγιάννη και τι γνωρίζουμε για την οικογένειά της; Πότε περίπου έρχεται στην Αθήνα; Τι γνωρίζουμε για την οργάνωση «Μπουμπουλίνα» που δημιούργησε το 1941;Πώς χρηματοδοτήθηκε η οργάνωση και ποιοι οι βασικοί της στόχοι;

Τι γνωρίζουμε για το δίκτυο «Απόλλων» στο οποίο επίσης συμμετείχε; Πότε και πώς συλλαμβάνεται η Λέλα Καραγιάννη και πώς τελικά εκτελείται στο Χαϊδάρι στις 8 Σεπτεμβρίου 1944, λίγο πριν την Απελευθέρωση; Τελικά, ποια είναι η παρακαταθήκη της Λέλας Καραγιάννη;

Ο Βασίλης Λουλές είναι σκηνοθέτης ταινιών ντοκιμαντέρ και μυθοπλασίας. Σπούδασε Ηλεκτρολόγος Μηχανικός στο Εθνικό Μετσόβειο Πολυτεχνείο και Κινηματογράφο στην Αθήνα. Συνεργάστηκε για χρόνια με την ΕΡΤ ως συντονιστής στο πρόγραμμα ταινιών μικρού μήκους «μικροφίλμ» και με το Κινηματογραφικό Αρχείο του Υπουργείου Εξωτερικών στην τεκμηρίωση, ταξινόμηση και αξιοποίηση παλαιών κινηματογραφικών επικαίρων.

Οι ταινίες του τιμήθηκαν με βραβεία, έλαβαν μέρος σε πολλά φεστιβάλ, μεταδόθηκαν από ξένα και ελληνικά τηλεοπτικά κανάλια, συμπεριλήφθηκαν σε αφιερώματα και χρησιμοποιούνται ως εκπαιδευτικό υλικό σε Πανεπιστήμια της Ελλάδας και του εξωτερικού.

Πραγματοποιεί Σεμινάρια επιμόρφωσης και Εργαστήρια Κινηματογράφου στην Αθήνα, στη Θεσσαλονίκη και σε άλλες πόλεις, πάνω σε θέματα όπως: Μαρτυρία και Προφορική Αφήγηση, Από την προσωπική μαρτυρία στη μεγάλη Ιστορία, Κινηματογραφώντας αφήγηση παραμυθιών, Ανάλυση περιεχομένου και γλώσσας κινηματογραφικών αρχείων, Αρχειακά τεκμήρια και ανθρώπινες ιστορίες στο ντοκιμαντέρ.Συνεργάζεται με κατά τόπους Ιστορικά, Εθνογραφικά ή Λαογραφικά Μουσεία, Ιδρύματα, Ιστορικά Αρχεία και άλλους πολιτιστικούς φορείς. Ειδικότερα, πραγματοποιεί Εργαστήρια με θέμα Το Ντοκιμαντέρ ως εργαλείο στην Εκπαίδευση και συνεργάζεται με εκπαιδευτικούς.

Από πού προκύπτει η γνώση μας για την Ύστερη Εποχή του Χαλκού στην Αττική; Ποια ήταν τα ταφικά έθιμα εκείνη την περίοδο; Πότε ξεκινούν οι ανασκαφές στο Κολικρέπι και τι φέρνουν στο φως;

Πόσοι άνθρωποι βρέθηκαν θαμμένοι στο Κολικρέπι και ποια τα βασικά τους χαρακτηριστικά; Οι τάφοι που έχουν βρεθεί έχουν κτερίσματα, έχουν ανθρώπινα κατάλοιπα; Γνωρίζουμε παθολογικά προβλήματα που πιθανώς αντιμετώπιζαν; Οι διατροφικές τους συνήθειες ποιες ήταν;

Οι ταφικές πρακτικές στο Κολικρέπι της Ύστερης Εποχής του Χαλκού ήταν πιο πολύπλοκες από άλλες θέσεις; Υπήρχαν διαφορές ανά ηλικία ή φύλο;

Τελικά, το Κολικρέπι μπορεί να μας φωτίσει σχετικά με τις κοινωνικές δομές και τις ιδεολογικές πεποιθήσεις της κοινωνίας σχετικά με τον θάνατο και τη μεταθανάτια ζωή;

Πότε ιδρύεται το Αιγινήτειο και από πού παίρνει το όνομά του; Ποια η αποστολή του; Ποια η σχέση αρχικά του Αιγινητείου με το Πανεπιστήμιο Αθηνών; Ποιοι το επανδρώνουν αρχικά;

Πώς «επιλέγονταν» οι ασθενείς για νοσηλεία; Ποιες παθήσεις είχαν οι ασθενείς που εισήχθησαν τις δύο πρώτες δεκαετίες
του 20ού αιώνα; Υπήρξαν κοινωνικά κριτήρια στην προσφορά δωρέαν νοσηλείας;

Εφαρμόζονταν ιατρικές πρακτικές που σήμερα θα φάνταζαν παράξενες; Υπήρξαν αντιδράσεις; Τι είναι το Κίνημα Αυτοσυνηγορίας; Πώς ξεκινά, πώς εξελίσσεται και ποια τα αιτήματα του; Ποιος ο ρόλος του Αιγινητείου σήμερα;

Η Δέσπω Κριτσωτάκη είναι ιστορικός, ερευνήτρια στο Κέντρον Ερεύνης της Ιστορίας του Νεωτέρου Ελληνισμού της Ακαδημίας Αθηνών και διδάσκουσα στο Μεταπτυχιακό Δημόσια Ιστορία του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου.

Αποφοίτησε από το Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών το 2003 και συνέχισε τις σπουδές της στην ιστορία στο Πανεπιστήμιο της Γλασκόβης. Εκπόνησε τη διδακτορική της διατριβή στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης με θέμα «Ψυχική ασθένεια και ψυχιατρική νοσηλεία. Κοινωνικές προσλήψεις και λειτουργίες της ψυχιατρικής και των ψυχιατρικών ιδρυμάτων στην Ελλάδα και τη Σκοτία των αρχών του 20ού αιώνα». Από τότε έχει πάρει μέρος σε πολλά ερευνητικά προγράμματα με κεντρικές θεματικές την ιστορία της ψυχικής υγείας και των επιστημών και επαγγελμάτων «ψ», της κοινωνικής πρόνοιας, των εθελοντικών συσσωματώσεων, της παιδικής ηλικίας, της οικογένειας, της σεξουαλικότητας και της εγκληματικότητας.

Έχει δημοσιεύσει πολυάριθμα άρθρα και κεφάλαια και έχει επιμεληθεί δύο συλλογικούς τόμους στα αγγλικά. Έχει δημοσιεύσει τη μονογραφία «Ψυχική υγιεινή», κοινωνική πρόνοια και ψυχιατρική μεταρρύθμιση στη μεταπολεµική Ελλάδα. Το Κέντρο Ψυχικής Υγιεινής και Ερευνών, 1956-1978, Αθήνα, Πεδίο, 2016. Υπό έκδοση, στα αγγλικά, από την Palgrave MacMillan, είναι η μονογραφία της Ψυχική υγεία και ψυχιατρική περίθαλψη στην Ελλάδα των αρχών του 20ού αιώνα.

Πότε και υπό ποιες συνθήκες εμφανίζεται η οπερέτα στην Αθήνα; Πού βρίσκεται ιστορικά τότε η πόλη; Ποια η υποδοχή της από το κοινό; Και ποια από τους ηθοποιούς; Τι είδους θεματολογία πραγματεύονταν;

Ποια είναι η ιστορία μιας από της πιο γνωστές αθηναϊκές οπερέτες αυτής των «Απάχηδων των Αθηνών»; Ποιοι ήταν οι μεγάλοι σταρ της αθηναϊκής οπερέτας; Και ποιες οι μεγάλες σκηνές;Τι συμβαίνει κατά τη δεκαετία του 1930 και πότε φθίνει πια η οπερέτα ως είδος;

Ποιο είναι το κοινωνικό και καλλιτεχνικό αποτύπωμα της αθηναϊκής οπερέτας σήμερα;

Ο Αλέξανδρος Ευκλείδης είναι Επίκουρος Καθηγητής στο Τμήμα Παραστατικών και Ψηφιακών Τεχνών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου. Σπούδασε στο Τμήμα Θεάτρου της Σχολής Καλών Τεχνών του Α.Π.Θ. και πραγματοποίησε μεταπτυχιακές σπουδές θεατρολογίας στο Institut d’Etudes Théâtrales του Πανεπιστημίου Paris III-Sorbonne Nouvelle. Εκπόνησε διδακτορική διατριβή στο Τμήμα Θεάτρου του Α.Π.Θ. ως υπότροφος του Ι.Κ.Υ. Άρθρα του έχουν δημοσιευθεί σε Ελλάδα και εξωτερικό. Μεταξύ 2003-2008 συμμετείχε ως ερευνητής σε σεμινάρια και συλλογικούς τόμους του Εργαστηρίου για τη Διαμεσικότητα και τις Παραστατικές Τέχνες (ARIAS) του CNRS. Έχει διδάξει στα Τμήματα Θεάτρου του Α.Π.Θ. (2008-2012, 2016-2017), Μουσικής Επιστήμης και Τέχνης του Πανεπιστημίου Μακεδονίας (2005-2012), Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πατρών (2007-2008, 2017-2018), καθώς επίσης στη Θερινή Ακαδημία και τη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου (2008-2010) Εργάστηκε στο Κ.Θ.Β.Ε. ως σύμβουλος δραματολογίου (2002/04). Ως σκηνοθέτης έχει ανεβάσει κυρίως έργα μουσικού θεάτρου και όπερας. Μεταξύ άλλων έχει σκηνοθετήσει: W. A. Mozart, Le Nozze di Figaro (Εθνική Λυρική Σκηνή 2019, 2021), Thomas Adès, Powder her face (Εναλλακτική Σκηνή ΕΛΣ, 2019), Το λυκόφως των χρεών, βασισμένο στον Wagner (Εναλλακτική Σκηνή ΕΛΣ, 2017), Arnold Schoenberg, Pierrot lunaire (Στέγη Ιδρύματος Ωνάση, 2016), Γιάννη Χρήστου, Αναπαραστάσεις (Εναλλακτική Σκηνή ΕΛΣ, 2016) Γ. Κουμεντάκη, Η φόνισσα (ΕΛΣ, 2014, 2016, 2021), Johann Strauss II, Η νυχτερίδα (ΕΛΣ, 2014, 2020), Χ. Γωγιού, Νέα Ελλάδα (the making of) (Athens Bienniale 2013 και Θέατρο Τέχνης 2014), AirRossini (Neuköllner Oper Berlin, 2013), Kurt Weill, Der Jasager & Mahagonny Songspiel (Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης, 2014), Yasou Aida! (Neuköllner Oper Berlin, 2012), Θεόφραστος Σακελλαρίδης, Η κόρη της καταιγίδος (Φεστιβάλ Αθηνών 2011, Δημοτικό Θέατρο Πειραιά 2013), Unknown Dialects: 8 μουσικές διαλέξεις με μουσική του Γ. Κουμεντάκη (Φεστιβάλ Αθηνών, 2010), Ruggero Leoncavallo, I Pagliacci και Gaetano Donizetti Rita (ΕΛΣ, 2009), Giacomo Puccini, La bohème (Όπερα Θεσσαλονίκης, 2009), Ruggero Leoncavallo, I Pagliacci και Edipo Re (Όπερα Θεσσαλονίκης, 2008), Igor Stravinsky, Η ιστορία του στρατιώτη (Κ.Θ.Β.Ε., 2003), G. F. Handel, Acis and Galatea (Δημοτικό Θέατρο Καλαμαριάς, 2002). Υπήρξε σκηνοθέτης in residence στην ΕΛΣ (2013-2017). Διετέλεσε καλλιτεχνικός διευθυντής της Εναλλακτικής Σκηνής της Εθνικής Λυρικής Σκηνής (2017-2022).

Φωτό εξωφύλλου: © Ταινιοθήκη της Ελλάδος

Ποιες ήταν οι πρώτες προσλαμβάνουσες του Κωνσταντίνου Δοξιάδη; Ποιες ήταν οι σπουδές του;

Ήδη πριν από το Β’ΠΠ, το 1937, ο Δοξιάδης διορίζεται μηχανικός της Πολεοδομικής Υπηρεσίας της Διοικήσεως Πρωτευούσης, και κατά τη διάρκεια του Β’ΠΠ αναλαμβάνει χρέη Προϊσταμένου της Πολεοδομικής Υπηρεσίας και Προϊσταμένου του Γραφείου Χωροταξικών και Πολεοδομικών Ερευνών και Μελετών – πόσο τον καθορίζουν αυτές οι αρμοδιότητες;

Ο Δοξιάδης έγινε Αρχηγός της αντιστασιακής ομάδας «Ήφαιστος» την περίοδο της Κατοχής και μάλιστα εξέδιδε και ένα περιοδικό αρχιτεκτονικού ενδιαφέροντος, το «Χωροταξία – Πολεοδομία –Αρχιτεκτονική». Τι άλλα γνωρίζουμε για αυτή την περίοδο της ζωής του;

Περνώντας στην Απελευθέρωση, και στο όραμα της ανοικοδόμησης, στο οποίο πρωτοστάτησε: κατά τη λεγόμενη “ανασυγκρότηση”, ο Δοξιάδης αναλαμβάνει Υπουργός Υφυπουργός Ανοικοδόμησης, Γενικός Διευθυντής Ανοικοδομήσεως και Συντονιστής Ανασυγκρότησης, αλλά και διεθνείς θέσεις. Τι είχε τότε στο νου του;

Πότε ιδρύεται το γραφείο Δοξιάδη και πώς αναπτύσσεται; Ποια τα σημαντικότερα ή και γνωστότερα έργα του διεθνώς, αλλά κυρίως στην Αθήνα; Και ποια είναι τελικά η παρακαταθήκη του Κωνσταντίνου Δοξιάδη στην Αθήνα;

Η Μαριάννα Χαριτωνίδου είναι μεταδιδακτορική ερευνήτρια στο Τμήμα Θεωρίας και Ιστορίας της Τέχνης της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών και επιστημονική υπεύθυνη του έργου Το όραμα ανοικοδόμησης του Κωνσταντίου Α. Δοξιάδη και του Adriano Olivetti στην Ελλάδα και στην Ιταλία: μεταξύ συγκεντρωτικής και μη συγκεντρωτικής πολιτικής. Έχει παρουσιάσει πλήθος εισηγήσεων σε συνέδρια και πραγματοποιήσει πλήθος δημοσιεύσεων. Ανάμεσα σε αυτές: «Αρχιτεκτονική, Φωτογραφία και τα κινούμενα μάτια των αρχιτεκτόνων: Η θέα από το αυτοκίνητο» (Routledge, 2024), «Επανεφεύρεση της σύγχρονης αρχιτεκτονικής στην Ελλάδα: Από τη συναισθηματική τοπογραφία στην τοπογραφική ευαισθησία» (Routledge, 2024), «Αρχιτεκτονικά σχέδια ως διερευνητικές συσκευές: Το πεδίο εφαρμογής της αρχιτεκτονικής στον 20ο αιώνα» (Routledge, 2023), «Σχέδιο και εμπειρία της αρχιτεκτονικής: Η εξελισσόμενη σημασία των κατοίκων της πόλης στον 20ο αιώνα» (Transcript Publishing, 2022).

Έχει εργασθεί ως Λέκτορας στο ETH της Ζυρίχης, όπου εκπόνησε τη μεταδιδακτορική έρευνα The Travelling Architect’s Eye: Photography and Automobile Vision και επιμελήθηκε την έκθεση The View from the Car: Autopia as a New Perceptual Regime, στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, και στις Ανωτάτη Εθνική Σχολή Αρχιτεκτονικής Paris-Malaquais, Paris-la-Villette και de Versailles. Είναι διδάκτωρ μηχανικός του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, με μεταπτυχιακές σπουδές στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, και στην Architectural Association, και αρχιτέκτων μηχανικός του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Διδάσκει αρχιτεκτονική σε πανεπιστημιακό επίπεδο από το Δεκέμβριο του 2012.

Τι ήταν και πού βρισκόταν το Ανάκτορο των Γιγάντων; Ποια η λειτουργία αυτού του συγκροτήματος και ποιος ήταν ο χρήστης του; Τι γνωρίζουμε για τον διάκοσμο του ανακτόρου; Και τι απέγινε το ανάκτορο μετά την εγκατάλειψή του;

Ο Γιάννης Θεοχάρης έχει ολοκληρώσει σπουδές - πτυχίο, μεταπτυχιακό και διδακτορική διατριβή - στην Αρχαιολογία στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, αποκτώντας ειδίκευση στη Βυζαντινή Αρχαιολογία.

Τα επιστημονικά του ενδιαφέροντα είναι αρχαιογνωστικά και περιλαμβάνουν πτυχές της βυζαντινής εποχής, όπως το ερώτημα της μετάβασης από την Αρχαιότητα στον Μεσαίωνα, την ιστορία της βυζαντινής γλυπτικής, τοπογραφικά ζητήματα της Αθήνας, της Θεσσαλονίκης και άλλων περιοχών, εικονογραφικά και επιγραφικά ζητήματα.

Υπήρξε ερευνητής-υπότροφος στην Ιταλία, την Τουρκία και τις ΗΠΑ. Από το 2005 υπηρετεί στο υπουργείο Πολιτισμού. Είναι αντιπρόεδρος του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων. Το 2022 κυκλοφόρησε το βιβλίο του από τις εκδόσεις Καρδαμίτσα με τίτλο: «Η Αθήνα μετά το τέλος του αρχαίου κόσμου. Αρχιτεκτονική γλυπτική 8ος-11ος αι.». Σήμερα εργάζεται ως αρχαιολόγος στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο.

Από πού μαθαίνουμε για την ΠΕΑΝ; Ποιες είναι οι πηγές μας; Πότε και υπό ποιες συνθήκες ιδρύεται η ΠΕΑΝ και από ποιους; Πώς είναι οργανωμένη η ΠΕΑΝ; Η δομή της; Τα βασικά της στελέχη; Ποιοι είναι οι στόχοι της; Ποια η σχέση της με τον ΕΑΜ; Είχε κάποια οικονομική υποστήριξη η οργάνωση αυτή;

Ποιες περιοχές της Αθήνας ήταν πυρήνες της δράσης της; Τι ήταν ο «ουλαμός καταστροφών»; Ποια είναι τα πιο εμβληματικά επεισόδια στα οποία εμπλέκεται η ΠΕΑΝ; Ποιος ο αντίκτυπος του σαμποτάζ της ΕΣΠΟ στην Κατοχή και στην ΠΕΑΝ; Πότε και για ποιους λόγους διαλύεται η ΠΕΑΝ;

Ο Ευάνθης Χατζηβασιλείου απέκτησε πτυχίο Νομικής από το Τμήμα Νομικής του ΑΠΘ, και μεταπτυχιακό και διδακτορικό τίτλο στη Διεθνή Ιστορία από το London School of Economics and Political Science. Σήμερα είναι καθηγητής Σύγχρονης Ιστορίας στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, στο οποίο υπηρετεί από το 2000. Τα κύρια ερευνητικά του ενδιαφέροντα περιλαμβάνουν την Ιστορία Διεθνών Σχέσεων, τις προσλήψεις στη μεταπολεμική διεθνή ιστορία, την ελληνική πολιτική ιστορία, και το Κυπριακό ζήτημα. Διευθύνει τη σειρά «Νεότερη και Σύγχρονη Ιστορία» των Εκδόσεων Πατάκη και επιμελείται την ιστορική σελίδα της κυριακάτικης Καθημερινής. Από τον Οκτώβριο του 2020 είναι ο Γενικός Γραμματέας του Ιδρύματος της Βουλής των Ελλήνων για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία.

Ποια ήταν η κατάσταση στον ελλαδικό χώρο πριν το 338 π.Χ.; Η Αθήνα σε ποια φάση της Ιστορίας της βρίσκεται; Τι συμβαίνει στις 2 Αυγούστου του 338; Η έκβαση της μάχης τι σηματοδοτεί για τους Μακεδόνες; Και τι συμβαίνει στην Αθήνα; Πώς «μεταβολίζουν» οι Αθηναίοι την ήττα;

ίγο νωρίτερα, τη δεκαετία του 1920, η Ελλάδα βρίσκεται στην 6η θέση των οπιοπαραγωγικών χωρών παγκοσμίως. Μάλιστα λέγεται ότι η ετήσια παραγωγή ήταν πάνω από τριάντα τόνους και ότι επεξεργασία του οπίου γινόταν στα εργοστάσια της ΧΡΩΠΕΙ και του Δαμβέργη στον Πειραιά.

Τι συμβαίνει στην πρωτεύουσα; Ποιοι τα καταναλώνουν; Είναι άνδρες ή γυναίκες, νέοι ή ηλικιωμένοι, πλούσιοι ή φτωχοί, εργάτες, δημόσιοι υπάλληλοι, γιατροί ή άνεργοι; Ποιο το κοινωνικό αποτύπωμα στην Αθήνα της εποχής; Πώς σχετίστηκαν τα ναρκωτικά με το ρεμπέτικο; Υπήρχε νομοθετικό πλαίσιο ή κάποιες σχετικές ρυθμίσεις γύρω από τη χρήση και την εμπορία;

Ο Κωστής Γκοτσίνας είναι ιστορικός, εντεταλμένος ερευνητής στο Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών. Αποφοίτησε από το Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και πήρε το μεταπτυχιακό και το διδακτορικό του δίπλωμα από την Ανώτατη Σχολή Κοινωνικών Επιστημών (EHESS) στο Παρίσι. Ασχολείται με ζητήματα που στρέφονται γύρω από την ιστορία των ναρκωτικών, του αλκοόλ, του ελεύθερου χρόνου, της παραβατικότητας, της ιατρικής, του φύλου και του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. Το βιβλίο του Επί της Ουσίας: Ιστορία των ναρκωτικών στην Ελλάδα, 1875-1950 κυκλοφορεί από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, ενώ η γαλλική του μετάφραση κυκλοφόρησε το 2022.

Ο Αλέξανδρος Νικολούδης υπήρξε πολύπλευρη προσωπικότητα: αρχιτέκτονας, συμβούλος του κράτους, αλλά και καθηγητής.

Ποια ήταν η καταγωγή του και οι πρώτες του προσλαμβάνουσες; Με ποιον τρόπο τον επηρέασαν οι σπουδές του και η διαμονή του στο Παρίσι; Πότε επέστρεψε στην Αθήνα; Πώς προκύπτει, πώς εξελίσσεται και πώς τον επηρεάζει η σχέση του με τον Ελευθέριο Βενιζέλο;

Ποια είναι η αρχιτεκτονική συμβολή του Νικολούδη στην περιοχή του Ψυχικού; Και ποια είναι τελικά η παρακαταθήκη του στην Αθήνα;

πό πού αντλούν την καταγωγή τους οι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης και πότε εμφανίζονται στην πόλη; Σε ποιες περιοχές κατοικούν και πώς βιοπορίζονται;

Τι γνωρίζουμε για τη Συναγωγή της Θεσσαλονίκης, για το εβραϊκό νεκροταφείο και για τις τυχόν ιδιαίτερες εβραϊκές παραδόσεις στην πόλη;

Στις 11 Ιουλίου του 1942, το περίφημο Μαύρο Σάββατο, περίπου 9.000 Εβραίοι συγκεντρώνονται στην Πλατεία Ελευθερίας προκειμένου να καταγραφούν και να εκτοπισθούν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης. Τι συμβαίνει εκεί ακριβώς; Ισχύει ότι τότε Εβραίοι κατέδιδαν Εβραίους; Πόσοι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης χάθηκαν κατά το Ολοκαύτωμα και τι απέγιναν οι περιουσίες τους; Τι συμβαίνει με την εβραϊκή κοινότητα της Θεσσαλονίκης σήμερα;

Ο Λεόν Σαλτιέλ είναι διδάκτορας Σύγχρονης Ελληνικής Ιστορίας του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, με επίκεντρο το Ολοκαύτωμα της Θεσσαλονίκης και έχει εκπονήσει μεταδιδακτορική έρευνα στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και το Graduate Institute of International and Development Studies στη Γενεύη.

