OVT

(00:40) Tussen 1860 en 1996 boden de Zusters van de Goede Herder onderdak aan 'gevallen' meisjes. Het was een jeugd die bij veel vrouwen diepe littekens achterliet. Britta Hosman maakte een documentaire over oa. het verhaal van Roos te Riet. Ze zijn te gast.

(20:05) “Mishandeld door man of vriend.. Je kunt weg, als je wilt”. Die tekst stond op het eerste affiche waarmee de stichting Blijf van m’n lijf zich 50 jaar geleden bekend maakte. Christianne Alvarado reconstrueert het begin van dit instituut in 'Het probleem de wereld in. 50 jaar Blijf van m'n lijf'.

 Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2024/02-06-2024.html

(01:20) Afgelopen maand trok de Verenigde Staten een rode lijn: geen aanval op Rafah. Toch ging Israël deze week in de aanval. Het is een ontwikkeling die naadloos past in de geschiedenis van de diplomatieke ‘rode lijn’, aldus historicus Ivo van de Wijdeven. Hij is te gast.

(13:39) Sinds deze week is de film 'Maria Montessori' in de bioscoop. Daarin wordt een onderbelicht deel van haar leven getoond: wat deed ze voor ze haar revolutionaire onderwijsmethode ontwikkelde? Joke Verheul is te gast.

(25:50) De column is deze week van Nelleke Noordervliet.

(29:48) We worden allemaal als Europeaan geboren; tenminste, als we onze paspoorten mogen geloven. Toch lijkt de verbondenheid met Europa bij kiezers steeds minder te resoneren. Hoe kunnen we dit historisch plaatsen? Europeaan Thomas Huttinga vertelt.

 (40:52) Sanne Frequin bespreekt 3 historische boeken en een website:
-        Marion Anker – Kunstbunkers en cultuurkaravanen

-        Jacob van Maerlandt (vert. Ingrid van Biesheuvel) - Der Naturen Bloeme

-        Ineke Huysman – Moeder des Vaderlands

 Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2024/02-06-2024.html

(00:46) Uit nieuw onderzoek blijkt dat er vroeger een rivier stroomde langs piramides die nu midden in de woestijn staan. Is dit het laatste puzzelstukje in het eeuwenoude vraagstuk; hoe zijn de iconische graftombes gebouwd? Egyptoloog Daniel Soliman is te gast.

(08:53) Annelien de Dijn bespreekt 3 historische boeken en een website:
-          Joshua Livestro - Een volmaaktere unie

-          Hein de Haas - Hoe migratie echt werkt

-          Michael Wolff - De val

(18:30) In 1668 trekt VOC-dienaar H. van Reede het binnenland van India in op diplomatieke missie. Maar de opdracht verloopt niet voorspoedig. Luister naar een verhaal met opstandige olifanten, schofferingen en sluikse hovelingen in Het Spoor Terug: Missie Madurai. 

Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2024/26-05-2024.html

(01:24) Deze week kondigde o.a. Ierland aan de Palestijnse staat te gaan erkennen. Ierland is al langer pro-Palestijns. Welke geschiedenis zit hier achter, en hoe ziet die solidariteit er uit? Hierover is Ierland-historicus Joost Augusteijn te gast.

(13:23) Deze week werd aangekondigd dat nieuwe adopties uit het buitenland onmiddellijk worden stopgezet. Het is een nieuwe wending in een debat over adoptie dat al sinds de 19e eeuw loopt. Marlou Schrover is te gast om deze geschiedenis uiteen te zetten.

(24:34) De column is deze week van Abdelkader Benali.

(28:02) Nerd worden genoemd, dat was lang niet iets om te vieren. Toch is dat precies wat dit weekend gebeurt op Nerdland Festival. Historicus Laurens Bluekens ziet het als het bewijs van de opvallende emancipatie van de nerd.

 (40:24) De eerste protestpartij in Nederland wordt vaak geplaatst rondom de komst van Pim Fortuyn. Maar de eerste proteststemmers zag je al veel eerder. Wat kunnen we van de democratische cultuur uit de jaren '20 leren? Historicus Robin te Slaa schreef er een boek over en is te gast.

Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2024/26-05-2024.html

(01:03) Het internationaal recht staat steeds meer onder druk in tijden van grote spanningen. Ex-diplomaat Benjamin Duerr schreef het boek 'De droom van Den Haag' over de eerste vredesconferentie. Hoe gaven ze vorm aan het idee om een einde aan alle oorlogen te maken?

(14:56) Deze week Het Spoor Terug: Een portret van tuinarchitect Mien Ruys. Voor sommigen een onbekende, voor anderen een legende. Met haar vooruitstrevende ontwerpideeën inspireerde ze mensen binnen en buiten haar vakgebied. Gemaakt door Laura Stek en Ella Meng.

Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2024/19-05-2024.html

(01:21 Een botsing tussen kamervoorzitter Martin Bosma en Volt-leider Laurens Dassen zorgde deze week voor ophef door hun verschillende definities van de term 'extreemrechts'. Wat valt er onder en hoe kunnen we de verwarring historisch verklaren? Koen Vossen vertelt. 

(12:40) De column is van John Jansen van Galen 

(17:16) Dat de natuur onder druk staat, kun je zo ongeveer elke dag in de krant lezen. Dat beseffen we allemaal. Maar dat besef is iets wat de afgelopen eeuwen maar langzaam doordrong. Hans Mulder schreef 'Verhalen van de natuur' over deze ontwikkeling en is te gast. 

(31:25) De Rubik's cube viert zijn 50e verjaardag! De Hongaarse architect Ernő Rubik bedacht de wereldberoemde puzzelkubus in 1974. Hoe kwam hij op het idee? En waarom blijft de kubus toch zo geliefd in deze digitale wereld? Wiskundige Vincent van der Noort is te gast. 

(40:54) Fresco Sam-Sin bespreekt 2 historische boeken en een website: 

Christophe Boltanski - King Kasaï 
Frank Dragtenstein - Kaási de rebellenleider 
http://Displace.nl 
 
Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2024/19-05-2024.html 

(00:47) Veel te lang vertrouwden historici blindelings op verhalen die zijn opgetekend door mannen met macht, stellen Karwan Fatah-Black en Camilla de Koning in 'Ooggetuigen van de Nederlandse slavernij'. Hoe veranderen de perspectieven op slavernij in het nieuwe boek?

(15.50) Deze week Het Spoor Terug: Van de Molukkers die hier in de jaren 50 aankwamen woont het merendeel nog in Nederland. Maar een deel is ook teruggegaan. Hoe is het ze vergaan? Jakob
Koolschijn verbleef op de Molukse eilanden en ging in gesprek met de terugkeerders.

Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2024/12-05-2024.html

(01:42) Amerika is al jaren de grootste wapenleverancier van Israël, maar deze week werden de leveringen stopgezet. Gaat Israël zelfs voor de Amerikaanse regering te ver? Zondag vertelt Peter
Malcontent over de geschiedenis van het bondgenootschap.

(17:48) In zijn nieuwe boek ‘Van appeljood tot zuurjood’ schetst Ewoud Sanders 40 portretten van
joodse straatventers. Jarenlang waren ze niet weg te denken uit het straatbeeld, maar nu kunnen we
ons er weinig bij voorstellen. Wie waren deze mensen? Sanders is te gast.

(28:35) De column is van Micha Wertheim.

(31:28) Op het Met Gala schuifelde Kim Kardashian over de rode loper met een erg strak ingesnoerde
taille. Het zorgde voor veel kritiek; het korset heeft namelijk een nogal onvriendelijk imago. Drukt
het de vrouw in een keurslijf? Modehistoricus Birthe Weijkamp is te gast.

(42:41) Bart Funnekotter bespreekt drie historische boeken:
- Peter Longerich - De Sportpalastrede 1943
- Florian Illies - Betoverende stilte
- Adrian Goldsworthy - Rome en Perzië

Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2024/12-05-2024.html

(1:08) Hoe is het afgelopen met Joodse eigendommen die in bewaring werden gegeven tijdens de Duitse bezetting? Hierover gaat de documentaire ‘Bewariërs’. Regisseur Timon Moll is samen met nabestaande Sara Coster te gast.

(19:07) Drop is typisch Nederlands. Toch? In het Spoor Terug spreekt verslaggever Marten Minkema met auteur van 'Het grote dropboek' Marieke Hendriksen over het ontstaan van de Nederlandse drop-mythe.

Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2024/05-05-2024.html

(1:20) Afgelopen dinsdagnacht heeft de politie van New York bijna 300 demonstranten opgepakt op de campus van Columbia University. De demonstraties nu worden steeds vaker vergeleken met de studentenprotesten in 1968, maar gaat deze vergelijking op? We vragen het aan Casper Thomas.

(13:30) Nadat de oorlog wilde de Joodse Emile Pimentel weg uit Nederland. Naar Palestina. Hij werd onderschept door de Britse Marine en belandde voor twee jaar in een detentiekamp op Cyprus. Hierover schreven Vivian Beekman en Frans Blom het boek ‘Het land achter de zee’. Ze zijn te gast.

(28:20) De column van Sana Valiulina.

(32:18) Onder leiding van de Nederlands-Turkse band Altin Gün heeft de ‘Anatolische Rock’ een ware heropleving doorgemaakt. Zangeres en actrice Meral Polat presenteert de serie Turkadelica over de oorsprong en de heropleving van de Turkse popmuziek, die vanaf 10 mei te zien is. Ze is te gast.

(43:34) Wim Berkelaar bespreekt twee historische boeken:
Onno Blom – Oorlogsduif
Ariette Dekker - De vertrouweling

Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2024/05-05-2024.html

(00:44) Afgelopen week stelde de Europese Unie een verbod in op de rookaroma’s waardoor de meeste fabrieksworsten aan hun karakteristieke rooksmaak komen. Betekent dit het einde van het oer-Hollandse icoon? We vragen het aan voedselhistoricus Amber Striekwold. 
 
(09:10) Steeds vaker krijgt Nederland het onheilspellende label van 'narcostaat' opgeplakt. Micha Peters schreef het boek 'De Centrale' over het begin van het Nederlandse drugsbeleid en de allereerste narcoticabrigade. Hij is te gast. 
 
(19:04) In Het Spoor Terug onderzoekt journalist Olivier van Beemen het heden en verleden van African Parks; een onbekende maar machtige organisatie met volledige zeggenschap over ruim 20 nationale parken in Afrika. Luister naar de documentaire, in samenwerking met Katinka Baehr. 
 
Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2024/28-04-2024.html 
 

(01:37) “Op 4 mei herdenken we de doden en dat doen we in stilte, bewaar je protesten voor een ander moment” zo riep Frans Timmermans op. Een breuk met de geschiedenis, want de Nationale Dodenherdenking is juist het product van protest, aldus historicus Maud van de Reijt. Ze is te gast. 

(20:53) Is antizionisme hetzelfde als antisemitisme? Dat idee getuigt van weinig kennis van de Joodse geschiedenis, zo vindt de in Nederland wonende Amerikaanse historicus Benjamin Moser. Hij is te gast.  

(37:29) De column van Nelleke Noordervliet 

(41:10) Nadia Bouras bespreekt drie historische boeken: 

Michal Citroen – Het adres. De geschiedenis van de Joodse onderduik 
Ayaan Abukar – Hotel Mogadishu 
Nancy Jouwe (red.) e.a. – Caleidoscopische visies 
 
Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2024/28-04-2024.html 
 

(01:10) De column van Abdelkader Benali

(05:05) De orgasmekloof, slutshamen en brieven van een preutse Italiaanse markiezin; het komt allemaal voorbij in het nieuwe boek 'Seks in de Renaissance' van historicus Marlisa den Hartog. Hoe modern zijn onze hedendaagse seksuele opvattingen eigenlijk? 

(20:09) In Het Spoor Terug onderzoekt journalist Olivier van Beemen het heden en verleden van African Parks; een onbekende maar machtige organisatie met volledige zeggenschap over ruim 20 nationale parken in Afrika. Luister naar de documentaire, in samenwerking met Katinka Baehr.

Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2024/21-04-2024.html

(01:13) Op 18 april is de winnende World Press Photo bekendgemaakt. Een aangrijpend beeld dat veel mensen deed denken aan de klassieke piëta-scène. Wat is een piëta? En gaat deze vergelijking wel op? Kunsthistoricus Wieteke van Zeil vertelt.

(13:35) In de oorlog in Oekraïne zijn tenminste 50.000 Russische militairen omgekomen volgens de BBC. Het zou wijzen op de zogenaamde ‘gehaktmolentactiek’, en die kent een langere geschiedenis. Historicus en Ruslandkenner Hubert Smeets is te gast.

(26:47) Donderdag 25 april as is het 50 jaar geleden sinds de Anjerrevolutie; de militaire staatsgreep die geweldloos een einde maakte aan de Portugese dictatuur. Vertaalster en literatuurwetenschapper Leonor Raven woonde in Lissabon tijdens de revolutie, en is te gast.

(41:17) Sanne Frequin bespreekt twee historische boeken en een podcast:

- Johan op de Beeck – Versailles

- Mauritshuis - Roelant Savery's wonderlijke wereld

- De vorstinnen van Vlaanderen

Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2024/21-04-2024.html

(00:50) De Coöperatie Laatste Wil vindt dat iedereen ‘baas over eigen sterven’ zou moeten zijn. Deze week staan 7 leden voor de rechter. Waarom ligt de CLW onder vuur? Wat verklaart de voortdurende verschuiving in denken over euthanasie? Met Bert Keizer & Annemarieke van der Woude.

(18:03) Deze week in Het Spoor Terug: Stakende meisjes werden ze genoemd. Of, op zn Gronings: wichten. De jonge vrouwen die in 1969 staakten voor gelijker loon. Ze werkten in sigarenfabriek Champ Clark. En gelijk loon? Dat vonden ze daar volstrekt niet nodig.

Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2024/14-04-2024.html

(01:28) Bart Wallet is te gast om de ontwikkelingen tussen Iran en Israël in historisch perspectief te plaatsen.

(08:30) Deze week werd er een nieuwe wet besproken die de Nederlandse democratie ‘robuuster’ moet maken. Nieuw voor Nederland, maar in Duitsland bestaat deze wetgeving al meer dan een halve eeuw. Wat kunnen we van Duitsland leren? Historicus Ton Nijhuis vertelt.

(22:43) De column is deze week van Suzanna Jansen. 

