30 - Elżbieta II

8 września 2022 roku zmarła jednak królowa Elżbieta II. Ja sam mieszkam w UK od 17 lat. Postanowiłem więc nagrać audycję o tej królowej. Zacznę jednak od tego jak to się stało, że jej rodzina znalazła się na tronie. Dziś Elżbieta II i rodzina Windsorów jest uważana za symbol brytyjskości, ale czy to są Anglicy? Jakiej narodowości jest ta rodzina? Skąd się wzięli Windsorowie i co mają wspólnego z Sachsen-Coburg und Gotha? Dlaczego Elżbieta była nazywana Lilibet i jak poznała swojego męża Filipa? Zapraszam was do wysłuchania.

Elżbieta II urodziła się 21 kwietnia 1926 w Londynie, a zmarła 8 września 2022 w Balmoral w Szkocji. Należała do dynastii Windsorów. Zacznijmy od tej dynastii. Ostatnią królową dynastii Stuartów była królowa Anna. Zaszła w ciążę przynajmniej 17 razy. Miała 12 poronień lub przedwczesnych porodów. Z pięciu dzieci, które przeżyły poród umarły przed ukończeniem 2 lat. Jedyny syn, który przeżył dłużej umarł krótko po swoich 11 urodzinach. Anna była córką króla Jakuba II, który został wygnany z Anglii podczas tzw. “chwalebnej rewolucji”. Parlament powziął wtedy decyzję, że królem może zostać tylko protestant. Gdy więc królowa Anna umarła bezdzietnie królem został Jerzy Hanowerski. Był on dalekim kuzynem królowej Anny. Jego pradziadkiem był król Jakub I Stuart. Byli oczywiście bliżsi kandydaci do tronu, ale oni byli katolikami. Tak więc na tronie angielskim pojawiła się dynastia hanowerska. Co ona ma wspólnego z dynastią Windsor?

Ostatnią królową dynastii hanowerskiej była Wiktoria. Wprawdzie ona była królową, ale jej potomkowie dostali nazwisko męża. Mężem Wiktorii był Albert von Sachsen-Coburg und Gotha. Kolejni więc monarchowie czyli Edward VII i Jerzy V są nazywani po angielsku Saxe-Coburg and Gotha. Dla mnie to jednak dalej jest dynastia hanowerska. W 1914 roku wybuchła I wojna światowa i w Anglii zaczęła się szerzyć niechęć do Niemców. Padało takie pytanie: jak mamy zwyciężyć Niemców jeżeli naszym królem jest Niemiec. Przypominam byli to potomkowie dynastii hanowerskiej sprowadzonej po wygnaniu katolickich Stuartów. Zarówno król Edward VII jak i Jerzy V mieli nazwisko Sachsen-Coburg und Gotha. Jerzy V, który panował wtedy postanowił zmienić nazwisko z Sachsen-Coburg i Gotha na angielskie - Windsor. W ten sposób powstała nowa dynastia, choć dla mnie to cały czas dynastia hanowerska. Jakich królów mieliśmy z tej dynastii?

Pierwszym królem dynastii Windsor był oczywiście Jerzy V, który w 1917 roku zmienił nazwisko. Tak więc dynastia Windsor istnieje od 1917 roku. Gdy zmarł Jerzy V, królem został jego syn Edward VIII. Postanowił on ożenić się z dwukrotną rozwódką. Warto przypomnieć w tym miejscu, że król czy królowa Wielkiej Brytanii to jednocześnie głowa kościoła anglikańskiego. Król Anglii nie dostał pozwolenia na ten ślub od parlamentu brytyjskiego. Zgody nie dali także premierzy Australii, Kanady i Południowej Afryki. Ostatecznie Edward VIII abdykował i królem został jego brat Jerzy VI, czyli ojciec Elżbiety II.