Είναι μέλος του διοικητικού συμβουλίου του Κεντρικού Ισραηλιτικού Συμβουλίου Ελλάδος και μέλος της Ελληνικής Αντιπροσωπίας στη Διεθνή Συμμαχία για τη Μνήμη του Ολοκαυτώματος. Έχει μεγάλη διεθνή εμπειρία πάνω στην καταπολέμηση του αντισημιτισμού και τη διαφύλαξη της μνήμης του Ολοκαυτώματος και τα τελευταία χρόνια εργάζεται ως εκπρόσωπος του Παγκοσμίου Εβραϊκού Συνεδρίου στα Ηνωμένα Έθνη στη Γενεύη και την UNESCO στο Παρίσι.

Οι Δυτικοί Λόφοι των αρχαίων Αθηνών, Πνυκός, Μουσών, Νυμφών, είναι ένας βραχώδης σχηματισμός στα δυτικά του ιερού βράχου της Ακρόπολης που λόγω της γεωφυσικής τους θέσης, έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη του αστικού ιστού της πόλης αλλά και στη ζωή των κατοίκων της. Πώς αναπτύσσεται η Αθήνα πάνω και γύρω από τους Δυτικούς Λόφους και τι μαθαίνουμε γι αυτούς μέσα από τις μαρτυρίες αρχαιολόγων του 19ου αιώνα;

Πώς εξελίσσεται η δόμηση και η ανθρώπινη παρουσία και χρήση στους δυτικούς λόφους κατά το 19ο και 20ο αιώνα και ποια η χρήση σήμερα;

Η Λήδα Κωστάκη είναι αρχαιολόγος και εργάζεται στα Αρχεία της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα. Έχει πτυχίο
Αρχαιολογίας από το Πανεπιστήμιο Αθηνών, ΜΑ και διδακτορικό από το Πανεπιστήμιο του Τορόντο. Το θέμα της διδακτορικής της διατριβής ήταν το εντός των τειχών οδικό δίκτυο της αρχαίας Αθήνας. H ακαδημαϊκή της έρευνα εστιάζει στην τοπογραφία της αρχαίας Αθήνας, την αστική αρχαιολογία και την ιστορία της αρχαιολογίας. Υπήρξε τακτικό μέλος και υπότροφος της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών. Συμμετέχει σε διεθνή επιστημονικά συνέδρια με ανακοινώσεις και μελέτες της έχουν δημοσιευθεί σε συλλογικά έργα. Έχει συμμετάσχει σε ανασκαφές στην Ελλάδα και το εξωτερικό, καθώς και σε εκπαιδευτικά προγράμματα για παιδιά σε μουσεία και αρχαιολογικούς χώρους. Είναι μία από τις τέσσερις ιδρύτριες της ΑΜΚΕ «Δίπυλον» για τη μελέτη της αρχαίας τοπογραφίας.

Ο Μάρκος Κατσιάνης είναι Επίκουρος Καθηγητής στο Τμήμα Ιστορίας-Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Πατρών. Έχει πτυχίο Ιστορίας και
Αρχαιολογίας από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και μεταπτυχιακό δίπλωμα στα Συστήματα Γεωγραφικών Πληροφοριών και τη Χωρική Ανάλυση στην Αρχαιολογία από το Ινστιτούτο Αρχαιολογίας του University College London. Η διδακτορική του διατριβή πραγματοποιήθηκε στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Η ερευνητική του δραστηριότητα σχετίζεται με την εφαρμογή της ψηφιακής τεχνολογίας στην Αρχαιολογία με έμφαση στα Συστήματα Γεωγραφικών Πληροφοριών, την Τρισδιάστατη (3D) απεικόνιση, τη μακροπρόθεσμη διατήρηση και επανάχρηση δεδομένων. Έχει εργαστεί στην Διεύθυνση Εθνικού Αρχείου Μνημείων, την Υπηρεσία Συντήρησης Μνημείων Ακρόπολης και την ΑΜΚΕ «Δίπυλον» για τη μελέτη της αρχαίας τοπογραφίας. Το βιβλίο του «Ανασκαφική μεθοδολογία και σχεδιασμός πληροφοριακού συστήματος για τη διαχείριση αρχαιολογικών τεκμηρίων» έλαβε το βραβείο Λυσίμαχου Καυτανζόγλου από το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Ποιες είναι οι πηγές μας για τον Τσίλλερ; Ποιες ήταν οι σπουδές του και πώς έγινε η συνάντησή του με τον Θεόφιλο Χάνσεν;

Όταν έφτασε στην Αθήνα, με τον Χάνσεν το 1861, πού βρισκόταν ιστορικά η πόλη τότε; Πώς προκύτει και πώς διαμορφώνεται η σχέση του Τσίλλερ με το Γεώργιο τον Α’ και με το Χαρίλαο Τρικούπη;

Ο Τσίλλερ αναλαμβάνει πολύ υψηλά αξιώματα, όπως η έδρα της Αρχιτεκτονικής του σημερινού Πολυτεχνείου, αλλά και διευθυντική θέση στο υπουργείο εσωτερικών. Πώς ανταποκρίνεται και γιατί χάνει την κάθε μία από αυτές;

Ποιο είναι το έργο του στην Αθήνα, το ορατό και το αόρατο, σήμερα στην πολη; Τι ήταν τελικά ο Τσίλλερ για την Αθήνα και τι η Αθήνα για τον Τσίλλερ;

Η Μαριλένα Κασιμάτη είναι Ιστορικός της Τέχνης με βασικές σπουδές και διδακτορικό δίπλωμα στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου του Μονάχου. Από το 1984 έως το 2017 εργάστηκε ως επιμελήτρια στην Εθνική Πινακοθήκη-Μουσείο Αλ. Σούτζου. Έχει διδάξει Ιστορία της Τέχνης στα Πανεπιστήμια Κρήτης και Αθήνας, και συνέγραψε τον Α΄ τόμο για τις Σπουδές στον Ευρωπαϊκό Πολιτισμό (ΕΑΠ, 2008). Διετέλεσε εκπρόσωπος του Υπουργείου Πολιτισμού στην Μόνιμη Αντιπροσωπεία της Ελλάδος στην UNESCO. Υπήρξε η πρώτη καλλιτεχνική και οργανωτική διευθύντρια της Δημοτικής Πινακοθήκης Χανίων. Έχει πλούσιο επιμελητικό και συγγραφικό έργο στην Ελλάδα και το εξωτερικό και συμμετοχές σε διεθνή συνέδρια και προγράμματα διαλέξεων. Είχε ενεργή συμμετοχή στη μουσειολογική μελέτη της νέας Εθνικής Πινακοθήκης (2016). Μελέτησε και εξέδωσε το έργο του Τσίλλερ (Αρχείο Εθνικής Πινακοθήκης, αναδρομική έκθεση 2009, δίγλωσση έκδοση του χειρογράφου των «Αναμνήσεων») και του Θεόφιλου Χάνσεν (μονογραφική έκθεση, δίγλωσσος κατάλογος, 2014). Είναι μέλος της διεθνούς ερευνητικής ομάδας «Εθνικές Ταυτότητες - Διεθνείς Πρωτοπορίες» (υπό την αιγίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης), της Association International des Critiques d'Art – AICA-ΕΛΛΑΣ και ιδρυτικό μέλος της Εταιρείας Ελλήνων Ιστορικών Τέχνης.

Από πού προκύπτει το όνομα Μαρούσι; Τι γνωρίζουμε για τον αρχαίο δήμο που υπήρχε στη θέση του; Τι συμβαίνει στο Μεσαίωνα; Τι γράφουν για την περιοχή οι περιηγητές; Ποιοι είναι οι κάτοικοί του; Πώς ζούσαν και τι εμπορεύονταν;

Πότε αρχίζει η παραγωγή κεραμικών; Τι σχέση είχε με τον αθλητισμό πριν από το Ολυμπιακό Στάδιο; Τι βλέπει κανείς σήμερα στο Μαρούσι που να αντιπροσωπεύει τη διαχρονική ζωή του;

Ο Γιώργος Πάλλης είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Βυζαντινής και Μεταβυζαντινής Αρχαιολογίας και Τέχνης στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Η έρευνα του επικεντρώνεται στην αρχιτεκτονική γλυπτική, την επιγραφική και την τοπογραφία των μεσαιωνικών χρόνων και της οθωμανικής περιόδου, με έμφαση στην Αττική, τη Στερεά Ελλάδα και τα νησιά των Κυκλάδων. Έχει δημοσιεύσει μονογραφίες και άρθρα σε ελληνικά και ξένα επιστημονικά περιοδικά και πρακτικά συνεδρίων. Είναι γενικός γραμματέας της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας και ενεργό μέλος άλλων επιστημονικών σωματείων. Πρόσφατα κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις Αμαρυσία το βιβλίο του, «Η Κηφισιά στα Χρόνια της Επανάστασης: Τα Πριν, Τα Γεγονότα, Τα Μετά». Το ενδιαφέρον του για την περιοχή του Αμαρουσίου οφείλεται στο γεγονός ότι είναι γηγενής Μαρουσιώτης και οικογένειά του ζει εκεί από τη δεκαετία του 1830.

Πότε καταλαμβάνουν οι Οθωμανοί την Αθήνα; Ποιες περιοχές της Αττικής και ποια πρόσωπα εμπλέκομται στα «Ορλωφικά» και ποια είναι τελικά η έκβαση; Σε ποια φάση βρίσκεται η Επανάσταση τον Απρίλιο του 1821 και ποια η κατάσταση που επικρατεί τότε στην Αθήνα;

Τι συμβαίνει στο Μενίδι τον Απρίλιο του 1821, ένα αρβανιτοχώρι τότε, και ποιος ο ρόλος των Φιλικών; Με την είσοδο των Ελλήνων στην Αθήνα, οι Οθωμανοί κλείνονται στην Ακρόπολη; Τι γνωρίζουμε για τις πολιορκίες της Ακρόπολης κα για τις μάχες στις γύρω περιοχές;

Ισχύει ότι στις μάχες στην Αττική έλαβαν μέρος δύο από τους σπουδαιότερους αγωνιστές του 1821, ο Ανδρούτσος και ο Καραϊσκάκης, ο οποίος μάλιστα αργότερα δολοφονήθηκε στο Φάληρο;

Πώς ανατρέπεται η προσπάθεια Απελευθέρωσης της Αθήνας; Η Αθήνα απελευθερώνεται - έστω και για λίγο - με τη συνδρομή κατοίκων των επαρχιών της Αττικής. Τι σημαίνει αυτό για την κοινωνική ισορροπία στην περιοχή;

Ο Αριστείδης Χατζής είναι Καθηγητής Φιλοσοφίας Δικαίου & Θεωρίας Θεσμών στο Τμήμα Ιστορίας & Φιλοσοφίας της Επιστήμης του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και Διευθυντής Ερευνών του Κέντρου Φιλελεύθερων Μελετών (ΚΕΦίΜ). Είναι επίσης Δικηγόρος, Διδάκτωρ Δικαίου & Οικονομικών του Πανεπιστημίου του Σικάγου, Fellow του Institute for Research in Economics and Fiscal Issues/Παρίσι, μέλος της Διοικούσας Επιτροπής της Society of European Contract Law/Μόναχο, της Διοικούσας Επιτροπής του European Network for Better Regulation/Βρυξέλλες και των Επιστημονικών Συμβουλίων του Ελληνικού Ιδρύματος Ευρωπαϊκής και Εξωτερικής Πολιτικής (ΕΛΙΑΜΕΠ), του Ινστιτούτου για τη Δικαιοσύνη και την Ανάπτυξη (EPLO) καθώς και του Ιστορικού Αρχείου του Πανεπιστημίου Αθηνών. Υπηρέτησε ως μέλος της Διοικούσας Επιτροπής της European Association of Law & Economics (2001-05), του Εθνικού Συμβουλίου Έρευνας και Τεχνολογίας (2014-16) και της εθνικής Επιτροπής «Ελλάδα 2021» (2020-2021). Έχει τιμηθεί με υποτροφίες και ακαδημαϊκά βραβεία, εργασίες του έχουν δημοσιευθεί σε ελληνικά και ξένα επιστημονικά περιοδικά και συλλογικούς τόμους, έχει διδάξει και έχει δώσει πλήθος διαλέξεων, σεμιναρίων και ομιλιών σε συνέδρια σε όλο τον κόσμο.
Τα βιβλία του Φιλελευθερισμός (2017), Επιχειρήματα Ελευθερίας (2017), Θεσμοί (2018) και Ο Ενδοξότερος Αγώνας: Η Ελληνική Επανάσταση του 1821 (2021) κυκλοφορούν από τις Εκδόσεις Παπαδόπουλος.

Ποιες είναι οι Μαγεμένες και από πού πήραν την ονομασία τους; Ήταν «μαγικές»; Ποιο κτίριο κοσμούσαν και πώς έμοιαζε; Πότε χρονολογούνται;

Πότε αποσπώνται και από ποιον; Τι γνωρίζουμε για όσα συνέβησαν το 1864; Από πού μαθαίνουμε για αυτές και για την ιστορία τους;

Πού βρίσκονται σήμερα; Τι σηματοδότησαν στο παρελθόν και τι σηματοδοτούν σήμερα σε σχέση με τη συλλογική μας πολιτιστική ταυτότητα;

Η Στυλιάνα Γκαλινίκη σπούδασε Αρχαιολογία στη Φιλοσοφική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και εκπόνησε τη διδακτορική της διατριβή στην Αρχιτεκτονική Σχολή του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου. Έχει κάνει επίσης σπουδές θεάτρου στο θεατρικό εργαστήρι «Παράθλαση». Είναι αρχαιολόγος και προϊσταμένη του Τμήματος Συλλογών Λίθινων, Τοιχογραφιών και Ψηφιδωτών στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης. Έχει ασχοληθεί με την επιμέλεια εκθέσεων και την υλοποίηση δράσεων που αποσκοπούν στη δημιουργική εμπλοκή του κοινού με τα μουσειακά εκθέματα. Το επιστημονικό έργο της αφορά στην ιστορία της αρχαιολογικής έρευνας, στις κοινωνικές χρήσεις της πολιτισμικής κληρονομιάς, καθώς επίσης και σε θέματα συγκρότησης και επιτέλεσης της συλλογικής μνήμης και ταυτότητας, εστιάζοντας στις δημόσιες εκδηλώσεις τους στον αστικό χώρο. Μελέτες της έχουν παρουσιαστεί σε συνέδρια και συλλογικούς τόμους. Είναι επίσης συγγραφέας δύο λογοτεχνικών βιβλίων.

Η Εσθήρ Σολομών είναι Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Μουσειολογίας στη Σχολή Καλών Τεχνών του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Σπούδασε αρχαιολογία, μουσειολογία και κοινωνική ανθρωπολογία στην Ελλάδα, την Ιταλία και τη Μεγάλη Βρετανία. Έχει εργαστεί σε μουσεία της Ελλάδας και του εξωτερικού και έχει δημοσιεύσει βιβλία, άρθρα και μελέτες σχετικά με την επιμέλεια εκθέσεων, τον πολιτιστικό τουρισμό, τη δημόσια ιστορία, τη μουσειακή εκπαίδευση, τις υλικές αποτυπώσεις της κοινωνικής μνήμης και ταυτότητας, καθώς και τις κοινωνικές και πολιτικές χρήσεις της πολιτιστικής κληρονομιάς.

Το 2018 μαζί με τη Στυλιάνα Γκαλινίκη, συνάδελφο στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, φίλη και επιστημονική συνοδοιπόρο, διοργάνωσε ένα σημαντικό συνέδριο για την ιστορία, τις σημασίες και τις χρήσεις του μνημείου των Incantadas της Θεσσαλονίκης, τα πρακτικά του οποίου δημοσιεύθηκαν το 2021 από το ΑΜΘ σε έναν τόμο αναφοράς με τον τίτλο «The work of magic arts».

Το Κανάλ ντ’ αμούρ αποτελεί σημείο αναφοράς για τον Θωμά Κοροβίνη ο οποίος στο ομώνυμο βιβλίο του αποτυπώνει όλο το ερωτικό περιθώριο εκείνης της περιοχής της Θεσσαλονίκης το οποίο υπήρξε σημείο συνάντησης όλων των λούμπεν στοιχείων της πόλης μέχρι και τα τέλη της δεκαετίας του ΄80.

Ποιος ήταν ο Αβραάμ Μπεναρόγια και πώς βρέθηκε στη Θεσσαλονίκη; Πώς ενεπλάκη με το εργατικό κίνημα και πώς συσχετίζεται αυτή του η εμπλοκή με την εβραϊκή καταγωγή του;

Ποια η σχέση του με την ίδρυση της Φεντερασιόν; Πώς κινήθηκε συνδικαλιστικά πριν και πώς αμέσως μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης το 1912;

Πρωτοστάτησε στην ίδρυση της ΓΣΕΕ και του Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος Ελλάδας; Γιατί το 1923 διαγράφεται από το ΣΕΚΕ; Ενεπλάκη καθόλου στα γεγονότα του Β' Παγκοσμίου Πολέμου;

Ο Μπεναρόγια συμμετείχε σε πολλές εργατικές συγκεντρώσεις, φυλακίστηκε αρκετές φορές, τοποθετήθηκε από νωρίς σχετικά με κεφαλαιώδη ζητήματα όπως οι Νεότουρκοι, η Μικρασιατική Εκστρατεία, η ίδρυση ανεξάρτητου κράτους στο Ισραήλ. Ποια είναι η παρακαταθήκη του;

Ο Κωστής Καρπόζηλος είναι ιστορικός και, από το καλοκαίρι του 2016, διευθυντής των Αρχείων Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας (ΑΣΚΙ). Η έρευνά του εστιάζει στην ιστορία των πολιτικών και κοινωνικών κινημάτων, στις διεθνικές διασταυρώσεις και στις εμπειρίες της κινητικότητας και του εκτοπισμού. Έχει γράψει ένα βιβλίο για τους Έλληνες μετανάστες στις Ηνωμένες Πολιτείες («Κόκκινη Αμερική: Έλληνες μετανάστες και το όραμα ενός Νέου Κόσμου 1900-1950», Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 2017) και αναμένεται σύντομα το επόμενο με τίτλο «Εκτός Ορίων: μια διεθνική ιστορία του ελληνικού κομμουνισμού», εκδόσεις Αντίποδες).

Tι διαφοροποιεί το στρατόπεδο Παύλος από το υπόλοιπα στρατόπεδα συγκέντρωσης; Τι γνωρίζουμε για τη λειτουργία και τη δομή του στρατοπέδου κατά την Κατοχή; Και τι για το καθημερινό πρόγραμμα των κρατουμένων στο στρατόπεδο;

Τι γνωρίζουμε για τους κρατούμενους; Πόσοι πέρασαν από το Παύλος Μελάς; Ήταν όλοι αντιστασιακοί; Τι συμβαίνει στο Παύλος Μελάς μετά το τέλος της Κατοχής και σε ποια κατάσταση βρίσκεται σήμερα ο χώρος;

H Θεσσαλονίκη είναι αδιάρρηκτα συνδεδεμένη με την Οθωμανική Περίοδο. Στο παλίμψηστο της πόλης, το οθωμανικό στοιχείο βρίσκεται παντού. Αλκαζάρ, Μπέη Χαμάμ, Μπεζεστένι, οι κρήνες της Άνω Πόλης. Ποιο είναι το αποτύπωμά τους σήμερα, και ποια είναι η οθωμανική Θεσσαλονίκη μέσα από και πέρα από τα μνημεία της;

Η Αγιάτη Μπενάρδου συζητά αυτά τα θέματα με την Ελένη Καλλιμοπούλου και τον Παναγιώτη Πούλο.

Η Ελένη Καλλιμοπούλου είναι επίκουρη καθηγήτρια του Τμήματος Μουσικών Σπουδών του ΕΚΠΑ (PhD, MMus, SOAS, University of London). Είναι συγγραφέας των βιβλίων Paradosiaka: Music, Meaning and Identity in Μodern Greece (Ashgate/Routledge, 2009), και Learning Culture through City Soundscapes – A Teacher Handbook (μαζί με τους Π. Κ. Πούλο και Κ. Κορνέτη, Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, 2013), και συνεπιμελήτρια των βιβλίων Εισαγωγή στην εθνομουσικολογία (Ασίνη, 2014), Μουσικές κοινότητες στην Ελλάδα του 21ου αιώνα: Εθνογραφικές ματιές και ακροάσεις (Πεδίο, 2020) και Αντι-αρχεία: επανεξετάζοντας την ιστορία από τα κάτω (Ένωση Προφορικής Ιστορίας, 2021). Είναι ιδρυτικό μέλος της ερευνητικής ομάδας sonorCities, η οποία επικεντρώνεται στην ιστορία και εθνογραφία του ήχου και των αισθήσεων, και μέλος της διεθνούς συμβουλευτικής ομάδας του περιοδικού Ethnomusicology Forum.

Ο Παναγιώτης Κ. Πούλος είναι Επίκουρος Καθηγητής Εθνομουσικολογίας στο Τμήμα Μουσικών Σπουδών του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (BA, PhD SOAS, Univeristy of London). Η έρευνά του επικεντρώνεται στις μουσικές παραδόσεις της Μέσης Ανατολής, στην πολιτισμική ανάλυση της μουσικής και των τεχνών της ύστερης οθωμανικής περιόδου και της Τουρκίας, και την ιστορία της καθημερινότητας των οθωμανικών πόλεων. Είναι ιδρυτικό μέλος της ερευνητικής ομάδας sonorCities και επιστημονικός υπεύθυνος των ερευνητικών προγραμμάτων Intercommunal Musical Geographies of Late Ottoman Istanbul (ΕΛ.ΙΔ.ΕΚ 2019-2022) και Histories, Spaces and Heritages at the transition from the Ottoman Empire to the Greek state (École française d’Athènes 2017-2021) (σε συνεργασία με τον Η. Κολοβό).

Είναι συγγραφέας του βιβλίου Η μουσική στον ισλαμικό κόσμο: Πηγές, θεωρήσεις, πρακτικές (Σύνδεσμος Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών, 2015, e-book) και έχει συνεπιμεληθεί τους συλλογικούς τόμους Οθωμανικά μνημεία στην Ελλάδα: Kληρονομιές υπό διαπραγμάτερυση (Εκδόσεις Καπόν, 2023) (με τους Η. Κολοβό και Γ. Πάλλη) και Ottoman Intimacies, Balkan Musical Realities (Φινλανδικό Ινστιτούτο Αθηνών, 2013) (με τους R.P. Pennanen και Aspasia Theodosiou).

Το 1962, στην οδό Αναπαύσεως στη Θεσσαλονίκη, βρέθηκε μια μαρμάρινη σαρκοφάγος μέσα στην οποία υπήρχε μολύβδινο φέρετρο με μια μοναδική γυναικεία ταφή της ύστερης αρχαιότητας.

Στο εύρημα αυτό, ένα από τα πιο σπάνια του ελληνικού χώρου, διατηρούνται σε άριστη κατάσταση τα φρύδια της νεκρής και τα μαλλιά της, χτενισμένα σε πλεξούδα.

H Αγγελική Κουκουβού αφηγείται στην Αγιάτη Μπενάρδου την φοβερή ιστορία της μούμιας του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης.

