تاریخ بیهقی- قطعۀ پنجاهم

این قطعه روایت لشکر کشی امیر مسعود است به گرگان و آمل. او در جنگ با گرگانیان به پیروزی می رسد ولی همزمان برخی از رقیبان گرگانیان را هم تضعیف می کند . از دید بیهقی این لشکر کشی بزرگترین اشتباه امیر مسعود بود که زمینۀ تضعیف حکومت او را فراهم می آورد. نقل کوتاهی در این قطعه هست از فتح قلعه ای که دفاعی درست ندارد و حاصل آن به اسارت گرفتن پیری است و پیرزنی و سه دختر "غارت زده و سوخته شده" طوری که "امیر پشیمان شد و پیر را بنواخت و از وی بحلی خواست و باز گردانیدش". و آنگونه که بیهقی می گوید در این لشکر کشی از این "بی رسمی" ها بسیار اتفاق افتاده است.

اگر بخواهیم نوع حکمرانی سنتی ایرانی را بررسی کنیم، لشکر کشی های امیر مسعود نمونه های بسیار خوبی هستند. تصمیم به لشکر کشی که باید بر مبنای حساب و کتاب سود و زیان باشد در بسیاری از مواقع بر مبنای توهم سلطان و وسوسۀ درباریان صورت می گرفته است. همین لشکر کشی به آمل به این دلیل صورت گرفته که "در آمل هزار هزار مرد هست و اگر از هر مرد دیناری گرفته شود هزار هزار دینار شود" در حالی که در نهایت با تمام دراز دستی که می رود، صد و شصت هزار دینار جمع می شود.