(29:19) Afgelopen week werd de Mexicaanse ambassade binnengevallen door Ecuador, wat leidde tot een diplomatieke rel. Ambassades hebben namelijk diplomatieke immuniteit. Waar komt het concept van de onschendbare ambassade vandaan? Grenzenexpert Milo van Bokkum vertelt.

(39:41) De Italiaanse grond zit vol met antieke schatten waarmee je goud geld kan verdienen, zo weet ook de maffia. De nieuwe film La Chimera gaat over Italiaanse grafrovers; de Tombaroli zijn de schrik van politie en archeologen. Archeoloog Rogier Kalkers is te gast, ook hij heeft in zijn werk te maken gehad met deze traditie. 

Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2024/14-04-2024.html

(01:09) Meer dan 40 jaar na haar aftreden is de echo van de naam Margaret Thatcher nog steeds te horen in het Verenigd Koninkrijk. Opmerkelijk genoeg lieten veel leden van de Labour Party zich afgelopen weken positief uit over de ‘Iron Lady’. Lia van Bekhoven is te gast om dit te duiden. 
 
(12:32) In het Nederlands Openluchtmuseum staan gebouwen die bepalend zijn voor de vaderlandse geschiedenis. Deze week is de eerste doorzonwoning in gebruik genomen. Conservator Tim Smeets werkt bij het Nederlands Openluchtmuseum en is te gast. 

(20:56)Deze week in Het Spoor Terug: de geschiedenis van regen & wind. 
 
Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2024/07-04-2024.html 

(01:29) Deze week bestaat de NAVO 75 jaar, en dat jubileum wordt gevierd in roerige tijden. Maar dit is niet de eerste crisis die de NAVO heeft doorgemaakt. Historicus Ivo van de Wijdeven schreef in het Historisch Nieuwsblad een artikel over die roerige geschiedenis en is te gast.

(13:56) De heilige Bernadette gaat op tournee. Op paaszondag begon dit relikwie aan een tocht langs de zeven bisdommen in Nederland. Waarom gaat het op reis en wat is de geschiedenis van rondreizende relieken?  Te gast is mediëvist Carine van Rhijn.

(25:37) De column is deze week van Sana Valiulina. 
 
(29:15) In Senegal is deze week Bassirou Diomaye Faye ingezworen als president. De nieuwe president schaart zichzelf bewust onder het kopje pan-Afrikanist. Wat is er bekend over deze ideologie? NRC-redacteur Jamila Meischke is te gast.

(41:13) Elke week bespreken we historische boeken met afwisselend Nadia Bouras, Wim Berkelaar, Bart Funnekotter, Sanne Frequin, Annelien de Dijn en Fresco Sam-Sin. Deze week is de beurt aan Fresco Sam-Sin. Hij bespreekt: 
 
Marcel Haenen - Pinguïns en de mensen 
Frans Thuijs – Galg & rad 
Historische verhalen van DisPLACE.nl 
 
Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2024/07-04-2024.html 

(00:30) Het Antropoceen wordt geen nieuw geologisch tijdperk, zo werd onlangs officieel besloten door de commissie die zich de afgelopen vijftien jaar over dit vraagstuk heeft gebogen. Kim Cohen van de Universiteit Utrecht zat in de commissie en is te gast.

(07:55) Polyamorie en open relaties riepen tot voor kort vooral associaties op met de jaren ’60 en ’70. Maar polyamorie is weer helemaal terug. Te gast daarover is Lotte Houwink ten Cate, die als historicus gespecialiseerd is in het feminisme van de Tweede Golf, en de seksuele ethiek.

(19:08) Deze week in Het Spoor Terug: aflevering #9 van onze serie Mina & Mevrouw.

Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2024/31-03-2024.html

(01:38) De vraag of de ultraorthodoxe bevolking vrijgesteld moet blijven van de dienstplicht legt fundamentele vragen bloot over wat voor land Israël is. Correspondent Midden-Oosten voor NRC David de Jong is te gast.

(13:40) Als het in de geschiedenis over de bloeiperiode van Nederland gaat, dan gaat het eigenlijk altijd over de geschiedenis van Holland in de 17de eeuw. Louis Sicking stelde een bundel samen waarbij de verschillende bloeiperiodes van al onze 12 provinciën aan bod komen en is te gast.

(24:11) De column is deze week van Abdelkader Benali.

(27:38) De tentoonstelling ‘Verzet tegen slavernij’ gaat van start in het Verzetsmuseum te Amsterdam. Welke nog onbekende stemmen van abolitionisten en verzetsstrijders komen aan bod? Onze redacteur Dominique van Varsseveld bezocht de expositie en vertelt.

(40:05) Elke week bespreken we historische boeken met afwisselend Nadia Bouras, Wim Berkelaar, Bart Funnekotter, Sanne Frequin, Annelien de Dijn en Fresco Sam-Sin. Deze week is de beurt aan historicus Wim Berkelaar. hij bespreekt:

- Georges Duby (vert. Ger Groot) - De kathedralenbouwers

- Cor Hermans - De uitgewiste horizon

- Anita Terpstra – Hiltje

Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2024/31-03-2024.html

(00:33) Het is lente en daarmee tijd voor de grote voorjaarsschoonmaak. Overbodige spullen worden op straat gezet en zwerfvuil wordt opgeruimd van de straten. Maar wat zegt de manier waarop we omgaan met die grote hoeveelheid spullen over ons? Warna Oosterbaan is te gast. 
 
(13:53) Deze week in Het Spoor Terug: aflevering #8 van onze serie Mina & Mevrouw.  
 
Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2024/24-03-2024.html 

(01:19) De aanslag in de Moskouse concerthal wordt nu door IS opgeëist. De Amerikanen waarschuwden eerder al voor een aanslag van ISIS K. Wat is het voor groep? En waar liggen de wortels van de haat tegen Rusland? Gulnaz Sigbatullína van de Universiteit van Amsterdam, gespecialiseerd in taal en religie in Rusland, is te gast. 

(12:10) Vanaf aankomende maandag is de film Oppenheimer na veel onzekerheid toch in Japanse bioscopen te zien. Wat zegt de reactie op de film over de Japanse omgang met het eigen oorlogsverleden? Japanoloog Manya Koetse vertelt ons meer. 

(22:39) De column is deze week van Nelleke Noordervliet. 
 
(26:11) Volgens EU-diplomaat Josep Borell is Israel schuldig aan het gebruik van honger als wapen – een eeuwenoude militaire strategie. Te gast is universitair docent economische en Milieugeschiedenis Ingrid de Zwarte, die onderzoek doet naar de rol van voedsel en hongersnood in oorlogstijd. 

(39:59) Elke week bespreken we historische boeken met afwisselend Nadia Bouras, Wim Berkelaar, Bart Funnekotter, Sanne Frequin, Annelien de Dijn en Fresco Sam-Sin.  
Deze week is de beurt aan historicus Sanne Frequin. Zij bespreekt: 
 
Tore Skeie - Wolventijd 
Nancy Marie Brown - Schildmaagd 
Hannah Iterbeke en Marthy Locht – Ridders van het Gulden Vlies 
 
Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2024/24-03-2024.html 

(00:45) Toen Caroline de Gruyter naar Gaza verhuisde in 1994 heerste er optimisme. Nu kijkt ze met een kritische blik naar de verslaglegging van die periode; de wortels voor de huidige situatie waren toen alom aanwezig. Ze is te gast. 

(15:40) Deze week in Het Spoor Terug: aflevering #7 van onze serie Mina & Mevrouw.  

Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2024/17-03-2024.html

(01:18) Het is chaos op Haïti. De roep om buitenlandse inmenging klinkt, maar de lange geschiedenis van internationale bemoeienis is juist ook een reden dat het land in de problemen is gekomen. Kan Haïti zich van deze geschiedenis bevrijden? Rosemarijn Hoefte vertelt.

(12:59) De column is deze week van John Jansen van Galen.

(17:36) Hij veranderde voor altijd de manier waarop wij naar de aarde kijken; de Voyager 1. Maar na meer dan 45 jaar begon de sonde afgelopen week incoherent te brabbelen. Betekent dit het einde van de Voyager? Govert Schilling is bij ons te gast en blikt terug.

(27:37) Heeft Candida Royalle het denken over seks veranderd? Historica Jane Kamensky schreef een nieuwe boek over de baanbrekende pornoproducent en de seksuele revolutie. Socioloog Linda Duits is gespecialiseerd in feminisme en seksualiteit en las het boek voor OVT.

(40:57) Elke week bespreken we historische boeken met afwisselend Nadia Bouras, Wim Berkelaar, Bart Funnekotter, Sanne Frequin, Annelien de Dijn en Fresco Sam-Sin. 

Deze week is de beurt aan historicus Annelien de Dijn. Zij bespreekt:

-          Hans Schoots - Grootse gedachten

-          Frank van Vree - Nederland en de herinnering aan de Jodenvervolging

-          Lucy Cooke - Bitch

Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2024/17-03-2024.html

(00:43) De oma van Reggie Baay werd nadat zijn vader was geboren bruut weggestuurd. Waarschijnlijk is ze als contractarbeider naar Sumatra vertrokken. Daarover schreef hij het boek 'De contractarbeiders van Deli'. Reggie is te gast.

(14:00) Deze week in Het Spoor Terug: aflevering #6 van onze serie Mina & Mevrouw. Op Berkenbosch koesterde Mina een innige vriendschap met de tuindersvrouw van een landgoed verderop. Of was het meer dan dat?

Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2024/10-03-2024.html

(01:21) Deze week reed een Israëlische organisatie met vrachtwagens vol hulpgoederen richting Gaza. Wat voor plek is er in Israël nog voor dit soort organisaties en welke positie hadden dit soort groepen eerder? Te gast is over dit onderwerp is Peter Malcontent.

(16:10) Het wordt gezien als hét voorbeeld van de moderne kunst: het wereldberoemde urinoir met handtekening van kunstenaar Marcel Duchamp. Maar was hij wel de echte bedenker? Regisseur Barbara Visser maakte de documentaire 'Alreadymade' hierover en is te gast.

(27:15) De column is van Nelleke Noordervliet.

(31:07) ‘De achilleshiel van de NAVO’, dat is de bijnaam voor de Suwałki-corridor die Wit-Rusland en Rusland met elkaar verbindt. Wat is de geschiedenis van dit gebied? En hoe werkt deze door in het heden? Mark Middel bezocht onlangs het gebied en is te gast.

(42:39) Nadia bespreekt een tentoonstelling en twee boeken:

· De tentoonstelling Frans Hals van het Rijksmuseum

· Steven Nadler – De portretschilder: Frans Hals en zijn wereld

· Varian Fry – Vluchtoord Marseille

Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2024/10-03-2024.html

(00:35) Binnenkort opent in Amsterdam het Nationaal Holocaustmuseum zijn deuren. Nu lijkt het niet meer dan logisch dat er zo’n museum is, maar dat was lange tijd niet vanzelfsprekend. We spreken erover met Emile Schrijven en Judith Belinfante van het Joods kwartier. 
 
(15:36) Deze week in Het Spoor Terug: aflevering #5 van onze serie Mina & Mevrouw. Maartje’s familie vond bij Mina warme armen en een luisterend oor, maar de dagboeken vertellen ook een ander verhaal: een van ziekte en depressie. 
 
Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2024/03-03-2024.html 

(01:19) Vrijdag werd Aleksei Navalny een kerkelijk begraven. Waarom heeft de Russische regering nu toch een officiële begrafenis toegestaan? En wat is de rol van de Russisch-Orthodoxe kerk als het gaat om vijanden van het regime? Ruslandkenner Hubert Smeets is te gast. 

(15:03) De column is van Suzanna Jansen. 

(20:05) Kan een Zwarte vrouw countrymuziek maken? Het klinkt als een vreemde vraag, maar in Amerika is daar op het moment veel discussie over. En dat terwijl countrymuziek juist een diepe connectie heeft met Afro-Amerikaanse cultuur. Muzikant en gitarist Joep Pelt is te gast. 
 
(33:16) Hekserij, moordpartijen en orgies. Het ging er heftig aan toe aan het 17e eeuwse Engelse hof, als we de nieuwe dramaserie Mary & George mogen geloven. De serie pretendeert op waarheid gebaseerd te zijn, maar ging het er echt zo wild aan toe? Te gast daarover is historica Nadine Akkerman. 

(43:15) Bart bespreekt twee boeken: 
Ned Blackhawk – De herontdekking van Amerika 
Rory Stewart – Op het scherpst van de snede 

Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2024/03-03-2024.html 

(00:42) Vluchten voor het geweld van de 80-jarige oorlog, naar een wereld vol grote schilders, denkers en geestelijken om daar een beter leven op te bouwen; hierover gaat de nieuwe roman Dieven van het licht van Philipp Blom. 
 
(14:20) Deze week in Het Spoor Terug: aflevering #4 van onze serie Mina & Mevrouw. Maartje Duin buigt zich over het dagboek van haar overgrootmoeder en ontdekt een uniek vrouwelijk perspectief op het dagelijks leven tijdens de oorlog. 
 
Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2024/25-02-2024.html 

(01:08) Amerikaanse inlichtingendiensten maken zich zorgen over de ontwikkeling van een nieuw Russisch ruimtewapen. Wat is er bekend over dit vermeende nieuwe wapen? En wat weten we over wapens in de ruimte vanuit de geschiedenis? Historicus en analist Ivo van de Wijdeven is te gast. 

(10:58) Tegenwoordig staat Volendam niet bekend als bruisend kunstenaarsoord; eind 19de eeuw was dit heel anders. Zo'n 1400 kunstenaars streken er neer, waaronder 200 vrouwen. Jan Brokken schreef hierover het boek De ontdekking van Holland en is te gast. 
 
(24:36) De column is van John Jansen van Galen. 
 
(28:16) Parool-journalist Teun Dominicus dook de afgelopen maanden intensief in de archieven van de Binnenlandse Veiligheidsdienst (BVD). Hij is zondag te gast en vertelt over een nieuwe vondst. 

(38:37) Fresco bespreekt twee boeken: 
Inge Misschaert - Verzameld! Gepassioneerde verzamelaars door de eeuwen heen 
Inger Leemans & Caro Verbeek (red.) - De neuswijzer 
Ons koloniale verleden in 50 voorwerpen 
 
Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2024/25-02-2024.html 

(00:40) Onderwater-archeologen hebben een spectaculaire vondst gedaan op de bodem van de Oostzee: een kilometer lange muur van ongeveer 10.000 jaar oud. Waar diende die muur voor? En wat leert de vondst ons over onze verre voorouders uit de steentijd? Luc Amkreutz is te gast.