Η Αγγελική Κουκουβού είναι αρχαιολόγος, απόφοιτος και διδάκτορας του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και εργάζεται στο Υπουργείο Πολιτισμού από το 1993. Έχει διενεργήσει πολλές ανασκαφές στη βόρεια Ελλάδα, ενώ από το 2004 υπηρετεί στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης. Έχει επιμεληθεί πολλές μόνιμες και περιοδικές εκθέσεις του μουσείου και τους συνοδευτικούς καταλόγους τους. Από το 2018 είναι προϊσταμένη του Τμήματος Εκθέσεων, Επικοινωνίας και Εκπαίδευσης του ΑΜΘ και αναπληρώτρια προϊσταμένη του έως τον Απρίλιο του 2023. Πρόσφατα εκλέχτηκε μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Συλλόγου των Ελλήνων Αρχαιολόγων.

ότε δημιουργήθηκε η περιοχή που γνωρίζουμε σήμερα ως Ν. Μηχανιώνα και πώς ακριβώς χωροθετείται; Ποιοι ήταν οι πρώτοι κάτοικοι της και πώς βιοπορίζονταν;

Και τι συμβαίνει το 1922 στην περιοχή; Γιατί επέλεξαν την περιοχή οι πρόσφυγες και από πού ήταν όσοι έφτασαν εκεί;

Πώς διαμορφωνόταν οι καθημερινότητα των και ποια ήταν τα βασικά προβλήματα που αντιμετώπιζαν; Ποια είναι η σχέση της Ν. Μηχανιώνας με τη Θεσσαλονίκη; Ποια είναι τα βασικά τοπόσημα της περιοχής;Ποιος ήταν ο πολιτικός χαρακτήρας της περιοχής και πώς εκφραζόταν;

Υπάρχουν κάποια πρόσωπα ή και γεγονότα που να σημάδεψαν τη Μηχανιώνα;

Ο Πάρης Ποτηρόπουλος αποφοίτησε από το τμήμα Φιλοσοφίας Παιδαγωγικής Ψυχολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, με ειδίκευση στην Ψυχολογία. Ολοκλήρωσε τις Μεταπτυχιακές του Σπουδές στον Τομέα Λαογραφίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και μετέπειτα ανακηρύχθηκε Διδάκτορας Λαογραφίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων.

Εργάστηκε ως ερευνητής σε προγράμματα του Τομέα Λαογραφίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Α.Π.Θ.

Υπηρέτησε ως δάσκαλος αρχικά ως αναπληρωτής και αργότερα ως μόνιμος.
Στο Κέντρο Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών υπηρέτησε αρχικά ως αποσπασμένος εκπαιδευτικός από το 2005 ως το 2008.

Το 2009 εκλέχτηκε Ερευνητής Δ΄ βαθμίδας στο Κέντρον Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών, ενώ το 2013 εξελίχτηκε, ύστερα από εκλογή, στην Γ΄ Βαθμίδα όπου υπηρετεί ως σήμερα.

Πού βρίσκεται το νεκροταφείο του Δερβενίου; Πόσο μεγάλο είναι σε έκταση και για πόσες περίπου ταφές μιλάμε; Ποια είναι τα πιο σημαντικά ευρήματα του νεκροταφείου του Δερβενίου; Τι γνωρίζουμε για τον πάπυρο του Δερβενίου και τι για τον περίφημο αρχαιοελληνικό κρατήρα;

Η Αναστασία Γκαδόλου είναι από το 2023 Γενική Διευθύντρια του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης. Σπούδασε Ιστορία και Αρχαιολογία στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών και πραγματοποίησε μεταπτυχιακές σπουδές στο πανεπιστήμιο του Leicester στη Μεγάλη Βρετανία. Είναι κάτοχος διδακτορικού διπλώματος σπουδών του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, ενώ στο ίδιο Πανεπιστήμιο πραγματοποίησε μεταδιδακτορική έρευνα. Πρόσφατα απέκτησε και δεύτερο τίτλο μεταπτυχιακών σπουδών στη θεματική: Αειφόρος Τουριστική Ανάπτυξη. Πολιτισμός, Περιβάλλον, Κοινωνία, στο διακρατικό, διατμηματικό πρόγραμμα του Χαροκόπειου Πανεπιστημίου, του Πανεπιστημίου Αιγαίου και του Πανεπιστημίου Παρίσι 1 Πάνθεον Σορβόννη.

Από το 1993 εργάζεται ως μόνιμη υπάλληλος στο Υπουργείο Πολιτισμού. Από τον Ιούλιο του 2014 έως τον Απρίλιο του 2023 προΐστατο του Τμήματος Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιολογικών Χώρων, Μνημείων και Αρχαιολογικών Έργων της Δ/νσης Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων.

Έχει διενεργήσει σωστικές ανασκαφές στην Αχαΐα και τη Βοιωτία. Από το 2005 συμμετέχει στην ανασκαφή, μελέτη και δημοσίευση της ανασκαφής του Ιερού των Πρώιμων Ιστορικών Χρόνων του Ελικωνίου Ποσειδώνα στην Αχαΐα.

Έχει δημοσιεύσει δύο μονογραφίες (Η Αχαΐα στους πρώιμους ιστορικούς χρόνους. Κεραμεική παραγωγή και έθιμα ταφής. Δημοσιεύματα Αρχαιολογικού Δελτίου αρ. 101, Αθήνα 2008 και Thapsos class pottery reconsidered. Workshop or pottery style? The case of Achaia in the northern Peloponnese. Οxford BAR 2279, 2011) καθώς και έναν αριθμό επιστημονικών άρθρων σε ελληνικά και ξένα περιοδικά.

Πολυτραγουδισμένη: Η μεγάλη φτωχομάνα. Που κοιμάται κάτω από φώτα κόκκινα. Με τις φωτιές στα Ντεπό. Με την τσάρκα στο μπαχτσέ-τσιφλίκι, με το Λευκό τον Πύργο και τα φιλιά της, με τα μαγικά βράδια που νοσταλγώ.

Θεσσαλονίκη. Η νύμφη του Θερμαϊκού. Η συμπρωτεύουσα. Η Σαλονίκη. Η Ξεσαλονίκη.

Αυτό το επεισόδιο είναι λίγο διαφορετικό. Ξεκινώντας μια μεγάλη βόλτα στη Θεσσαλονίκη και πριν εξερευνήσουμε μνημεία, ιστορίες, αφηγήσεις και ανθρώπους που τη σημάδεψαν από την αρχαιότητα μέχρι τις μέρες μας, ακούμε αρχειακό υλικό με εμβληματικούς Θεσσαλονικιούς όπως ο Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης, ο Γιώργος Ιωάννου, ο Ντίνος Χριστιανόπουλος και ο Θωμάς Κοροβίνης, και συνομιλούμε με τους Σάκη Σερέφα, Τάσο Ζαφειριάδη και Βασιλική Καρτσιακλή, σύγχρονους κατοίκους της πόλης.

Τι ήταν ακριβώς ο Θησαυρός των Αθηναίων; Πότε ανεγέρθηκε και με ποια αφορμή; Ποια ήταν η σχέση Αθήνας και Δελφών πριν και κατά την ανέγερση του Θησαυρού; Τι διαφοροποιεί το Θησαυρό των Αθηναίων από τους υπόλοιπους Θησαυρούς; Και ποια είναι τα στοιχεία που να τον καθιστούν ξεχωριστό;

Ήταν ένα κτίριο πολιτικού ή θρησκευτικού χαρακτήρα τελικά και τι σηματοδοτούσε για την πόλη των Αθηνών; Σε τι κατάσταση βρίσκεται σήμερα ο Θησαυρός;

Η Αθανασία Ψάλτη είναι πτυχιούχος του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, με ειδίκευση στην Αρχαιολογία. Επιπλέον, είναι κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου σπουδών που έλαβε από το ίδιο ανώτατο εκπαιδευτικό ίδρυμα. Εισήλθε στην Αρχαιολογική Υπηρεσία το 1993 και υπηρέτησε από το 1994 έως το 2010 στην Εφορεία Αρχαιοτήτων της Εύβοιας. Το 2007, διετέλεσε Τμηματάρχης Μουσείων στην ίδια Εφορεία, ενώ από τον Μάρτιο του 2010 προΐσταται της Εφορείας Αρχαιοτήτων Δελφών. Έχει συγγράψει και δημοσιεύσει άρθρα σε επιστημονικά περιοδικά σχετικά με την τοπογραφία και τα αρχαία νεκροταφεία της Εύβοιας, καθώς και σχετικά με την ανάδειξη του αρχαιολογικού χώρου της Ερέτριας και των Δελφών. Κατά τη διάρκεια της θητείας της στους Δελφούς, το Αρχαιολογικό Μουσείο Δελφών ανακηρύχθηκε τιμώμενο μουσείο για το έτος 2013.

Για το μέσο Ελληνα, οι αντιστασιακές οργανώσεις ήταν κυρίως ο ΕΔΕΣ και ο ΕΛΑΣ. Υπό ποιες συνθήκες εμφανίζεται η οργάνωση ΟΠΛΑ και από ποιους απαρτίζεται; Ποια είναι η σχέση της με το ΚΚΕ, το ΕΑΜ και τον ΕΛΑΣ; Πώς είναι οργανωμένη, ποια είναι τα βασικά της στελέχη και ποιοι οι στόχοι της;

Πώς έβρισκε τον οπλισμό της και πώς εκπαιδεύονταν τα μέλη της; Ποιες περιοχές της Αθήνας ήταν πυρήνες της δράσης της; Η δράση της επικεντρώνεται μόνο στην Αθήνα; Ήταν μία «οργανωση κατασκοπείας» τελικά; Ποια είναι τα πιο εμβληματικά ή αιματηρά επεισόδια στα οποία εμπλέκεται η ΟΠΛΑ;

Πότε λήγει αυτό το αντάρτικο πόλεως και υπό ποιες συνθήκες;

Αἱ φυλαὶ τέως μὲν ἐπὶ Κέκροπος ἦσαν τέτταρες, Κεκροπὶς, Αὐτόχθων, Ἀκταία, Παραλία, ἐπὶ δὲ Κραναοῦ μετωνομάσθησαν Κραναῒς, Ἀτθὶς, Μεσόγαια, Διακρίς, ἐπὶ δὲ Ἐριχθονίου Διὰς, Ἀθηναῒς, Ποσειδωνιὰς, Ἡφαιστιάς, ἀπὸ δὲ τῶν Ἴωνος παίδων ἐπὶ Ἐρεχθέως Τελέοντες, Ὅπλητες, Αἰγικόρεις, Ἀργάδεις.

Ο συγγραφέας του 2 ου αι. μ.Χ. Ιούλιος Πολυδεύκης μάς παραθέτει στο Ὀνομαστικόν μια σύνοψη των πρώτων φυλών της Αθήνας από τιμυθολογικές εποχές μέχρι και πριν τη μεταρρύθμιση του Κλεισθένη.

Από πού μαθαίνουμε για φυλές των Αθηνών; Είναι οι φυλές ίδιες και σταθερές ανά τους αιώνες; Τι συμβαίνει στην Αρχαϊκή Εποχή; Τι προκαλεί και τι πετυχαίνει ο Κλεισθένης στις μεταρρυθμίσεις του; Πόσο διατηρείται αυτή η συνθήκη, των μεταρρυθμίσεων, και τι συμβαίνει αργότερα, κατά τον 4ο και 3ο πΧ αι.; Τι συμβαίνει κατά την περίοδο της ρωμαιοκρατίας;

Ήταν η αδριανίδα φυλή μια δήλωση υποτέλειας των Αθηνών στη Ρώμη;Πότε παύει να υφίσταται το φυλετικό σύστημα των Αθηναίων;

Τελικά, τι φανερώνουν για την Αθήνα οι επεκτάσεις του φυλετικού συστήματος;

Ο Βασίλης Νάστος είναι πτυχιούχος Κλασικής Φιλολογίας του ΕΚΠΑ, και κάτοχος μεταπτυχιακού και διδακτορικού τίτλου από το ίδιο Πανεπιστήμιο. Η διδακτορική του διατριβή εστίασε στις «Συμβάσεις, την Προσωπικότητα και το Τυχαίο: ως μια προσέγγιση των Ιστοριών του Πολύβιου». Τα επιστημονικά του ενδιαφέροντα εστιάζουν στην Ιστοριογραφία της Ελληνιστικής περιόδου και της Ύστερης Αρχαιότητας, στην Αθήνα στο πέρασμα του χρόνου, και στη γενεαλογία των Ατρειδών. Έχει δημοσιεύσει σε πλήθος επιστημονικών περιοδικών, και σήμερα εργάζεται ως εκπαιδευτικός στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση.

Πρόκειται ίσως για το μοναδικό Τάγμα του οποίου ο χαρακτηρισμός έχει αναδειχθεί σε αυτοτελή έννοια με την οποία χαρακτηρίζει κανείς και μη μέλη του Τάγματος: πειθαρχημένοι, σοβαροί, προκαλούν το δέος. Στην πρώτη σελίδα του Οδυσσέα, ο Τζέημς Τζόυς διαστόματος Μπακ Μάλιγκαν αποδίδει στον Στίβεν Ντεντάλους το χαρακτηρισμό «Ιησουϊτη», θέλοντας να αναδείξει το φόβο τον οποίο προκαλούσε στους γύρω του. 

Ποιος ήταν ο Τζορτζ Φίνλεϊ και τι τον έφερε στην Αθήνα του 19ου αιώνα; Πως και έγινε μόνιμος κάτοικος Αθηνών; Που έμεινε;
 

Πως βίωνε ένας Σκωτσέζος από τη Γλασκόβη την Αθήνα της εποχής; Τι τον ενοχλούσε και τι τον γοήτευε στην πόλη μας; 

Γιατί αντιπαθούσε και ήταν σε συνεχείς προστριβές με τον Όθωνα και την αυλή του; Ποια η σχέση του με την ελληνική αστική τάξη της εποχής; Γιατί αντιπαθούσε τον Σπύρο Τρικούπη; Και ποια ήταν η άποψη του για τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο ή τον Ιωάννη Κωλέττη;

Γιατί παράτησε τελικά το αγρόκτημα του στα Λιόσια; Πως το συνέδεσε με την αίσθηση της ιδιοκτησίας των νέων Ελλήνων;  

Τελικά, ήταν ένας Βρετανός στην Αθήνα, ή απλά ένας ακόμα Αθηναίος, κάποιος που, όπως και τόσοι άλλοι μετοίκησαν στην νέα πρωτεύουσα του ελληνικού κράτους; 

Ο Μιχάλης Σωτηρόπουλος είναι ιστορικός της νεότερης Ευρώπης με έμφαση στη διανοητική ιστορία της Μεσογείου κατά το μακρύ 19ο αιώνα και αυτήν την περίοδο είναι Εταίρος στη Βρετανική Σχολή Αθηνών (1821 Fellow in Modern Greek Studies), και επιστημονικός υπεύθυνος του ερευνητικού προγράμματος «Unpublished Archives of British Philhellenism during the Greek Revolution, 1821-1832».

Ο Μιχάλης σπούδασε Πολιτικές Επιστήμες στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και Ιστορία στο Πανεπιστήμιο του Γιορκ, στην EHESS στο Παρίσι και στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου, όπου υποστήριξε και τη διδακτορική του διατριβή. Έχει διδάξει ή εργαστεί ως ερευνητής στα Πανεπιστήμια του Λονδίνου, της Οξφόρδης, στο Πρίνστον, στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, και στο Πανεπιστήμιο Θράκης. Μελέτες του έχουν εκδοθεί σε διάφορες γλώσσες, σε ξένα και ελληνικά επιστημονικά περιοδικά και συλλογικούς τόμους, ενώ πολύ πρόσφατα εκδόθηκε η μονογραφία του με τίτλο «Liberalism after the Revolution: The Intellectual Foundations of the Greek State, ca. 1830-1880» από το Cambridge University Press, 2023.

Ποια περιοχή του Κέντρου της Αθήνας είναι οι λεγόμενοι Αέρηδες και από πού πήρανε την ονομασία τους;

Ένα βασικό τοπόσημο τους είναι το Ωρολόγιο του Κυρρήστου. Ποιος ήταν ο Ανδρόνικος Κύρρηστος και πότε χρονολογείται το ωρολόγιο; Σε ποια ιστορική της φάση βρίσκεται η Αθήνα εκείνη την εποχή;

Τι ήταν το ωρολόγιο και ποια η λειτουργία του; Πώς έμοιαζε εξωτερικά; Ισχύει ότι είχε στην οροφή ένα έντονο μπλε χρώμα; Τι το κάνει τόσο ξεχωριστό;

Πώς αλλάζει η χρήση και η λειτουργία του ανά τους αιώνες; Ισχύει ότι κατά την Οθωμανική Περίοδο έχουμε παραστάσεις από χορούς δερβίσηδων εντός του;

Ποιες είναι οι ενέργειες που έχουν γίνει για την αποκατάσταση και τη συντήρησή του; Και σε τι κατάσταση βρίσκεται σήμερα;

Ο Νίκος Τσονιώτης εργάζεται ως αρχαιολόγος στο Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού. Κατέχει Πτυχίο και Διδακτορικό δίπλωμα στη Κλασική Αρχαιολογία από το Πανεπιστήμιο της Ρώμης 2 καθώς καιΜεταπτυχιακό δίπλωμα στη «Προστασία Μνημείων: Συντήρηση και Αποκατάσταση ΙστορικώνΚτιρίων και Συνόλων», από το Εθνικό Μετσόβειο Πολυτεχνείο. Οι ανασκαφές στις οποίες έχει εργαστεί περιλαμβάνουν τηΜινωική θέση στο Αποδούλου Ρεθύμνου, τη Μυκηναϊκή θέση στις Κουκουναριές Πάρου, το Δίον Πιερίας, τη ΒιβλιοθήκηΑδριανού, τη Ρωμαϊκή Αγορά της Αθήνας και σε διάφορα σημεία της Πλάκας. Από το 1996 εργάστηκε με τη Β΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, στο υπόκατασκευή αεροδρόμιο των Σπάτων και στον Πειραιά, και εν συνεχεία, από το 1999, με την Α΄Εφορεία Προϊστορικών & Κλασικών Αρχαιοτήτων και την Εφορεία Αρχαιοτήτων (Πόλης) Αθηνών, στην Πλάκα, στη Βιβλιοθήκη Αδριανού και τη Ρωμαϊκή Αγορά και στην Ακρόπολη.

Τα κυριότερα επιστημονικά του ενδιαφέροντα περιλαμβάνουν την τοπογραφία της αρχαίας και της μεσαιωνικής Αθήνας, τιςΟχυρώσεις της ύστερης αρχαιότητας και του Μεσαίωνα στην Αθήνα και σε άλλες ελληνικέςπόλεις, την Κεραμική της ύστερης αρχαιότητας, την ελληνιστική και ρωμαϊκή γλυπτική, καθώς και την Ταφικήαρχιτεκτονική της ύστερης κλασικής και της ελληνιστικής περιόδου.

Πώς ορίζεται γεωγραφικά η γειτονιά του Υμηττού; Παίρνει την ονομασία της από το βουνό; Και τι σημαίνει «Υμηττός»; Τι ξέρουμε για την περιοχή κατά την αρχαιότητα;

Τι ήταν η Μεγάλη Στράτα της Βάρης που διερχόνταν παραπλεύρως της περιοχής κατά την Οθωμανική Περίοδο; Και τι ήταν της Γριάς το Πήδημα, τοποθεσία που βρίσκεται εκεί; Τι γνωρίζουμε για το εργοστάσιο Μαλτσινιώτη και γιατί είναι κομβικό για την ιστορία της περιοχής;

Ο Υμηττός ήταν βεβαίως ένας προσφυγικός συνοικισμός. Τι γνωρίζουμε για αυτόν, για τη ρυμοτομία, τις προσφυγικές οικίες; Από πού προέρχονταν κυρίως οι πρόσφυγες; Γιατί επέλεξαν περιοχές όπως τον Υμηττό οι πρόσφυγες; Είχε την υποδομή η περιοχή για να υποδεχτεί τόσο κόσμο;

Γιατί η Παπαστράτειος Δημοτική Επαγγελματική Σχολή Παιγνιδιών και Διακοσμητικής και το 1ο Δημοτικό Σχολείο ήταν σημαντικά; Ισχύει ότι υπήρξαν πολιτικές συγκρούσεις ανάμεσα στους κατοίκους της περιοχής; Ποια είναι τα πιο σημαντικά τοπόσημα και ποιος ο χαρακτήρας της σήμερα; Ποια είναι η σχέση του Υμηττού με το υπόλοιπο κέντρο; 

Ιησουίτες: Μια θρησκευτική αδελφότητα που αριθμεί χιλιάδες μέλη σε δεκάδες χώρες. Ένα τάγμα με παρουσία και στην πόλη μας. Μια βιβλιοθήκη που ιδρύθηκε από τον πατέρα Σεβαστιανό Φρέρη και λειτουργεί στο κέντρο της Αθήνας, σε μία πάροδο της οδού Ιουλιανού.

Τι ακριβώς είναι αυτό το τάγμα και πώς βρέθηκε στην Αθήνα; Για ποιο λόγο οι Ιησουίτες σχετίστηκαν με τη μόρφωση και τις Τέχνες: Πότε και ποιοι δημιούργησαν τη Βιβλιοθήκη των Ιησουιτών στην Αθήνα;

Πώς οι μικρές βιβλιοθήκες του Καθολικού Τάγματος των Ιησουιτών της Τήνου και Σύρου, επιβιώσαν, ενισχύθηκαν μέσα στο χρόνο και βρήκαν στέγη στην Αθήνα; 

Πόσους τόμους αριθμούν και ποια είναι τα κύρια θέματα των συλλογών της; Υπάρχουν και σπάνιες εκδόσεις ανάμεσα στις συλλογές; Τι είναι τα Φραγκοχιώτικα; Και τι περιέχει η μουσική συλλογή που βρίσκεται εκεί;

290 Κι ενώ εκείνοι συναλλάσσοντας τα λόγια τους μιλούσαν,
ένα σκυλί που ζάρωνε, σήκωσε ξαφνικά τ’ αυτιά και το κεφάλι του –
ο Άργος του καρτερικού Οδυσσέα! Τον είχε ο ίδιος
μεγαλώσει, όμως δεν πρόλαβε να τον χαρεί· πρωτύτερα αναχώρησε να πάει στην άγια Τροία.
Τα πρώτα χρόνια οι νιούτσικοι τον έβγαζαν κυνήγι,
295 και κυνηγούσε αγριοκάτσικα, ζαρκάδια και λαγούς.
Μετά τον παραμέλησαν, αφότου ο κύρης του ταξίδεψε μακριά,
και σέρνονταν στην κοπριά, χυμένη σε σωρούς από τις μούλες
και τα βόδια στην αυλόθυρα μπροστά, απ’ όπου
του Οδυσσέα οι δούλοι σήκωναν κάθε τόσο να κοπρίσουν το μέγα τέμενός του.
300 Εκεί τώρα σερνόταν το σκυλί, μ’ αμέτρητα τσιμπούρια ο Άργος.
Κι όμως, αναγνωρίζοντας τον τον Οδυσσέα στο πλάι του,
σάλεψε την ουρά του και κατέβασε πάλι τ’ αυτιά του,
όμως τη δύναμη δεν βρήκε να φτάσει πιο κοντά στον κύρη του.
Τον είδε εκείνος, και γυρίζοντας αλλού το βλέμμα του, σκούπισε ένα δάκρυ
305– από τον Εύμαιο κρυφά, για να τον ξεγελάσει. Ύστερα μίλησε ρωτώντας: «Εύμαιε, τι παράξενο· τέτοιο σκυλί μες στις κοπριές να σέρνεται,
φαίνεται η καλή του ράτσα. Δεν ξέρω ωστόσο και γι’ αυτό
ρωτώ· εξόν από την ομορφιά, ήταν και γρήγορο στο τρέξιμο;
ή μήπως έτσι, σαν τους άλλους σκύλους που τριγυρίζουν
310 στα τραπέζια των αντρών, και τους κρατούν οι άρχοντες μόνο για το καμάρι τους;»
Και τότε, Εύμαιε χοιροβοσκέ, πήρες ξανά τον λόγο κι αποκρίθηκες :
«Ω ναι, ετούτο το σκυλί σ’ αυτόν ανήκει που αφανίστηκε πέρα στα ξένα.
Αν είχε ακόμη το σκαρί, αν είχε και την αντοχή,
όπως ο Οδυσσέας το άφησε, μισεύοντας στην Τροία,
315 βλέποντας θα το θαύμαζες και για τη γρηγοράδα και για την αλκή του·
που, κυνηγώντας, δεν του ξέφευγε
κανένα αγρίμι, βαθιά χωμένο στο δάσος το βαθύ – ξεχώριζε πατώντας πάνω στα πατήματά του.
Τώρα το πλάκωσε η μιζέρια, αφότου χάθηκε το αφεντικό του
μακριά από την πατρίδα του, κι αδιάφορες οι δούλες αφρόντιστο το αφήνουν.
320Ξέρεις, οι δούλοι, σαν τους λείψει το κουμάντο των αρχόντων,
δεν θέλουν πια να κάνουν τη στρωτή δουλειά τους.
Γιατί κι ο Δίας, που το μάτο του βλέπει παντού, κόβει του ανθρώπου
τη μισή αρετή, απ΄τη στιγμή που θα τον βρει η μέρα της σκλαβιάς.»
Μιλώντας πια, προχώρησε στα ωραία δώματα,
325 και πέρασε στην αίθουσα με τους περήφανους μνηστήρες.
Κι αυτοστιγμεί τον Άργο σκέπασε η μαύρη μοίρα του θανάτου,
αφού τα μάτια του είδαν ξανά, είκοσι χρόνια περασμένα, τον Οδυσσέα.

