Κάθε γωνία μια ιστορία, με την Ελένη Λετώνη

Τον περιμέναμε και πώς τον περιμέναμε τον διάδοχο του ελληνικού θρόνου. Εκεί που απέτυχαν παταγωδώς ο Όθωνας και η Αμαλία, Γεώργιος και Όλγα πέτυχαν και με το παραπάνω. Ο πολυπόθητος Διάδοχος ήρθε μόλις εννέα μήνες μετά τον γάμο τους και ακολούθησαν ακόμα τέσσερις γιοι και δύο κόρες. Ο μικρούλης έλαβε το όνομα «Κωνσταντίνος» και η μοίρα του θα συνδεόταν άμεσα με το όνομά του. Το όνειρο του βασιλιά – στρατηλάτη που παίρνει πίσω την Κωνσταντινούπολη βρήκε στο πρόσωπο του Κωνσταντίνου τον απόλυτο εκφραστή του. Και κάπως έτσι γεννήθηκε ο Κωνσταντίνος ο Δωδέκατος, ο διάδοχος του Κωνσταντίνου Ενδέκατου Παλαιολόγου. Μόνο που κάποια όνειρα μετατρέπονται σε εφιάλτες.

Η βασίλισσα Όλγα, η Ρωσίδα Μεγάλη Δούκισσα που παντρεύτηκε τον βασιλιά Γεώργιο A΄ και έγινε βασίλισσα των Ελλήνων έζησε μία ζωή γεμάτη περιπέτειες και ανατροπές. Ήρθε στην Ελλάδα στα 16 της, ήταν βασίλισσα για περισσότερα από 45 χρόνια, απέκτησε 8 παιδιά, έζησε για να δει τον άντρα της να δολοφονείται, τον εγγονό της να πεθαίνει στα 27 του χρόνια από δάγκωμα μαϊμούς και τον πρωτότοκο γιο της να χάνει δύο φορές τον θρόνο και να πεθαίνει εξόριστος και έκπτωτος. Η Όλγα, μεταξύ άλλων, συνέδεσε το όνομά της με το φιλανθρωπικό της έργο, επιστέγασμα του οποίου ήταν η ίδρυση του νοσοκομείου ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΣ.  

Ήρθε ο νεαρός Γεώργιος Α΄ στην Ελλάδα τον Οκτώβριο του 1863, τον υποδεχτήκαμε με χαρές και πανηγύρια… αλλά ακόμα υπήρχαν δύο βασικές εκκρεμότητες. Η Ένωση των Επτανήσων με την Ελλάδα και η ψήφιση νέου Συντάγματος από την Εθνοσυνέλευση. Στο ζήτημα των Επτανήσων σημαντικό ρόλο έπαιξε ο Χαρίλαος Τρικούπης, νεαρός διπλωμάτης τότε. Όσο για την ψήφιση Συντάγματος, ένας χρόνος είχε περάσει από την άφιξη του Γεωργίου στην Ελλάδα κι ακόμα τίποτα. Ώσπου έστειλε ένα «τελεσίγραφο» στην Εθνοσυνέλευση, δίνοντάς της διορία 10 μέρες για να ψηφιστεί το Σύνταγμα. Έτσι κι έγινε.

Η Β΄ Εθνοσυνέλευση συνήλθε το φθινόπωρο του 1862, και είχε δύο βασικούς στόχους: την ψήφιση νέου Συντάγματος και την εκλογή νέου Βασιλιά. Οι συνεδριάσεις πραγματοποιούνταν στην «Παράγκα», όπως αποκαλούσε ο κόσμος το πρόχειρα κατασκευασμένο κτίσμα, δίπλα στο υπό κατασκευή κτίριο της Βουλής, στη σημερινή οδό Ανθίμου Γαζή. Όσο για νέο βασιλιά, τελικά ψηφίσαμε ομόφωνα εκείνον που στο δημοψήφισμα που είχε προηγηθεί είχε λάβει μόλις 6 ψήφους από τις 241.202 (!) Αλλά, εφόσον οι Μεγάλες Δυνάμεις τα είπανε και τα συμφωνήσανε, εμείς ακολουθήσαμε, και η Β΄ Εθνοσυνέλευση ανακήρυξε ομόφωνα βασιλέα των Ελλήνων - και όχι της Ελλάδος - τον Χριστιανό Γουλιέλμο Φερδινάνδο  Αδόλφο Γεώργιο του Schelwing-Holstein- Sonderburg-Glucksburg ως Γεώργιο Α’.