Jerzy VI został niespodziewanie królem w 1936 roku, czyli tuż przed II wojną światową. Być może oglądaliście film pt. “Jak zostać królem”, w którym Colin Firth grał króla Jerzego VI. Film opowiada prawdziwą historię. Jerzy VI się jąkał, ale jako król musiał przemawiać do ludzi przez powstałe niedawno radio. Australijski logopeda leczył go i pomógł mu wygłosić przemówienie, w którym Anglia wypowiada wojnę Niemcom w 1939 roku. Prawdziwa historia jest trochę inna. Jerzy VI poznał Lionela Logue’a już w 1926 roku czyli 10 lat przed kryzysem abdykacyjnym. W filmie Jerzy VI poznaje lekarza dopiero po tym jak zostaje królem w 1936. Prawdziwa historia jest trochę mniej sensacyjna. Niemniej Jerzy VI został na tyle wyleczony, że co roku wygłaszał przemówienie bożonarodzeniowe. Te przemówienia kontynuowała później jego córka Elżbieta II.

Elżbieta II urodziła się w 1926 roku, czyli wtedy, kiedy jej ojciec zaczął się leczyć z jąkania. Urodziła się przez cesarskie cięcie, a obecny przy narodzinach był minister spraw wewnętrznych. Pilnował, aby nie podmieniono noworodka. W tamtym momencie królem był Jerzy V, a kolejni w linii do tronu byli wujek Elżbiety Edward, jej ojciec Jerzy oraz ona sama. W tamtym momencie była trzecią osobą w kolejce do tronu. Oczywiście królem miał zostać jej wuj, co wydarzyło się w 1936 roku, gdy Elżbieta miała 10 lat. Edward VIII był królem prawie przez cały rok 1936. Został królem w styczniu, a abdykował w grudniu. Dokładnie 11 grudnia 1936 roku abdykował Edward VIII, a królem został Jerzy VI. Elżbieta stała się pierwszą w kolejce do tronu po śmierci ojca.

Jak każde dziecko miała swoje śmieszne powiedzonka. Nie potrafiła np. wymówić swojego imienia Elisabeth, ale mówiła: “Lilibet”. Tak więc nazywali ją najbliżsi. Trzymano ją z dala od innych dzieci, aby nie zaraziła się dziecięcymi chorobami. Skutkowało to tym, że była dość nieśmiała. Gdy miała 13 lat zaczęła się uczyć konstytucji. Przygotowywano ją do objęcia tronu. Podczas II wojny światowej i bombardowania Anglii jej matka zadecydowała, że zarówno ona jak i dziewczynki Elżbieta oraz Małgorzata zostaną z ojcem Jerzym VI. W 1940 roku, czyli podczas trwania bitwy o Anglię miała 14 lat. Wygłosiła wtedy przemówienie do dzieci, aby dodać im otuchy. Rok wcześniej poznała swojego przyszłego męża.

W 1939 roku rodzina królewska odwiedziła akademię wojskową. Poproszono księcia Filipa, aby zajął się córkami Elżbietą i Małgorzatą. Filip urodził się w 1921 roku. Należał do rodziny królewskiej w Grecji. Zostali jednak wygnani i pozbawieni greckiego obywatelstwa w 1922 roku gdy Filip miał zaledwie roczek. W 1934 roku zaczął studiować w Szkocji, a w 1939 roku wstąpił do Royal Navy. Wtedy właśnie poznał 13-letnią Elżbietę. Jej bardzo podobał się ten 18-letni oficer. Brał udział między innymi w inwazji na Sycylię w 1943 roku. Przez cały ten okres korespondował z Elżbietą. Nie podobał się jednak jej ojcu jako kandydat na męża. Dlaczego?

Jak pamiętacie Windsorowie to tak naprawdę rodzina Sachsen-Coburg und Gotha. Specjalnie zmienili nazwisko na Windsor aby się odciąć od swoich niemieckich korzeni. Teraz Filip starał się o rękę Elżbiety. Filip pochodził z rodziny, która się nazywała Schleswig-Holstein-Sonderburg-Glücksburg. Była to wprawdzie duńska rodzina, ale nazwisko, przyznacie, brzmi bardzo niemiecko. Dodatkowo jego siostry powychodziły za mąż za niemieckich arystokratów. Król Jerzy VI patrzył na niego krzywo, ale nie zabronił. Kazał tylko poczekać aż Elżbieta będzie miała 21 lat. Gdy to się stało w 1947 roku zmienił nazwisko na Mountbatten i zmienił religię z prawosławia na anglikanizm. Ślub odbył się 20 listopada 1947. Nie brały w nim udziału siostry Filipa z powodu tych niemieckich koneksji.

