"مریم چرا": تک‌ترانه‌ای که کهنه نشد

نخستین بار که ترانۀ "مریم" را شنیدیم، در فیلم کوتاه "پ مثل پلیکان"، اثر فراموش‌نشدنی پرویز کیمیاوی بود. در این فیلم، ترانه توسط کودکی ١٠، ١٢ ساله خوانده می‌شد که سخت دلنشین بود. چندین سال گذشت تا کم‌کم اجرای اولیۀ ترانه و سازندۀ اصلی آن به مردم شناسانده شد...

ترانه‌ای که در فیلم "پ مثل پلیکان"، با صدای کودک "نابازیگر"، محمد جزایری شنیده می‌شد، مسلماً یکی از عواملی بود که باعث شیرینی و زیبایی فیلم پرویز کیمیاوی شد.

برخی ترانه‌ها سرنوشت‌های عجیب دارند. می‌توان همراه آنها تاریخ دوره‌ای را حکایت کرد. از این لحاظ، ترانۀ "مریم سپید" (یا "گل مریم" یا "مریم چرا") تا اندازه‌ای با "مرا ببوس" قابل مقایسه است. تفاوت اینجاست که امروزه خوانندۀ اصلی "مرا ببوس"، حسن گل‌نراقی را همه می‌شناسند. نام او با همین یک ترانه در تاریخ موسیقی ایران باقی مانده است. اما کمتر کسی نام عباس آیانی را شنیده است که با اسم هنری بهروز یا بهروز آیانی فعالیت می‌کرده است (متوفی در سال ١٣٩٠). با اینحال، ترانۀ مورد بحث نخستین بار در سال ١٣۴٩ توسط او در رادیو مشهد اجرا شد.

سال‌ها بعد از این که ترانه از طریق فیلم کیمیاوی مشهور، و توسط خیلی از خوانندگان گمنام خوانده شد، سرانجام سازندۀ آهنگ خود را به افکار عمومی شناساند. ایرج امیرنظامی اگرچه یکی از شخصیت‌های سرشناس موسیقی خراسان است، اما در افکار عمومی ایرانی و رسانه‌های سراسری چندان شناخته نیست.

خوشبختانه او خود در سال‌های اخیر به تفصیل راجع به ترانه توضیح داده و نام آن را نیز "گل مریم" خوانده است، اگرچه حافظۀ جمعی عناوین "مریم سپید" یا "مریم چرا" را بیشتر ضبط کرده است.

اجراهای متفاوت از ترانۀ "گل مریم" و سخنان سازندۀ آن ایرج امیرنظامی را در فایل صوتی گوش کنید