(07:48) Nadat klimaatontkenners wetenschapper Michael Mann jarenlang onterecht voor fraudeur hadden uitgemaakt, zijn ze door de rechter voor smaad veroordeeld. Komt met deze zaak een einde aan de jarenlange acties van klimaattwijfelzaaiers? En hoe schadelijk is die lobby geweest? Te gast is Alexander Beunder.

(20:43) Deze week in Het Spoor Terug: aflevering #3 van onze serie Mina & Mevrouw. Maartje Duin probeert het feodale systeem waarin de vrouwen leefden te begrijpen, maar ze stuit op de grenzen van haar inlevingsvermogen.

Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2024/18-02-2024.html

(01.17) In het Tweede Kamerdebat over de kabinetsformatie deze week was het grootste onderwerp de vorm. Al sinds de verkiezingscampagne benoemd de partij NSC een ‘zakenkabinet’ als heilige graal. Wanneer duikt de droom van een zakenkabinet op, en wat zegt die droom over de politieke realiteit? Henk te Velde is te gast.

(13:23) De column van Sana Valiulina.

(19:09) De Britse overheid is van plan een tunnel aan te leggen nabij het beroemde, maar een kleine groep opstandige druïdes stelt alles in het werk om dit te voorkomen. Wie zijn deze druïdes precies? En waarom roepen de plannen zoveel weerstand op? Cristian van der Linde is te gast.

(28:29) De Palestijnse BDS-beweging, die voor boycots tegen Israël pleit, plaatst zichzelf in een lange traditie van geweldloos protest maar is desalniettemin in sommige landen enorm omstreden. Hoe past deze beweging in de geschiedenis van de boycot? Te gast zijn Maartje Janse en Derk Walters.

(44:03) Annelien bespreekt twee boeken:

· Cat Bohannon - Eva

· Freeke De Meyer - Hoog geboren, ambitieus en eigenzinnig

Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2024/18-02-2024.html

(00:47) De column van Sana Valiulina

(04:44) Oppositiekandidaat Boris Nadezjdin mag niet deelnemen aan de Russische verkiezingen. Waarom houdt Rusland nog vast aan de stembusgang, als de uitkomst al vast lijkt te staan? En welke rol speelde verkiezingen in de autocratische Sovjet-Unie? Ivo van de Wijdeven is te gast. 

(14:54) Deze week in Het Spoor Terug: aflevering #2 van onze serie Mina & Mevrouw. Maartje Duin verdiept zich in de jeugd van Mina en Mevrouw en ontdekt dat beide meisjes op hun manier bewegingsvrijheid zochten in de standenmaatschappij van begin 20e eeuw.

Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2024/11-02-2024.html# 

(01:12) Afgelopen week overleed oud-premier Dries van Agt op 93-jarige leeftijd. Roomser dan Van Agt kreeg je het niet, dat schrijft Jos Palm deze week in De Groene Amsterdammer. Was hij de laatste katholieke politicus van Nederland? Jos Palm, kenner van het katholicisme, is te gast.

(12:59) Bart bespreekt drie boeken:

·         Robin Waterfield - Plato van Athene

·         Ned Blackhawk - De herontdekking van Amerika

·         Masters of the Air (en de nieuwe gelijknamige serie!)

(26:51) De Groene Amsterdammer, onderzoeksgroep Bellingcat en de Belgische bladen Knack en le Vif onthulden deze week hoe vechtclubs worden gebruikt om extreemrechtse overtuigingen te normaliseren. Maar wat weten we over deze relatie uit de geschiedenis? Or Goldenberg en Gertjan Broek zijn te gast.

(44:29) Bij ‘Madame Tussaud’ denken de meeste mensen niet meteen aan wassen doodsmaskers van hoofden die zijn afgehakt door de guillotine. De historische roman 'Madame' van Jacobine van den Hoek laat een ander licht schijnen op de beroemde naam Marie Tussaud. 

Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2024/11-02-2024.html# 

(00:40) Historicus gespecialiseerd in dadertrauma Bart Nauta keek voor ons de nieuwe speelfilm The Zone of Interest en las hierbij de memoires van kampcommandant Rudolf Höss.

(15:36) Een halve eeuw waren de levens van ‘Mina en Mevrouw’ innig met elkaar verstrengeld. Maar kan er wel liefde zijn, als er zo’n grote ongelijkheid is? In de eerste aflevering van deze achtdelige serie in Het Spoor Terug stuit podcastmaker Maartje op een ongelofelijke bron: haar overgrootmoeders dagboeken.

Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2024/04-02-2024.html# 

(01:30) Waarom lopen de gemoederen zo hoog op rond een project om een Giza-pyramide ‘in glorie te herstellen’? Egyptoloog en conservator van het Rijksmuseum van Oudheden Daniel Soliman geeft duiding.

(09:05) Homoseksuele gevoelens en gedrag hebben altijd al bestaan, maar het idee van homoseksuele identiteit niet. Literatuurwetenschapper Mary Kemperink schreef hier een boek over en is te gast. 

(23:06) De column van Micha Wertheim.

(26:55) Dat Nederland als eerste het homohuwelijk invoerde, dat zien veel Nederlanders tegenwoordig als niet meer dan logisch. Het verleden van het homohuwelijk kent echter ook een andere kant. Politicoloog en homoactivist van het eerste uur Joke Swiebel is over die grillige geschiedenis te gast.

(42:19) Historicus Wim Berkelaar bespreekt drie historische boeken:

Het Onderwater Cabaret – Gerard Groeneveld
Schitterende verontrusting - Rémon van Gemeren
De bolle Gogh – Jaap Cohen

Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2024/04-02-2024.html# 

Deze zondag bespreekt Fresco Sam-Sin drie historische boeken:
- Pierre Jacques Benoit - Reis door Suriname
- Veerle de Vos - Alles onder de hemel
- Rick Honings - De ontdekking van insulinde
(…) Vrouwelijke verzetsstrijders zijn in tegenstelling tot hun mannelijke collega's vaak anoniem
gebleven. Wie zijn zij en waarom bleven hun namen in nevelen gehuld? Historicus Rianne Oosterom
deed onderzoek naar de vrouwen van de verzetsgroep Trouw.
(…) Deel 4 van ‘Het Spoor Terug: De Spanjestrijders en ik' gaat over de nasleep van de Spaanse
Burgeroorlog. Laura vraagt zich af of Franco's overwinning betekent dat de offers van Jenny en Jaap
voor niks waren. Heeft activisme wel zin als je de strijd verliest?
Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2024/28-01-2024.html#

(…) Op 26 januari velde het Internationaal Gerechtshof het tussenoordeel dat Israël maatregelen
moet treffen om de genocide in Gaza te voorkomen. Waar komt die term genocide eigenlijk
vandaan? Daarover historicus Thijs Bouwknegt.
(…) De Indiase premier heeft recentelijk een nieuwe hindoetempel geopend. De tempel is
omstreden; op dezelfde plek stond meer dan 500 jaar een Moskee. Wat vertelt het ons over de
roerige geschiedenis van India? India-kenner Devi Boerema vertelt meer.
(…) De column van Nelleke Noordervliet.
(…) De Surinaamse opera 'Het Pand der Goden' gaat in première op Nederlandse bodem. Componist
Johannes Helstone werd in slavernij geboren, en studeerde cum laude af aan het conservatorium in
Leipzig. Wat weten we over zijn werk? Met Diederik Burgersdijk en Astrid Helstone.
Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2024/28-01-2024.html#

(01:07) Kunsthistoricus Sanne Frequin bespreekt drie boeken:

-          Dan Jones - Een bloedige zomer

-          Joren Vermeersch - Vlaanderens waanzinnigste eeuw 

-          Josephine Rombouts - Opmerkelijke Vrouwen

(11:20) De edele ridder op zijn nobele ros komt in talloze verhalen voor. Maar veel ridderromans zijn ook verloren gegaan; beschadigd, vernietigd of simpelweg zoekgeraakt. Hoeveel pareltjes moeten wij missen? Mike Kestemont en Folgert Karsdorp zochten het uit.

(22:24) In De Spanjestrijders en ik aflevering 3 zijn Jaap en Jenny midden in de Spaanse burgeroorlog beland. Ze inspireren Laura om op een andere manier toch in actie te komen voor een betere toekomst; ze besluit om mee te doen aan een protest van Extinction Rebellion.

Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2024/21-01-2024.html# 

(01:25) 'De kolonie mept terug. Over witte arrogantie en voortschrijdend inzicht', schrijft Adriaan van Dis over zijn veranderende blik op de koloniale erfenis van Indonesië. Hij en Lara Nuberg, die over haar Indische roots schreef, zijn te gast.

(24:34) Op het Writers Unlimited Festival wordt de in 2022 overleden schrijver en dichter Remco Campert geëerd. Kleindochter Frederique van Rijn brengt samen met samen met Frans van Deursen, Frank van Bommel en Mark Nieuwenhuis een muzikale ode (uit voorstelling Poëzie is mijn adem). 

(31:57) Column van Abdelkader Benali

(39:43) In OVT brengt schrijver Gershwin Bonevacia een ode aan Tula; de man die de grootste opstand tegen slavernij op Curaçao heeft geleid. Hoe wordt Bonevacia geïnspireerd door deze verzetsstrijder? Tijdens de live-uitzending op het Writers Unlimited Festival vertelt hij meer.

Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2024/21-01-2024.html# 

(00:54) In ‘De opera die Bach nooit schreef’ van OPERA2DAY wordt het verhaal van Jan van Leiden verenigd met de muziek van Bach. In de 16e-eeuw stichtte de polyamoureuze Van Leiden een theocratie met het idee dat de wereld snel zou vergaan. Regisseur Serge van Veggel vertelt meer.

(16:13) In Het Spoor Terug: De Spanjestrijders en ik #2 gaat Laura op zoek naar mensen die, net als Spanjestrijders Jaap en Jenny, de keuze maakten om te vechten voor vrijheid in een onbekend land.

Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2024/14-01-2024.html#

(01:05) Zondag brachten honderden Italianen de Hitlergroet tijdens de herdenking van drie neofascisten die in '78 door links geweld om het leven kwamen. Premier Meloni zwijgt over het incident. Hoe verhoudt ze zich tot het fascistische verleden? Historicus Arthur Weststeijn geeft duiding.

(14:53) Voor praktisch advies kunnen we vertrouwen op Google. Maar hoe deden Middeleeuwers dat? In 'De Inventieve Middeleeuwen' lees je wijze raad over hoe je nep-sieraden laat fonkelen, wolven verjaagt en een stralende huid krijgt. Daarover Carine van Rhijn, een van de auteurs en samensteller van het boek.

(24:35) Column Sana Valiulina

(28:11) In het Stedelijk Museum Amsterdam is de tentoonstelling All of no man’s land is ours te zien, met metershoge kunstwerken van de Afro Amerikaanse Ellen Gallagher. Het opvallendste doek is geïnspireerd door de mythe van Black Atlantis. Wat vertelt deze mythe ons? OVT-redacteur Dominique van Varsseveld bekeek de werken in het museum en vertelt meer.

(41:11) Historicus Wim Berkelaar bespreekt driehistorische boeken:

- Fik Meijer - Goede tijden, slechte tijden

- Thijs Lijster - Frankfurter Schule

- De catalogus 'Kunst in het derde rijk' van de gelijknamige tentoonstelling in het Museum Arnhem

Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2024/14-01-2024.html#

(01:05) Maakt de zeppelin een comeback? Deze vliegende sigaar leek ooit de toekomst van de luchtvaart, maar na een aantal dramatische ongelukken waagde niemand zich meer aan het zeppelin-avontuur. Journalist Maarten van Gestel schreef erover in Trouw en vertelt meer.

(12:50) 100 jaar geleden overleed Lenin. Zijn gebalsemde lichaam wordt goed onderhouden en ligt opgebaard in Moskou. Hoe kijken Russen naar de communistische leider? En hoe wordt hij nog altijd politiek ingezet? Oud-Ruslandcorrespondent Michel Krielaars vertelt meer.

(25:29) In Het Spoor Terug: De Spanjestrijders en Ik #1. Laura Lubbers gaat opzoek naar de Spanjestrijders, die in de jaren '30 naar Spanje vertrokken om tegen het fascisme te vechten. Wie zijn ze? En wat doet zij eigenlijk voor de dingen waar ze in gelooft?

Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2024/07-01-2024.html#

(01:14) Op 13 januari gaan Taiwanezen naar de stembus. Het zal een belangrijke strijd worden tussen de pro-China partij KMT en de DPP, die streeft naar meer autonomie. Hoe werd werd het kleine eiland Taiwan een geopolitieke splijtzwam? Historicus Ivo van de Wijdeven vertelt meer.

(12:51) Is het gerechtvaardigd om een enorm bedrag te besteden aan een Rembrandt in tijden van culturele bezuinigingen? Die discussie laaide op toen De Vereniging Rembrandt 'De Vaandeldrager' aankocht. Oeke Hoogendijk maakte een documentaire over de vereniging en is te gast.

(25:17) Column van John Jansen van Galen

(29:01) De walvisjacht is vanaf 2024 in IJsland verboden. Het was 1 van de 3 landen waar de jacht op de bedreigde diersoort vanwege traditie is toegestaan. Het betekent het einde van de bloederige historie van de walvisjacht vertelt poolonderzoeker Louwrens Hacquebord.

(41:49) Bart Funnekotter bespreekt drie historische boeken:

- Jos Gabriëls - De man met de witte tulband

- Uwe Neumahr - Het schrijverskasteel

- Louis Ferrante - Borgata: De start van een imperium

Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2024/07-01-2024.html#

(00:40) Kunsthistoricus Sanne Frequin bespreekt drie historische boeken”

- Kees Nieuwenhuijsen - Moord ende doodslag

- Bob Pierik - Zo veel leven voor de deur

- Frans Willem Verbaas - Suster Bertken

(18:26) Astrologie is het zoeken betekenis in de sterren; “Zo boven, zo ook hier beneden”, luidt het principe al honderden jaren. Waarom blijft de astrologie nieuwe generaties aanspreken? In Het Spoor Terug: Sterrenbeelden ontrafelen Christianne Alvarado en Katinka Baehr deze geschiedenis.

Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2023/31-12-2023.html#

Het is oudjaarsdag, een dag bij uitstek om terug te kijken op het afgelopen jaar. Nu doet OVT natuurlijk niet anders dan terugkijken op wat er gebeurd is, maar in de laatste uitzending van het jaar doen we dat traditiegetrouw door aandacht te besteden aan bijzondere mensen die ons het afgelopen jaar ontvallen zijn. Met Nadia Bouras, Wim Berkelaar en Nelleke Noordervliet als gasten.

Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2023/31-12-2023.html#

Op het platteland is carbidschieten (het opblazen van melkbussen) dé manier om het nieuwjaar te vieren. Het is nu zelfs uitgeroepen tot nationaal immaterieel erfgoed. Waarom is het zo bijzonder? Historicus Jonn van Zuthem en politiechef Johan Ekkel vertellen.

In Het Spoor Terug: Het Hongaarse danshuis. Een docu van Marian Pluijm over Hongaarse folkmuziek, die in de jaren 80 en 90 een heropleving doormaakte. Een verhaal over hoe volksliedjes nieuwe generaties inspireren en mensen bij elkaar kunnen brengen.

Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2023/24-12-2023.html#

(01:01) De column van John Jansen van Galen.

(05:04) De Surinaamse oud-president Desi Bouterse is woensdag definitief veroordeeld tot 20 jaar cel voor zijn rol in de Decembermoorden. De uitspraak is een overwinning voor de Surinaamse rechtsstaat, zo wordt gezegd. Bestuurskundige Bharti Girjasing legt uit waarom.

(18:22) In Colorado mag Trump niet meedoen aan de presidentiële voorverkiezingen. Zo oordeelde het Hooggerechtshof aldaar, met een grondwetsartikel uit de tijd van de Burgeroorlog. Waarom is dat artikel in het leven geroepen? Amerikakenner Casper Thomas is te gast.

(28:57) De Russische oppositieleider Aleksej Navalny wordt vermist. Wat is er op dit moment bekend, en wat kunnen we uit de omgang van Rusland met politieke gevangenen uit het verleden afleiden? Rusland-correspondent Eva Cukier geeft uitleg.

(41:20) Historicus Nadia Bouras bespreekt twee boeken en een film:

- De film 'De bezette stad' van Steve McQueen

- Cathelijne Boland - Reuchlins reis

- Peter Paul de Baar - Theo Thijssen: schrijver, schoolmeester en socialist

Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2023/24-12-2023.html#

(01:02) Als je homo was, was je ziek. Dat dachten psychiaters lange tijd. 50 jaar geleden werd de kwalificatie 'psychiatrische stoornis' geschrapt. Psychiater (in opleiding) Lars van Dee en Henk Brouwer, die in de jaren '60 conversietherapie onderging, vertellen meer.

(19:47) In Het Spoor Terug: Manusama, vriend of vijand? Over de president in ballingschap van de Republiek Zuid-Molukken die langdurig in de gaten werd gehouden door de BVD. Olaf Oudheusden van Argos dook in deze roerige geschiedenis en kreeg het dossier te zien.

Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2023/17-12-2023.html#

(01:22) Israël wordt de laatste maanden steeds vaker koloniaal genoemd. Waar komt dat vandaan? En in hoeverre klopt deze typering? Te gast is Erella Grassiani, als antropoloog gespecialiseerd in de Israëlische veiligheidsindustrie.

(17:23) In Pompeï vonden archeologen recent sporen van slavernij: bij een bakkerij troffen ze een kleine ruimte aan waar tot slaaf gemaakte mensen graan moesten malen. Wat leert dit ons over hoe slavernij eruitzag bij de Romeinen? Historicus Coen van Galen vertelt.

(26:17) Column van Sana Valiulina.

(30:15) In elke vrouw huist een moederinstinct. Ze hoeft alleen maar een kind te krijgen, en het dient zich aan. Maar is dat wel zo? In 1980 wierp Elisabeth Badinter dit idee omver in het boek 'de mythe van het moederschap'. Relevanter dan ooit zegt Xandra Schutte

(42:18) Historicus Wim Berkelaar bespreekt drie historische boeken:

- Annet Mooij - Alles gaat op vroeger terug: Ischa Meijer

- Sytze van der Zee - Willi Lages

- Jan-Jaap van den Berg & Jan de Roos - Fout volk

Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2023/17-12-2023.html#

(01:02) De column van Sana Valiulina

(04:53) Hoogleraar Henk Buck is afgelopen dinsdag overleden. In 1990, te midden van de Aidsepidemie, claimde hij een medicijn tegen de ziekte te hebben gevonden. Het bleek te mooi om waard te zijn. Hoogleraar farmaceutische geschiedenis Toine Pieters vertelt meer.

(17:40) Journalist Nicole Terborg confronteert haar moeder: waarom mocht ze in haar tienerjaren niet bij haar wonen en werd ze door haar tante opgevoed? Dat en meer in de laatste aflevering van ‘Kweekje, mi kwekipikin’.

Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2023/10-12-2023.html#

(01:07) De relatie tussen de VN en Israël is verslechterd. Secretaris-generaal António Guterres deed een beroep op de Veiligheidsraad omdat er “een ernstig risico bestaat dat het humanitaire systeem in Gaza instort”. Historicus Internationale betrekkingen Peter Malcontent geeft historische duiding.

(13:45) Maria Callas was dé opera-diva van de 20ste eeuw. Wat maakt haar zo'n icoon? Sopraan Francis van Broekhuizen is te gast om te praten over Callas haar leven, haar legendarische optreden voor onder andere Charlie Chaplin en Brigitte Bardot en natuurlijk over haar muziek.

(26:43) Groot nieuws in museumland: afgelopen dinsdag is het kanon van Kandy teruggegeven aan Sri Lanka. Een grote stap voor Nederland; teruggave was immers lange tijd taboe. Jos van Beurden schreef een boek over de teruggave van roofkunst en is te gast.

(39:50) Kunsthistoricus Sanne Frequin bespreekt twee boeken en een spel:

- Anjou Cube - een trivia-spel

- Anthony Bale - Op reis in de Middeleeuwen

- Raoul Bauer - De lange schaduw van de duivel

Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2023/10-12-2023.html#

(00:51) De column van Nelleke Noordervliet.

(04:12) Stoïcijn zijn is hip. De eeuwenoude filosofie wordt aangehangen door diverse topsporters, zelfhulpgoeroes en miljardairs. Maar wat heeft deze antieke filosofie ons eigenlijk te bieden? Classicus Gerard Boter en ervaringsstoïcijn Floris Leest vertellen meer.

(20:55) In Kweekje #5 gaat maker Nicole Terborg naar Suriname. Ze treft een onrustig land in economische crisis waar veel mensen in de overlevingsstand zitten. Ze duikt dieper het verleden van kweekjes in en onderzoekt haar familiegeschiedenis. Zondag 10u in OVT & nu in de podcast.

Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2023/03-12-2023.html#

(01:22) De PVV pleit al jaren voor een 'asielstop'. Daarvoor zou Nederland moeten breken met internationale verdragen en wetten die de opvang van vluchtelingen verplichten. Hoe zijn die verdragen ontstaan? Hoogleraar migratiegeschiedenis Marlou Schrover geeft uitleg.

(17:10) De Romeinse keizer Elagabalus wilde volgens de overlevering als vrouw worden aangesproken. Is dit een queer icoon avant la lettre? Het Britse North Hertfordshire Museum meent van wel, en paste de bordjes aan. Is dat historisch verantwoord? Daarover historicus Martijn Icks.

(29:35) De middeleeuwen: onwetenschappelijke donkere eeuwen vol brandstapels, kuisheidsgordels, zielige burgers, brave ridders en eenzame prinsessen. Mediëvisten Jonas Roelens & Nathan van Kleij zijn deze clichés zat, en stelden een bundel samen om ze te bestrijden.

(42:06) Bart Funnekotter bespreekt drie historische boeken:

- Fitzroy Maclean – Oostwaarts

- Coen Brummer - Sam van Houten tegen de rest

- Peter Hoppenbrouwers – Stormruiters

Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2023/03-12-2023.html#

(00:56) De Congolees-Belgische dichteres Nele Marian krijgt in België steeds meer aandacht. Ze schreef gedichten over het leven in koloniaal Congo. Toch is haar werk niet erg bekend geworden. Waarom? Politicoloog Nadia Nsayi schreef haar biografie getiteld ‘Congolina. Ze is te gast.

(09:37) De langverwachte film Napoleon is op 23 november te zien in de Nederlandse bioscopen. Bart Funnekotter, vaste OVT-boekenrecensent én groot Napoleon-kenner, bekeek het spektakelstuk en vertelt of het historisch een beetje klopt. 

(18:55) In Het Spoor Terug: Kweekje #4: Wortel schieten gaat Nicole met haar broer en zus terug naar het Brabantse Cuijk om herinneringen op te halen. Verder luistert ze in deze aflevering naar de cassettebandjes en duikt ze in het verleden.  

Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2023/26-11-2023.html# 

(01:16) De PVV van Geert Wilders overviel vriend en vijand door met een monsterzege de parlementsverkiezingen te winnen. Hoe kunnen we dat verklaren? We praten met historici Nadia Bouras, Ivo van de Wijdeven en Annelien de Dijn over hoe we de populariteit van de partij kunnen duiden vanuit de geschiedenis; over de behoefte aan een terugkeer naar een geïdealiseerd verleden en meer.

(26:49) De column van Abdelkader Benali. 

(30:47) Historices Annelien de Dijn bespreekt deze week drie boeken:
- Marleen de Vries – Verlicht en Vilein
- George Orwell & Bas Heijne – Over Nationalisme
- Mark Lila – The Shipwrecked Mind: On Political Reaction

(35:14) Nagaan of roofkunst moet worden teruggegeven is niet altijd even makkelijk. Het ligt gevoelig; wat juridisch juist is, kan gevoelsmatig onrechtvaardig zijn. In de podcastserie 'Hier hing een schilderij' pluizen Pieter van Os en Emmie Kollau zo’n zaak uit. 

Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2023/26-11-2023.html# 

(00:36) ‘Voor de wolf is geen plek in Nederland’ stelt het CDA in zijn verkiezingsprogramma. De wens om de wolf terug te dringen is al eeuwenoud. Historicus Kristof Smeyers schreef een boek over het dier en geeft duiding.

(14:30) Deze week bespreekt historicus Lotfi El Hamidi het boek ‘Footnotes in Gaza’ van Joe Sacco.

 (20:35) De geschiedenis van kweekjes blijkt ook een verhaal van ontworteling te zijn. Om iets te bereiken moesten Surinamers naar ‘het moederland’. Op cassettepost klinkt verlangen naar Suriname en gemis van famiri door: Kweekje #3 van Nicole Terborg

Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2023/19-11-2023.html#

(01:00) We moeten toe naar een nieuwe bestuurscultuur, vindt Pieter Omtzigt. Een van de manieren waarop hij die cultuur wil veranderen ins door een kiesdistrictenstelsel in te voeren. Wat weten we vanuit de geschiedenis over dit stelsel? Henk te Velde, hoogleraar Nederlandse Geschiedenis aan de Universiteit Leiden, geeft uitleg.

(14:20) Het beperken van de asielstroom is belangrijk voor de VVD. Kabinet Rutte IV viel hierover. Wat is de geschiedenis van de VVD-standpunten over migratie? Hoogleraar sociale en economische geschiedenis aan de Universiteit Leiden Marlou Schrover vertelt meer.

(24:26) De column van John Jansen van Galen.

(28:16) De BoerBurgerBeweging komt op voor de boerenbelangen. Opvallend genoeg ziet cultuurhistoricus Gerard Rooijakkers in de BBB-plannen vooral een terugkeer naar een landbouwpolitiek die zorgde voor een krimping van het aantal boeren. Hij is te gast.

(40:40) Het is een worsteling voor links: hoe verenigen we de rode én groene idealen. Oftewel: hoe zorgen we goed voor de arbeider, maar ook voor het klimaat. Journalist Coen van de Ven van de Groene Amsterdammer schreef over de fusie van GroenLinks en de PvdA, en dook voor ons in de geschiedenis van die worsteling.

Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2023/19-11-2023.html#

(00:46) De column van Nelleke Noordervliet

(04:41) In de jaren '50 was er in Amerika een heksenjacht op homoseksuele overheidswerknemers; de Lavender Scare van Senator McCarthy. Cultuurwetenschapper Looi van Kessel bekeek een nieuwe dramaserie over deze vergeten hetze: 'Fellow Travelers'. Hij is te gast.

(18:39) In Het Spoor Terug: Kweekje, mi kwekipikin #2 duikt journalist Nicole Terborg in de geschiedenis van de Afro-Surinaamse gemeenschap in Nederland. Ze stuit op weerstand als ze het gesprek wil aangaan over de ervaringen binnen haar familie.

Meer informatie: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2023/12-11-2023.html#

(01:27) De dodenaantallen in Gaza lopen alsmaar op, zonder uitzicht op een staakt-het-vuren. Dit verloop van de oorlog lijkt precies de bedoeling van Hamas, zo schreef The New York Times, die ze te spreken kreeg. We leggen het voor aan Jeroen Gunning, verbonden aan King’s College in Londen, die al decennialang onderzoek doet naar Hamas en een politieke geschiedenis van Hamas schreef. 

(16:41) In de middeleeuwse steden werden er heel wat moorden gepleegd. Wat is een typische middeleeuwse moord? Wat waren de motieven en welke wapens gebruikte men? Mediëvist Sanne Frequin vertelt wat ze leerde van de nieuwe digitale Medieval Murder Map.

(26:46) Medisch-historicus Leo van Bergen schreef het boek De poppenspeler van Mengele, en geeft een andere blik op de rol die medici in Nazi-Duitsland hebben gespeeld. Een controversieel onderwerp dat te vaak alleen als onderdeel van het nazi-tijdperk wordt gezien.

(39:51) Historicus Wim Berkelaar bespreekt drie historische boeken:

- Herman Langeveld – De zwarte schapen van de familie

- Piet Hagen – Joodse klokkenluiders

- Sarah Bakewell – De humanisten

Meer informatie: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2023/12-11-2023.html#

(01:06) De column van Sana Valiulina.

(04:42) Ecocide is het (on)bedoeld aantasten van het ecosysteem in een bepaald gebied. Er zijn talloze historische voorbeelden; het gebruik van Agent Orange en het doen van atoomproeven. Journalist Maurice Swirc schreef er een stuk over voor de Groene Amsterdammer en vertelt meer.

