Eerste hulp bij klassiek

1573, de Engelse componist Thomas Tallis schrijft Spem in Alium, een koorwerk voor 40 stemmen. Niet toevallig 40 want hij schreef het voor de 40e verjaardag van Queen Elisabeth I. Clara en Sander stressen over wie wanneer dan precies moet invallen tijdens deze indrukwekkende muziek. En wat heeft dit muziekwerk met knoflook te maken? Er wordt alleszins al gefantaseerd over scampi’s in knoflooksausje door deze twee foodies.

1829, Felix Mendelssohn vaart naar de Hebriden, een eilandengroep voor de Schotse Westkust. Hij is zo onder de indruk van dit natuurwonder dat hij meteen zijn zus een bericht stuurt met de eerste maten van wat zijn Hebriden Ouverture zou worden. Muziek die golft, klotst én naar gezouten kabeljauw smaakt. De zeeziekte nam Mendelssohn er maar bij en ook Sander voelt al een golf misselijkheid opkomen bij deze muziek. Clara daarentegen plant haar volgende vakantie al, richting de Hebriden.

1977, de Poolse componist Henryk Górecki schrijft zijn derde symfonie, oftewel de Klaagsymfonie. Hij baseert zich op drie klaagliederen, over moeders die hun kind missen en omgekeerd. Een herkenbaar verdriet voor Górecki want hij verloor zijn moeder zelf al vroeg. Zijn muziek is breekbaar, minimalistisch en snijdt recht door je hart. Vooral het tweede deel van de symfonie werd een megahit na het vallen van het IJzeren Gordijn. Zo’n succes dat Górecki niet wist wat hij aan moest met al het geld.

1874, Offenbach componeert zijn eerste operette Orphée aux Enfers. Eentje waar hij meteen mee tegen de schenen van het publiek schopt. Maar slechte reclame is gelukkig ook reclame: iedereen in Parijs wil de operette gezien hebben. Ook Clara en Sander werpen de beentjes in de lucht. Een verhaal van dronken goden en Orpheus die het liefst zijn vrouw Eurydice helemaal niet wil redden. Maar ook: hoe dans je die Can Can nu? Sander heeft nog steeds spierpijn en Clara doet auditie als Crazy Girl.

1873. De Russische componist Modest Moessorgski krijgt het droevige nieuws te horen dat zijn goede vriend en kunstenaar Viktor Harmann plots is overleden. Een grote postuum overzichtstentoonstelling met schilderijen brengt Moessorgski op ideeën voor een nieuw pianowerk: de Schilderijententoonstelling. Een aflevering vol kabouters en kuikens maar ook een prachtig eerbetoon van Moessorgski aan zijn bestie.

Dit moet de stilste aflevering van Eerste hulp bij klassiek ooit zijn. De Amerikaanse componist John Cage schrijft in de jaren 50 van de vorige eeuw zijn compositie 4’33’’, vier minuten 33 seconden – nu ja – stilte. De een vindt het geniaal, de andere een grap. Sander is enthousiast, maar hoe spannend kan 4’33’’ stilte echt zijn? En wat is dat met John Cage en zijn paddenstoelen, zitten die hier voor iets tussen? Moeilijke woorden: prepared piano, aleatorische muziek.

1927. De Franse componiste Germaine Tailleferre laat Parijs achter zich en verhuist naar New York. Voor haar kersverse Amerikaanse echtgenoot schrijft ze een concertino voor harp en orkest. Opvallend want hun huwelijk klinkt helemaal niet als muziek in de oren. Maar ondanks haar zware leven klinkt dit concertino licht en vrolijk en wordt zo een groot succes in de roaring twenties. Germaine Tailleferre, een vrouw van contrasten! Moeilijke woorden: Les Six, concertino. Uitvoering: Nicanor Zabaleta

1816, de Italiaanse componist Giaochino Rossini schrijft zijn komische opera Il barbiere di Siviglia, over een barbier uit Sevilla. Die barbier moet de graaf Almaviva helpen bij zijn aanzoek aan een knappe vrouw. En Figaro bewees ook Rossini een dienst, want de opera werd een instant hit. De beroemde aria, Largo al factotum, is een huzarenstukje voor elke bariton en behoort nog steeds tot de bekendste aria’s aller tijden. Moeilijke woorden: opera buffa, cavatina. Uitvoering: Sherill Milnes.

1914. Bij het uitbreken van WO I begint de Engelse componist Ralph Vaughan Williams aan The Lark Ascending, een vioolwerk over een opstijgende leeuwerik. Tijdens een strandwandeling schrijft Vaughan Williams de eerste noten op, waardoor hij verkeerdelijk gearresteerd wordt op verdenking van oorlogsspionage. Het keert uiteindelijk helemaal voor deze vogelmuziek, want het groeit uit tot het symbool van troost in woelige tijden. Moeilijke woorden: senza misura, pastorale. Uitvoering: Hilary Hahn.

1638. De Italiaanse componist en koorzanger Gregorio Allegri schrijft voor de Sixtijnse kapel een uniek werk, zijn Miserere. Ontroerende muziek die alleen mocht gezongen worden binnen de muren van het Vaticaan. Maar dat was buiten Mozart gerekend, die het na één beluistering helemaal uit het hoofd neerschreef. Het Miserere werd wereldberoemd door de hoge do. Alleen jammer dat dit een schrijffout blijkt te zijn. Moeilijke woorden: Miserere. Uitvoering: Choir of King's College Cambridge.