Στις 6 Σεπτεμβρίου 1861 γίνεται δολοφονική απόπειρα εναντίον της βασίλισσας Αμαλίας. Επρόκειτο για ακόμα μία εκδήλωση του αντιδυναστικού ρεύματος, που μετά το τέλος του Κριμαϊκού Πολέμου όλο και φούντωνε. Η αποτυχία πραγμάτωσης της Μεγάλης Ιδέας, ο αυταρχικός τρόπος διακυβέρνησης και η ατεκνία του βασιλικού ζεύγους ήταν οι κυριότεροι λόγοι που οδήγησαν τελικά  στη  έξωσή τους από την Ελλάδα τον Οκτώβριο του 1862. Βίττελσμπαχ τέλος – έρχονται οι Γλύξμπουργκ.

Ακαδημία Αθηνών - Πανεπιστήμιο - Εθνική Βιβλιοθήκη: τα τρία υπέροχα νεοκλασικά κτίρια που συναντάμε επί της οδού Πανεπιστημίου είναι γνωστά και ως η «Τριλογία των Αθηνών». Στην πραγματικότητα, πρόκειται για την «Τριλογία των αδελφών Χάνσεν», αφού είναι έργα των ομώνυμων Δανών αρχιτεκτόνων. Τα εμβληματικά αυτά κτίρια στεγάζουν φορείς άρρηκτα συνδεδεμένους με την πνευματική ζωή της Ελλάδας. Πάμε να μάθουμε τη συναρπαστική τους ιστορία.  

Η Sophie de Marbois-Lebrun, γνωστή σε όλους μας ως Δούκισσα της Πλακεντίας, συνέδεσε τη ζωή της με την Ελλάδα, όχι μόνο στηρίζοντας οικονομικά τον Αγώνα της Ανεξαρτησίας αλλά και επιλέγοντας να εγκατασταθεί μόνιμα στη χώρα. Ιδιόρρυθμη, εκκεντρική και συνάμα τραγική φιγούρα, άφησε πίσω της ακίνητα που θαυμάζουμε μέχρι σήμερα και μια αμφιλεγόμενη υστεροφημία. Πάμε να μάθουμε ποια ήταν η Δούκισσα της Πλακεντίας λοιπόν, που δώσαμε το όνομά της σε στάση του μετρό, σε λεωφόρο και σε έξοδο της Αττικής Οδού.  

Η Μητρόπολη των Αθηνών πέρασε από σαράντα κύματα μέχρι να χτιστεί. Λεφτά δεν υπήρχαν, πού θα τη χτίζαμε δεν συμφωνούσαμε… Τελικά περάσανε τέσσερις αρχιτέκτονες και είκοσι χρόνια μέχρι να ολοκληρωθεί ο ναός. Δίπλα της ακριβώς ο ναός την Παναγίας της Γοργοεπηκόου που προϋπήρχε, έχει κι εκείνος πολύ ενδιαφέρουσα ιστορία. Είναι το εκκλησάκι του Αγίου Ελευθερίου, που μοιάζει μια σταλίτσα δίπλα στο κτίριο της Μητρόπολης. Πάμε λοιπόν να μάθουμε τα μυστικά που κρύβει αυτό το πασίγνωστο σημείο της Αθήνας μας.  

Υπήρξε βασιλιάς μας που ήταν έτοιμος να πάει στην Κωνσταντινούπολη να τον στέψουν αυτοκράτορα. Ναι, αμέ. Απλά το ήξερε μόνο ο ίδιος. Η προσήλωση του Όθωνα στη Μεγάλη Ιδέα είναι τόσο συγκινητική όσο και επικίνδυνη – ενίοτε δε καταντούσε γελοία. Τα αγνά του κίνητρα είναι αδιαμφισβήτητα, αλλά αυτό δεν αναιρεί το γεγονός ότι η τύφλωση του όσον αφορά τη Μεγάλη Ιδέα οδήγησε σε εξαιρετικά επικίνδυνα μονοπάτια την Ελλάδα και τελικά – κατά τραγική για τον ίδιο ειρωνεία – συντέλεσε στο να χάσει τον θρόνο του.