Αυτοί είναι οι στίχοι 290 έως 327 της ραψωδίας Ρ της Οδύσσειας, σε μετάφραση του Δημήτρη Μαρωνίτη. Ιδανική αφετηρία γι αυτό το επεισόδιο με θέμα τα σκυλιά στην αρχαία Αθήνα.

Τι μαθαίνουμε από τα αρχαία κείμενα για τις απόψεις των αρχαίων Αθηναίων για τον σκύλο; Πως απεικονίζεται "ο καλύτερος φίλος του ανθρώπου" στην αρχαία τέχνη; Υπάρχουν ιστορίες συγκινητικής αφοσίωσης σκύλων στην αρχαιότητα; Υπάρχουν αρχαίοι συγγραφείς που δείχνουν ιδιαίτερη αγάπη στα σκυλιά; Γνωρίζουμε κάτι για τις ράτσες των σκυλιών των αρχαίων Αθηναίων; Για τις ασθένειες και τα παράσιτά τους; Τι γνωρίζουμε για τις ταφές σκύλων στην αρχαία Αθήνα;

Η Κάτια Μαργαρίτη είναι Διδάκτωρ Κλασικής Αρχαιολογίας με σπουδές στο τμήμα Ιστορίας – Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και στο University College London. Η Διδακτορικήτης  διατριβή έχει θέμα τον θάνατο της αγάμου κόρης στην Αθήνα των κλασικών χρόνων και έχει εκδοθεί από τον εκδοτικό οίκο Archaeopress στην Αγγλία. Έχει δημοσιεύσει εκτενώς σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά. Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα εστιάζουν στην ταφική τέχνη, στις ταφές και στα ταφικά έθιμα, στη γλυπτική και στην αγγειογραφία της αρχαίας Αθήνας καθώς και στα ζώα στην αρχαία τέχνη. Το βιβλίο της για τον θάνατο και την ταφή στην κλασική Αθήνα κυκλοφόρησε το 2021 από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Θεσσαλίας. Αυτό το διάστημα συγγράφει μία μονογραφία για τον σκύλο στην αρχαία αττική τέχνη και ένα βιβλίο για τα ζώα στην αρχαία Ελλάδα μαζί με τον καθηγητή του Πανεπιστημίου της Μασαχουσέτης Kenneth Kitchell 

Η Αγιάτη Μπενάρδου μιλά με τον ιστορικό Γιάννη Φίλανδρο για το ιδιαίτερα ενδιαφέρον παρελθόν της περιοχής του Ελληνικού που κάποτε φιλοξένησε καταυλισμούς Ποντίων, την Αμερικανική Βάση αλλά και το αεροδρόμιο.

Από πού προήλθαν οι πρώτοι πρόσφυγες πουκατοίκησαν το Ελληνικό; Υπάρχει κάποια ιδιαιτερότητα στα ονόματα των δρόμων της περιοχής; Τι γνωρίζουμε για το Αεροδρόμιο του Ελληνικού; Για την Αμερικανική Βάση; Τι γνωρίζουμε για το Αμερικανικό Κολλέγιο Θηλέων;

Ο Γιάννης Φίλανδρος είναι ιστορικός. Έκανε μεταπτυχιακές και διδακτορικές σπουδές στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο στη Φλωρεντία. Ειδικεύεται στη Νεότερη και Σύγχρονη Ιστορία. Εργάζεται στο Ίδρυμα «Κωνσταντίνος Κ. Μητσοτάκης» ως υπεύθυνος του Ιστορικού Αρχείου. Είναι επίσης Γενικός Γραμματέας της Εταιρείας Φίλων Παναγιώτη Κανελλόπουλου, υπεύθυνος του Ιστορικού Αρχείου Παναγιώτη Κανελλόπουλου και επιστημονικός σύμβουλος του Ιδρύματος Ιστορίας Ελευθερίου Βενιζέλου. Έχει δημοσιεύσει άρθρα και μελέτες, επιμελείται ιστορικές εκδόσεις ενώ οι πιο πρόσφατες εκδόσεις του αφορούν το 1821. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα είναι η πολιτική, ο φιλελευθερισμός, τα πολιτικά κόμματα, προσωπικότητες της πολιτικής και της διανόησης και η τοπική ιστορία.

Παράξενοι και βάρβαροι, άγριοι και απρόσιτοι στα μάτια των Αθηναίων, οι αρχαίοι Θράκες βρίσκονται στην Αττική σε μία κρίσιμη περίοδο για την ιστορία της πόλης. Ποιος είναι αυτός ο λαός και πώς επηρεάζει τη ζωή της Αθήνας;

Τι μαθαίνουμε για του Θράκες από τον Ηρόδοτο; Ισχύει ότι για το Στράβωνα η Θράκη ήταν η πατρίδα της μουσικής; Πότε και πώς μαθαίνουμε για την πρώτη παρουσία Θρακών στην Αθήνα; Πού απασχολήθηκαν οι πρώτοι Θράκες στην Αττική;

Τον 5ο αιώνα με ποια αφορμή έρχονται περισσότεροι Θράκες στην Αθήνα; Η αττική εικονογραφία τις μαρτυρά για την παρουσία των Θρακών στην Αθήνα; Τι γνωρίζουμε για τη σχέση Αθηναίων και Θρακών της Αθήνας;

Σε αυτά τα ερωτήματα απαντά η Δέσποινα Τσιαφάκη. Η κ. Τσιαφάκη είναι Διευθύντρια Ερευνών και Επιστημονική Υπεύθυνη του τμήματος Πολιτισμού και Δημιουργικών Βιομηχανιών στο Ινστιτούτο Επεξεργασίας του Λόγου (ΙΕΛ) του Ερευνητικού Κέντρου Αθηνά (ΕΚ Αθηνά). Είναι διδάκτωρ του Τμήματος Ιστορίας-Αρχαιολογίας του ΑΠΘ και κάτοχος μεταπτυχιακού διπλώματος του ίδιου τμήματος με ειδίκευση στην Κλασική Αρχαιολογία, Βυζαντινή Ιστορία και Ιστορία της Τέχνης.

Υπήρξε επιμελήτρια αρχαιοτήτων στο  Getty Museum (Malibu) και έχει συνεργαστεί με διάφορα ερευνητικά και εκπαιδευτικά ιδρύματα της Ελλάδος και του εξωτερικού. Από το 2002 εντάχθηκε ως Ερευνήτρια στο Ερευνητικό Κέντρο Αθηνά με κύρια αντικείμενα την αρχαιολογία, τον ψηφιακό πολιτισμό και τις αρχαιολογικές επιστήμες. Πήρε μέρος σε διάφορες αρχαιολογικές ανασκαφές και από το 2014 συνδιευθύνει με την καθ. Ε. Μανακίδου, την Πανεπιστημιακή ανασκαφή στο Καραμπουρνάκι Θεσσαλονίκης.

Έχει συμμετάσχει σε περισσότερα από 30 ευρωπαϊκά και εθνικά ερευνητικά και αναπτυξιακά προγράμματα για αρχαιολογία, πολιτιστική κληρονομιά, ψηφιακό πολιτισμό και αρχαιολογικές επιστήμες. Έχει συμμετάσχει στη διοργάνωση αρχαιολογικών εκθέσεων, συνεδρίων και ημερίδων με αντικείμενο τον πολιτισμό.

Θεός ή θνητός; Ταξιδευτής που λατρευόταν, ταξίδευε, θεράπευε; Ποιος ήταν τελικά ο Ασκληπιός και πότε τον πρωτοσυναντάμε στις πηγές; Πώς «θεραπεύει» και με ποια αφορμή εμφανίζεται στην Αττική;

Σε αυτά τα ερωτήματα απαντά η Αριάδνη Κλωνιζάκη, αρχαιολόγος, Διδάκτωρ Κλασικής Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και Επιμελήτρια Αρχαιοτήτων στο Τμήμα Συλλογής Έργων Γλυπτικής του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου. 

Η κ. Κλωνιζάκη σπούδασε αρχαιολογία στο ΕΚΠΑ και πολιτιστική πολιτική & διαχείριση στο Warwick στη Μ. Βρετανία. Εργάζεται από το 2000 στο Υπουργείο Πολιτισμού. Η διδακτορική της διατριβή αφορά στην διάδοση της λατρείας του Ασκληπιού. Ασχολείται με τους Έλληνες θεραπευτές - θεούς, την αρχαία ελληνική θρησκεία και ιατρική, τα αρχαία ελληνικά ιερά, την γλυπτική και την πολιτιστική πολιτική. Έχει δώσει ομιλίες σε επιστημονικά συνέδρια, σε φοιτητές και στο ευρύ κοινό και έχει δημοσιεύσει άρθρα και κείμενα σχετικά με την λατρεία του Ασκληπιού, αρχαία γλυπτά, ψηφιδωτά και νομίσματα.

Υπήρχε κάστρο στην Αθήνα; Και αν ναι, έμοιζε με τα στερεότυπα που ίσως έχουμε κατά νου από τις εικόνες μας από τον ευρωπαϊκό Μεσαίωνα; Σε ποιο σημείο της πόλης σώζονται τα κατάλοιπά του;

Ο Γιάννης Θεοχάρης ξεναγεί την Αγιάτη Μπενάρδου στο Κάστρο των Αθηνών και την μεσαιωνική πόλη της Αθήνας

«Την 27. 4. 1944 κομμουνιστικαί συμμορίαι, παρά τους Μολάους, κατόπιν μίας εξ’ ενέδρας επιθέσεως, εδολοφόνησαν ανάνδρως ένα Γερμανό στρατηγό και 3 συνοδούς του αξιωματικούς.
Πολλοί Γερμανοί στρατιώται ετραυματίσθησαν.

Ως αντίποινα θα εκτελεσθούν:

1. Ο τυφεκισμός 200 κομμουνιστών την 1/5/1944.

2. Ο τυφεκισμός όλων των ανδρών τους οποίους θα συναντήσουν τα γερμανικά στρατεύματα επί της οδού Μολάοι προς την Σπάρτην, έξωθι των χωρίων.

Υπό την εντύπωσιν του κακουργήματος τούτου, Ελληνες εθελονταί (σ.σ. πρόκειται για ταγματασφαλίτες) εφόνευσαν αυτοβούλως 100 άλλους κομμουνιστάς.

Ο στρατιωτικός Διοικητής Ελλάδος».

Αυτά έγραφε ο ημερήσιος Τύπος της εποχής σχετικά με την δολοφονία του υποστράτηγου Κρεχ και τεσσάρων συνοδών του από τον ΕΛΑΣ. Tι συμβαίνει ως αντίποινα στην Αττική και τι γνωρίζουμε για την επιλογή των 200 που θα εκτελούνταν την Πρωτομαγιά του ’44 στην Καισαριανή; Ποιοι ήταν αυτοί οι άνθρωποι;

Ποιοι αποφάσισαν την εκτέλεση και πώς αντέδρασε το ΕΑΜ όταν έγινε γνωστή η επικείμενη εκτέλεση; Ισχύει ότι εκτός από την Καισαριανή εκτελέσθηκαν και άλλοι εκατό Έλληνες στην Αττική;

Όταν αναφερόμαστε στην εκτέλεση των 200 σε ποιο σημείο της Καισαριανής αναφερόμαστε; Γιατί επέλεξαν εκείνο το σημείο οι Γερμανοί; Και τι γνωρίζουμε για την ιστορία με τα σημειώματα που πετούσαν οι μελλοθάνατοι, όπως αποτυπώθηκε και στη ταινία του Παντελή Βούλγαρη;

Η Καισαριανή είναι μια προσφυγική περιοχή. Πώς μεταβλήθηκε ο χαρακτήρας της μετά την εκτέλεση και τη μνημειοποιήση του Σκοπευτηρίου;

Η αρχιτέκτων και ερευνήτρια Ελένη Κατρίνη  εξηγεί στην Αγιάτη Μπενάρδου τι συνέβη με την ανοικοδόμηση της Νίκαιας και γιατί προέκυψαν τόσες αλάνες σε αυτή την συνοικία της Αθήνας

Για πόσες περίπου αλάνες μιλάμε στην Νίκαια, πότε και γιατί δημιουργήθηκαν; Ποια τα κοινά τους χαρακτηριστικά, πόσο μεγάλες είναι και σε τι απόσταση βρίσκονται μεταξύ τους; Παίζουν κάποιο ρόλο στην κοινωνική συνοχή και πώς τις χρησιμοποιούσαν οι κάτοικοι της περιοχής;

Στη Νίκαια υπήρξαν και υπάρχουν βέβαια και ιδιωτικοί κοινόχρηστοι χώροι. Πώς εξελίσσονται όλοι αυτοί οι ανοιχτοί χώροι κατά τις δεκαετίες του 60 και του 70; Και πώς μεταβλήθηκε ο χαρακτήρας τους με την πάροδο του χρόνου; Σήμερα υπάρχουν αλάνες; Και αν ναι, συντηρούνται;

Η Ελένη Κατρίνη, που απαντά σε αυτά σε αυτά τα ερωτήματα, είναι αρχιτέκτων και ερευνήτρια με εμπειρία στον ακαδημαϊκό χώρο, την τοπική αυτοδιοίκηση, τον ιδιωτικό και εθελοντικό τομέα. Η δουλειά της επικεντρώνεται στους τομείς των αστικών κοινών, του διαμοιρασμού στη συλλογική κατοίκηση, της αστικής οικολογίας, του στρατηγικού και συμμετοχικού σχεδιασμού. Έχει εργασθεί εκτενώς σε πρωτοβουλίες συμμετοχικού σχεδιασμού και κοινωνικής καινοτομίας την τελευταία δεκαετία, και αγαπάει να δουλεύει συλλογικά με στόχο τη δημιουργία γειτονιών που είναι περιβαλλοντικά βιώσιμες και κοινωνικάσυμπεριληπτικές.

Είναι μεταδιδακτορική υπότροφος MarieCurie και εντεταλμένη διδάσκουσα στη Σχολή Αρχιτεκτονικής του ΕΜΠ και η κύρια ερευνήτρια για το έργο “Κοινοί Τόποι”. Στο παρελθόν, έχει διδάξει στις σχολές αρχιτεκτονικής του Sheffield και του CarnegieMellonUniversity. Τέλειωσε τη Σχολή Αρχιτεκτονικής στο ΕΜΠ, και ολοκλήρωσε τις μεταπτυχιακές σπουδές της στον αειφόρο σχεδιασμό και το διδακτορικό της στο CarnegieMellonUniversity της Αμερικής. Η διδακτορική της διατριβή είχε θέμα το πως ο χώρος μπορεί να επηρεάσει συλλογικές πρωτοβουλίες και διαδικασίες.

Γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Νίκαια, και αφού έζησε και εργάστηκε στο εξωτερικό για μια δεκαετία, αποφάσισε να επιστρέψει για να εστιάσει τη δουλειά της στα μέρη που αγάπησε μεγαλώνοντας.

Η Αγιάτη Μπενάρδου μιλά με την αρχαιολόγο Κάτια Μαργαρίτη για το μύθο και την ιστορική αλήθεια γύρω από την άγαμο κόρη στην αρχαία Αθήνα

«Ποια γονικά με γέννησαν και με παιδεύουν; Καταραμένη και παρθένα κίνησα για να τους ανταμώσω», θρηνεί η Αντιγόνη του Σοφοκλή στη μετάφραση του Κ.Χ. Μύρη.

Στον Ομηρικό Ύμνο για τη Δήμητρα, η αρπαγή της Περσεφόνης αποδίδεται σπαρακτικά: «Κι αφού την άρπαξε άθελά της πάνω σε ολόχρυσο όχημα την πήγαινε κλαμένη, εκείνη τότε κραύγασε με δυνατή φωνή καλώντας τον πατέρα της, τον άριστο και ύπατο του Κρόνου γιό. Κανείς απ’ τους αθάνατους ούτε κανείς από τους θνητούς ανθρώπους δεν άκουσε την φωνή...».

Τι ήταν η άγαμος κόρη και ποια κορίτσια περιγράφει αυτός ο χαρακτηρισμός; Από ποιες πηγές – φιλολογικές και αρχαιολογικές – μαθαίνουμε για την άγαμο κόρη; Γιατί η παρθενία, η αγνότητα, ήταν τόσο σημαντικές στην Αρχαία Αθήνα; Γιατί θεωρείται τόσο τραγικός ο θάνατος της; Πώς απεικονίζεται η άγαμος κόρη στην ταφική τέχνη; Υπάρχουν ενδυμασίες, ζώα ή άλλα αντικείμενα που σχετίζονται με αυτή; Τι γνωρίζουμε για το γάμο της αγάμου κόρης με τον Άδη;  Ο μύθος της αρπαγής της Περσεφόνης σχετίζεται με την άγαμο κόρη; 

Σε αυτά τα ερωτήματα απαντά η Κάτια Μαργαρίτη.

Η κ. Μαργαρίτη είναι Διδάκτωρ Κλασικής Αρχαιολογίας με σπουδές στο τμήμα Ιστορίας – Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και στο UniversityCollegeLondon. Η Διδακτορικήτης  διατριβή έχει θέμα τον θάνατο της αγάμου κόρης στην Αθήνα των κλασικών χρόνων και έχει εκδοθεί από τον εκδοτικό οίκο Archaeopress στην Αγγλία. Έχει δημοσιεύσει εκτενώς σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά. Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα εστιάζουν στην ταφική τέχνη, στις ταφές και στα ταφικά έθιμα, στη γλυπτική και στην αγγειογραφία της αρχαίας Αθήνας καθώς και στα ζώα στην αρχαία τέχνη. Το βιβλίο της για τον θάνατο και την ταφή στην κλασική Αθήνα κυκλοφόρησε το 2021 από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Θεσσαλίας. Αυτό το διάστημα συγγράφει μία μονογραφία για τον σκύλο στην αρχαία αττική τέχνη και ένα βιβλίο για τα ζώα στην αρχαία Ελλάδα μαζί με τον καθηγητή του Πανεπιστημίου της Μασαχουσέτης KennethKitchell το οποίο θα εκδοθεί από τον εκδοτικό οίκο Routledge.

Ξεκινώντας από το Κολωνάκι, θα κατηφορίσουμε την οδό Πειραιώς, έπειτα θα γυρίσουμε προς τα Πετράλωνα, τον Κεραμικό, την Ακρόπολη, για να πάμε στου Ζωγράφου, στο Παλαιό Φάληρο και να καταλήξουμε στην Κηφισιά. Γιατί; Για να μιλήσουμε για τα ξεχωριστά, ιδιαίτερα κτίρια του Μουσείου Μπενάκη στην Αθήνα.

Τι γνωρίζουμε για το κτίριο της οδού Κουμπάρη, το Μουσείο Μπενάκη Ελληνικού Πολιτισμού, αυτό το υπέροχο νεοκλασικό που βρίσκεται απέναντι από τον Εθνικό Κήπο;

Τι είχε στον νου ο Αντώνης Μπενάκης συγκροτώντας τη συλλογή αυτού του μουσείου, ποιες ήταν οι εμπνεύσεις του και πόσο άλλαξε το κτίριο με το όραμα του Άγγελου Δεληβορριά;

Τι ήταν το κτίριο στο οποίο στεγάστηκε το Πολιτιστικό Κέντρο του Μουσείου Μπενάκη στην οδό Πειραιώς 138;

Τι συμβαίνει στη Νηματουργία Μέντης-Αντωνόπουλος (ΝΗ.Μ.Α.), όπου το Μουσείο Μπενάκη λειτουργεί έναν πυρήνα εκπαίδευσης και αναβίωσης παραδοσιακών τεχνικών ενώ υποστηρίζει σύγχρονους δημιουργούς;

Ποια είναι η ιστορία του Μουσείου Μπενάκη Ισλαμικής Τέχνης και πώς σχετίζεται με αυτό ο πολιτικός, συλλέκτης έργων τέχνης και ευεργέτης Λάμπρος Ευταξίας;

Κάποια από τα λιγότερα γνωστά κτίρια του Μουσείου Μπενάκη είναι αυτό της Συλλογής Βαλαδώρου που βρίσκεται στην οδό Οτρυνέων 13 στην Ακρόπολη, το εργαστήριο του Γιάννη Παππά στην οδό Ανακρέοντος 38 στου Ζωγράφου, αλλά και το Μουσείο Παιχνιδιών στη λεωφόρο Ποσειδώνος 14 στο Παλαιό Φάληρο.

Τι μαθαίνουμε για την Πινακοθήκη Χατζηκυριάκου-Γκίκα; Πρόκειται για την οικία του ζωγράφου στο Κολωνάκι;

Και τέλος, τι γνωρίζουμε για την οικία της Πηνελόπης Δέλτα στην Κηφισιά, εκεί όπου η Δέλτα συνέγραψε τον «Καιρό του Βουλγαροκτόνου», τα «Μυστικά του Βάλτου», τον «Μάγκα», τον «Τρελαντώνη»;

Σε όλα αυτά τα ερωτήματα απαντά ο επιστημονικός διευθυντής του Μουσείου Μπενάκη, Γιώργης Μαγγίνης. Σπούδασε αρχαιολογία και ιστορία της τέχνης στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και στο SOAS του Πανεπιστημίου του Λονδίνου όπου ολοκλήρωσε τη διδακτορική του διατριβή. Από το 2001 διδάσκει ιστορία της βυζαντινής, της ισλαμικής και της κινεζικής τέχνης στη Βρετανία. Έχει συμμετάσχει σε αρχαιολογικές ανασκαφές στην Ελλάδα, την Κύπρο και το Όρος Σινά. Έχει εργαστεί στο Ελληνικό Παιδικό Μουσείο, στον καθεδρικό ναό Αγίας Σοφίας Λονδίνου ως υπεύθυνος αρχείου και επιμελητής μουσείου, στην επανέκθεση του Αρχαιολογικού Μουσείου Ιωαννίνων, καθώς και σε μουσεία στο Ηνωμένο Βασίλειο ως σύμβουλος ανάπτυξης. Έχει δημοσιεύσει επιστημονικά άρθρα και τέσσερα βιβλία πάνω στην κυπριακή προϊστορία, την ισλαμική αρχιτεκτονική και τέχνη, τις σιναϊτικές σπουδές, την κινεζική και κορεατική κεραμική, τις ευρωπαϊκές διακοσμητικές τέχνες καθώς και τις κοινότητες της διασποράς των Ελλήνων και των Αρμενίων.