(19:55) Journalist Nicole Terborg komt uit een warm nest. Toch knaagt er iets. Toen ze dertien jaar was, moest Nicole bij haar tante gaan wonen in de grote stad. Ze is een kweekje, zoals veel Surinamers dat noemen; je groeit niet op bij je ouders maar bij andere familieleden of pleegouders. Aanstaande zondag is de eerste aflevering van de zesdelige podcastserie te beluisteren in Het Spoor Terug: Kweekje.

Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2023/05-11-2023.html#

(01:28) Ze vormen een kleine minderheid, maar hun invloed op de Israëlische geschiedenis is altijd enorm geweest: de kibboetsniks, zoals de inwoners van de agrarische gemeenschappen worden genoemd. Wat weten we over de dubbelzinnige positie van de kibboets? Bart Wallet is hoogleraar Joodse geschiedenis en te gast.

(19:35) In de Hollywood-filmgeschiedenis is de make-over een bekend begrip; de metamorfose van een lelijk eendje naar een beeldschone prinses. Amerikanist Annelot Prins onderzoekt celebrity-feminisme en keek voor ons naar Makeover Movie, voordat de film tijdens IDFA in premiere gaat. 

(29:48) Historicus Bas von Benda Beckmann kwam er als dertienjarige jongen achter dat zijn oudtante getrouwd was met Alfred Jodl; Hitlers trouwste generaal. Over de zoektocht naar het naziverleden van zijn familie schreef hij een nieuw boek: ‘Het kleedje voor Hitler’.

(41:28) Historicus Bart Funnekotter bespreekt drie historische boeken:

· Keizer van Rome - Mary Beard

· Mijn oudoom Harry - Micheal Palin

· Melancholie in de Gouden Eeuw - Luuc Kooijmans

Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2023/05-11-2023.html#

(01:00) René van Stipriaan won vorig jaar de Libris Geschiedenis Prijs voor zijn biografie De zwijger: het leven van Willem van Oranje. Hij is overigens niet uitgeschreven: zijn pas verschenen boek gaat over de reizen van de vaderlandse held.  

(09:00) Dit jaar werden er vijf boeken genomineerd voor de Libris Geschiedenis Prijs. De kanshebbers zijn:

-          De Chinezenmoord - Leonard Blussé 

-          De Zanzibardriehoek - Martin Bossenbroek 

-          Etty Hillesum - Judith Koelemeijer.

-          Hoog spel - Marcel Metze 

-          De macht van het verleden - Ivo van de Wijdeven

(20:58) Zangeres Shishani Vranckx zingt het nummer ‘Kuku’. 

(44:07) Zangeres Shishani Vranckx zingt het nummer ‘Lost’.

Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2023/29-10-2023.html#

(01:35) Deze uitzending van OVT staat in het teken van de Libris Geschiedenis Prijs 2023. Voordat juryvoorzitter Kathleen Ferrier de winnaar aan het einde van de uitzending bekend zal maken, praten we met haar over de nominaties.

(07:50) In 1923 publiceerde Ze’ev Jabotinski een invloedrijk essay waarin hij stelde dat een ijzeren muur tussen Israël en Palestina noodzakelijk is. Nog steeds vormt het de grondslag voor het denken van de Likud-partij van Netanyahu. Midden-Oosten-deskundige Peter Malcontent is te gast. 

(22:18) De column is van Adbelkader Benali

(22:25) Zangeres Shishani Vranckx zingt het nummer ‘Forget To Remember’

(29:29) Bonen zijn niet sexy. Het is armeluisvoer en zorgt voor winderigheid. Maar volgens culinair journalist en historicus Joël Broekaert moeten we de proteïnebommetjes meer waarderen. Hij vertelt over zijn boek: ‘De wereldgeschiedenis in 12 bonen’.  

(42:50) Kunsthistoricus Sanne Frequin bespreekt twee historische boeken en een podcast: 

-          Lapidarium - Hettie Judah

-          Fake History - Jo Hedwig Teeuwisse

-          Middeleeuwse toestanden - de podcast van de Universiteit Leiden

Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2023/29-10-2023.html#

 (00:47) De column van Abdelkader Benali

(04:22) De nieuwe film Killers of the Flower Moon gaat over een tragische geschiedenis: de Osage-moorden. Witte Amerikanen waren uit op het land van de Osage nadat daar olievelden werden gevonden. Historicus Lea Zuyderhout vertelt.

(18:23)  Livemuziek van Elephant: Post Punk

(21:09) Het Philicorda-orgel is een Eindhovens icoon, door onze verslaggever Christianne Alvarado

(26:30) De inhoud van verkoolde papyrusrollen uit 79 na Christus werd lange tijd verloren gewaand. Afgelopen week was er een doorbraak: AI maakte een woord op de rollen leesbaar. Wat kunnen we van deze nieuwe techniek verwachten? Papyroloog Mark de Kreij vertelt.

(39:23)  Livemuziek van Elephant: Calling

(42:54) Historische boeken met Wim Berkelaar. Hij bespreekt:

Libris Geschiedenis Prijs-nominatie Hoog spel - Marcel Metze
In wat voor land leef ik eigenlijk? - Karin Amatmoekrim
Op veler verzoek. Inclusieve politiek in Nederland - Joris Oddens

Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2023/22-10-2023.html#

(02:07) Israël houdt Hamas verantwoordelijk voor de burgerdoden in Gaza, omdat ze burgers zouden inzetten als 'menselijk schild'. Wat zegt het oorlogsrecht hierover? Militair historicus Christ Klep geeft uitleg.

(21:51) Livemuziek van Elephant: Dog in the Park

(25:04) Einstein in het Natlab, door onze verslaggever Christianne Alvarado

(29:10) Techgigant ASML is misschien wel het succesvolste project dat is voortgevloeid uit het NatLab. NRC-journalist Marc Hijink is te gast. Hij schreef een boek over ASML en het machtsspel om de meest complexe machine op aarde

(43:25) Johannes Wardenier kondigde in 1934 zijn uitvinding aan: een brandstofloze motor. De motor is er niet gekomen. Waarom bleef deze uitvinding toch zo lang een raadsel? Techniekjournalist en industrieel ontwerper Paul Schilperoord schreef een boek over Wardenier en vertelt. 

Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2023/22-10-2023.html#

(01:32) De wereld kijkt gespannen toe terwijl Israël een grondoffensief in Gaza voorbereid. Een veelgebruikte in Israël ontwikkelde tactiek is 'urban warfare'. Wat houdt dat in?  Bij ons is antropoloog Erella Grassiani, gespecialiseerd in de veiligheidsindustrie in Israël.

(17:10) Vrijdag sommeerde het Israëlische leger 1,1 miljoen mensen het noorden van de Gazastrook te ontvluchten. Sommigen vertrekken niet, omdat ze bang zijn voor een tweede Nakba. Wat was de eerste Nakba? Antropologe Dina Zbeidy geeft duiding.

(29:48) Column van John Jansen van Galen

(33:50) Zangeres Beatrice van der Poel zingt het nummer ‘Laat me niet alleen’

(38:18) Zelfs het merendeel van de Israëlische vredesactivisten gelooft niet meer in een vredesproces na de gruwelijke terreur van Hamas. Hoe kwam het dat die mogelijkheid in 1993 wel op tafel lag? Historicus David Wertheim woonde destijds in Jeruzalem en vertelt.

Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2023/15-10-2023.html# 

(02:09) In een zaal van het Rijksmuseum Boerhaave is een ietwat lugubere pop te vinden: een vrouwenromp met een babypop erin. Het groezelige uiterlijk duidt erop dat het vaak is gebruikt. Wil je weten waarvoor? Conservator Mieneke te Hennepe vertelt.

(07:02) Antoni van Leeuwenhoek is onlosmakelijk verbonden aan de microscoop. Hij is niet de uitvinder, maar heeft wel de wereld die ermee te zien is ontdekt. Hoe zag die wereld eruit? Journalist Geertje Dekkers en conservator bij het Rijksmuseum Boerhaave Tiemen Cocquyt vertellen meer.

(22:30) Zangeres Beatrice van der Poel zingt het nummer ‘Mijn vlakke land’

(27:33) Een van de meest innovatieve medische instrumenten in Rijksmuseum Boerhaave is de eerste kunstnier. Hij is gemaakt door Willem Kolff die wel meer kunstorganen in elkaar sleutelde. Conservator Mieneke te Hennepe vertelt meer over deze levensreddende uitvinding.

(32:32) Zondag zijn er Poolse verkiezingen. Het land worstelt met zijn verleden en identiteit doordat het vaak bezet is geweest. Hoe werkt dit door in de aanstaande verkiezingen? Te gast is de Pools-Nederlandse journalist Dore van Duivenbode.

(44:18) Zondag as bespreekt Annelien de Dijn twee historische boeken:
- Ivo van de Wijdeven: De macht van het verleden
- Hanno Sauer: Moraal

Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2023/15-10-2023.html# 

(00:09) Het Zeeuws Archief zit in het Van de Perrehuis: een achttiende eeuws stadspaleis. Maar wie was hij eigenlijk? Anneke van Waarden-Koets vertelt over Johan Adriaen van de Perre die het meten van weer zeer serieus nam.

(04:52) 200 jaar geleden zat er in het gebouw van het Zeeuws Archief het Natuurkundig Genootschap der Vrouwen. Een plek waar gegoede vrouwen kennis maakten met wetenschap. Waarom is deze vrouwenclub in Middelburg opgericht? Historicus Dorothee Sturkenboom vertelt.

(17:46) Lotfi El Hamidi bespreekt twee historische boeken en een Netflixserie:
- Martin Bossenbroek: De Zanzibardriehoek
- Timothy Brennan:  Places of Mind: A Life of Edward Said
- Malkit Shoshan en Joost Grootens: Atlas of the Conflict: Israel-Palestine

(30:22) Het slavenregister lijkt een zakelijke, kille namenlijst. Toch kan het de lezer nieuwe inzichten verschaffen over het verleden weten onderzoekers Coen van Galen en Ank de Vogel-Muntslag. Ze zijn te gast om te vertellen over dit bijzondere archief. 

Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2023/08-10-2023.html#

(02:00) De aanvallen in Isräel begonnen bijna op de dag af 50 jaar na de Jom Kippoeroorlog, waarbij Syrië en Egypte onverwacht Israël aanvielen. Wat verklaart de beslissing om juist op dit jubileum opnieuw Israël aan te vallen? Derk Walters is te gast.

(11:41) Zeeland was ooit het middelpunt van de Nederlandse slavenhandel. Niet zo gek dus dat er sinds 2005 een monument middenin Middelburg staat om deze geschiedenis te herdenken. Ferdinand Ralf was een van de initiatiefnemers en vertelt over deze geschiedenis.

(17:12) De column van Nelleke Noordervliet.

(23:29) Leonora voer als verstekeling mee op een schip van de Middelburgse Commercie Compagnie. Wat vertelt Zeeuws Archief over Leonora, wiens ontsnapping uit slavernij tot "groote onsteltenis van hem & zijn officieren" leidde? Roosanne Goudbeek vertelt meer. 

(26:08) Eeuwenoude mummieogen staren je indringend aan in het Allard Pierson Museum. De schilderijen in de nieuwe tentoonstelling Oog in Oog uit de 1e tot 3e eeuw na Christus staan bekend als de oudste realistische portretten. Egyptoloog Ben van den Bercken vertelt meer. 

Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2023/08-10-2023.html# 

(01:07) Het immense terrein van het Nederlands Openluchtmuseum hoeft de bezoeker niet per sé te bewandelen. Er rijden namelijk ook heel veel historische trams over het terrein. Wat de komst van de tram betekende voor de Nederlandse binnensteden, vertelt tramchauffeur Rob van Oostenrijk u live vanuit een tram. 

(08:33) Het thema van de Maand van de geschiedenis is Eureka!, het moment van de geniale ingeving. Maar volgens Louise O. Fresco is dat helemaal niet hoe wetenschap over het algemeen werkt. Ze schreef hierover een essay en is te gast. 

(22:16) Koningin Elizabeth Stuart gaf meer om haar huisdieren dan om haar kinderen. Althans, dat is het beeld dat van haar bestaat. Onterecht zegt hoogleraar vroegmoderne literatuur en cultuur Nadine Akkerman. Zij deed jarenlang onderzoek en vertelt meer.

(39:37)Bart Funnekotter bespreekt drie historische boeken:
- Leonard Blussé: De Chinezenmoord
- Harald Jähner: Hoogteroes
- Daan Nijssen: Alle wegen leiden naar Babel

Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2023/01-10-2023.html#  

(01:40) Ooit was de Veluwe het bloeiende centrum van de papierproductie. Vanaf eind 16e eeuw tot in de 18e eeuw stond deze heuvelstreek vol met papiermolens. Zo’n soort papiermolen, is nu in het Nederlands Openluchtmuseum te zien. Ada Meurs,

(04:47) Een beeldenstorm Bijbels Museum; een bezoeker stampte beeldjes van Godin Asjera kapot terwijl ze riep: "Er is maar één God!" Wat is er bekend over Asjera? En waarom is de vrouwelijk verbeelding van God nog altijd een heikel punt? Theoloog Janneke Stegeman geeft uitleg. 

(18:52) Column van Sana Valiulina.

(23:15) Honderd jaar geleden was cocaïne nog niet verboden. Sterker nog, er stond in Amsterdam een cocaïnefabriek. Hoe zag de wereld van legale cocaïne eruit? Hoogleraar farmaceutische geschiedenis Toine Pieters vertelt.

(38:59)Lange tijd richtte de medische wetenschap zich op mannen. Door dat gebrek aan kennis werden de meest vreemde theorieën over de menstruatie bedacht. Wat waren de verklaringen door de eeuwen heen en wat vertellen ze over het beeld van de vrouw? Historicus Karen Hollewand geeft uitleg. 

Meer info:  https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2023/01-10-2023.html#  

(00:40) Nederlandsen kolonisten werden uit Amerika verjaagd, maar de Nederlandse taal hield het veel langer uit ontdekte historicus Philip Dröge. Hij schreef De Tawl over het Neder-Amerikaans dialect dat tot in de 20e eeuw werd gesproken.