Η βασίλισσα Αμαλία δεν χρειάζεται πολλές συστάσεις. Τη συναντάμε πίσω από τον Εθνικό Κήπο, το Αμαλίειο Ορφανοτροφείο, τον μοναδικό στην Ελλάδα Πύργο Βασιλίσσης στο Ίλιον. Η στολή που εκείνη καθιέρωσε έχει γίνει η γυναικεία εθνική μας φορεσιά και έχει το όνομά της. Ακόμη και στην ίδρυση του ΝΑΤ, του πρώτου ασφαλιστικού φορέα στην Ελλάδα – και του δεύτερου στον κόσμου – έβαλε το χεράκι της. Γιατί όσο αναποφάσιστος και παντελώς ανίκανος να ηγείται ήταν ο Όθωνας, τόσο αποφασιστική και δυναμική ήταν η Αμαλία.

Στις 20 Μαΐου 1835 ο Όθωνας ενηλικιώθηκε. Χαρές και πανηγύρια εμείς – νομίζαμε ότι τα πράγματα θα άλλαζαν τώρα που θα αναλάμβανε την εξουσία ο νεαρός βασιλιάς. Η ψυχρολουσία όμως δεν άργησε να έρθει – η Βαυαροκρατία συνεχίστηκε και ένα φωτεινό διάλειμμα, όπου ανατέθηκε η προεδρία της κυβέρνησης στον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο, δεν επιβίωσε ούτε 40 μέρες. Η χρόνια αδιαλλαξία του Όθωνα σε συνδυασμό με τη χρεοκοπία της χώρας στις αρχές του 1843 ήταν βέβαιο ότι θα οδηγούσαν σε Επανάσταση. Έτσι κι έγινε – στις 3 Σεπτεμβρίου 1843.

Εκκλησία, Στρατός, Δικαιοσύνη, Εκπαίδευση, Δημόσια Διοίκηση – η Αντιβασιλεία έλαβε μέτρα σε όλους τους τομείς, με στόχο να δημιουργήσει ένα ισχυρό κράτος δυτικού τύπου. Ωστόσο, η αυταρχικότητα που μεταχειρίστηκε επανειλημμένως, το πολιτισμικό χάσμα ανάμεσα σε Έλληνες και Βαυαρούς, η προώθηση των τελευταίων στη δημόσια διοίκηση και τον στρατό καθώς και η επιβολή τελικά του Άρμανσμπεργκ ως κυρίαρχη δύναμη της Αντιβασιλείας έδωσε καθαρά αρνητικό πρόσημο σε αυτή την ιστορική περίοδο.

Το 1834 η Αθήνα μας γίνεται πρωτεύουσα του ελληνικού κράτους. Μπορεί να μην υπήρχαν δρόμοι, ύδρευση, αποχέτευση, δημόσιος φωτισμός ή συγκοινωνίες αλλά το αρχαίο κλέος της παρέμενε ασυναγώνιστο – ειδικά στα μάτια των Βαυαρών που αποφάσισαν τη μεταφορά της πρωτεύουσας του νεογνού ελληνικού κράτους από το Ναύπλιο στην πόλη του Περικλή. Πώς βρέθηκαν όμως οι Βαυαροί στην Ελλάδα και ποιοι την κυβερνούσαν επί σχεδόν δυόμισι χρόνια μέχρι την ενηλικίωση του νεαρού βασιλιά Όθωνα;

Το 1850 δεν μπήκε καλά για τους Έλληνες. Δύο μόλις μέρες μετά την Πρωτοχρονιά είδαν τον βρετανικό στόλο να καταπλέει στον Πειραιά. Με μια ασήμαντη αφορμή, οι Βρετανοί επέβαλαν ναυτικό αποκλεισμό στην Ελλάδα, που οδήγησε σε πολλούς θανάτους από πείνα. Μπροστά στην αισχρή αυτή παραβίαση της εθνικής τους κυριαρχίας, οι Έλληνες επέδειξαν αξιοθαύμαστη ομοψυχία και αντοχή, βάζοντας στην άκρη κομματικές διαφορές και οικονομικά συμφέροντα μπροστά στην ηθική ταπείνωση της χώρας. Πρόκειται για τα «Παρκερικά» ή αλλιώς την «υπόθεση Πατσίφικο».