Υπάρχει ένα στερεότυπο για τον Βρετανό στρατιωτικό που, εν καιρώ Παγκοσμίου Πολέμου, βρίσκεται στα χαρακώματα εκτός της πατρίδας του και καθορίζει τις εξελίξεις: αυτό του Λόρενς της Αραβίας. Λευκά πουκάμισα, εξωτικά τοπία, επικές μάχες.

Θα πει κανείς, άλλος τόπος και άλλος χρόνος. Όμως κατά πόσο ισχύει η κινηματογραφική αυτή εικόνα του Βρετανού στρατιωτικού στην Αθήνα κατά τον Β’ ΠΠ;

Η Μαρία Σπηλιωτοπούλου είναι Διευθύντρια Ερευνών στο Κέντρο Έρευνας Ιστορίας Νεωτέρου Ελληνισμού της Ακαδημίας Αθηνών. Είναι απόφοιτος του τμήματος Ιστορίας - Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Πραγματοποίησε μεταπτυχιακές σπουδές στο Πανεπιστήμιο Paris I-Sorbonne και είναι Διδάκτωρ του Ιστορικού-Αρχαιολογικού τμήματος της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κρήτης. Στο Κέντρο Έρευνας Ιστορίας Νεωτέρου Ελληνισμού έχει εργαστεί στο πρόγραμμα Ιστορικής Βιβλιογραφίας του Νεωτέρου Ελληνισμού και της έκδοσης του Αρχείου Κωλέττη. Διηύθυνε το πρόγραμμα Σύγχρονη Ελληνική Ιστορία στο Διαδίκτυο και διευθύνει το πρόγραμμα υποδομής Χρονολόγιο Γεγονότων του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου που αφορούν την Ελλάδα βάσει των βρετανικών αρχείων.

Nεοκλασικά, ιδιαίτερη ρυμοτομία, πλατείες, το πάρκο Πικιώνη, η γειτονιά του Θανάση Βέγγου, του αρχαιολόγου Σπύρου Μαρινάτου, του Φώτη Κόντογλου. Σήμερα, θα αναφερόμασταν στην περιοχή πιθανώς ως Άνω Πατήσια.

Σε αυτό το επεισόδιο της «Ιστορίας μιας πόλης» η Αγιάτη Μπενάρδου μιλά με τον Νίκο Βατόπουλο για τη συνοικία της Αθήνας που σχεδιάστηκε ως κηπούπολη, είχε και έχει περισσότερο πράσινο από όσο φανταζόμαστε.

Πού ακριβώς βρίσκεται η περιοχή Κυπριάδου; Από ποιες περιοχές ορίζεται; Από πού πήρε το όνομά της; Ποιος ήταν ο χαρακτήρας της περιοχής; Ήταν όντως στέκι καλλιτεχνών και ποια τα σημαντικά της τοπόσημα;

Ο Νίκος Βατόπουλος σπούδασε Κοινωνιολογία στο Deree College και ακολούθησε μεταπτυχιακά στο Reading University στο Ηνωμένο Βασίλειο σε Ευρωπαϊκές Σπουδές. Από το 1988 εργάζεται στην «Καθημερινή». Έχει αποκτήσει ειδίκευση για θέματα αθηναϊκού περιβάλλοντος. Από το 2007 ως το 2014 ήταν υπεύθυνος του πολιτιστικού τμήματος. Έχουν εκδοθεί τα βιβλία του «Το Πρόσωπο της Αθήνας» (εκδ. Ποταμός, 2001 και 2008) και «Περπατώντας στην Αθήνα» (εκδ. Μεταίχμιο, 2018), το οποίο περιλαμβάνει επιλογή από κείμενά του στην «Καθημερινή» δημοσιευμένα στην κυριακάτικη στήλη του «Πτυχές». Το 2022 κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Μεταίχμιο το τρίτο του βιβλίο με τίτλο «Ένα παιδί μεγαλώνει στην Αθήνα: 1934-1944».

Παράλληλα, ασχολείται με τη φωτογραφία. Δίνει ομιλίες με θέμα την Αθήνα και διοργανώνει περιπάτους στον αρχιτεκτονικό ιστό της πόλης.

Ένα αρχικά τετράκογχο κτίριο των αρχών του 5ου μ.Χ. αιώνα μετατρέπεται σε τρίκλιτη βασιλική στις αρχές του 6ου μ.Χ. αιώνα. Πρόκειται για τον ναό την Μεγάλης Παναγιάς στη Ρωμαϊκή Αγορά της Αθήνας, στον κήπο της Βιβλιοθήκης του Αδριανού, ίσως τον πρώτο χριστιανικό ναό της πόλης. Στη νοτιανατολική γωνία της Αρχαίας Αγοράς της Αθήνας, οι Άγιοι Απόστολοι, ένας ναός σταυροειδής εγγεγραμμένος - τετράκογχος.

Ο Αναστάσιος Τάντσης αφηγείται την ιστορία και τη σημασία όλων των σημαντικών εκκλησιαστικών ναών τους οποίους συναντάμε σε μία βόλτα στην Αρχαία Αγορά και στα πέριξ.

Ο κ. Τάντσης είναι επίκουρος καθηγητής Βυζαντινής Αρχαιολογίας και Τέχνης στο ΑΠΘ. Είναι διπλωματούχος αρχιτέκτων του Α.Π.Θ. Ολοκλήρωσε μεταπτυχιακές σπουδές στη Βυζαντινή Αρχαιολογία και κατέχει τον τίτλο του διδάκτορα από το τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του ιδίου πανεπιστημίου. Εργάστηκε ως ελεύθερος επαγγελματίας και υπηρέτησε ως αρχιτέκτονας στο τμήμα παραδοσιακών οικισμών και στο τμήμα διατηρητέων κτηρίων του υπουργείου Αιγαίου. Υπήρξε διδάσκων στο τμήμα αρχιτεκτόνων του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, το 2012 εκλέχτηκε λέκτορας στο τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Α.Π.Θ. ενώ παράλληλα διδάσκει στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων και στο ΔΠΜΣ Προστασία Συντήρηση και Αποκατάσταση Μνημείων Πολιτισμού της Πολυτεχνικής Σχολής του Α.Π.Θ. Συμμετείχε στην ανασκαφή του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας στη Βασιλική στο κάστρο της Μελίβοιας. Από το 2012 συμμετέχει στην πανεπιστημιακή ανασκαφή του Α.Π.Θ. στους Φιλίππους και από το 2014 στον Μόχλο Σητείας.

Ποια είναι η κατάσταση διεθνώς αλλά και στη χώρα μας κατά το 1914 και το 1915; Ποιες ήταν οι σχέσεις μεταξύ Βενιζέλου και Βασιλιά Κωνσταντίνου Α’ εκείνο το διάστημα; Για τι ακριβώς διαφωνούσαν;

Εκείνο το διάστημα τι συμβαίνει στη Βόρειο Ελλάδα; Η απόβαση της «Αντάντ» στη Θεσσαλονική και η παράδοση του οχυρού Ρούπελ, πώς επηρρεάζουν την κατάσταση;

Πότε και πώς δημιουργείται η Κυβέρνηση Εθνικής Αμύνης; Ποια η κατάσταση στην Αθήνα εκείνο το διάστημα, και πώς οδηγούμαστε στα λεγόμενα Νοεμβριανά;

Τι συμβαίνει στις 18 Νοεμβρίου του 1916 στον Πειραιά; Ισχύει ότι έγιναν βομβαρδισμοί στα πέριξ του Παναθηναϊκού Σταδίου και των Ανακτόρων; Τι γνωρίζουμε για τη μεγάλη αντιβενιζελικλη πορεία στο Πεδίον του Αρεως τον επόμενο μήνα; Πώς τελειώνει ο Εθνικός Διχασμός και ποια ήταν η παρακαταθήκη του;

Η Ελένη Γαρδίκα-Κατσιαδάκη είναι ιστορικός. Σπούδασε ιστορία και αρχαιολογία στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και στο BirkbeckCollege και το King'sCollege του Πανεπιστημίου Λονδίνου, όπου αναγορεύθηκε διδάκτωρ στην Ιστορία. Τον Οκτώβριο του 1981 διορίστηκε μόνιμη ερευνήτρια στο Κέντρο Ερεύνης της Ιστορίας του Νεώτερου Ελληνισμού της Ακαδημίας Αθηνών, το οποίο διηύθυνε από το 2006 μέχρι το 2016. Είναι επιστημονική σύμβουλος του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών και Μελετών «Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος».

Κατά το πρώτο μισό του 20ού αιώνα ανθεί στον Πειραιά και στην Αθήνα ένα νέο αστικό λαϊκό μουσικό είδος. Με στοιχεία μικρασιατικής μουσικής αλλά και δημοτικού τραγουδιού, το ρεμπέτικο αποτελεί μέσο έκφρασης και εκτόνωσης των προσφύγων και της εργατικής τάξης.

Σήμερα αποτελεί συστατικό στοιχείο της μουσικής μας παράδοσης και είναι εγγεγραμμένο στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς από το 2016 και στον Αντιπροσωπευτικό Κατάλογο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ανθρωπότητας της UNESCO από το 2017.

Πότε αναδεικνύεται το ρεμπέτικο ως μουσικό είδος και σε ποιες γειτονιές αρχικά; Ποια η σχέση του ρεμπέτικου με τους Μικρασιάτες πρόσφυγες; Ποια είναι τα βασικά χαρακτηριστικά του ρεμπέτικου ως μουσικού είδους και γιατί οι στίχοι του θεωρούνταν ακραίοι; Ποια ήταν τα διάσημα ρεμπετάδικα στον Πειραιά και στην Αθήνα και ποιοι ήταν οι πιο γνωστοί εκπρόσωποι του είδους; Ποιοι ήταν εκείνοι που προσπάθησαν να απαγορεύσουν το ρεμπέτικο και γιατί; Και τι σηματοδότησε το ρεμπέτικο για τους πρόσφυγες και την εργατική τάξη;

Η Αλεξάνδρα Μούργου είναι αρχιτέκτων μηχανικός του ΕΜΠ με μεταπτυχιακές σπουδές πολεοδομίας και αστικού σχεδιασμού (D.S.A.) στην École Nationale Supérieure d' Architecture de Paris-La Villette και διδάκτωρ του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου και του Université Paris 1 Panthéon - Sorbonne στον τομέα της πολιτισμικής γεωγραφίας. Σήμερα εκπονεί μεταδιδακτορική έρευνα στο Τμήμα Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και είναι υπότροφος της Γενναδείου Βιβλιοθήκης και Μέλος της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών της Αθήνας. Στην έρευνά της με τίτλο «Rebetiko Geographies: Cultural Interactions & Musical Blending From The Eastern Mediterranean To The Urban Spaces Of Deviance» μελετά το αρχείο του Ηλία Πετρόπουλου. Παράλληλα εργάζεται σε ερευνητικά προγράμματα του Εργαστηρίου Αστικού Περιβάλλοντος ΕΜΠ και του Hrant Dink Foundation στην Κωνσταντινούπολη. Έχει σπουδάσει επίσης κλασική και παραδοσιακή μουσική κι έχει εργαστεί περιστασιακά ως μουσικός σε Αθήνα και Παρίσι. Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα και οι δημοσιεύσεις της εστιάζουν στην αστική, πολιτισμική και ιστορική γεωγραφία και ειδικότερα στις συνδέσεις μεταξύ (αστικού) χώρου και λαϊκής κουλτούρας.

Πού ακριβώς βρίσκεται ο Ασπρόπυργος και πώς προκύπτει το όνομά του; Υπάρχει ή υπήρξε εκεί κάποιος άσπρος πύργος;

Ποιος είναι ο χαρακτήρας της περιοχής; Ποια είναι η κτηνοτροφική της παράδοση; Υπάρχει και κάποια μυθολογία που να τη συνοδεύει; Σχετίζεται μήπως με την Ελευσίνα ή όχι;

Τι γνωρίζουμε για τους Αρβανίτες της περιοχής; Πώς ήταν οργανωμένοι ως κοινωνία; Υπήρχαν συγκεκριμένες παραδόσεις, έθιμα, εκδηλώσεις στην περιοχή του Ασπροπύργου;

Πώς ξεκινά να αναπτύσσεται η οικόσιτη αγελαδοτροφία, τι ήταν το «Ασπρό» και με ποιον τρόπο αναπτύχθηκε η δημιουργία συνεταιρισμών κατά την περίοδο του Μεσοπολέμου;

Τι συμβαίνει μετά τον Β΄ Παγκόσμιο; Ισχύει ότι τον Ασπρόπυργο επισκέπτεται ένας από τους στενότερους συνεργάτες του Προέδρου Τρούμαν; Και εν συνεχεία πώς εμπλέκεται ο Ευάγγελος Αβέρωφ;

Στα ερωτήματα αυτά απαντούν η Μαρία Σαμπατακάκη και ο Δημήτρης Τσίγκος.

Η Μαρία Σαμπατακάκη είναι ιστορικός και εισηγήτρια της έννοιας και πρακτικής της «Δημόσιας και Εφαρμοσμένης» Ιστορίας στην Ελλάδα. Είναι δημιουργός του «hιστορισταί» του γραφείου-δικτύου, που εκπονεί προγράμματα αξιοποίησης της πρωτογενούς ιστορικής έρευνας με στόχο την παραγωγή προϊόντος στον επιχειρηματικό, πολιτιστικό και τουριστικό τομέα. Το «hιστορισταί» έχει συνεργαστεί με σειρά φορέων, ιδρυμάτων, πανεπιστημίων και επιχειρηματικών ομίλων προς αυτή την κατεύθυνση. Η δουλειά της αποτυπώνεται σε μια εργογραφία που περιλαμβάνει κινηματογραφικές παραγωγές, δράσεις και ψηφιακές εφαρμογές, εργαστήρια, αρθρογραφία και βιβλιογραφία.

Ο Δημήτρης Τσίγκος είναι ιδρυτής της Starttech Ventures. Διετέλεσε Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Συνομοσπονδίας Νέων Επιχειρηματιών, της Ένωσης Πληροφορικών Ελλάδος και είναι ιδρυτής της Ελληνικής Ένωσης Νεοφυών Επιχειρήσεων. Γεννήθηκε στον Ασπρόπυργο όπου και επιστρέφει μέσω της δημιουργίας ενός ιδρύματος για την έρευνα, την εκπαίδευση και τον συνεργατισμό (Ίδρυμα Βασιλείου Τσίγκου).

Από πού μαθαίνουμε για τους σπόρους στην Αρχαία Ελλάδα και πιο συγκεκριμένα για την Αττική; Ποιες άλλες είναι οι πηγές μας, εκτός από την αρχαία τέχνη; Πώς βρίσκονται αυτοί οι σπόροι; 
 

Υπήρχαν εξωτικά φυτά που τα έφερναν από μακριά; Ισχύει ότι έχουν βρεθεί σπόροι σε πυρές θυσιών; Και τι έχει ακριβώς βρεθεί εκτός Αθηνών, λόγου χάρη στο Θορικό και στο Πλάσι του Μαραθώνα και στο Κορωπί; Τι ακριβώς έχουν φέρει στο φως οι αναβαθμίδες για την καλλιέργεια της γης σχετικά με την αρχαιοβοτανική στην Αττική; 
 

Γνωρίζουμε ότι στην Αρχαία Αγορά λειτούργησαν πολλές ταβέρνες κατά την αρχαιότητα και στην Κλασική Περίοδο. Υπάρχουν μήπως κάποια ευρήματα , πέραν της κεραμικής και της αρχιτεκτονικής, που να μας φέρνουν πιο κοντά στο σήμερα και στις ταβέρνες που λειτουργούν σήμερα εκεί; Στα ερωτήματα απαντά η αρχαιοβοτανολόγος Εύη Μαργαρίτη. 

H Εύη Μαργαρίτη σπούδασε Αρχαιολογία στην Αθήνα και μετέπειτα ειδικεύτηκε στην αρχαιοβοτανολογία με μεταπτυχιακές σπουδές στο Sheffield. Εκπόνησε τη διδακτορική της διατριβή στο Cambridge ως υπότροφος του Belinda and Bill Gates Foundation. Επέστρεψε στην Ελλάδα όπου εργάστηκε στo εργαστήριο Wiener της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα και στη Βρετανική Αρχαιολογική Σχολή ως μεταδιδακτορική ερευνήτρια για αρκετά χρόνια. Το 2013 επέστρεψε στο Cambridge ως Marie Curie Fellow. Το 2015 εξελέγη επίκουρη καθηγήτρια στο Ερευνητικό Κέντρο Επιστήμης και Τεχνολογίας στην Αρχαιολογία του Ινστιτούτου Κύπρου και σήμερα είναι αναπληρώτρια καθηγήτρια. Η έρευνά της εστιάζει κυρίως στην καλλιέργεια της ελιάς και του σταφυλιού στην Ανατολική Μεσόγειο, στις αγροτικές πρακτικές και στην οικονομία της Εποχής του Χαλκού αλλά και στην τελετουργική χρήση των φυτών και της τροφής στην αρχαιότητα.  

Γινόταν καρναβάλι επί οθωμανικής αυτοκρατορίας; Και τι συμβαίνει κατά τις αρχές 19ο αιώνα; Αλλάζει κάτι από το 1834, όταν η Αθήνα γίνεται πλέον η πρωτεύουσα του κράτους; Ποια είναι τα βασικά χαρακτηριστικά της αθηναϊκης αποκριάς; Ήταν πάντα η Πλάκα το επίκεντρο του εορτασμού της Αποκριάς;
 

Στα ερωτήματα αυτά απαντά ο ιστορικός Νίκος Ποταμιάνος. Ο κ.Ποταμιάνος σπούδασε ιστορία στα τμήματα Ιστορίας και Αρχαιολογίας της Αθήνας και της Κρήτης, όπου εκπόνησε και τη διδακτορική του διατριβή. Το 2016 διεξήγαγε μεταδιδακτορική έρευνα στο τμήμα Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Το 2016 και το 2017 δίδαξε στα τμήματα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας-Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης. Το 2018 ξεκίνησε να εργάζεται ως εντεταλμένος ερευνητής στο Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών του ΙΤΕ. Είναι μέλος της επιστημονικής επιτροπής και κριτής άρθρων στο περιοδικό Τα Ιστορικά. Από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης κυκλοφορούν οι μελέτες του «Οι Νοικοκυραίοι: Μαγαζάτορες και βιοτέχνες στην Αθήνα 1880-1925» (2015) και «Της αναιδείας θεάματα. Κοινωνική ιστορία της Αποκριάς στην Αθήνα, 1800-1940» (2020). Από τις εκδόσεις Ασίνη η συλλογή άρθρων του «Ευγενή παχύδερμα και πάσχοντες εργάτες. Επίκαιρες ιστορίες από τις αρχές του 20ού αιώνα» (2016), από το Ινστιτούτο Μικρών Επιχειρήσεων της Γενικής Συνομοσπονδίας Επαγγελματιών, Βιοτεχνών και Εμπόρων Ελλάδας το λεύκωμα «ΓΣΕΒΕΕ 100 χρόνια ιστορία» (2019), από τις εκδόσεις Κέδρος κυκλοφορεί το παιδικό βιβλίο του «Γιατί οι πρωτόγονοι δεν ήξεραν τίποτα, και άλλες ιστορίες από την Προϊστορία όπως τις είπα στην κόρη μου».

«Τα έργα της ακρόπολης, κατασκευασμένα από μάρμαρο, χαλκό, ελεφαντόδοντο, χρυσάφι, έβενο και ξύλο, μαρτυρούν τη μεγάλη δόξα της Αθήνας, αξεπέραστα σε σχέδιο και χάρη. Κάθε έργο μοιάζει ταυτόχρονα παλαιό λόγω της ομορφιάς του και νέο λόγω του σφρίγους και της φρεσκάδας του. Ακόμα και σήμερα μας φαίνονται σύγχρονα, καθώς τα διαπερνά ένα αγέραστο πνεύμα». Ο Πλούταρχος, στο Βίο του Περικλή, περιγράφει γλαφυρότατα το οικοδομικό πρόγραμμα της Αθήνας κατά το Χρυσό Αιώνα. 
 

Τι γνωρίζουμε για το Φειδία; Πότε γεννήθηκε, ποιος ήταν ο πατέρας του και κοντά σε ποιον μαθήτευσε; Ποια ήταν η πολιτική κατάσταση στην Αθήνα κατά την περίοδο που κτίστηκε ο Παρθενώνας; Από που χρηματοδοτήθηκε το οικοδομικό πρόγραμμα της Ακρόπολης που εγκαινίασε ο Περικλής φυσικά και η Αθηνά Παρθένος; Τι γνωρίζουμε βεβαίως για το χρυσελεφάντινο άγαλμα της Αθηνάς; Τι το καθιστούσε τόσο σημαντικό και για πόσα χρόνια έστεκε το άγαλμα στον Παρθενώνα; 

Σε αυτά και σε μερικά ακόμα ερωτήματα απαντά η Ομότιμη Καθηγήτρια Κλασικής Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών Όλγα Παλαγγιά. Η κ. Παλαγγιά ειδικεύεται στην αρχαία γλυπτική και στην τέχνη της αρχαίας Μακεδονίας.Κατέχει Πτυχίο Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, και διδακτορικό τίτλο από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης.  

Απέναντι από τη Χίο, στα παράλια της Μικράς Ασίας, στη χερσόννησο της Ερυθραίας, εκεί που στην αρχαιότητα άνθισε η ιωνική πόλη των Ερυθρών, δημιουργούνται κατά την Οθωμανική περίοδο μικροί οικισμοί στα οποία κατέφυγαν Κρητικοί, Χιώτες, Κυκλαδίτες, Ηπειρώτες, Πελοποννήσιοι. Ελληνικά Χωριά. Ένα από αυτά τα χωριά ήταν οι Αλατσάτες, οι κάτοικοι των οποίων, με τη Μικρασιατική Καταστροφή, έμελλε να δημιουργήσουν μία από τις κεντρικές συνοικίες της Αθήνας, τον Βύρωνα.

Στο Βύρωνα στήθηκε λοιπόν ο πρώτος αστικός προσφυγικός συνοικισμός της Ελλάδας με την ονομασία «Προσφυγικός Συνοικισμός Παγκρατίου». Γιατί επέλεξαν περιοχές όπως το Βύρωνα οι πρόσφυγες; Είχε την υποδομή η περιοχή για να υποδεχτεί τόσο κόσμο; Πώς πήρε κατόπιν το όνομά της η περιοχή; Είναι αλήθεια ότι η συνοικία ήταν γυναικοκρατούμενη; Και ποιο ήταν το σκάνδαλο του νηπιοκομείου Μόργκενταου στον Βύρωνα;

Βάρη κατοικείται από Αρβανίτες κατά τον 14ο και 15ο αιώνα, και αργότερα από Σαρακατσάνους. Νωρίτερα, έχει υποστεί επιδρομές από Σλάβους. Νότιο προάστιο, πόλη από μόνη της, οι περισσότεροι από εμάς τη συνδέουμε με τα Βλάχικα, το κέντρο της παραδοσιακής κρεατοφαγίας στη νότιο Αττική, μια ονομασία που προέρχεται από τους βοσκούς Σαρακατσάνους.

 

Ωστόσο, η ιστορία της Βάρης, είναι πολύ μακρύτερη και εξαιρετικά ενδιαφέρουσα όπως εξηγεί σε αυτό το podcast η Αλεξάνδρα Αλεξανδρίδου, επίκουρη καθηγήτρια Κλασικής Αρχαιολογίας στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων η οποία από το 2020 συνδιευθύνει τη συστηματική ανασκαφή στη Λαθούριζα της Βάρης.
 