(16:55) de Column van John Jansen van Galen

(20:44) Multatuli was de eerste Nederlander die zich liet cremeren. Uniek, want dat was in zijn tijd nog verboden. Waarom koos hij er dan toch voor? Maarten van den Heuvel en Katinka Baehr maakte Het Spoor Terug: De as van Multatuli. 

Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2023/24-09-2023.html# 

1e uur: de neonazigroep Hammerskins, de Nederlandse pauselijke zoeaven, de Jodensavanne en historische boeken

(01:10) Deze week verbood Duitsland de neonazigroep ‘Hammerskins’. Hoe kan het dat uitgerekend een Amerikaanse nazigroep in Duitsland een tak heeft? Historicus Annelotte Janse onderzoekt de geschiedenis van extreemrechtse Amerikaans-Duitse netwerken en is te gast. 

(14:07) Vechten voor je geloof in een onbekend land associeren we nu met IS-strijders. Maar in de 19e eeuw sloten ruim drieduizend Nederlanders zich aan bij het pauselijke elitekorps in Rome. Historicus Koen de Groot schreef het boek Martelaren voor de paus en is te gast.

 (24:06) De Jodensavanne behoort sinds deze week tot het werelderfgoed. De nederzetting aan de Surinamerivier illustreert volgens Unesco de eerste joodse pogingen tot kolonisatie van de nieuwe wereld. Historicus Mark Ponte sprak de archeologen ter plaatse en geeft duiding.

(37:32) Historische boeken met Wim Berkelaar. Hij bespreekt: Judith Koelemeijer: Etty Hillesum, Laurens Bluekens, Maarten van Rossem: Van Rossem, Christopher Clarke: Europese Lente.

Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2023/24-09-2023.html# 

(00:46) De mens heeft deze kip geplooid naar zijn behoeften; er is weinig natuurlijks meer aan volgens historicus Dirk-Jan Verdonk. Hij beschreef de ongemakkelijke geschiedenis van deze problematische en paradoxale mens-kip relatie in zijn boek De ontplofte kip. Want wat zegt het over de mens dat we de vleeskip hebben geschapen?

(14:28) Historische boeken met Annelien de Dijn. Zij bespreekt Lewis Dartnell: Corpus, Trudy Dehue: Ei, foetus, baby en Angela Saini: De Patriarchen

(23:56) Het Spoor Terug: De open wonden van Chili. Chili staat dit jaar stil bij de staatsgreep die plaatsvond op 11 september 1973. Hoewel Pinochet al sinds 2006 dood is, zorgt zijn dictatuur nog steeds voor verdeeldheid in het land. Correspondent Boris van der Spek maakte Het Spoor Terug.

Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2023/17-09-2023.html# 

(01:47) De Nederlandse overheid geeft jaarlijks zo’n 37,5 miljard euro aan fossiele subsidies uit. Ondanks dit megabedrag had niemand het ooit over deze fossiele subsidies, totdat klimaatactivisten ertegen gingen protesteren. Hoe is dit zo gekomen? Politicoloog Thomas Muntz geeft uitleg.

(18:44) Column Ellen Ombre

(23:33) In China ligt de vrijheid om te dragen wat je wilt onder vuur. Er is een wet op komst die vormen van zelfexpressie verbiedt die ‘de Chinese geest schaadt en de gevoelens van het Chinese volk kwetsen.’ Keert China terug naar het keurslijf van het Mao-pak? Garrie van Pinxteren, Chinacorrespondent van NRC, is hierover te gast.

(37:22) De Wayana en de Toemoek-Hoemak expeditie. Filmmaker Freek de Goeje zag zijn oud-oom eerst als avonturier, maar stelt nu vragen over zijn expedities door de Surinaamse amazone. Wat vonden de Wayana van zijn komst? Hij vertelt over zijn boek Een berg die mijn naam draagt.

Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2023/17-09-2023.html# 

(00:45) Walter Kempowski probeerde te achterhalen wat de Duitsers van de Hitler-generatie heeft bezield. Met de schijnbaar eenvoudige vraag ‘Heeft u Hitler gezien?’ ging hij de straat op. Het leidde tot een uitzonderlijke bundeling getuigenissen. Roxane van Iperen schreef het voorwoord voor de heruitgave van Kempowski’s boek en is te gast.

(19:22) Het Spoor Terug: Flessenpost. Flessenpost lijkt een eeuwenoude traditie. Maar heeft een recentere oorsprong dan je zou vermoeden. Wolfgang Struck schreef er het boek Flaschenpost over. Matthijs Deen zocht hem op in Hamburg om de geschiedenis van flessenpost te ontrafelen.

Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2023/10-09-2023.html#  

(01:10) Abdelkader Benali is te gast om te praten over de aardbeving die in Marokko plaatsvond. Ook leest hij zijn column.

(08:35) De Indiase overheid heeft plannen om de landsnaam te veranderen in Bharat. De discussie is eeuwenoud en ligt gevoelig. Wat is de geschiedenis van deze namenstrijd? Carolien Stolte, India-kenner aan de Universiteit Leiden, geeft uitleg. 

(20:05) In OVT wordt de langverwachte Shortlist 2023 van de Libris Geschiedenis Prijs bekend gemaakt. Juryvoorzitter Kathleen Ferrier kondigt de vijf beste historische boeken aan.

(27:36) Bouwvakkers sloopten een stukje Chinese muur. De strenge straf voor deze vernielingen was niet altijd gangbaar; het hergebruiken van de stenen was zelfs heel gewoon. Wat is er veranderd? Sinoloog Fresco Sam-Sin ontleedt de mythische status van de muur. 

(39:35) Historische boeken met Lotfi El Hamidi. Hij bespreekt:

Frank G. Bosman: De Oude Man van Masyaf 
Joya Chatterji: Schaduw rond het Middaguur 
Albert Camus: Algerijnse kronieken

Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2023/10-09-2023.html

(01:09) Met de uitvinding van de snelfotografie democratiseerde de fotografie. Fotograaf Dirk Kome schreef er een boek over en stelde de tentoonstelling samen die nu te zien is in het Nederlands Fotomuseum.
 
(11:42) Hij is waarschijnlijk de machtigste mediamagnaat ter wereld: Rupert Murdoch. En met die mediamacht, komt ook politieke invloed. Dat is te zien in The Rise of the Murdoch Dynasty, die vanaf 3 juli te zien is. Amerikanist Sara Polak beoordeelt de serie. 
 
(24:28) Theatermaker Mathieu Wijdeven vindt een 5-uur durende onemanshow die Rustwijk opvoerde in 1911. Hij schreef het speciaal voor een commissie uit Nederland die naar Suriname kwam om te kijken hoe er na de afschaffing van de slavernij nog geld kon worden verdiend met de kolonie. Mathieu is onder de indruk, wil er alles over weten én besluit het stuk zelf op toneel te brengen. Dit is de derde aflevering van Het Spoor Terug: Een verborgen Surinaamse schat.
 
Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2023/02-07-2023.html#

 (01:13) "Een alarmsignaal voor alle democratische krachten", zo noemde een minister in Thüringen de verkiezingswinst van de AFD. Wat zit er achter deze verkiezingszege? Met welke strategieën probeerde Duitsland, tot nu toe, radicale partijen te weren, en waarom werken deze tactieken nu niet meer? Te gast is Marja Verburg, historicus bij het Duitsland Instituut en maker van de podcast Achtung! Duitse updates
 
(15:10) Veel mensen zullen zijn opgegroeid met de Disney-klassieker Bambi, maar minder bekend is de roman van de Joodse Oostenrijks-Hongaarse schrijver Felix Salten waarop het gebaseerd is. Door de film raakte het ooit beroemde boek op de achtergrond, en dat terwijl er allerlei lagen in zitten die ons meer kunnen vertellen over de schrijver en de tijd waarin hij leefde. Arnon Grunberg schreef het voorwoord bij de hernieuwd uitgegeven Bambi.
 
(28:39) De column van Nelleke Noordervliet.
 
(32:21) Vorige week bleek dat de passagiers van de vermiste onderzeeër haar fascinatie voor de Titanic met de dood heeft moeten bekopen. En ook deze week was het mythische passagiersschip volop in het nieuws. Een handgeschreven brief van een passagier van de Titanic werd voor duizenden dollars geveild. Maar wanneer is de fascinatie voor deze beroemdste oceaanstomer aller tijden eigenlijk begonnen? Hierover te gast Dirk Musschoot, journalist en schrijver. 
 
(42:17) Historische boeken met Bart Funnekotter. Hij bespreekt: 
 
-       Martyn Rady: De koninkrijken van Midden-Europa: Een nieuwe geschiedenis van het hart van Europa
-       Simon Schama: In gezonde staat: hoe pandemieën en vaccins de geschiedenis hebben bepaald
-       Christine Kooi: De reformatie in de Lage Landen 1500-1620 
 
Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2023/02-07-2023.html#

(01:29) Theatermaker Mathieu Wijdeven leert zijn betovergrootvader G.G.T. Rustwijk steeds beter kennen. Maar er zijn nog steeds missende puzzelstukjes. En dus probeert Mathieu hem dichterbij te halen, de 21e eeuw in. Dit is de tweede aflevering van Het Spoor Terug: Een Surinaamse schat.
 
(28:10) Groot nieuws vanuit Tiel deze week: een 4000-jaar oud heiligdom werd onthuld. Opvallend is een glazen groene kraal uit Irak - hoe is die 4000 jaar terug in Tiel beland? En wat leert ons dat over de Bronstijd? Cristian van der Linde, die de opgraving in Tiel leidde, is te gast.
 
(38:14) De geschiedenis van suiker is een geschiedenis van een verslaving, zo lijkt het. In The World of Sugar toont historicus Ulbe Bosma dat mensen er al eeuwenlang veel te veel van eten, én bereid zijn om elkaar de meest gruwelijke dingen aan te doen om steeds meer te produceren. 
 
 
Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2023/25-06-2023.html#
 

 (01:20) Gisteren nam het huurlingenleger de Wagner Groep de stad Rostov in. Poetin hield een toespraak op TV waarin hij de opstandelingen ‘verraders’ noemde en een vergelijking trok met de situatie in 1917 tijdens de Eerste Wereldoorlog. Te gast hierover is Hubert Smeets, Ruslandkenner die de gebeurtenissen op de voet volgt. 

 
(09:46) Op 1 juli 1863 werd de slavernij bij wet afgeschaft in Suriname en de Antillen. Maar hoe verliep die eerste Keti Koti eigenlijk, en hoe groeide 1 juli uit tot hét moment van herdenking en viering? Jurist en historicus Ellen Neslo, gespecialiseerd in 19e-eeuws Suriname, is te gast.
 
(19:33) De column van John Jansen van Galen
 
(23:33) Voor de koloniale wereldtentoonstelling van 1883 werden er mensen uit de Nederlandse koloniën gehaald en in gefabriceerde nederzettingen op het Museumplein tentoongesteld. Goziëm Frijmersum is een van de nazaten en te gast samen met Mark Ponte, historicus en curator van het Stadsarchief Amsterdam. De bijzondere geschiedenis van de Frijmersums maakt deel uit van de tentoonstelling Famiri Familie.
 
(37:40) Historische boeken met Annelien de Dijn. Zij bespreekt:
 
-       Jonathan Eig, KING: Het leven van Martin Luther King
-       Julian E. Zelizer en Kevin M. Kruse, Myth America: Historians Take On the Biggest Legends and Lies About Our Past
-       Jill Lepore, New York in brand: Vrijheid, slavernij en samenzwering in 18-eeuws Manhattan
 
Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2023/25-06-2023.html#
 

(00:50) Afgelopen week was er in Zwitserland een landelijke vrouwenstaking. Honderdduizenden vrouwen eisten onder meer gelijk loon voor gelijk werk, actie tegen seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksisme op de werkvloer en gratis kinderopvang. Met historica Rosa Kösters duiken we in de rijke geschiedenis van de vrouwenstakingen.

(09:55) Drie journalisten van de Volkskrant tekenden in het boek “Wie zijn mijn voorouders” persoonlijke verhalen op over de doorwerking van het koloniale verleden. Auteur Ianthe Sahadat vertelt samen met Gisèle Mambre: een van de mensen wiens familiegeschiedenis de journalisten onderzochten.

(24:17) Theatermaker Mathieu Wijdeven ontdekt dat hij wel een heel bijzondere betovergrootvader heeft: G.G.T. Rustwijk. Een voorvader die zich dapper weerde tegen het koloniale bewind en die, net als hij, ook nog eens kunstenaar was. Aanstaande zondag is de eerste aflevering van de vierdelige podcast in Het Spoor Terug: Een verborgen Surinaamse schat.

Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2023/18-06-2023.html#

(01:30) Na ruim 30 jaar is het Joegoslaviëtribunaal tot een eind gekomen. Maar waar het tribunaal voor stond mag niet vergeten worden, vinden nazaten van slachtoffers van de oorlog. Srebrenica-overlevende Alma Mustafić pleit ervoor om er een museum van te maken.

(16:29) Het is iets typisch Nederlands, maar niet iets waar we trots op zijn: de sleurhut. Zo noemde Youp van ’t Hek de caravan ooit, een symbool van burgerlijkheid. Onterecht, zo vindt historicus en journalist Marchien den Hertog.

(25:54) De column van Ellen Ombre.

(30:12) Toen de oorlog in Oekraïne begon, was er in Europa verbazing over hoe weinig protest er was vanuit de Russische burgers tegen de oorlog. Ruslandkenner Eva Peek verbaasde zich minder. Volgens haar zijn de parallellen talrijk. Zij toont dit samen met Hans Driessen en Michel Krielaars in het boek Dit volk heeft zijn God op aarde, waarin ruim twee eeuwen aan ooggetuigenverslagen over en van Russen zijn opgenomen. Peek is te gast.

(42:29) Historische boeken met Nadia Bouras. Zij bespreekt:

- Wim Willems, Op weg naar later. De geschiedenis van een naoorlogse jeugd

- Aomar Boum, Undesirables: A Holocaust Journey to North Africa

- Maral Noshad Sharifi, Citroeninkt

Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2023/18-06-2023.html#

(00:42) Een veteraan, dat is toch een heel oude man die zijn leven waagde tijdens de Tweede Wereldoorlog? Dat clichébeeld moet worden bijgesteld volgens veteraan Niels Roelen. Hij scheef het boek Sporen: Veteranen na hun missie. Roelen vertelt meer met veteraan Arnold Jansen op de Haar. 
 