1834. De getalenteerde Fanny Mendelssohn leeft lang in de schaduw van haar broer Felix. Tot ze trouwt met de schilder Wilhelm Hensel, die haar enorm aanmoedigt om te blijven componeren. Een reis naar Rome verandert alles en motiveert Fanny om haar eigen muziek te componeren en uit te geven. Zo schrijft ze op haar 29 een eigenzinnig strijkkwartet, los van alle regels. Moeilijke woorden: fantasie. Uitvoering: Quatuor Ebène.

1982. De Amerikaanse componist Philip Glass krijgt een platencontract en komt naar buiten met Glassworks. Een album als een kamersymfonie in zakformaat. Met de combinatie van akoestische en elektronische instrumenten, korte tracks en repetitieve patronen speelt Glass in op de smaak van een breed publiek. Niet voor niets werd van deze klassieker ook een speciale versie gemixt om je walkman te kunnen beluisteren. Moeilijke woorden: minimal music, polyritmiek. Uitvoering: Philip Glass Ensemble.

1875. De Franse componist Camille Saint-Saëns schrijft de perfecte Halloweenmuziek met zijn Danse Macabre. Een orkestwerk waarin alle doden uit hun graf komen en samen walsen op het kerkhof, met de xylofoon die bibbert als dansende skeletten. Ook de viool maakt een duivelse entree! Clara en Sander vertellen er alles over in deze live-aflevering met publiek vanop het festival Iedereen Klassiek in Brugge. Moeilijke woorden: duivelsinterval, tremolo. Uitvoering: Renaud Capuçon (viool).

1935. De Russische componist Sergej Prokofjev keert na een carrière in Amerika en Parijs terug naar de Sovjet Unie. Hij componeert er het ballet Romeo en Julia. Net zoals het verhaal was ook de productie tragisch. De muziek werd ondansbaar verklaard en Prokofjev stond erop de Shakespeare-klassieker een happy end te geven. Uiteindelijk kon het ballet toch in première gaan en werd het een immens succes. Moeilijke woorden: Romeo en Julia, leidmotief. Uitvoering: Brussels Philharmonic.

1939. De Spaanse componist Joaquín Rodrigo krijgt van een bevriend gitarist de vraag om een gitaarconcerto te schrijven: Concierto de Aranjuez. Een ode aan de Spaanse flamenco met als inspiratie de koninklijke tuinen van Aranjuez, waar je de Spaanse burgeroorlog even kon vergeten. Joaquín Rodrigo maakte van de gitaar een volwaardig concertinstrument, waar zelfs jazztrompettist Miles Davis een versie van maakte. Moeilijke woorden: flamenco, rasgueado. Uitvoering: Paco de Lucia.

1875. Tegen zijn zin verzorgt de Noorse componist Edvard Grieg de muziek voor een nieuw toneelstuk van Henrik Ibsen. Peer Gynt groeit uit tot Grieg zijn grote hit en wordt hét schoolvoorbeeld van romantische klassieke muziek. In tegenstelling tot wat je zou denken, hoor je in de muziek de Sahara en niet de Noorse fjorden. En is Peer Gynt meer een egoïst dan een volksheld. Moeilijke woorden: Hardanger, pentatoniek. Uitvoering: Bergen Philharmonic Orchestra o.l.v. Ole Kristian Ruud.

12e eeuw. Hildegard von Bingen zag niet alleen sterren tijdens haar visioenen of maakte brouwsels met organen van draken, ze componeerde in haar vrouwenklooster ook prachtige muziek zoals 'O Virtus Sapientiae'. Ze was een vrouw met vele talenten en ook muzikaal bevestigde ze haar plaats in de geschiedenis. Maar is zij nu echt de eerste vrouwelijke componiste? Moeilijke woorden: gregoriaans, melisme. Uitvoering: Armonico

1905. Het woelig liefdesleven van de Franse componist Claude Debussy staat in fel contrast met zijn zorgeloze 'Clair de Lune'. Al is deze pianohit wel ideaal op te zetten tijdens je romantische date. Dat weten ook alle film- en reclamemakers, want deze schilderachtige muziek duikt nog steeds overal op in films en reclamespots. Moeilijke woorden: Suite Bergamasque, impressionisme. Uitvoering: Hélène Grimaud.

In 1945 schreef de Engelse componist Benjamin Britten de soundtrack voor Instruments of the Orchestra. Een film waarmee hij een bende pubers elk instrument van het symfonisch orkest leert kennen. Of toch bijna, want Sander en Clara missen wel hun favoriete instrument. Toch blijft The Young Person's Guide to the Orchestra van Britten de perfecte introductie tot klassieke muziek. Herken jij alle instrumenten? Moeilijke woorden: fuga. Uitvoering: London Symphony Orchestra o.l.v. Benjamin Britten

1678, Venetië. Antonio Vivaldi wordt tijdens een aardbeving geboren. Om zijn moeder een plezier te doen wordt hij priester. Maar hij onderbreekt zijn missen regelmatig wanneer hij een muzikale ingeving heeft. Componeren is zijn echte roeping. Hij reist heel Europa rond en zo belandt hij voor een job ook in Mantua. Daar, met uitzicht op de velden schrijft hij zijn grootste meesterwerk: De Vier Seizoenen. Moeilijke woorden: sonnet, programmamuziek Uitvoering: B’Rock