Η κ. Αλεξανδρίδου ολοκλήρωσε τις προπτυχιακές της σπουδές στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών πριν μεταβεί για μεταπτυχιακές σπουδές στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, όπου και ολοκλήρωσε τη διδακτορική της διατριβή στην Κλασική Αρχαιολογία ως υπότροφος του ΙΚΥ. Η διατριβή με τίτλο Τhe Early Black-Figured Pottery of Attika in Context (ca. 630-570 BC) δημοσιεύθηκε από το Brill το 2011. Από το 2012 έως και το 2017 ήταν μεταδιδακτορική ερευνήτρια στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο των Βρυξελλών (ULB). Ως κλασικός αρχαιολόγος ειδικεύεται στη μελέτη της αρχαίας κεραμικής των πρώιμων ιστορικών και αρχαϊκών χρόνων (1200-700 π.Χ.) την οποία και προσεγγίζει σε στενή συνάρτηση με το αρχαιολογικό της συγκείμενο προκειμένου να επιτύχει μια ανάλυση ποικίλων εκφάνσεων των αρχαίων ελληνικών κοινωνιών, επιμένοντας κυρίως στα ταφικά έθιμα. Έχει μελετήσει και μελετά κεραμεικό υλικό από την Αττική, αλλά και διαφορετικές θέσεις του νησιωτικού χώρου (Καλαύρεια Πόρου, Κύθνος, Δεσποτικό Αντιπάρου, Κεφάλα Σκιάθου).
 

Έχει δημοσιεύσει άρθρα σε ελληνικά και ξενόγλωσσα περιοδικά και έχει συμμετάσχει σε πολλά συνέδρια. Έχεισυνεπιμεληθείτοντόμο “Regional stories towards a new perception of the early Greek world”. Acts of an International Symposium in honour of Professor Jan Bouzek: Volos 18-21 June 2015, μαζί με τους Αλέξανδρο Μαζαράκη-Αινιάν και την Ξένια Χαραλαμπίδου, που εκδόθηκετο 2017, αλλά και τον τόμο Despotiko, the Site of Mandra. The “Temple” Complex and its Deposits” μαζί με τον Γιάννο Κουράγιο και την Ιλια Νταϊφά που θα εκδοθεί ως το τέλος του 2022.

 

Ως το τέλος του έτους θα εκδοθεί και η μελέτη της The Academy before Plato. A Contribution to the Study of early Athens, από την Ακαδημία Αθηνών που αφορά στα κατάλοιπα στην περιοχή της Ακαδημίας Πλάτωνα κατά την Πρώιμη Εποχή του Σιδήρου. Ως αρχαιολόγος του πεδίου έχει συμμετάσχει σε πολλές συστηματικές ανασκαφές σε διαφορετικές θέσεις στο Αιγαίο (Αντικύθηρα, Δεσποτικό Αντιπάρου, Κύθνος, Σκιάθος). Από το 2012 είναι μέλος της ερευνητικής και ανασκαφικής ομάδας στο Δεσποτικό Αντιπάρου, ενώ από το 2020 συνδιευθύνει τη συστηματική ανασκαφή στη Λαθούριζα της Βάρης.

Λίγα μόλις μέτρα από τη θάλασσα, στην παραλία Μπρέξιζα της Νέας Μάκρης, η αρχαιολογική σκαπάνη έχει φέρει στο φως έναν ιδιαίτερο αρχαιολογικό χώρο, ο οποίος χρονολογείται στο 2ο αιώνα μ.Χ. Πρόκειται για ένα σύμπλεγμα κτισμάτων αφιερωμένων στη λατρεία του Σάραπι.

Πώς και πότε προκύπτει η λατρεία του Σάραπι στην Αττική; Και γιατί αυτό γίνεται στη Νέα Μάκρη; Λατρεύονταν και σε άλλες περιοχές της Αττικής αιγυπτιακές θεότητες και τι σηματοδοτεί η λατρεία αυτή για τη θρησκεία των αρχαίων Ελλήνων;

Στα ερωτήματα αυτά απαντά ο Βασίλης Χρυσικόπουλος, απόφοιτος Γαλλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του ΕΚΠΑ και απόφοιτος του Ιστορικού Αρχαιολογικού της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων όπου και δίδαξε ως συμβασιούχος Λέκτορας. 

Ο κ. Χρυσικόπουλος κατέχει διδακτορικό τίτλο στην Αιγυπτιακή Αρχαιολογία από το Πανεπιστήμιο της Λυών 2 και μεταδιδακτορικό ως υπότροφος του ΙΚΥ σχετικά με την Ιστορία τηε Ελληνικής Αιγυπτιολογίας από το 1798. Έχει διατελέσει επιστημονικός υπεύθυνος της επανέκθεσης της αιγυπτιακής συλλογής του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, και συνεργάστηκε επιστημονικά με το Grand Egyptian Museum στην Γκίζα του Καΐρου, στην Αίγυπτο. Είναι συνιδρυτης και πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου της Ελληνικης Εταιρείας Μελέτης Αρχαίας Αιγύπτου. Το ερευνητικό του ενδιαφέρον εστιάζει στις συλλογές αιγυπτιακών αρχαιοτήτων. Εργάζεται στο Τμήμα Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων του Μουσείου Ακρόπολης.

Δύο μήνες μετά την Απελευθέρωση, από το Δεκέμβρη του 1944 μέχρι τον Ιανουάριο του 1945, η Αθήνα φλέγεται. Μια σειρά ένοπλων συγκρούσεων ανάμεσα στις βρετανικές και κυβερνητικές δυνάμεις από τη μία πλευρά, και τον ΕΛΑΣ από την άλλη καθιστούν την πρωτεύουσα πεδίο μάχης. 

Ποιο ήταν το πολιτικό σκηνικό στην πόλη και στη χώρα πριν τα Δεκεμβριανά; Η αθηναϊκή κοινωνία σε τι κατάσταση βρίσκεται το Δεκέμβριο του 1944;

Τι συμβαίνει στις 3 Δεκέμβρη 1944; Τι γνωρίζουμε για το συλλαλητήριο στο Σύνταγμα; Και τι συμβαίνει την επομένη, στις 4 Δεκέμβρη, προς την Ομόνοια αυτή τη φορά;

Σε αυτά και μερικά ακόμα ερωτήματα απαντά ο Στάθης Καλύβας, καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, όπου κατέχει την έδρα Gladstone, την αρχαιότερη έδρα πολιτικής επιστήμης στην Βρετανία. Στην Οξφόρδη είναι επίσης εταίρος (fellow) του Κολλεγίου AllSouls.

Ο κ. Καλύβας έως το 2018 ήταν καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Yale, στην έδρα ArnoldWolfers. Στο Yale ίδρυσε και διεύθυνε το Πρόγραμμα για την Μελέτη της Τάξης, των Συγκρούσεων και της Βίας, ενώ συνδιεύθυνε το Πρόγραμμα Ελληνικών Σπουδών. Στην Οξφόρδη ίδρυσε και διευθύνει το Πρόγραμμα T. E. Lawrence για την Μελέτη των Συγκρούσεων και της Βίας.

Αποφοίτησε από το Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών το 1986 και ξεκίνησε μεταπτυχιακές σπουδές στο Πανεπιστήμιο του Σικάγου με υποτροφία του Ιδρύματος Fulbright, απ’ όπου έλαβε το διδακτορικό του δίπλωμα από το Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης το 1993. Ξεκίνησε την ακαδημαϊκή του σταδιοδρομία ως επίκουρος καθηγητής στο OhioStateUniversity, συνέχισε στο NewYorkUniversity και ακολούθως στο UniversityofChicago ως αναπληρωτής καθηγητής. Εξελέγη καθηγητής στο Yale το 2003. Υπήρξε επισκέπτης καθηγητής/ερευνητής στα πανεπιστήμια SciencesPo (Παρισιού), Οξφόρδης, Northwestern, Columbia, SãoPaulo, Lingnan (HongKong), Witten/Herdecke, JuanMarchInstitute, MaxPlanckInstitute και στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Φλωρεντίας. Είναι μέλος επιστημονικών συμβουλίων και ερευνητικών κέντρων της Ευρώπης και των Ηνωμένων Πολιτειών.

Το βασικό του ερευνητικό αντικείμενο είναι οι εμφύλιοι πόλεμοι και η πολιτική βία εν γένει. Έχει δημοσιεύσει πάνω από πενήντα ερευνητικά άρθρα και είναι συγγραφέας, μεταξύ άλλων, των παρακάτω βιβλίων: The Logic of Violence in Civil War (Cambridge University Press, 2006), The Rise of Christian Democracy in Europe (Cornell University Press, 1996) και Greece: What Everyone Should Know (Oxford University Press, 2015). Στα ελληνικά έχει δημοσιεύσει τα βιβλία Καταστροφές και Θρίαμβοι: οι 7 Κύκλοι της Σύγχρονης Ελληνικής Ιστορίας (Παπαδόπουλος 2015), Εμφύλια Πάθη: 23 Ερωτήσεις και Απαντήσεις για τον Εμφύλιο (με το Νίκο Μαραντζίδη, Μεταίχμιο 2015) και Πού Είμαστε και πού Πάμε (Μεταίχμιο 2016), καθώς και Το Ελληνικό όνειρο (Μεταίχμιο 2020).

Είναι τακτικός αρθρογράφος της εφημερίδας Καθημερινή από το 2009. Άρθρα και παρεμβάσεις έχουν δημοσιευθεί σε μεγάλα διεθνή μέσα όπως στους NewYorkTimes, FinancialTimes, ForeignAffairs, ForeignPolicy, TheAtlantic και αλλού. 

Το 2008 εξελέγη στην Αμερικανική Ακαδημία Τεχνών και Επιστημών και το 2020 στην Βρετανική Ακαδημία.

Πρόκειται για την αδιαμφισβήτητη πρωτεύουσα των βορείων προαστίων. Παλιά αρχοντικά, πολυτελή μαγαζιά και εστιατόρια, εμβληματικά ζαχαροπλαστεία όπως ο Βάρσος, πάρκα, ξενοδοχεία, το Μουσείο Γουλανδρή αλλά και το Μουσείο Δροσίνη, ο Πλάτανος, η Μπομπονιέρα και η Χλόη, η Βίλα Καζούλη. Πόσοι όμως γνωρίζουμε ότι κατά την οθωμανική περίοδο η Κηφισιά αποτέλεσε πόλο έλξης των Τούρκων της Αθήνας; 
 

Ο Γιώργος Πάλλης, αρχαιολόγος με ειδίκευση στην αρχιτεκτονική γλυπτική, στην επιγραφική και στην τοπογραφία των μεσαιωνικών χρόνων και της οθωμανικής περιόδου, «ξεναγεί» την Αγιάτη Μπενάρδου στην οθωμανική Κηφισιά. 

Ο Γιώργος Πάλλης είναι επίκουρος καθηγητής Βυζαντινής και Μεταβυζαντινής Αρχαιολογίας και Τέχνης στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Η έρευνά του επικεντρώνεται στην αρχιτεκτονική γλυπτική, στην επιγραφική και στην τοπογραφία των μεσαιωνικών χρόνων και της οθωμανικής περιόδου, με έμφαση στην Αττική, στη Στερεά Ελλάδα και στα νησιά των Κυκλάδων.

Έχει δημοσιεύσει μονογραφίες και άρθρα σε ελληνικά και ξένα επιστημονικά περιοδικά και πρακτικά συνεδρίων. Είναι γενικός γραμματέας της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας και ενεργό μέλος άλλων επιστημονικών σωματείων. Πρόσφατα κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Αμαρυσία το βιβλίο του, «Η Κηφισιά στα χρόνια της Επανάστασης: Τα πριν, τα γεγονότα, τα μετά».  

Εκεί γύρω στα μέσα του 17ου αιώνα, όταν η Οθωμανική Αυτοκρατορία απλωνόταν από τη βαθιά Ανατολή ως την Ευρώπη, ένας άντρας, ο Εβλιά Τσελεμπή, ταξίδεψε στα μήκη και στα πλάτη αυτής της αχανούς έκτασης καταγράφοντας τις εντυπώσεις του σε δέκα ογκώδεις τόμους, το Σεγιαχάτ-ναμέ.

Πώς αποφάσισε να περιηγηθεί σε ολόκληρο τον γνωστό σε εκείνον κόσμο και τι τον έκανε να καταγράψει αυτή την περιπέτεια; Ποια πορεία ακολούθησε και σε ποιες περιοχές της Ελλάδας βρέθηκε; Πότε έφτασε στην Αθήνα; Πού έμεινε και με ποιους συναναστράφηκε; Επισκέφθηκε τον Παρθενώνα; Τι εντύπωση του έκανε γενικά η πόλη μας και τι μαθαίνουμε μέσα από τα γραπτά του;

Σε αυτά και ακόμα περισσότερα ερωτήματα απαντά ο Ηλίας Κολοβός. Ο κ.Κολοβός είναι αναπληρωτής καθηγητής οθωμανικής ιστορίας στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κρήτης και διευθυντής του διεθνούς μεταπτυχιακού προγράμματος στην Οθωμανική Ιστορία του ίδιου Τμήματος. Συμμετέχει στη δράση “Islamic Legacy” της Ευρωπαϊκής Συνεργασίας για την Επιστήμη και την Τεχνολογία και σε ερευνητικό πρόγραμμα του Max Planck Institute for Geoanthropology με αντικείμενο την περιβαλλοντική ιστορία. Είναι εκλεγμένος Γραμματέας του Διοικητικού Συμβουλίου του Διεθνούς Συλλόγου Οθωμανικής Κοινωνικής και Οικονομικής Ιστορίας.

Έχει γράψει, επιμεληθεί και συνεπιμεληθεί 13 βιβλία και πλήθος άρθρων σε ελληνικές και διεθνείς δημοσιεύσεις και περιοδικά. Τα επιστημονικά του ενδιαφέροντα κινούνται μεταξύ των πεδίων της μεσογειακής οικονομικής ιστορίας, της ιστορίας των νησιωτικών κόσμων, της ιστορίας των μεθορίων, της ιστορίας της υπαίθρου και της περιβαλλοντικής ιστορίας, καθώς και των κληρονομιών στο χώρο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

«Με συνόδευαν τότε τραγούδια του γάμου και λάμψη δαδιών
από πεύκα του Πήλιου· και βάδιζα εγώ
της καλής μου το χέρι κρατώντας· πολύ
το αχολόι της γαμήλιας πομπής·
καλοτύχιζαν όλοι τη δύστυχη εκείνη κι εμέ,
που μας ένωνε ο γάμος τούς δυο,
δυο αρχοντόπαιδα, δυο από μεγάλες γενιές»

Στους στίχους 915-921 της «Άλκηστης» του Ευριπίδη, ο Άδμητος, σύζυγος της άτυχης ηρωΐδας, μοιρολογώντας την ανακαλεί τη λαμπρή γαμήλια τελετή τους και θυμάται πώς, διαμέσου μιας εορταστικής γαμήλιας πομπής, η νύφη οδηγήθηκε στο σπίτι του γαμπρού συνοδευόμενη από νυφιάτικα τραγούδια και λαμπαδηφορία.

Τι σηματοδοτούσε ο γάμος στην Αρχαία Αθήνα; Είχε κάποια ουσιαστική σημασία; Σε ποια ηλικία παντρεύονταν τα ζευγάρια;Υπήρχε στην αρχαία Αθήνα κάτι αντίστοιχο με τον δικό μας αρραβώνα; Έδιναν προίκα στις γυναίκες όταν παντρεύονταν;Τι γνωρίζουμε για το στολισμό του οίκου και της νύφης; Γινόταν γαμήλιο συμπόσιο και γαμήλιος χορός; 

Ποιος ο ρόλος της γυναίκας σε αυτά τα στάδια;Αντικατοπτρίζεται η κοινωνική θέση της μέσα στα πλαίσια του γάμου; Ήταν μια ενεργητική παρουσία στο όλο τελετουργικό ή μια παθητική αποδέκτης των όσων συνέβαιναν γύρω της;

Και τέλος, διαλύονταν οι γάμοι στην Αρχαία Αθήνα; Υπήρχαν διαζύγια όπως τα ξέρουμε σήμερα;

Η Κάτια Μαργαρίτη είναι Διδάκτωρ Κλασικής Αρχαιολογίας με σπουδές στο τμήμα Ιστορίας – Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και στο UniversityCollegeLondon. Η Διδακτορικήτης  διατριβή έχει θέμα τον θάνατο της αγάμου κόρης στην Αθήνα των κλασικών χρόνων και έχει εκδοθεί από τον εκδοτικό οίκο Archaeopress στην Αγγλία. Έχει δημοσιεύσει εκτενώς σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά. Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα εστιάζουν στην ταφική τέχνη, στις ταφές και στα ταφικά έθιμα, στη γλυπτική και στην αγγειογραφία της αρχαίας Αθήνας καθώς και στα ζώα στην αρχαία τέχνη. Το βιβλίο της για τον θάνατο και την ταφή στην κλασική Αθήνα κυκλοφόρησε το 2021 από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Θεσσαλίας. Αυτό το διάστημα συγγράφει μία μονογραφία για τον σκύλο στην αρχαία αττική τέχνη και ένα βιβλίο για τα ζώα στην αρχαία Ελλάδα μαζί με τον καθηγητή του Πανεπιστημίου της Μασαχουσέτης KennethKitchell το οποίο θα εκδοθεί από τον εκδοτικό οίκο Routledge.

Η ιστορία φτάνει σε εμάς μέσω μίας παρανόησης: Ο Ηρόδοτος μεν παραδίδει ότι ο ημεροδρόμος Φειδιππίδης διένυσε τρέχοντας την απόσταση μεταξύ Αθήνας και Σπάρτης προκειμένου να ζητήσει τη βοήθεια των Σπαρτιατών μετά την απόβαση των Περσών στο Μαραθώνα. Δεν παραδίδει, όμως, ότι μετά τη μεγάλη μάχη του 490πΧ, στην οποία ο Φειδιππίδης βεβαίως συμμετείχε έχοντας επιστρέψει τρέχοντας από τη Σπάρτη, έσπευσε να ξανατρέξει από το Μαραθώνα στην Αθήνα για να ανακοινώσει την εμβληματική νίκη. Ο Ηρόδοτος δεν παραδίδει, επίσης, ότι ο Φειδιππίδης έπεσε νεκρός από εξάντληση μετά το «νενικήκαμεν».

Η ιστορία αυτή, που αγγίζει τα όρια του μύθου, έχει φτάσει σε εμάς από μεταγενέστερες πηγές, και συνοψίζεται ως εξής: ένας άνθρωπος τρέχει 450 περίπου χιλιόμετρα, προς και από τη Σπάρτη, μάχεται κατά των Περσών, και τρέχει εκ νέου ακόμη 40 χιλιόμετρα για να ανακοινώσει τη νίκη στους Αθηναίους. Εφικτό;

Η Αγιάτη Μπενάρδου μιλά με την μαραθωνοδρόμο Αλεξάνδρα Τσεσμελή όχι για την ιστορία του Μαραθωνίου δρόμου, αλλά για τη σημερινή εμπειρία του διάσημου αυτού αγώνα.

Η Αλεξάνδρα Τσεσμελή έτρεξε τον πρώτο της μαραθώνιο στην Αθήνα το 2013. Έκτοτε έχει συμμετάσχει σε μαραθωνίους αλλά και μικρότερους αγώνες, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό σε πόλεις όπως η Νέα Υόρκη, το Σικάγο, το Παρίσι, το Βερολίνο και η Βιέννη.

Η ενασχόλησή της με το τρέξιμο ήταν και η έμπνευση για την εργασιακή αλλαγή που αποφάσισε να κάνει: άφησε την καριέρα της στο μάρκετινγκ και σπούδασε κλινική διατροφολογία, επάγγελμα το οποίο εξασκεί πλέον σε ιδιωτικό ιατρείο.

Υπάρχει μια πυκνοκατοικημένη συνοικία στην Αθήνα, χωμένη ανάμεσα στους Αμπελόκηπους, τη Νεάπολη Εξαρχείων, τα Δικαστήρια, το Πολύγωνο και το Πεδίο του Άρεως, η γειτονιά του Γκύζη.

Πώς σχετίζεται ο Νικόλαος Γύζης, ο εμβληματικός ζωγράφος της Σχολής του Μονάχου, με την περιοχή; Ποια τα σημαντικά τοπόσημά της; Γιατί το 1884 ήταν έτος τομή για την ευρύτερη περιοχή; Υπάρχουν άλλα ιστορικά γεγονότα που τη σημάδεψαν; Ή, ακόμα, ιστορικά πρόσωπα; Γιατί εμφανίζεται στη «λογοτεχνία της ήττας»;

Σε αυτά και ακόμα μερικά ερωτήματα απαντά ο ιστορικός Γιάννης Φίλανδρος. Ο κ. Φίλανδρος έκανε μεταπτυχιακές και διδακτορικές σπουδές στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο στη Φλωρεντία. Ειδικεύεται στη Νεότερη και Σύγχρονη Ιστορία. Εργάζεται στο Ίδρυμα «Κωνσταντίνος Κ. Μητσοτάκης» ως υπεύθυνος του Ιστορικού Αρχείου. Είναι επίσης Γενικός Γραμματέας της Εταιρείας Φίλων Παναγιώτη Κανελλόπουλου, υπεύθυνος του Ιστορικού Αρχείου Παναγιώτη Κανελλόπουλου και επιστημονικός σύμβουλος του Ιδρύματος Ιστορίας Ελευθερίου Βενιζέλου. Έχει δημοσιεύσει άρθρα και μελέτες, επιμελείται ιστορικές εκδόσεις ενώ οι πιο πρόσφατες εκδόσεις του αφορούν το 1821. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα είναι η πολιτική, ο φιλελευθερισμός, τα πολιτικά κόμματα, προσωπικότητες της πολιτικής και της διανόησης και η τοπική ιστορία.

Η νομισματοκοπία και η αθηναϊκή ηγεμονία ήταν άρρηκτα συνδεδεμένες. Δεν θα ήταν υπερβολή να ισχυριστούμε πως τα αργυρά νομίσματα κατέστησαν δυνατή την άνοδο της Αθήνας ως θαλάσσιας δύναμης και ως εκ τούτου ως ηγεμονίας, κυρίαρχης σε περισσότερες από 200 πόλεις. Πόσο απλά ήταν όμως τελικά τα πράγματα σε σχέση με την αθηναϊκή οικονομία; Πόσο αθώα; 

HΑγιάτη Μπενάρδου μιλά με τον Παναγιώτη Ιωσήφ για την οικονομία και το χρήμα στην αρχαία Αθήνα. Ο κ.Ιωσήφ είναι αρχαιολόγος, ιστορικός της τέχνης και νομισματολόγος με ειδίκευση στην ελληνιστική Ανατολή. Αφού ολοκλήρωσε τις εγκύκλιες σπουδές του στην αρχαιολογία, συνέχισε με μεταπτυχιακές και διδακτορικές σπουδές στο Πανεπιστήμιο της Λιέγης στο Βέλγιο κι ακολούθως βρέθηκε με υποτροφίες στη Νέα Υόρκη, την Οξφόρδη, το Πρίνστον και το Βερολίνο. Ήταν επισκέπτης καθηγητής στην École Pratique des Hautes Études (Εκόλ Πρατίκ ντε Ώτς Ετυύντ) στο Παρίσι, διετέλεσε για 16 χρόνια υποδιευθυντής της Βελγικής Αρχαιολογικής Σχολής στην Αθήνα και το 2017 εκλέχτηκε καθηγητής αρχαίας και μεσαιωνικής νομισματικής στο Πανεπιστήμιο Radboud στο Νάιμεχεν της Ολλανδίας. Από τον Ιανουάριο του 2022 είναι επιμελητής Κλασικών Αρχαιοτήτων στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης στην Αθήνα. 

