فلسفه علم

نظریه کوانتومی یکی از موفق ترین تئوری‌های فیزیکی است که تا به حال توسعه یافته و مثال اعلایی از درخشش ذهن بشری است. از زمان پایه گذاری آن در اوایل قرن بیستم، این نظریه طی دهه‌ها از آزمایش‌‌های سرنوشت‌سازی موفق بیرون آمده است. ولی در عین موفقیت در پیش‌بینی و ساخت فناوری‌های فراوانی بر اساس آن (از گوشی موبایلی که در دست دهید تا نیروگاه‌های هسته‌ای و دستگاه MRI) یکی از عجیب و غریب‌ترین نظریه‌های علمی توسعه داده شده است که بخش بزرگی از آن با شهود انسانی ما سازگار نیست. آنقدر ناسازگار که اینشتین تا پایان عمر به آن مشکوک بود و یکی از منتقدان جدی ورژن استاندارد آن بود. اینشتین معتقد بود که تمام جنبه‌های واقعیت باید وجودی ملموس و کاملاً قابل درک و شناخته شده داشته باشند و این شامل هر چیزی، از اجرامی شبیه به ماه گرفته تا فوتون‌های نور می‌شود. به بیان دیگر واقعیت باید دارای ویژگی‌های دقیقی باشد که از طریق اندازه‌گیری قابل کشف است. با این حال، بور، شرودینگر و دیگر طرفداران مکانیک کوانتومی در آن زمان اعتقاد داشتند که واقعیت اساساً نامشخص است و یک ذره تا لحظه‌ی اندازه‌گیری، ویژگی‌های مشخصی ندارد.

این نظریه شکلی از فلسفه نیست اما هر زمان که بخواهید معادلات مکانیک کوانتومی را به کلمات ترجمه کنید یا واقعیت‌های بنیادین جهان را با آن توضیح دهید و تفسیر کنید، ابهام وجود دارد. و این یک قلمرو فلسفی جالب (و احتمالاً مشکل ساز) را باز می‌کند و ما در این اپیزود دقیقا در همین‌باره با دکتر مهدی خلیلی گفت‌وگو می‌کنیم. از اثر مشاهده گر و مسئله اندازه‌گیری تا درهم‌تنیدگی کوانتومی و تفسیر مبتنی بر جهان‌های موازی.

معرفی مهمان:

مهدی خلیلی دانش‌آموخته مهندسی صنایع از دانشگاه امیرکبیر، فلسفه علم از دانشگاه شریف و دکترای فلسفه از دانشگاه ویو آمستردام است. او یک پست داک در دانشگاه گراتس اتریش و یک پست داک در پژهشگاه دانش‌های بنیادی (IPM) گذرانده و این روزها پروژه‌ه تحقیقاتی جدیدی را در حوزه واقع‌گرایی علمی در دانشگاه برن سؤییس آغاز کرده است. مهدی مقاله‌هایی در معتبرترین ژورنال‌های آکادمیک فلسفی جهان در حوزه‌های واقع‌گرایی مبتنی بر هستومندها، منظرگرایی، فلسفه مکانیک کوانتومی، هوش مصنوعی و اخلاق منتشر کرده است.

صفحه معرفی و مقالات مهمان در Philpeople

https://philpeople.org/profiles/mahdi-khalili

حمایت مالی:

پادکست فلسفه علم رایگان است و شنوندگان هیچ مسئولیت اخلاقی، قانونی یا عرفی برای پرداخت هزینه ندارند. اگر خواستید لطف کنید و به ارتقای کیفیت و بقای این پادکست کمک کنید، از لینک‌ها و روش‌های زیر می‌توانید حامی مالی پادکست فلسفه علم باشید:

https://cheraghprize.com/donate/

شماره کارت جهت حمایت مالی:

6219 8619 3919 9880

اسپانسر این اپیزود پادکست فلسفه علم «دیجی‌پی» است.

وبسایت دیجی‌پی:

 https://www.mydigipay.com/

دیجی‌پی در اینستاگرام:

https://www.instagram.com/mydigipay?igsh=MWlsOW8xMnltZ2k0OA==

Hosted on Acast. See acast.com/privacy for more information.