Jak pewnie pamiętacie, gdy królowa Wiktoria wychodziła za mąż przyjęła nazwisko męża. Wtedy w zasadzie skończyła się dynastia hanowerska, a zaczęła dynastia Sachsen-Coburg und Gotha. Teraz powstał ten sam problem gdyby Elżbieta II przyjęła nazwisko męża czyli Mountbatten mielibyśmy nową dynastę. Postanowiono jednak, że Elżbieta pozostanie przy swoim nazwisku Windsor, tak więc ta dynastia jest kontynuowana. Filip był z tego powodu bardzo niezadowolony, powiedział: “Jestem jedynym człowiekiem w kraju, który nie może dać swojego nazwiska dzieciom”. Był rok 1947 i każda żona w Anglii przyjmowała wtedy nazwisko męża. Rok po ślubie w 1948 roku urodził się Karol III czyli obecny monarcha Zjednoczonego Królestwa. Dostał on nazwisko matki, tak więc nazywa się Karol Windsor.

Elżbieta została królową Zjednoczonego Królestwa. Jednak wiele części tego królestwa się odrywało. Zostawały one królestwami połączonymi z Anglią unią personalną. Tak więc mimo niepodległości Elżbieta była dalej królową tych państw. Wiele z nich zrywało także ten układ i stawało się republikami. Ostatnim takim państwem był Barbados, który 30 listopada 2021 zerwał unię personalną i stał się republiką. Elżbieta miała pewnie swoje poglądy polityczne, ale utrzymywała je w tajemnicy. Tak samo traktowała wszystkich premierów. Jedynie w kwestii jedności wypowiadała się dość jednoznacznie. Np. w Kanadzie, gdzie także była królową wypowiadała się przeciwko odłączeniu Quebecu. W Wielkiej Brytanii zawsze mówiła o jedności Anglii i Szkocji oraz o Irlandii Północnej.

Elżbieta jak każdy monarcha była najwyższym zwierzchnikiem Kościoła Anglii oraz protektorem Szkockiego Kościoła Prezbiteriańskiego. Kiedy przebywała w Anglii chodziła na msze anglikańskie, a gdy była w Szkocji na msze Kościoła Szkocji. Królowa ma ogromny majątek mimo tego, że jeden z jej przodków król Jerzy III przekazał wiele ziem parlamentowi w zamian za rentę. Ten układ istnieje do dzisiaj. Parlament zarządza królewskimi terenami, ale za to płacił Elżbiecie co roku ponad 12 milionów funtów. Królowa zarabia też z innych swoich ziem, zamków, pałaców itd. Płaci też oczywiście podatki. Do królowej należały także wszystkie łabędzie oraz takie ryby jak jesiotr, delfin, morświn i wieloryb, które byłyby złowione na wodach terytorialnych.

Królowa mianuje premierów, wybranych przez partię, która ma większość. Jednak trzy razy podczas kryzysów podejmowała decyzję, kto zostanie takim premierem. Podczas jej rządów usunięto primogeniturę męską. Wcześniej w kolejce do tronu byli najpierw synowie monarchy, a potem córki. Teraz w kolejce do tronu są wszyscy w kolejności urodzenia. Monarcha brytyjski może także wziąć ślub z katolikiem, co dotychczas było zabronione.

Królowa jest znana z tego, że lubiła psy rasy Corgi. W 1993 została przez nie pogryziona, gdy chciała rozdzielić walczące psy. Po 2006 roku zaczęła przekazywać część obowiązków na syna Karola i wnuka Williama. W 2021 roku zmarł jej mąż Filip (...)