Το 1874, πριν από σχεδόν 150 χρόνια, η Μεγάλη Βρετανία, το πολυτελές ξενοδοχείο διαγωνίως απέναντι από τη Βουλή των Ελλήνων επί της Πλατείας Συντάγματος, υποδέχεται τον πρώτο της πελάτη. Έκτοτε, διαγράφει μία κινηματογραφική πορεία στη ζωή της πόλης μας.

Ο Άγγελος Βλάχος «ξεναγεί» την Αγιάτη Μπενάρδου στη ζωή και στην ιστορία του ιστορικότερου ξενοδοχείου της πόλης μας.

Ο κ. Βλάχος είναι πτυχιούχος του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών με Master στη Σύγχρονη Ευρωπαϊκή Ιστορία από το University of Sussex και κάτοχος PhD του Πανεπιστημίου Αθηνών. Από τον χώρο της ακαδημαϊκής έρευνας μετακινήθηκε στη διεθνή τουριστική αγορά ως επιτελικό στέλεχος. Στη συνέχεια, εργάστηκε στο υπουργείο Τουρισμού ως εμπειρογνώμονας σε θέματα δημόσιας τουριστικής πολιτικής και ως διευθυντής στο Γραφείο ΕΟΤ Κίνας. Δραστηριοποιείται επιχειρηματικά και ερευνητικά σε θέματα τουριστικής στρατηγικής και ανάπτυξης και έχει διδάξει στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς και πλέον στο Ανοικτό Πανεπιστήμιο (ΕΑΠ). Έχει πλήθος δημοσιεύσεων σε περιοδικά και συλλογικά έργα. Έχει διατελέσει επί μακρόν μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Ταμείου Αξιοποίησης Ιδιωτικής Περιουσίας του Δημοσίου (ΤΑΙΠΕΔ). Τα τελευταία χρόνια δραστηριοποιείται στη λιμενική βιομηχανία, αρχικά ως μέλος της Διοίκησης του Οργανισμού Λιμένος Θεσσαλονίκης και πλέον των Λιμένων Καβάλας και Αλεξανδρούπολης.

Ποιες θεότητες σχετίζονταν με τον θάνατο και τον Άδη στην Αρχαία Αθήνα; Τι ήταν οι «χθόνιες θεότητες»; Ποια ήταν η σημασία της ταφής και γιατί έτρεφαν τέτοιο σεβασμό οι Αθηναίοι για τους νεκρούς τους;

Τι γνωρίζουμε για τα ταφικά έθιμα και το πένθος; Για την προετοιμασία του νεκρού; Μοιρολογούσαν, για παράδειγμα, οι Αθηναίοι της κλασικής περιόδου τους νεκρούς τους;

Η αρχαιολόγος Κάτια Μαργαρίτη απαντά σε αυτά τα ερωτήματα και δίνει συναρπαστικές πληροφορίες για την ταφική τέχνη της αρχαίας Αθήνας, για τις επιτύμβιες στήλες και για τα τόσα ανάγλυφα που έχουν βρεθεί.

Η Κάτια Μαργαρίτη είναι Διδάκτωρ Κλασικής Αρχαιολογίας με σπουδές στο τμήμα Ιστορίας - Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και στο University College London. Η διδακτορική της  διατριβή έχει θέμα τον θάνατο της αγάμου κόρης στην Αθήνα των κλασικών χρόνων και έχει εκδοθεί από τον εκδοτικό οίκο Archaeopress στην Αγγλία. Έχει δημοσιεύσει εκτενώς σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά. Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα εστιάζουν στην ταφική τέχνη, στις ταφές και στα ταφικά έθιμα, στη γλυπτική και στην αγγειογραφία της αρχαίας Αθήνας καθώς και στα ζώα στην αρχαία τέχνη. Το βιβλίο της για τον θάνατο και την ταφή στην κλασική Αθήνα κυκλοφόρησε το 2021 από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Θεσσαλίας. Αυτό το διάστημα συγγράφει μία μονογραφία για τον σκύλο στην αρχαία αττική τέχνη και ένα βιβλίο για τα ζώα στην αρχαία Ελλάδα μαζί με τον καθηγητή του Πανεπιστημίου της Μασαχουσέτης Kenneth Kitchell, το οποίο θα εκδοθεί από τον εκδοτικό οίκο Routledge.

Πώς και γιατί εγκαταστάθηκαν οι Μανιάτες στον Πειραιά; Ισχύει ότι το έθιμο της μανιάτικης βεντέτας «ευδοκιμούσε» και στα Μανιάτικα; Ποια είναι τα πιο εμβληματικά περιστατικά στην ιστορία των Μανιάτικων; Και ποια είναι τα τοπόσημα της περιοχής που πολύ σύντομα θα αποκτήσει τον δικό της σταθμό Μετρό;

Σε όλα αυτά τα ερωτήματα απαντά η Μαρία Σαμπατακάκη, ιστορικός και εισηγήτρια της έννοιας και πρακτικής της «Δημόσιας και Εφαρμοσμένης» Ιστορίας στην Ελλάδα. Είναι δημιουργός του «hιστορισταί» του γραφείου-δικτύου που εκπονεί προγράμματα αξιοποίησης της πρωτογενούς ιστορικής έρευνας με στόχο την παραγωγή προϊόντος στον επιχειρηματικό, πολιτιστικό και τουριστικό τομέα. Το «hιστορισταί» έχει συνεργαστεί με σειρά φορέων, ιδρυμάτων, πανεπιστημίων και επιχειρηματικών ομίλων προς αυτή την κατεύθυνση. Η δουλειά της αποτυπώνεται σε μια εργογραφία που περιλαμβάνει κινηματογραφικές παραγωγές, δράσεις και ψηφιακές εφαρμογές, εργαστήρια, αρθρογραφία και βιβλιογραφία.

Η κ. Σαμπατάκη συμμετέχει και στο Maniatika Dark, ένα ψηφιακό πρόγραμμα που σκοπεύει να αναδείξει πτυχές της ιστορίας της συνοικίας των Μανιάτικων κατά τα τέλη του 19ου αιώνα έως και τον μεσοπόλεμο μέσα από την αφήγηση της ζωής των ανθρώπων της συνοικίας, πώς και γιατί ήρθαν, ποιες συνήθειες μετέφεραν, τις συνθήκες εργασίας τους, τη δύσκολη ζωή τους, το πως εξελίχθηκε ο οικισμός τους.

Ο Πλάτων στους Νόμους καταδικάζει τους «παρά φύσει» έρωτες των Σπαρτιατών και των Κρητών, που επιτρέπονται από τον νόμο. Ο Κικέρωνας από την άλλη αναφέρει ότι οι Λακεδαιμόνιοι επιτρέπουν τα πάντα στον έρωτα των νέων εκτός από την ερωτική πράξη. Μιλάει για μια μέση λύση όπου οι εραστές μπορούσαν να αγκαλιάζονται και να κοιμούνται μαζί αρκεί να τους χωρίζουν οι χιτώνες τους. Ήταν έτσι άραγε τα πράγματα και στην Αρχαία Αθήνα;

Ο Κώστας Βλασόπουλος είναι πτυχιούχος του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και διδάκτωρ Αρχαίας Ιστορίας του Πανεπιστημίου του Καίμπριτζ. Εργάστηκε ως λέκτορας και αναπληρωτής καθηγητής αρχαίας ελληνικής ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Νόττιγχαμ στην Βρετανία. Είναι αναπληρωτής καθηγητής του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης, όπου διδάσκει από το 2015 Αρχαία Ιστορία. Τα ενδιαφέροντά της εντοπίζονται στην ιστορία της δουλείας, την ιστορία της παγκοσμιοποίησης και των διαπολιτισμικών σχέσεων στην αρχαιότητα, την συγκριτική ιστορία, και την ιστορία της πολιτικής σκέψης και πρακτικής.

Ξεκινώντας από τα Χαυτεία και την Ομόνοια, κανείς μπορεί να περιδιαβεί μία καλά χαραγμένη ευθεία τετραγώνων που εκατέρωθεν ορίζονται από τις οδούς Πατησίων και 3ης Σεπτεμβρίου. Μέχρι την οδό Μάρνη, που τέμνει τις δύο οδούς κάθετα, ή και ακόμα πιο κάτω, στην Ηπείρου, βρισκόμαστε σε μία περιοχή που δεν θα ήταν υπερβολή να τη χαρακτηρίσουμε ως το “μαλακό υπογάστριο” της πόλης μας: μία περιοχή που τα τελευταία χρόνια τείνουμε να αποφεύγουμε.

Ποια είναι αυτή η περιοχή και γιατί δεν την έχουμε στο χάρτη μας;

Oι Γερμανοί κατακτητές φαίνεται πως ήταν επιρρεπείς σε κραιπάλες και ακρότητες σε πόλεις όπως η Αθήνα; Είχαν εκδοθεί στρατιωτικοί κανονισμοί για τη συμπεριφορά των Γερμανών στρατιωτών στην πόλη μας;

Πώς διασκέδαζαν οι Ναζί; Γνωρίζουμε ποιοι ήταν οι χώροι ψυχαγωγίας τους; Και τι ακριβώς ήταν ο «Λευκός Κρίνος»; Γνωρίζουμε για περιπτώσεις κατάχρησης εξουσίας ή κάποια περιστατικά βίας κατά τις διασκεδάσεις των Γερμανών στην Αθήνα;

Και ποια ήταν τα βασικά χαρακτηριστικά της καθημερινότητάς των Αθηναίων πολιτών επί Κατοχής;

Σε όλα αυτά τα ερωτήματα απαντά ο ιστορικός Ιάσονας Χανδρινός.

Ο Ιάσονας Χανδρινός γεννήθηκε στην Αθήνα το 1984. Αποφοίτησε από το Τμήμα Ιστορίας-Αρχαιολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, όπου το 2015 υποστήριξε τη διδακτορική του διατριβή με θέμα την εμπειρία της γερμανικής κατοχής σε διάφορες πόλεις της Ευρώπης την περίοδο του Β΄ Παγκόσμιου πολέμου και επόπτη τον καθηγητή Χάγκεν Φλάισερ. Το 2010-2011 εργάστηκε ως επιμελητής του ενθέτου «Ιστορία του Έθνους» της εφημερίδας ΕΘΝΟΣ. Από το 2007 έως το 2017 εργάστηκε ως ειδικός συνεργάτης του Εβραϊκού Μουσείου Ελλάδος (ΕΜΕ). Από το 2016 είναι επιστημονικός συνεργάτης και επισκέπτης καθηγητής στην Έδρα Ευρωπαϊκής Ιστορίας του Πανεπιστημίου του Ρέγκενσμπουργκ, όπου εκπονεί μεταδιδακτορική έρευνα με θέμα «Έλληνες στο Γ΄ Ράιχ: Αιχμαλωσία-καταναγκαστική εργασία-εργατική μετανάστευση» ως υπότροφος του κρατικού ιδρύματος Deutsche Forschungsgemeinschaft (DFG). Έχει εκδώσει τα βιβλία Το τιμωρό χέρι του λαού. Η δράση του ΕΛΑΣ και της ΟΠΛΑ στην κατεχόμενη πρωτεύουσα 1942-1944 (Θεμέλιο, 2012), Πόλεις σε πόλεμο (1939-1945). Ευρωπαϊκά αστικά κέντρα υπό γερμανική κατοχή (Ο Μωβ Σκίουρος, 2018), Όλη Νύχτα Εδώ. Μια προφορική ιστορία της Εξέγερσης του Πολυτεχνείου (Καστανιώτης, 2019) και Συναγωνιστές. Το ΕΑΜ και οι εβραίοι της Ελλάδας (Ψηφίδες, 2020). Επίσης έχει συνεπιμεληθεί με τους Πολυμέρη Βόγλη, Φλώρα Τσίλαγα και Μενέλαο Χαραλαμπίδη τον συλλογικό τόμο Η Εποχή των Ρήξεων. Η Ελληνική Κοινωνία στη δεκαετία του 1940 (Επίκεντρο, 2012), καθώς και το βιβλίο (του οποίου τον γερμανικό τίτλο παραθέτουμε εδώ σε μετάφραση) «Ήμασταν άνθρωποι δεύτερης κατηγορίας. Η ιστορία των 1040 εκτοπισμένων Ελλήνων από την Αθήνα στη Γερμανία το καλοκαίρι του 1944» (BoD, 2022) το οποίο αποτελεί την πρώτη αυτοτελή μονογραφία με θέμα Έλληνες εκτοπισθέντες στη ναζιστική Γερμανία. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα είναι η ιστορία του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, η Κατοχή και η Αντίσταση στην Ελλάδα 1941-1944, οι πολιτικές της μνήμης και η προφορική ιστορία. Είναι παντρεμένος με την ιστορικό  Άννα Μαρία Δρουμπούκη.

Αρκεί μία σύντομη βόλτα στο Λονδίνο για να παρατηρήσει κανείς τις στρογγυλές μπλε πλάκες που κοσμούν κάποια κτίρια. Μία πρωτοβουλία που ξεκίνησε το 1866, οι διάσημες μπλε πλάκες του Λονδίνου συνδέουν τους ανθρώπους του παρελθόντος με τα κτίρια του παρόντος. Σε όλη τη βρετανική πρωτεύουσα πάνω από 950 πλακέτες σε κτίρια ταπεινά αλλά και μεγαλειώδη τιμούν τους αξιόλογους άνδρες και γυναίκες που έζησαν ή εργάστηκαν σε αυτά.

Πού θα βρίσκονταν οι αντίστοιχες μπλε πλάκες στην Αθήνα; Σε ποια κτίρια και ποιους ανθρώπους θα τιμούσαν;

Μία συνομιλία με την ηθοποιό Αμαλία Καβάλη, η οποία χαρτογραφεί τα σπίτια των καλλιτεχνών στην Αθήνα (Instagram: @x.art.es).

Ποια είναι τα τεκμήρια και οι πηγές για τη Βυζαντινή Αθήνα, και ειδικότερα για τη Βυζαντινή Αγορά; Ισχύει ότι οι πηγές δίνουν μία όψη «ελιτ» για την πόλη; Ποια είναι τα εμβληματικότερα γεγονότα στη ζωή της πόλης εκείνη την περίοδο και πώς έμοιαζε η γειτονιά της Αρχαίας Αγοράς της Αθήνας τότε; Ποιοι την κατοικούσαν, πώς ήταν τα σπίτια τους, πώς βιοπορίζονταν και ποιούς θεούς λάτρευαν; Και τελικά, γιατί γνωρίζουμε τόσο λίγα για τη Βυζαντινή Αγορά της πόλης μας;

Σε αυτά και ακόμα περισσότερα ερωτήματα απαντά η Φωτεινή Κονδύλη, αναπληρώτρια καθηγήτρια Βυζαντινής αρχαιολογίας στο πανεπιστήμιο της Βιρτζίνια, η οποία τα τελευταία χρόνια συνεργάζεται με την Αμερικάνικη Αρχαιολογική Σχολή και τις ανασκαφές της Αρχαίας Αγοράς με σκοπό να να μελετήσει σε βάθος τα αρχεία των παλαιών ανασκαφών, να ανασυνθέσει τα κομμάτια ενός Βυζαντινού αστικού παζλ και να πει νέες ιστορίες για τους ανθρώπους που έζησαν στην Αγορά κατα τη Βυζαντινή εποχή.

Πού βρισκόταν ακριβώς το Βρυσάκι και πώς ήταν η ζωή στην περιοχή εκείνη στις αρχές του 1900, μετά την Απελευθέρωση; Πόσοι ήταν οι κάτοικοι της περιοχής και τι άνθρωποι ήταν; Γνωρίζουμε τα βασικά τοπόσημα του Βρυσακίου; Και, τι συνέβη το 1931, όταν αποφασίστηκε να κατεδαφιστεί;

Η Συλβί Ντυμόν είναι αρχαιολόγος με σπουδές στο Laval University του Κεμπέκ. Ξεκίνησε να εργάζεται στη Στοά της Αρχαίας Αγοράς των Αθηνών το 1991. Σήμερα, η Συλβί Ντυμόν είναι Γραμματέας της Ανασκαφής στην Αγορά της Αθήνας. Το βιβλίο της, «Βρυσάκι - Η εξαφάνιση μιας συνοικίας για την ανακάλυψη της Αρχαίας Αγορά» κυκλοφόρησε το 2020 από τις εκδόσεις της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών της Αθήνας.

Με τον όριο παλίμψηστο, περιγράφουμε κείμενα σε περγαμηνές και παπύρους, τα οποία απαλείφθηκαν ώστε να αντικατασταθούν από νέο κείμενο. Ένας έμμεσος λόγος κρυμμένος πίσως από έναν άμεσο λόγο. Τι συμβαίνει όμως όταν το κείμενο που ξαναγράφεται είναι τα ίδια τα μνημεία της πόλης μας;

Σε αυτό το podcast η Αγιάτη Μπενάρδου μαζί με τον αρχαιολόγο και σύμβουλο διαχείρισης πολιτιστικής κληρονομιάς, Στέλιο Λεκάκη, επιχειρούν να "φωτίσουν" όλες εκείνες τις ιστορίες που κρύβει ο Ιλισός.

Κάτω ή δίπλα από τις περισσότερες εκκλησίες, όχι μόνο της Αθήνας, βρίσκονται τα ερείπια ενός αρχαίου ναού, ενός ιερού, ή ενός ηρώου. Πότε καταστράφηκαν οι αρχαίοι ναοί της Αθήνας για να γίνουν εκκλησίες, από ποιούς και γιατί;

Η Αγιάτη Μπενάρδου συνομιλεί με τον Γιάννη Θεοχάρη για τους αρχαίους ναούς της Αθήνας οι οποίοι μετατράπηκαν σε εκκλησίες.

Ο Γιάννης Θεοχάρης έχει ολοκληρώσει σπουδές - πτυχίο, μεταπτυχιακό και διδακτορική διατριβή - στην Αρχαιολογία στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, αποκτώντας ειδίκευση στη Βυζαντινή Αρχαιολογία. Τα επιστημονικά του ενδιαφέροντα είναι αρχαιογνωστικά και περιλαμβάνουν πτυχές της βυζαντινής εποχής, όπως το ερώτημα της μετάβασης από την Αρχαιότητα στον Μεσαίωνα, την ιστορία της βυζαντινής γλυπτικής, τοπογραφικά ζητήματα της Αθήνας, της θεσσαλονίκης και άλλων περιοχών, εικονογραφικά και επιγραφικά ζητήματα. . Υπήρξε ερευνητής-υπότροφος στην Ιταλία, την Τουρκία και τις ΗΠΑ. Από το 2005 υπηρετεί στο υπουργείο Πολιτισμού. Είναι αντιπρόεδρος του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων. Σύντομα θα κυκλοφορήσει και το βιβλίο του από τις εκδόσεις Καρδαμίτσα με τίτλο: «Η Αθήνα μετά το τέλος του αρχαίου κόσμου. Αρχιτεκτονική γλυπτική 8ος-11ος αι.» Σήμερα εργάζεται ως αρχαιολόγος στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο.

Τα τελευταία χρόνια η Κυψέλη έχει ξαναγίνει πόλος έλξης: οι πλατείες της είναι και πάλι γεματές ζωή, τα ενοίκια καλπάζουν, μικρές επιχειρήσεις τολμούν να ανοίξουν εκεί που μέχρι πριν λίγα χρόνια η εικόνα ήταν αυτή της εγκατάλειψης. Πώς ήταν η Κυψέλη τις περασμένες δεκαετίες; Και πώς τη βλέπει σήμερα ένα κορίτσι που κάποτε μεγάλωσε εκεί;

Τον γνώρισα πριν από ακριβώς 20 χρόνια, το 2002, σε ένα αρχαιολογικό συνέδριο στην Οξφόρδη, με θέμα Excavating Classical Culture. Ο Αλέξανδρος Μαζαράκης-Αινιάν, διδάσκων τότε στο Τμήμα Ιστορίας του Ιονίου Πανεπιστημίου, διηύθυνε την ανασκαφή στη Σκάλα Ωρωπού, ένα παραθαλάσσιο χωριό της βορειοανατολικής Αττικής. Η εισήγησή του για τα ευρήματα της ανασκαφής αυτής είχε τη δομή και το σασπένς αστυνομικού μυθιστορήματος. Τι είχε φέρει πραγματικά στο φως η σκαπάνη στον Ωρωπό; Και τι μαρτυρούσαν τα ευρήματα για την ιστορία της περιοχής;

Αν ρωτήσουμε έναν Αθηναίο να μας πει το όνομα ενός Αθηναίου της κλασικής εποχής ή να αναφέρει ένα κτίριο της εποχής του Περικλή, θα παίρναμε αρκετές σωστές απαντήσεις. Αν η ερώτηση αφορούσε ένα κτίριο της ρωμαϊκής εποχής, όλο και κάποιος θα σκεφτόταν την Πύλη του Αδριανού, τη Ρωμαϊκή Αγορά ή και το Μνημείο του Φιλοπάππου. Αντίθετα, αν οι ερωτήσεις αφορούσαν την ελληνιστική Αθήνα, μόνο κάποιος απόφοιτος Φιλοσοφικής Σχολής (και αν) ίσως σκεφτόταν το θέατρο του Διονύσου (έργο του Λυκούργου), τη Στοά του Αττάλου ή τον Μένανδρο, τον Ζήνωνα και τον Καρνεάδη (που είναι δρόμοι της Αθήνας). Πού οφείλεται αυτό;

O Άγγελος Χανιώτης σπούδασε Ιστορία και Αρχαιολογία στα Πανεπιστήμια Αθηνών και Χαϊδελβέργης, όπου και ολοκλήρωσε το διδακτορικό και την υφηγεσία του στην Αρχαία Ιστορία. Διετέλεσε Καθηγητής Αρχαίας Ιστορίας στα Πανεπιστήμια της Νέας Υόρκης και της Χαϊδελβέργης, όπου χρημάτισε και Αντιπρύτανης. Διετέλεσε επίσης Εταίρος του All Souls College της Οξφόρδης. Από το 2010 κατέχει την έδρα Αρχαίας Ιστορίας και Κλασικών Σπουδών στο Institute of Advanced Studies του Πανεπιστημίου Princeton.

Το συγγραφικό του έργο περιλαμβάνει πλήθος επιστημονικών άρθρων, επιμελειών και μονογραφιών σχετικά με ζητήματα επιγραφικής, της ιστορίας του πολιτισμού, της κοινωνίας και της οικονομίας του ελληνιστικού κόσμου και των ανατολικών επαρχιών της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Εδώ και χρόνια είναι συνεργάτης των ανασκαφών του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης στην αρχαία πόλη της Αφροδισιάδας στη Μικρά Ασία, όπου μελετάει το επιγραφικό υλικό και έχει συγγράψει πλείστα σχετικά άρθρα. Έχει συμμετάσχει σε ανασκαφές στο Καλαπόδι Φθιώτιδας και την Κρήτη (Αρχάνες, Ιδαίο Άντρο, Ζώμινθος). Από το 1998 είναι εκδότης του Supplementum Epigraphicum Graecum. Έχει τιμηθεί με πλήθος βραβείων στην Ελλάδα και το εξωτερικό και είναι Αντεπιστέλλον Μέλος της Ακαδημίας Αθηνών.

Η Δημοκρατία γεννήθηκε στην Αθήνα περί τα τέλη του 6ου πΧ αιώνα και διατηρήθηκε ακμαία ως το 322 πΧ με την έλευση των Μακεδόνων. Δημοκρατία σημαίνει κυριαρχία (κράτος) του συντεταγμένου λαού (δήμος) και αποτελεί το πολίτευμα των πολιτευμάτων και τη μεγαλύτερη περηφάνεια της πόλης μας κατά την αρχαιότητα.

