مسابقات بین‌المللی چایکوفسکی: عبور از هفت‌خان موسیقی

مسابقات بین‌المللی موسیقی چایکوفسکی که هر چهار سال یک بار در مسکو برگزار می‌شود، گاه با بازی‌های ورزشی المپیک مقایسه شده است. در این کنکور پرآوازه، برجسته‌ترین نوازندگان جوان دنیای کلاسیک به امید دستیابی به آیندۀ حرفه‌ای درخشان و شناخته شدن به عنوان تکنواز (سولیست )، به میدان رقابتی سخت و بی‌رحمانه قدم می‌گذارند. امسال، برای نخستین بار در رشتۀ پیانو، یک جوان فرانسوی به اسم الکساندر کانتوروف جایزۀ اول را گرفت.

حرفۀ نوازندگی در عرصۀ موسیقی کلاسیک به چنان سطحی از کمال‌طلبی و وسواس رسیده که جز با وقف تمامی زندگی، به دست نمی‌آید. همانطور که ورزشکاران در سطح المپیک طی سال‌ها، هر روزه، چندین ساعت را به تمرین اختصاص می‌دهند، نوازندگان کلاسیکی که رویای رسیدن به سطح بین‌المللی را در سر می‌پرورانند نیز با همان فشردگی و سنگینی آموزش می‌بینند و تمرین می‌کنند. تفاوت اینجاست که ورزشکار فقط سال‌های جوانی‌اش را برای فعالیت حرفه‌ای دارد اما نوازنده می‌تواند تا آخر عمر به کار ادامه دهد و حتی مدام کمال یابد. تماشای فیلم‌های موجود از اجراهای بزرگانی مثل ولادیمیر هوروویتس یا آرتور روبینشتاین که در سنین کهولت و در روزهایی که راه رفتن برایشان دشوار شده بود، ناگهان پشت پیانو شور و نیروی جوانی خود را باز می‌یافتند، همیشه شگفت‌آور و تحسین‌برانگیز است.

جهانی بسته و نخبه‌گرا

رسیدن به اوج در جهان نوازندگی کلاسیک، در دسترس هرکس نیست. الکساندر کانتوروف ٢٢ ساله که در روز ٢٧ ژوئن ٢٠١٩ جایزۀ اول نوازندگی پیانو را در مسکو دریافت کرد، از سه سالگی پشت پیانو نشسته است. پدر او رهبر ارکستر و مادرش نوازندۀ حرفه‌ای است. او اولین پیانیست فرانسوی است که کنکور چایکوفسکی را برنده می‌شود. با نگاه به زندگی و سوابق نوازندگان کلاسیک درجه اول، می‌بینیم که تقریباً همگی از محیط‌های مشابه برآمده‌اند: خانوادۀ اهل موسیقی و هنر، رفاه مادّی و البته شروع آموزش از کودکی. بدین ترتیب موسیقی کلاسیک - هر قدر هم برای ترویج آن در میان عامّه تلاش و تبلیغ شود - در نهایت متعلق به خواص است. کسانی که تلاش کرده‌اند از مسیرهای غیرمعمول به جمع محدود نوازندگان ردۀ بالا وارد شوند، به خوبی آگاهند که چه موانعی بر سر راه است و تا چه حد دستیابی به یک شغل نوازندگی – تک‌نوازی که هیچ – در ارکسترهای بزرگ به نظر غیرممکن می‌آید.

کنکورهای بین‌المللی: راهی برای ورود به محفل نخبگان

به همین دلیل کنکورهای بین‌المللی نوازندگی امروزه از اعتبار و رونق زیادی برخوردار است. در واقع این مسابقات، یکی از راه‌های ورود به آن دنیای بسته و نخبه‌گرا است و اگر احیاناً نوازنده‌ای برخاسته از طبقات پایین جامعه بخت اندکی برای صعود داشته باشد، از طریق همین کنکورهاست.

برخی از این کنکورها شهرتی ملی دارند و برخی دیگر شهرت و اعتبار جهانی. مسابقات چایکوفسکی که از سال ١٩۵٨، هر چهار سال یکبار برگزار می‌شود، کم‌کم به یکی از پرآوازه‌ترین کنکورهای موسیقی جهان تبدیل شده است. این مسابقات در آغاز فقط به پیانو اختصاص داشت اما به تدریج به آواز و سایر سازها هم بسط داده شد. با اینحال رقابت نوازندگان پیانو همچنان کانون توجه علاقه‌مندان به این مسابقات روسی است.

در حال حاضر، رقیب مسابقات چایکوفسکی را می‌توان کنکور "فردریک شوپن" دانست که هر پنج سال یک بار در ورشو، پایتخت لهستان برگزار می‌شود. این مسابقات البته فقط به پیانو، آنهم فقط به آثار شوپن اختصاص دارد.

از دیگر کنکورهای معتبر و بسیار مورد توجه در سطح بین‌المللی می‌توان از کنکور "فریتس - کرایسلر" نام برد که هر چهار سال یک بار در وین برگزار می‌شود و فقط به روی ویولونیست‌های کمتر از سی سال باز است. کنکور پیانوی "کلارا هاسکیل" که هر دو سال در سوئیس برگزار می‌شود نیز به عنوان یکی از مسابقات بسیار نخبه‌گرا و مشکل‌پسند شناخته شده است. هیئت داوران این کنکور در برخی دوره‌ها ترجیح داده است که هیچ برنده‌ای اعلام نکند زیرا "شرکت‌کنندگان در سطح مورد انتظار نبوده‌اند"...

دقایقی از نوازندگی پیانوی الکساندر کانتوروف را در فایل صوتی گوش کنید