(18:41) Het is zowat zomer en tijd voor de grote tweedehands boekenmarkten. Marten Minkema duikt in Het Spoor Terug: de Boekenmarkt in de geschiedenis van de straathandel in boeken.
 
Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2023/11-06-2023.html#

 (01:10) Afgelopen dinsdagnacht werd een belangrijke stuwdam in het zuiden van Oekraïne verwoest, met desastreuze overstromingen tot gevolg. Deze militaire tactiek is eerder toegepast in een oorlogsgebied weet historicus Ivo van de Wijdeven. 
 
(12:10) Hans van Manen stond aan de wieg van grote veranderingen in de danswereld en creëerde meer dan 150 balletten. Maar hoe werd de kleine Amsterdamse straatvechter met slechte papieren grootmeester van de hedendaagse dans? Sjeng Scheijen dook in het bewogen leven van Van Manen en schreef de biografie Gelukskind. 
 
(27:33) De column van Micha Wertheim. 
 
(30:28) Binnenkort debatteert de Tweede Kamer over de reactie van het kabinet op het onderzoek naar de Onafhankelijkheidsoorlog in Indonesië 1945-1950. Een langverwacht debat, ook voor auteur van De Indische doofpot Maurice Swirc. 
 
(41:35) Historische boeken met Lotfi El Hamidi. Hij bespreekt: 
 
·       Francio Guadeloupe e.a., Rotterdam, een postkoloniale stad in beweging
·       Claudia Rankine, Citizen, an American Lyric
Marc David Baer, De Ottomanen: Khans, keizers en kaliefen
 
Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2023/11-06-2023.html#

 (00:52) Tegen welke prijs verdwijnt cash geld? Cash geld wordt steeds minder gebruikt, maar moet volgens minister Kaag wel voluit beschikbaar blijven. Simon Lelieveldt is gespecialiseerd in financieel erfgoed en vertelt hoe cash geld steeds meer uit ons leven is verdwenen en de gevolgen daarvan. 
 
(10:34) Historische boeken met Sanne Frequin. Zij bespreekt:
Esther van Gelder, Flora Batava 1800-1934. De wilde planten van Nederland
Geertje Dekkers, Veel, klein en curieus. De wereld van Antoni van Leeuwenhoek (1632-1723)
Sietske Fransen en Tim Huisman, Antoni. Van Leeuwenhoek en de microwereld
 
(19:01) Het Spoor Terug: Moeder der Geuzen. Ze gaf leiding aan de beeldenstorm en stond bekend als De moeder der geuzen: we hebben het over de opstandige edelvrouwe Petronella van Praet. In deze radiodocumentaire reconstrueert Mathijs Deen met Pieter Serrien en Violet Soen het opstandige leven van de Geuzenleidster.
 
Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2023/04-06-2023.html#
 
 

(01:20) Een 'existentieel gevaar' zo noemden vooraanstaande wetenschappers de ongecontroleerde ontwikkeling van Artificial Intelligence. Het lijkt een nieuw debat, maar wetenschapper Joseph Weizenbaum wees in de jaren '60 al op het gevaar. We spreken erover met filosoof Guido van der Knaap.
 
(14:05) Maandag is het precies 150 jaar geleden dat het eerste schip met contractarbeiders in Suriname arriveerde. Hoe wordt er nu naar dit systeem gekeken? En hoe wordt dit gevierd of herdacht? Pravini Baboeram en Karin Amatmoekrim vertellen meer.
 
(37:59) De column van Nelleke Noordervliet. 
 
(41:30) Wie vandaag het nieuws leest kan zich nauwelijks voorstellen dat de relaties tussen Nederland en Iran in de jaren ‘60 en ‘70 goed waren. Over de Nederlandse fascinatie met Iran en hoe dat beeld in duigen viel schreef Irandeskundige Maaike Warnaar ‘Onze vriend op de pauwentroon'.
 
Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2023/04-06-2023.html#

(00:40) Cesaria Evora: de koningin van het Kaapverdiaanse levenslied. Wie was Evora en wat zegt haar muziek over de roerige geschiedenis van de voormalige Portugese kolonie Kaapverdië? Vanaf 1 juni draait de documentaire ‘Intiem’ over Evora’s levenspad in de Nederlandse bioscopen. Muzikant en schrijver Jorge Lizardo is te gast.

(19:00) Het Spoor Terug: Vissersvrouwen op Scheveningen. Het oude Scheveningen was een micromaatschappij die eeuwenlang maar weinig veranderde en die nu niet meer bestaat. Wat weten we over die vissersvrouwen? Wat is er over hun levens bewaard? Deze radiodocumentaire is gemaakt door Katinka Baehr.

Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2023/28-05-2023.html#

(01:13) Aanstaande maandag wordt in Nigeria een nieuwe president geïnstalleerd: Bola Ahmed Tinubu. Wie is deze man precies, die in het verleden beschuldigd is van drugshandel, maar ook een voorvechter van democratie was in de tijd van dictatuur? Te gast is Afrika-correspondent Femke van Zeijl.

(14:18) Deze week ging de nieuwe versie van de De kleine zeemeermin in première. Discussie als gevolg; Ariel is zwart. Hoe moeten we nu naar die Disney-films kijken? Zijn ze progressief of bewegen ze juist vertraagd mee met de tijd? Te gast hierover is filmrecensent Dandyano Zentveld.

(27:45) De column van Ellen Ombre.

(31:57) Maakt de penis echt de man? Dat is een van de vragen die wordt gesteld in de tentoonstelling Phallus – norm en vorm. Marjan Doom opende de expositie deze week in Universiteitsmuseum Groningen en is te gast.

(40:03) Historische boeken met Wim Berkelaar. Hij bespreekt:

- Koen Hilberdink, Strijd om de ziel. Het leven van P.C. Kuiper (1919-2002) in de psychiatrie

- Lenneke Berkhout, Hoveniers en tuinbazen. Een cultuurgeschiedenis van het tuinieren door de eeuwen heen

- Virginia Cowles, Op oorlogspad

Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2023/28-05-2023.html#

2e uur: De Europese vlag, historische boeken, Het vergeten verhaal van de gijzelaars, 21-05-2023 

(00:41) Frankrijk is in rep en roer. De Europese vlag wordt namelijk mogelijk verplicht bij de gemeentehuizen. Maar wat is de geschiedenis achter deze vlag eigenlijk? Clara van de Wiel, EU-correspondent van NRC, is te gast.

(09:55) Historische boeken met Bart Funnekotter. Hij bespreekt:

Achter de Muur. Oost- Duitsland 1949-1990 van Katja Hoyer
De transformatie van de aarde. Een nieuwe wereldgeschiedenis van Peter Frankopan
De zelfdenker. Karel van het Reve 1921-1999 van Willem Melching

(20:32) Het Spoor Terug: In 1995 waren ze even groot nieuws: de ongewapende Nederlandse waarnemers die werden gegijzeld tijdens de oorlog in Joegoslavië en door de Bosnische Serviërs als menselijk schild werden gebruikt. Het vergeten verhaal van de gijzelaars is gemaakt door Paul van der Gaag.

Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2023/21-05-2023.html# 

(01:10) Maai mei niet! Omwille van insecten en vogels is er een nationale actie om het gras met rust te laten, zodat nectarbloemen kunnen groeien en bloeien. Matthijs Deen vertelt over de geschiedenis van gras en gazon

(11:14) Uit de Pentagon Leaks zou blijken dat de leider van de Wagner Groep heeft aangeboden om de locatie van Russische troepen te delen met Oekraïne. Hoort een dubieuze loyaliteit altijd bij een huurlingenleger? Militair-historicus Christ Klep vertelt.

(22:15) De column van Micha Wertheim

(25:22) Het boek Sonderbehandlung van Filip Müller - het ooggetuigenverslag uit de gaskamers van Auschwitz- komt voor het eerst uit in het Nederlands. Arnon Grunberg schreef het voorwoord en is samen met Bart Nauta te gast.

 Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2023/21-05-2023.html#

(00:40) Vandaag zijn de Turkse verkiezingen en zullen we weten of het tijdperk van president Erdogan definitief ten einde is. Want er is een serieuze tegenkandidaat: de centrum-linkse Kemal Kilicdaroglu. De man die twee weken geleden dapper uitkwam als ‘Aleviet’. Maar wat betekent dat begrip in Turkije? En waar staat deze kandidaat voor? Turkije-kenner Joost Lagendijk is te gast.
 
(06:35) Shell steunde de ‘Politionele Acties’ in Indonesië en hielp de Duitsers tijdens de WO2 met patenten op nieuwe brandstoffen. Een kleine greep uit ontdekkingen die onderzoeksjournalist Marcel Metze die onthult in zijn nieuwe boek Hoog spel. De politieke biografie van Shell. Metze is te gast over zijn decennialange onderzoek en trekt een cynische conclusie over de oliegigant.
 
(21:16) Het familiewapen van de adellijke familie Ostrogski is gevonden op de bodem van de Waddenzee. In het laatste deel van de vierdelige podcastserie De Jurk en het Scheepswrak vertellen Arnold van Bruggen en Tjitske Mussche meer over de bijzondere boekomslagen uit het wrak en de link met de eigenaresse van de jurk.
 
Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2023/14-05-2023.html#

(00:58) De staat Israël bestaat deze zondag precies 75 jaar. Een goed moment om ook eens te kijken naar de rol van Nederland, meent historicus David Wertheim. Want hoe werd Israël van natie-breed knuffeldier tot politieke splijtzwam? En welke consequenties heeft dat voor het huidige Israël? 
 
(13:35) The Lion Sleeps Tonight is een lied met een rollend refrein dat je maar niet uit je hoofd krijgt. Componist en zanger Solomon Linda werkte in 1939 in het magazijn van de enige platenzaak in Johannesburg en ontving twee dollar voor de rechten van het lied. Wat is er bekend over Linda en hoe is het lied de wereld overgegaan? Joep Pelt, gitarist en deel van het muziekcollectief Soweto Soul, werkt nauw samen met Zuid-Afrikaanse artiesten in de townships en vertelt meer.
 
(25:00) De column van Abdelkader Benali.
 
(29:05) Led Zeppelin en the Doors galmen stiekem uit de radiootjes van Roemeense jongeren. De speelfilm Metronom toont de onderdrukking in communistisch Roemenië. Maar wat betekende Metronom, en hoe gevaarlijk was het om ernaar te luisteren in het Roemenië van Ceausescu en de beruchte geheime dienst de Securitate? Te gast is schrijver en dichter Mira Feticu, net als de hoofdpersoon uit de film, een indertijd opgroeiend meisje in een meedogenloze dictatuur.
 
(39:50) Historische boeken met Lotfi el Hamidi. Hij bespreekt: 
 
- De honderdjarige oorlog tegen Palestina. Een geschiedenis van kolonialisme en verzet vanRashid Khalidi
- Ms. Davis: A Graphic Biography van Amazing Ameziane en Sybille Titeux de la Croix
- Alleen door Afrika. De opzienbare reis van Kazimierz Nowak van Tom Ysewijn
 
Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2023/14-05-2023.html#

2e uur: Bende van Nijvel, de Jurk en het Scheepswrak #3, 07-05-2023 

(00:47) De column van John Jansen van Galen. 

(03:34) In de jaren 80 werd België geterroriseerd door een golf van geweld. De daders? De ‘Bende van Nijvel’, die een reeks overvallen en diefstallen pleegde waarbij 29 mensen het leven lieten. Nooit werd een motief duidelijk, nooit werd iemand veroordeeld. Willem Wallyn, scenarioschrijver van de serie 1985 over de Bende, is te gast. 

(19:08) Het Spoor Terug: de Jurk en het Scheepswrak #3. In het derde deel van de vierdelige podcast vinden Tjitske Mussche en Arnold van Bruggen een leren boekomslag, ook afkomstig uit het scheepsrak. Op het omslag staan initialen die wellicht afkomstig zouden kunnen zijn van de ambassadeur in Constantinopel. Is de jurk aan boord van het schip dan van zijn echtgenote geweest? 

Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2023/07-05-2023.html#

(01:20) De Russen claimen dat de drone-aanval van afgelopen week op het Kremlin het werk was van Oekraïne. Waarschijnlijker is dat de actie een ‘false flag’ operatie is: een poging om een zelfgeorkestreerde oorlogsdaad in de schoenen van de tegenstander te schuiven. Het is een tactiek die in bijna elke oorlog wel wordt toegepast, zo weet historicus Ivo van de Wijdeven, maar waarin Rusland is gespecialiseerd.

(15:13) Snelle praatjes en sinistere geruchten over het verminken en vermoorden van vrouwen. Hendrik de Jong werd eind 19 eeuw ervan verdacht een seriemoordenaar te zijn, een soort Nederlandse Jack the Ripper. Journalist en historicus Steffie van den Oord schreef de historische roman over de slachtoffers, getiteld: De vrouwen van Hendrik de Jong. De auteur is te gast.

(28:12) Cleopatra verbeeld als Zwarte vrouw in een nieuwe Netflix-documentaire? Onbestaanbaar volgens een Egyptische advocaat. Hij startte een rechtszaak om de streamingsdienst plat te leggen. Waarom is de discussie rondom de iconische koningin zo explosief? En hoe worden de gelaatstrekken van Egyptenaren in de oudheid wetenschappelijk onderzocht? Daniel Soliman, Egyptoloog en conservator van het Rijksmuseum van Oudheden, bekeek Queen Cleopatra en is te gast.

(42:30) Historische boeken met Sanne Frequin. Zij bespreekt: 

- De geuren van de kathedraal van Wendy Wauters
- Wij Habsburgers: Een geschiedenis van onze globalisering, 1500-1700 van Johan Verberckmoes
- Bloed, zweet en tranen van Ruben Verwaal

Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2023/07-05-2023.html#

(00:52) De vader van Lalla Weiss stopte toen ze klein was handgranaten en landmijnen in de banden van hun woonwagen. Het was ter verdediging, maar tegen wie of wat? Dat wist Lalla niet. Pas later, toen ze woordvoerder van de Sinti en Roma in Nederland werd, kwam ze achter zijn verzwegen oorlogstrauma’s. Ze besloot dat er binnen en buiten de gemeenschap gesproken moest worden over de genocide op de Roma en Sinti, maar ondervond veel weerstand.

Nu heeft ze op 4 mei een theatersolo Eens waren we vogels. Ook te gast is theatermaker Giovanni Brand, die pas recentelijk zijn Roma-familiegeschiedenis ontdekte en vorig jaar een theaterstuk op 4 mei maakte.