Ο σημαντικότερος ΄Ελληνας ιστορικός, o Θουκυδίδηw, γράφει στο 2.65: «ἐγίγνετό τε λόγῳ μὲν δημοκρατία, ἔργῳ δὲ ὑπὸ τοῦ πρώτου ἀνδρὸς ἀρχή». Δηλαδή, κατά τη μετάφραση Σκουτερόπουλου για τις εκδόσεις Πόλις, «Το πολίτευμα λεγόταν μεν Δημοκρατία, στην πραγματικότητα όμως διαμορφωνόταν σε διακυβέρνηση από τον πρώτο πολίτη». Είχε δίκιο ο Θουκυδίδης;

Ποιος ο ρόλος του Σόλωνα και των μετέπειτα μεταρρυθμίσεων του Κλεισθένη; Τι ήταν το κληρωτήριο και τι γνωρίζουμε να μας πεις για τον εξοστρακισμό;Για τους δημαγωγούς και τους ρήτορες;

Θα ήταν υπερβολή να ισχυριστεί κανείς ότι η Δημοκρατία βασίστηκε σε μεγάλο βαθμό στους δούλους; Και τελικά, η αθηναϊκή δημοκρατία, ήταν ένα πολίτευμα που ενσωμάτωνε τους ξένους;

Πλήθος από αγγεία και γλυπτά της Αρχαίας Αθήνας αναπαριστούν τον αγαπημένο φίλο του ανθρώπου: το σκύλο. Μία αττική ερυθρόμορφη χους των μέσων του 5ου πΧ αιώνα απεικονίζει ένα σκυλάκι μαλτέζ κάτω από ένα κρεμασμένο τσαμπί σταφύλια. Μία ανάγλυφη βάση ενός αγάλματος Κούρου από το 510-500 π.Χ. από το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο απεικονίζει τη μονομαχία ενός σκύλου και μιας γάτας. Πέρα από την Τέχνη, όμως, η ανασκαφές σε περιοχές της Αττικής μαρτυρούν πώς από την Πρώιμη Εποχή του Χαλκού οι κάτοικοι του Κορωπίου επιδίδονταν σε κυνοφαγία. Ο ζωοαρχαιολόγος Άγγελος Χατζηκουμής μιλάει στην Αγιάτη Μπενάρδου για τη ζωοφιλία και τις σχέσεις των Αρχαίων Αθηναίων με τα ζώα.

Μπορούμε να ανακαλύψουμε την εξέλιξη της πόλης μέσα από τις ταινίες του παλιού ελληνικού κινηματογράφου που γυρίστηκαν με φόντο την Αθήνα; Πώς το αστικό σκηνικό γίνεται «συμπρωταγωνιστής» των ηρώων στις περιπέτειές τους; Ποιοι δρόμοι έχουν υπάρξει φυσικό σκηνικό για τα γυρίσματα και ποια σπίτια άνοιξαν τις πόρτες τους για να υποδεχτούν κινηματογραφικά συνεργεία; Υπάρχουν χώροι που κατέγραψε η κάμερα και παρά το πέρασμα των χρόνων στέκουν ακόμα στα ίδια σημεία;

Η Αγιάτη Μπενάρδου και ο δημιουργός και αρχισυντάκτης του κινηματογραφικού οδηγού cinemanews.gr Θανάσης Γεντίμης «επιστρέφουν» σε αυτά τα μέρη επιχειρώντας να διηγηθούν την ιστορία της πόλης μέσα από τον κινηματογράφο.

Aπό την εσώκλειστη καταπιεσμένη Μάρθα Βούρτση στα «Κίτρινα Γάντια», την Κατερίνα Γώγου στο «Η δε γυνή να φοβήται τον άνδρα», η οποία υπομένει τον ενοχλητικό αδερφό της κυρίας Κοκοβίκου, μέχρι τη Μάρθα Καραγιάννη στο «Μια Κυρία στα Μπουζούκια», η οποία πραγματοποιεί το διακαή της πόθο να γίνει η κυρία στη θέση της κυρίας της, οι υπηρέτριες της αθηναϊκής αστικής τάξης δεν υπηρέτησαν μόνο τα εύπορα σπίτια, αλλά και ένα σωρό κοινωνικά στερεότυπα.

Η κοινή αντίληψη, ίσως λόγω του κινηματογράφου, είναι ότι οι οικιακές βοηθοί εμφανίζονται στην Αθήνα τη δεκαετία του ’50. Η αλήθεια όμως είναι ότι το φαινόμενο ξεκινάει από το τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα, όταν συντελείται η αστικοποίηση της πρωτεύουσας και ένας μεγάλος αριθμός οικιακών εργατριών συγκεντρώνεται στα αστικά κέντρα.

Υπάρχει νομοθετικό πλαίσιο για τις οικιακές βοηθούς εκείνη την εποχή και τις επόμενες δεκαετίες; Από πού έρχονταν αυτές οι κοπέλες στην πόλη μας; Πόσο ακριβές είναι σε μερικές περιπτώσεις να μιλάμε για άτυπη υιοθεσία; Οι ψυχοκόρες τι ήταν και ποια ήταν η καθημερινότητά τους; Τι γνωρίζουμε για τα «δωμάτια υπηρεσίας» και πώς αποτυπώνεται στα σπίτια η παρουσία τους;

Ο Απόστολος Παύλος φτάνει στην Αθήνα από τη Βέροια. Τι τον προσείλκυσε στην Αθήνα και ποια ήταν η εντύπωσή του από την πόλη; Πώς τον υποδέχτηκαν οι Αθηναίοι; Και τι γνωρίζουμε για τα «ξένα δαιμόνια», το βωμό του Αγνώστου Θεού και τη διδασκαλία στον Άρειο Πάγο;  

Ο αρχαιολόγος με ειδίκευση στην ρωμαϊκή αρχαιολογία, Σωκράτης Κουρσούμης, εξηγεί στην Αγιάτη Μπενάρδου την απήχηση της διδασκαλίας του Παύλου στην Αθήνα και την  κληρονομιά που άφησε στους Αθηναίους.

Στους Αχαρνείς του Αριστοφάνη εντοπίζουμε μία αναφορά στη δήθεν λαχανοπώλισσα μητέρα του Ευριπίδη όταν ο Δικαιόπολις εκφράζειτην επιθυμία να προμηθευτεί από τον Ευριπίδη άγρια  λάχανα. Οι δε Εκκλησιάζουσες κλείνουν με ένα τρομερό φαγοπότι, στο οποίο προσφέρονται λαχταριστές πολυτελείς τροφές, τις οποίες ο Αριστοφάνης περιγράφει με μία μόνο λέξη, η οποία καταλαμβάνει επτά ολόκληρους στίχους.
 

Πώς διατρέφονταν οι αρχαίοι Αθηναίοι; Τι έτρωγαν και τι έπιναν, και πόσο διέφεραν αυτά από τις σημερινές μας συνήθειες; Ισχύει ότι το αρχαιοελληνικό τραπέζι δεν θύμιζε καθόλου το σημερινό; Ότι πρώτες ύλες όπως οι ντομάτες, οι πατάτες, το ρύζι, το καλαμπόκι, οι μελιτζάνες δεν υπήρχαν; Το ψωμί των αρχαίων Αθηναίων ήταν σαν το δικό μας; Και πόσο πολύ έτρωγαν όσπρια;

Σε αυτά και ακόμα περισσότερα ερωτήματα απαντά η αρχαιολόγος της Εφορείας Παλαιοανθρωπολογίας και Σπηλαιολογίας Αναστασία Παπαθανασίου.

Γεννημένος στα βόρεια της Γερμανίας πριν από ακριβώς 200 χρόνια, το 1822, ο Ερρίκος Σλήμαν έμελλε να αποτελέσει έναν από τους εμβληματικότερους αρχαιολόγους και ανασκαφείς στην ιστορία της μεσογειακής αρχαιολογίας: η σκαπάνη του έφερε στο φως την Τροία και τις Μυκήνες.

Κοσμοπολίτης, πολυταξιδεμένος, πολύγλωσσος, έζησε στη Ρωσία και πολιτογραφήθηκε Αμερικανός προτού επιλέξει το μόνιμο τόπο διαμονής του: την Αθήνα.

Η ανακάλυψη της Τροίας κατά τα έτη 1870-1873, και του διάσημου Θησαυρού του Πριάμου έμελλε να είναι η ανασκαφή για την οποία θα περηφανευόταν περισσότερο. Λίγα χρόνια αργότερα, ο Σλήμαν ανακαλύπτει τις Μυκήνες.

Μόλις 3 μήνες μετά το διαζύγιό του με την πρώτη του σύζυγο, παντρεύεται τη Σοφία Εγκαστρωμένου: Εκείνος ήταν 47 ετών, και εκείνη 17.

H  ιστορικός Ελευθερία Δαλέζιου, που επιμελήθηκε μαζί με την Ναταλία Βογκέικωφ-Brogan την ψηφιακή έκθεση της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών αφιερωμένη στον Ερρίκο Σλήμαν μας βοηθά να εισχωρήσουμε μέσα στο συναρπαστικό του σύμπαν.

Στις 29 Αυγούστου του 1989, η συγκυβέρνηση Νέας Δημοκρατίας, Συνασπισμού, ΔΗΑΝΑ και Εμπιστοσύνης υπό την πρωθυπουργία Τζαννή Τζαννετάκη καίει στις υψικαμίνους της Χαλυβουργικής στον Ασπρόπυργο πάνω από 17 εκατομμύρια φακέλους πολιτικών φρονημάτων, σε μία επικοινωνιακή επίδειξη εθνικής συμφιλίωσης. 

40 χρόνια μετά τη λήξη του Εμφυλίου και μόλις 14 χρόνια μετά το τέλος της Χούντας, η συγκυβέρνηση καταστρέφει ολοσχερώς πολύτιμο αρχειακό υλικό.

Η Αγιάτη Μπενάρδου συζητά με τον ιστορικό και συγγραφέα του βιβλίου «Το ανεπιθύμητο παρελθόν- Οι φάκελοι κοινωνικών φρονημάτων στον 20ο αιώνα και η καταστροφή τους», Βαγγέλη Καραμανωλάκη, γι αυτό το ασύλληπτο σφάλμα.

H ιστορία των συναισθημάτων, της αξιακής και πολιτισμικής συγκρότησης των Αθηναίων κατά το λεγόμενο fin de siècle. Πώς προκύπτουν τα γυναικεία πρότυπα της εποχής στην πόλης μας από τις επιστολές; Ποιο ήταν το πρότυπο της μητέρας, της συζύγου, της κόρης, της οικοδέσποινας και πόσο διαφέρουν τα ανδρικά πρότυπα;
 

Πώς εκφράζεται η ερωτική επιθυμία και πώς μετασχηματίζεται η έκφραση αυτή καθώς περνούν τα χρόνια; Διαφέρει η έκφραση ερωτικού πόθου εντός και εκτός γάμου;

Η ηθοποιός Νάνσυ Μπούκλη διαβάζει τις επιστολές των αρχών του 20ου αιώνα που ακούγονται στο podcast.

To Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο είναι γεμάτο ιστορίες γυναικών, τόσο μέσα από τα εκθέματά του, όπως η επιτύμβια στήλη της Ηγησούς ή η στήλη της Διοτίμας, όσο και μέσα από τις γυναίκες που το καθόρισαν με το έργο τους, όπως η Ελένη Τοσίτσα, η Σοφία Σλήμαν και η Σέμνη Καρούζου. 

Η Διευθύντρια του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, Δρ. Άννα Καραπαναγιώτου, ξεναγεί την Αγιάτη Μπενάρδου στις αίθουσες του μεγαλύτερου μουσείου της χώρας και της αφηγείται μερικές από τις πιο συναρπαστικές ιστορίες τους.

Ο Ιούλιος του 1974 είναι μήνας ραγδαίων εξελίξεων εντός και εκτός Ελλάδας. Το σχεδιασμένο από τη Χούντα πραξικόπημα στην Κύπρο στις 15 του μήνα δίνει το έναυσμα για ένα ντόμινο που θα οδηγήσει στην πτώση των Συνταγματαρχών και στην εγκαθίδρυση της Δημοκρατίας υπό την πρωθυπουργία του Κωνσταντίνου Καραμανλή εννέα ημέρες αργότερα. Στο Σύνταγμα συγκεντρώνονται εκατοντάδες χιλιάδων κόσμου που πανηγυρίζουν για την πτώση της Χούντας, ενώ πλήθος κινείται με αναστάσιμες λαμπάδες προς το αεροδρόμιο του Ελληνικού. Τα ξημερώματα της 25ης Ιουλίου, με φόντο την τραγωδία της Κύπρου, ο Καραμανλής ορκίζεται πρωθυπουργός και ξεκινά επίσημα η ιστορική περίοδος που είναι γνωστή με τον όρο Μεταπολίτευση.
 

Ο Αντώνης Κλάψης είναι Επίκουρος Καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου. Είναι μέλος της Επιστημονικής Επιτροπής του Ιδρύματος της Βουλής των Ελλήνων για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία. Επίσης, είναι μέλος του Επιστημονικού Συμβουλίου του Wilfried Martens Centre for European Studies με έδρα τις Βρυξέλλες. Είναι συγγραφέας δέκα βιβλίων, έχει επιμεληθεί πέντε συλλογικούς τόμους, ενώ δεκάδες άρθρα του έχουν δημοσιευτεί σε επιστημονικά περιοδικά, σε πρακτικά συνεδρίων και σε συλλογικά έργα στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Τον Νοέμβριο του 2021 κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Μεταίχμιο το βιβλίο του με τίτλο 1974: Μεταπολίτευση.

Αχαρνική, Διοχάρους, Διόμειαι, Ηρίαι, Θρακίαι, Θριάσιαι ή Δίπυλον, Ιππάδες, Κεραμεικαί, Μελιτίδες, Πειραϊκαί, Πύλη του Αδριανού. Οι πύλες των Αρχαίων Αθηνών. Οι πύλες του θεμιστόκλειου τείχους προς την Πόλη της Αθήνας.

Ποια η λειτουργία των αρχαίων τειχών; Ποια η χάραξή τους; Ποια η θέση τους στη ζωή της αρχαίας, αλλά και της σύγχρονης πόλης;

Νεκροί που τάφηκαν κακήν κακώς, πρόχειρα, εξευτελιστικά, ταπεινωτικά, ατιμωτικά. Ανεπιθύμητοι νεκροί. Νεκροί απειλητικοί για την ευνομία της πόλης. Άνθρωποι στα αζήτητα, άκλαυτοι, ενίοτε μολυσματικοί. Άνθρωποι σαν του Δεσμώτες του Φαλήρου, που βρέθηκαν στον ευρύτερο χώρο του ΚΠΙΣΝ, ή νεκροί σε πηγάδια στην Αρχαία Αγορά. Το σημερινό επεισόδιο της σειράς Ιστορία μιας πόλης θίγει όψη της αρχαίας Αθήνας που δεν συζητάμε συχνά.

Εκατό ακριβώς χρόνια πριν, οι πρόσφυγες του 1922 φτάνουν από τη Μικρά Ασία στην Αθήνα. Άνθρωποι τραυματισμένοι, ξεριζωμένοι, κουβαλούν μαζί τους ιστορίες, ελπίδες, ήθη, έθιμα και παραδόσεις. Πόσο έτοιμη είναι η Αθήνα να τους υποδεχτεί και να τους ενσωματώσει; Πόσο απλή ήταν η στεγαστική τους αποκατάσταση; Είναι αλήθεια πως η Αθήνα όπως την γνωρίζουμε σήμερα, δεν θα ήταν η ίδια αν τα πράγματα είχαν έρθει αλλιώς;

Η ιστορία γράφεται κυρίως από τους ισχυρούς, τους νικητές και τους προνομιούχους; Είναι αυτός ο λόγος που ενώ η καθημερινότητα αλλά και τα επιτεύγματα των Αθηναίων της κλασικής περιόδου, για τα οποία περηφανευόμαστε μέχρι και σήμερα, στηρίζονταν τόσο πολύ στους δούλους, εν πολλοίς ο ρόλος τους έχει στο παρελθόν υποτιμηθεί; Πώς γινόταν κανείς δούλος στην Κλασική Αθήνα; Υπήρχαν άντρες και γυναίκες δούλοι; Και πώς αποκτούσε κανείς δούλους; Τι γνωρίζουμε για το δουλεμπόριο στην Κλασική Αθήνα; Και τι γνωρίζουμε για την καθημερινότητά τους; 
 

Στα ερωτήματα απαντά ο αναπληρωτής καθηγητής Αρχαίας Ιστορίας στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου της Κρήτης Κώστας Βλασόπουλος. Τα ενδιαφέροντά του εντοπίζονται στην ιστορία της δουλείας, την ιστορία της παγκοσμιοποίησης και των διαπολιτισμικών σχέσεων στην αρχαιότητα, την συγκριτική ιστορία, και την ιστορία της πολιτικής σκέψης και πρακτικής. Έχει επίσης συγγράψει, μαζί με την Ευτυχία Μπαθρέλλου, ερευνήτρια στο Κέντρο Κλασικών Σπουδών του Πανεπιστημίου της Λισσαβόνας, το βιβλίο Η Ζωή μου όλη, Καθημερινές ιστορίες δούλων στην αρχαιότητα -που κυκλοφορεί από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης. 

Αυτό το επεισόδιο της σειράς "Ιστορία Μίας Πόλης" αγγίζει μία ευαίσθητη χορδή στην ιστορία της Αθήνας, τη δικτατορία. 

Κατά την επταετία το αθηναϊκό αστικό τοπίο διαρκώς εξελίσσεται. Ο δημόσιος χώρος είναι ασφαλώς εξαιρετικά περιορισμένος, γεγονός που οδηγεί αφ’ ενός σε κοινωνικά ξεσπάσματα αφορμή των οποίων αποτελούν εμβληματικές ιστορικές συγκυρίες όπως, για παράδειγμα, η κηδεία του Γεωργίου Παπανδρέου και μετέπειτα η κηδεία του Γιώργου Σεφέρη, αφ’ ετέρου σε μία αναμενόμενη πλην όμως ενδιαφέρουσα μετακίνηση του πεδίου διαλόγου: η έκφραση και ανταλλαγή απόψεων μεταφέρεται σε χώρους εντός και εκτός εισαγωγικών υπόγειους και αόρατους. 

Μετά το 1970 η πόλη μας μετατρέπεται σε ένα πεδίο διαρκούς αντιπαράθεσης με συνεχείς συγκεντρώσεις και διαδηλώσεις. Πλατείες και λεωφόροι γίνονται έδαφος ανοιχτών συγκρούσεων.

Παράλληλα, η Αθήνα αλλάζει πρόσωπο. Ήδη από τη δεκαετία του 1960 ανεγείρονται μερικά από τα γνωστότερα κτήριά της. Τα ύψη όμως εκτινάσσονται στη διάρκεια της δικτατορίας. Η πόλη μας βρίσκεται ταυτοχρόνως σε τέλμα και σε μετάβαση. 

Είναι η βυζαντινή και η μεσαιωνική περίοδος της πόλης μας ένα και το αυτό; Πότε χρονολογούνται; Μιλάμε, πράγματι, για 11 ολόκληρους αιώνες;Ισχύει ότι κατά τον 6ο-7ο αιώνα ο Παρθενώνας, το Ερέχθειο και το Θησείο μετατράπηκαν σε εκκλησίες; Και τι είδους τέχνη υπήρχε τότε στην πόλη; ΟεπίκουροςκαθηγητήςΒυζαντινήςκαιΜεταβυζαντινήςΑρχαιολογίαςκαιΤέχνηςστοΤμήμαΙστορίας και Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου ΑθηνώνΓιώργοςΠάλλης μάς δίνει μια μια γεύση της Αθήνας εκείνης της περιόδου και μαςπροτείνει ορισμένες βόλτες που μπορούμε να κάνουμε στην πόλη σήμερα για να την συνανντήσουμε.

Τον Σεπτέμβριο του 1943 το Στρατόπεδο Χαϊδαρίου περνά στα χέρια των Γερμανών, και συγκεκριμένα στην SD, την υπηρεσία ασφαλείας των SS. Για ένα χρόνο λειτουργεί ως το κύριο πεδίο εφαρμογής κατασταλτικών μέτρων και αντιποίνων. Κατά τη διάρκεια της ζωής του, το Στρατόπεδο Χαϊδαρίου αποτελεί χώρο εγκλεισμού, βασανιστηρίων, εκτοπισμού και εξόντωσης χιλιάδων Ελλήνων, Χριστιανών και Εβραίων, από την Αθήνα και την περιφέρεια. Ανάμεσά τους συγκαταλέγονται γνωστά ιστορικά πρόσωπα όπως ο αντιστασιακός συνδικαλιστής Ναπολέων Σουκατζίδης, γνωστός από την ταινία του Παντελή Βούλγαρη «Το Τελευταίο Σημείωμα», και η Λέλα Καραγιάννη. Η ιστορία του Χαϊδαρίου κατά την Κατοχή συνδέεται άρρηκτα με την ιστορία της Αττικής εκείνη την περίοδο, καθώς με τη συνθηκολόγηση των Ιταλών το Σεπτέμβριο του 1943, οι Γερμανοί μετέφεραν εκεί τους Ακροναυπλιώτες της Λάρισας οι οποίοι εκτελέστηκαν την Πρωτομαγιά του 1944 στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής.

Παρά το γεγονός ότι το Χαϊδάρι βρίσκεται μόλις εννέα χιλιόμετρα δυτικά του κέντρου της Αθήνας, η ιστορία του παραμένει άγνωστη στο ευρύ κοινό αλλά και σε εμάς τους κατοίκους της πόλης. 

Στην καθομιλουμένη, ως «γιουσουρούμ» περιγράφουμε αντικείμενα παλιά, μεταχειρισμένα, άνευ σημαντικής αξίας. Ενίοτε, επίσης, χρησιμοποιούμε τη λέξη αναφερόμενοι σε παλιατζίδικα ή υπαίθριες αγορές. Πόσοι πραγματικά γνωρίζουμε πως Γιουσουρούμ ήταν το επώνυμο ενός πολύτεκνου Εβραίου παλαιοπώλη, που λίγο μετά την Επανάσταση ξεκίνησε με ένα κατάστημα ρούχων στη γωνία Καραϊσκάκη και Ερμού; Και πόσοι άραγε γνωρίζουμε πως αυτές τις ημέρες του χρόνου οι Εβραίοι της πόλης μας γιορτάζουν το Χανουκά;

Στο podcast ακούγεται το παραδοσιακό σεφαραδίτικο τραγούδι «Adio Kerida» που ερμηνεύει η Yasmin Levy.

Η επέτειος των 200 χρόνων από την Επανάσταση έχει φέρει το 1821 στο προσκήνιο, λίγος όμως λόγος γίνεται για την Αθήνα πριν από τότε. Ποια είναι η εικόνα της πόλης μας κατά την Οθωμανική περίοδο; Είναι μικρή; Είναι μεγάλη; Ερειπωμένη ή πολύβουη;
                           
Ο Παρθενώνας στεγάζει ένα τζαμί, το Ερέχθειο χαρέμι, ο λόφος της Ακρόπολης αποτελεί τη γειτονιά των κατακτητών, ενω η ζωή εντός των τειχών διαφέρει πολύ από τη ζωή εκτός. Πλούσιοι Τούρκοι, Αρβανίτες, χαμάμ, Εβραίοι, παζάρια, συνθέτουν το μωσαϊκό μιας Αθήνας που διανύει μία ιδιαίτερη περίοδο στη μακρά ιστορία της. Ο οθωμανολόγος Δημήτρης Λούπης μας εξηγεί γιατί ο όρος «τουρκοκρατία» δεν είναι ακριβής, και μας ξεναγεί στην οθωμανική ιστορία της πόλης.