Ένα επεισόδιο με πρωταγωνιστή τον Κωστάκη Μουσούρο Μπέη, πρέσβη της Οθωμανικής αυτοκρατορίας στην Ελλάδα το 1847, έγινε η αφορμή για να εκδηλωθούν τα αντικρουόμενα συμφέροντα των Μεγάλων Δυνάμεων στην ανατολική Μεσόγειο αλλά και να διαταραχθούν οι εύθραυστες ισορροπίες  που κρατούσε ο Κωλέττης στο εσωτερικό της χώρας. Η παρακαταθήκη του Κωλέττη θα παρέμεινε ζωντανή για πολλά χρόνια μετά το θάνατό του, με το στρεβλό σύστημα που είχε εγκαθιδρύσει να συνεχίζει να κυριαρχεί.

«Θυμόσοφος, ξετσίπωτος, αδίστακτος, που κυβερνούσε δίχως να δίνει λόγο σε κανέναν». Οι βουλευτές του τον έτρεμαν μιας και ήξεραν ότι αν δεν υποστήριζαν τα νομοσχέδιά του απλούστατα δεν θα ξαναέβγαιναν… Ο Ιωάννης Κωλέττης, ο πατέρας του ρουσφετιού και ο νονός της Μεγάλης Ιδέας, ήταν ο πρώτος συνταγματικός πρωθυπουργός της Ελλάδας. Πώς διοικούσε την Ελλάδα; Και πώς προέκυψε η φράση «μαϊμού του Κωλέττη» που χρησιμοποιείται μέχρι σήμερα;

Την Επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου 1843 ακολούθησε η Εθνοσυνέλευση που θα ψήφιζε το πρώτο Σύνταγμα του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους - το Σύνταγμα του 1844. Κατά τη διάρκεια των συζητήσεων προέκυψαν αρκετές διαφωνίες, με πιο σημαντική εκείνη που αφορούσε τους ετερόχθονες. Τότε ήταν που ο Ιωάννης Κωλέττης σε μια ομιλία του, δίχως να το επιδιώκει, “βάφτισε” το αλυτρωτικό όραμα των Ελλήνων - τη Μεγάλη Ιδέα.

Το 1843 το ανεξάρτητο ελληνικό κράτος ήταν μόλις 13 ετών και το πολίτευμά του ήταν Απόλυτη Μοναρχία, δηλαδή ο βασιλιάς - ο Όθωνας εν προκειμένω- συγκέντρωνε στο πρόσωπό του όλες τις εξουσίες. Κόμματα υπήρχαν -τα λεγόμενα «ξενικά»- αλλά εκλογές δεν γινόντουσαν. Όλα θα άλλαζαν όμως τα ξημερώματα της 3ης Σεπτεμβρίου, όταν στρατός και λαός συγκεντρώθηκαν στον ανοιχτό χώρο μπροστά από τα ανάκτορα απαιτώντας από τον βασιλιά να παραχωρήσει Σύνταγμα.

8 Μαρτίου 1875. Επί της οδού Ερμού 291, στην περιοχή του Κεραμεικού, η «Εφημερίς»,  η πρώτη καθημερινή πολιτική εφημερίδα που κυκλοφόρησε στην Αθήνα, παρουσιάζει εκείνη τη μέρα τα ονόματα 82 βουλευτών και το εξής κείμενο: «Οι πρόγονοί μας έγραφαν πάνω σε στήλες τα ονόματα όσων πρόδιδαν το χρέος τους προς την πατρίδα. Ο Τύπος σήμερα οφείλει να επιτελέσει την υπηρεσία που άλλοτε επιτελούσαν τα δημόσια μάρμαρα». Εκλογές βίας και νοθείας, ωμή παραβίαση του Συντάγματος, γεγονότα που έχουν μείνει στην Ιστορία ως «Στηλιτικά» και η καθιέρωση του κοινοβουλευτικού συστήματος στην Ελλάδα.

Γούναρης, Πρωτοπαπαδάκης, Στράτος, Θεοτόκης, Μπαλτατζής, Χατζηανέστης. Στις 11 και 27 πρώτα λεπτά της 15ης Νοεμβρίου 1922, 36 πυροβολισμοί ακούστηκαν στο Γουδί και οι Έξι έπεσαν νεκροί. Η Εκτέλεση των Έξι παραμένει ένα γεγονός φρικτό, τραγικό και ανεπανάληπτο. Η φυσική εξόντωση ολόκληρης σχεδόν της ηγεσίας του Αντιβενιζελισμού αποτελεί κορυφαία στιγμή του Εθνικού Διχασμού και διατηρεί όλη της την τραγικότητα έναν και πλέον αιώνα αργότερα.