(22:28) In het tweede deel van de vierdelige podcast De Jurk en het Scheepswrak krijgt historicus Arnold van Bruggen een nieuwe tip van een van de wetenschappers uit het onderzoek rondom de jurk. Het zou heel goed een jurk uit een theatergarderobe kunnen zijn. Gemaakt door Van Bruggen en Tjitske Mussche.

Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2023/30-04-2023.html#

(01:03) In Italië werd deze week een beer voor de rechter gedaagd, vroeger was dat heel normaal, vertelt dierenfilosoof Erno Eskens

(08:40) Wat is er met de winkels van de joodse familie Menko gebeurd? Dat zoekt kleindochter Rose Heijnen uit in de podcast ‘Verdwenen winkels’. Ze is te gast, samen met naar oma Emmy Menko.

(25:55) De column van Nelleke Noordervliet

(29:45) Het vergeten strafkamp Erika daarover schreef Hester den Boer: Kamp Erika, het oorlogsverhaal van mijn opa en het Nederlandse kamp dat verzwegen werd.

(42:26) Recensierubriek met Nadia Bouras. Zij bespreekt:

Links ≠ woke van Susan Neiman
Tegen dekolonisatie. Een pleidooi voor Afrika’s eigen competentie van Olúfẹ́mi Táíwò
De 6-delige podcast 'De verdwenen SS'er'

Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2023/30-04-2023.html#

(00:47) Historische boeken met Wim Berkelaar. Hij bespreekt:

• Een jager in het woud. Frankrijk, Duitsland, Europa van Maarten Doorman
• Poetins filosoof. Alexander Doegin van Victor Kal
• Denkdwang. Hoe Ludwik Fleck de nazi’s misleidde van Pim van Gool
• In de schaduw van de stad. Verhalen van vier eeuwen gewone Amsterdammers van Jelle van Lottum en Lodewijk Petram

(14:25) Het Spoor Terug: de Jurk en het Scheepswrak #1. Een 17e-eeuwse jurk, gevonden op de bodem van de Waddenzee. Maar van wie is die geweest? Dit is de eerste aflevering van een vierdelige serie. Makers: historicus en Texelaar Arnold van Bruggen en podcastmaker Tjitske Mussche.

Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2023/23-04-2023.html#

(00:58) Angst voor blunders op de kroningsdag van Charles. Paniek en zorgen bij het personeel van het Britse Koningshuis, want de mantel die King Charles moet dragen bij zijn kroning zou te zwaar zijn. Zijn er historische antecedenten van kronings-blunders? Gast: oud-Verenigd Koninkrijkcorrespondent Hieke Jippes.

(11:34) Tula, een beeld van slavernij. Het was de bedoeling dat het als monument zou dienen op Curaçao. Een 2m hoog beeld van Tula, de leider van de grote slavenopstand in 1795. Nu staat het in een opslagloods in Oost-Groningen. Hoe komt dat? Gasten: historicus Lodewijk Dros, schrijver van het boek Tula: een beeld van de slavernij, en historicus en Afro-Curaçaoënaar Laurindo Andrea.

(30:51) De column van John Jansen van Galen.

(34:24) Staken op leven en dood. Deze maand is het tachtig jaar geleden dat in Hengelo de april-meistakingen tegen de Duitse bezetter begonnen. Hoe verspreidde de staking zich vanuit de Stork-fabriek in Hengelo? En wie werd er door de bloedige Duitse repercussies geraakt? Erik Dijkstra beschreef het in het boek en de televisieserie Staken op Leven en Dood. Gasten: historicus Erik Dijkstra en Euwe de Jong, nabestaande van twee van de betrokkenen van toen.

Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2023/23-04-2023.html#

(00:45) Surinaams voetbal in Nederland, dat begon toch met de omhaal van Humphrey Mijnals in 1960? Niet dus, al in de jaren dertig voetbalden er Surinamers in ons land. Gasten: sporthistoricus Jurryt van de Vooren en historicus en Stadsarchief-curator Mark Ponte.

(16:15) Het Spoor Terug: de Boerenpartij #2. Wat hadden gevestigde partijen kunnen leren van de vorige Boerenpartij? De Boerenpartij die in de jaren ’60 populair was? Makers: journalist Gerard Leenders en journalist Katinka Baehr.  

Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2023/16-04-2023.html#

(01:11) Het Pentagon-lek en Operatie Mincemeat. Afgelopen week was de wereld in rep en roer over het zogenaamde Pentagon-lek. Het deed denken aan Operatie Mincemeat tijdens de WOII. Gast: historicus Ivo van de Wijdeven. 

(13:38) 20 jaar na de beeldenstorm in Irak. Voor het oog van de wereld trokken Irakezen in Bagdad het standbeeld van Saddam Hoessein omver. Althans, dat dachten we te zien. Gast: jurist en Midden-Oosten-kenner Laila al-Zwaini.

(26:50) De column van Sana Valiulina.

(31:50) Aliens en vliegende schotels. Bestaat er leven buiten de aarde? De ruimtesonde Juice zou een antwoord kunnen geven. Maar wat zoeken we eigenlijk in dat buitenaardse leven? Gast: natuurkundige en filosoof Jaco de Swart. 

(42:16) Historische boeken met Annelien de Dijn. 

Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2023/16-04-2023.html#

(0:48) De wonderlijke geschiedenis van een kleine kraal. Hoe groeide het zogenaamde white heart-kraaltje uit tot een onmisbaar product voor inheemse gemeenschappen in Noord-Amerika? Gast: ontwerper Christien Meindertsma.

(13:25) Het Spoor Terug: de Boerenpartij #1. Wat hadden gevestigde partijen kunnen leren van de vorige Boerenpartij? De Boerenpartij die in de jaren ’60 populair was? Maker: journalist en documentairemaker Gerard Leenders.

Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2023/09-04-2023.html# 

(01:01) Het einde van de Finlandisering. Hoe Finland decennialang Rusland te vriend hield en zich tegelijkertijd bewapende en militaire paraat stond. Gast: historicus en Europa-correspondent van NRC Clara van de Wiel.

(15:37) De bloedwenende Maria in Limburg. Een huilend Mariabeeldje veranderde het Limburgse Brunssum in 1995 in een pelgrimsoord. Deze week kwam de speelfilm ‘De man uit Rome’ uit. Gast: religiewetenschapper Ernst van den Hemel.
 
(25:51) De column van Ellen Ombre: ‘Halleluya’.

(30:24) Hoe Italiaans is de Italiaanse keuken? Afgelopen week liepen de gemoederen hoog op over de klassieke keuken en eventuele gefabriceerde tradities. Gast: specialiste Italiaanse migratie en cultureel erfgoed Daniela Tasca.

(40:56) Historische boeken met Bart Funnekotter.

Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2023/09-04-2023.html#

(01:01) De Sovjet-oorsprong van het spelletje Tetris. Gast: Ivo van de Wijdeven. 
(14:01) Het Spoor Terug: de Matroos en het Meisje. Een radiodocumentaire van Gerard Leenders en Erik Willems over een Nederlands-Duits liefdesverhaal uit de WOII. 

Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2023/02-04-2023.html#

(01:12) De koloniale wortels van Oeganda’s anti-LHBTI-wet. Gast: antropoloog en Afrikanist Loes Oudenhuijsen. 
(12:10) De maan als nieuw koloniaal wingewest. Gast: schrijfster Marjolijn van Heemstra. 
(21:07) De column van Micha Wertheim: 'Telefoon uit de klas'.
(25:16) De jurk en het scheepswrak: de vrijwel intact gebleven 17e-eeuwse jurk. Gasten: Texelse duiker Teunis van den Bor en podcast- en documentairemaker Arnold van Bruggen. 
(39:29) Historische boeken met Lotfi El Hamidi. 

Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2023/02-04-2023.html#

(01:10) De terugkeer van Blockbuster-video: nostalgie achter het videotheek tijdperk. Gast: filmrecensent Dandyano Zentveld. 

(09:25) De column van John Jansen van Galen. 

(14:12) Vrijdenker Anton Constandse: politiek commentator van vrijdenkend Nederland voor VPRO-radio. Gasten: presentator Paul van der Gaag en historicus Wim Berkelaar.

(29:23) De column van Nelleke Noordervliet. 

(33:16) Kind van Maria en Mao: het verhaal van een generatie. Gast: presentator Jos Palm.

(01:30) Politieke dubbelgangers: een broodje aap of bestaan ze echt? Gast: journalist Marieke Kuypers.

(12:14) Bibi Netanyahu en geschiedenismisbruik in Israël. Gast: voormalig Israël-correpsondent Derk Walters. 

(23:13) De Taxioorlog in Amsterdam: gewelddadige rellen en maffiose praktijken. Gasten: journalist Sander ’t Sas en taxichauffeur Jan den Hartog. 

(39:00) Historische boeken met kunsthistoricus Sanne Frequin.

(00:34) De column van Sana Valiulina.
(04:39) De Ambonse moord uit 1623: angst en complotdenken in uitroep van Indië. Gast: Tristan Mostert. 
(19:44) Het Spoor Terug: Oermens in de polder. Radiodocumentaire van Wim Eikelboom over een oertijd-experiment uit 1976.

 Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2023/19-03-2023.html#

(01:04) De onverwachte terugkeer van de bankrun. Gast: gedragseconoom Johan de Jong.
(13:45) Stonden piraten aan de wieg van de Verlichting? Een piratenmaatschappij op het 17e-eeuwse Madagaskar. Gast: politiek filosoof Anna Blijdenstein.
(28:06) Weduwen: een nooit vertelde geschiedenis. Gast: literatuurwetenschapper Mineke Schipper. 
(39:25) Waarom ging de heksenjacht viral? Heksenvervolgingen als een epidemische ziekte. Gast: historicus Steije Hofhuis.

Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2023/19-03-2023.html#

(00:32) Pro-Rusland of gewoon Russisch? De controverse omtrent een game. Gast: historicus Pieter van den Heede
(07:57) De vergeten oorlogsdagboeken van daders én slachtoffers. Gast: journalist Nina Siegal
(20:12) Het Spoor Terug: Op de fiets #2. Documentairemaker Marten Minkema onderzoekt de Nederlandse fietscultuur.
 
Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2023/12-03-2023.html#

(00:45) Ons romantische beeld van de boer. Waar komt dat beeld vandaan? Gasten: historicus Gerard Rooijakkers en literatuurwetenschapper Esther Peeren
(19:52) De column van Abdelkader Benali
(23:16) Diva’s: tentoonstelling over iconen uit de Arabische wereld. Gast: historicus Nadia Bouras
(34:59) XR: geweldloos protest is het meest effectief. Maar wat leer de geschiedenis? Gasten: journalist Teun Dominicus en historicus Maartje Janse

Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2023/12-03-2023.html#

(01:45) De Fake History Hunter: de jacht op historisch nepnieuws. Gast: historicus Jo Hedwig Teeuwisse.
(08:46) Een vergeten scheepsramp uit 1917. Gast: historicus Mark Sijlmans. 
(20:16) Het Spoor Terug: Op de fiets #1. Documentairemaker Marten Minkema onderzoekt de Nederlandse fietscultuur.
 
Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2023/05-03-2023.html#

(00:58) Hoe design van de minste weerstand het ideaal werd: nieuwe tentoonstelling Design Museum Den Bosch. Gast: conservator Tomas van den Heuvel.
(11:43) De column van Ellen Ombre.
(25:31) 'Denk aan de kinderen!': hoe homofobe retoriek uit de 70’s terugkeert. Gast: literatuurwetenschapper Looi van Kessel. 
(40:04) ‘De onderwerping’ van de aarde: een geschiedenis van de verhouding van de mens tot de natuur. Gast: historicus Philipp Blom.

Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2023/05-03-2023.html#

(00:30) Historische boeken met Nadia Bouras. Ze bespreekt:

-          Geld, geloof en goede vrienden. Pieter van Eeghen en de metamorfose van Amsterdam, 1816-1889 van Laura van Hasselt

-          Kijk ons dansen van Leïla Slimani

-          Vreemdeling in eigen land. Het oorlogsdagboek van Anna Haag van Anna Haag

-          Alma's dochters. Een verborgen familiegeschiedenis van Jutta Chorus

(14:20) Het Spoor Terug: ‘Sankara, de Che van Afrika’. In deze radiodocumentaire onderzoekt Jan Maarten Deurvorst de populariteit van Thomas Sankara, president van Burkina Faso.  

Meer info: www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2023/26-02-2023.html#

(01:10) Het protest in Suriname is niet los te zien van de koloniale erfenis. Gast: journalist Ferayed Hok.

(15:08) De column van Nelleke Noordervliet.

(18:42) Hildegard van Bingen: componist en profetes in de 12e eeuw. Gast: literatuurwetenschapper Dinah Wouters.

(27:50) Het Koreaanse wonder: van ontwikkelingsland tot economische grootmacht. Gast: historicus Remco Breuker over boek De Koreaanse golf.

(40:57) Rosey Pool: strijdbaar van Westerbork tot Mississippi. Gast: historicus Lonneke Geerlings over boek De vele levens van Rosey Pool.

Meer info: www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2023/26-02-2023.html#

(00:45) Het Spoor Terug: ‘Naar het hart van de Donbas'. Een documentaire van Laura Stek over de zoektocht van fotograaf Karine Zenja Versluis naar de geboorteplaats van haar Oekraïense oma, met oud-voetballer Evgeniy Levchenko, die uit dezelfde regio komt.

(39:40) Wie de Rusland-Oekraïne-oorlog aan den lijve meemaakte is NOS-verslaggever Gert-Jan Dennekamp. We spreken hem over zijn ervaringen als correspondent in de afgelopen 10 jaar in Oekraïne. Was hij net zo verrast als de rest van de wereld op 24 februari 2022, of zag hij iets dat het Westen nog niet zag?

Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2023/19-02-2023.html#

(01:57) Waarom staan zo veel Russen nog steeds achter Poetin? Gast: historicus Ivo van de Wijdeven.

(20:00) De column van Sana Valiulina.

(24:15) Waarom hebben we het Oekraïense verzet tegen Poetin onderschat? Gast: politicoloog Olga Burlyuk.

(39:06) Posthistorische vredesdroom van Europa aan diggelen. Gast: Duitslandkenner Hanco Jürgens.

Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2023/19-02-2023.html#