در علم هم چیزهایی وجود دارد که با تعریف مرسوم قابل مشاهده نیستند. الکترون‌ها، ژن‌ها، سیاه‌چاله‌ها، امواج گرانشی و صدها هستومند دیگر در نظریه‌های علمی امروز جایگاه محوری در توصیف ما از واقعیت جهان هستی دارند. از طرفی اگر به تاریخ علم نگاه کنیم با چیزهایی مواجه می‌شویم که وجود آن‌ها برای دانشمندان زمان قطعی فرض می‌شد اما بعدا فهمیدیم که آن‌ها وجود ندارند. چیزهای مشاهده‌ناپذیر علم چه تفاوتی با جن و پری دارند؟ علاوه بر چیزها، نظریه‌ها نیز وضعیتی مشابه دارند. تاریخ علم مملو از نظریه‌هایی است که زمانی در درستی آن‌ها تردیدی نبود اما امروز می‌دانیم که آن‌ها درست نبودند. اگر در طول تاریخ اینطور بوده است، چه دلیلی دارد که نظریه‌های علمی امروز واقعا صادق باشند؟

اپیزود ۳۲ پادکست فلسفه علم، گفت‌وگویی است با دکتر مهدی خلیلی، درباره واقع‌گرایی و ناواقع‌گرایی علمی.آیا علم به ما درباره واقعیت این عالم خبر می دهد یا صرفاً ابزاری است که موقتا کار می‌کند که به ما قدرت پیش‌بینی و تبیین می‌دهد؟

معرفی مهمان:

مهدی خلیلی دانش‌آموخته مهندسی صنایع از دانشگاه امیرکبیر، فلسفه علم از دانشگاه شریف و دکترای فلسفه از دانشگاه ویو آمستردام است. او یک پست داک در دانشگاه گراتس اتریش و یک پست داک در پژهشگاه دانش‌های بنیادی (IPM) گذرانده و این روزها پروژه‌ه تحقیقاتی جدیدی را در حوزه واقع‌گرایی علمی در دانشگاه برن سؤییس آغاز کرده است. مهدی مقاله‌هایی در معتبرترین ژورنال‌های آکادمیک فلسفی جهان در حوزه‌های واقع‌گرایی مبتنی بر هستومندها، منظرگرایی، فلسفه مکانیک کوانتومی، هوش مصنوعی و اخلاق منتشر کرده است.

صفحه معرفی و مقالات مهمان در Philpeople

https://philpeople.org/profiles/mahdi-khalili

حمایت مالی:

پادکست فلسفه علم رایگان است و شنوندگان هیچ مسئولیت اخلاقی، قانونی یا عرفی برای پرداخت هزینه ندارند. اگر خواستید لطف کنید و به ارتقای کیفیت و بقای این پادکست کمک کنید، از لینک‌ها و روش‌های زیر می‌توانید حامی مالی پادکست فلسفه علم باشید:

https://cheraghprize.com/donate/

شماره کارت جهت حمایت مالی:

6219 8619 3919 9880

متن پیاده شده بیشتر اپیزودهای پادکست فلسفه علم در آدرس زیر در دسترس است:

https://cheraghprize.com/pos/

صفحه اینستاگرام پادکست فلسفه علم:

https://www.instagram.com/philosophyofsciencee/

اسپانسر این اپیزود پادکست فلسفه علم «دیجی‌پی» است.

وبسایت دیجی‌پی:

 https://www.mydigipay.com/

دیجی‌پی در اینستاگرام:

https://www.instagram.com/mydigipay?igsh=MWlsOW8xMnltZ2k0OA==

Hosted on Acast. See acast.com/privacy for more information.

اپیزود ۳۱ پادکست فلسفه علم، بخش دومِ گفت‌وگو با دکتر حسین شیخ‌رضایی درباره نسبی‌انگاری (Relativism) است. در این اپیزود مشخصاً درباره نسبی‌انگاری در اخلاق گفت‌وگو می‌کنیم؛ دلایل له و علیه آن تشریح می‌شود و نهایتاً مهمان برنامه از گونه‌ای نسبی‌انگاری در فرااخلاق (Metaethics) دفاع می‌کند. او توضیح می‌دهد که در این چارچوب فلسفی چطور «اختلاف نظر» تبیین می‌شود و نتایج مطالعات تجربی در فلسفه آزمایشگاهی که درباره نسبی‌انگاری و مطلق‌انگاری انجام شده است، چه می‌گویند. در پایان این پرسش را از حسین می‌پرسیم اگر ما در اخلاق نسبی‌انگار باشیم بیشتر احتمال دارد دیگرانِ «غیرخودی» را بپذیریم؟ یا به عبارتی آیا نسبی‌انگاری ارتباطی با رواداری و تحمل دیگران دارد؟

در اپیزودهای ۳۰ و ۳۱ سیاوش صفاریان‌پور، پژمان نوروزی و امیرحسن موسوی با حسین شیخ‌رضایی درباره نسبی‌انگاری، مطلق‌انگاری و ورای آن گفت‌وگو کرده‌اند.

معرفی مهمان:

حسین شیخ‌رضایى دانش آموخته مهندسی برق در مقطع کارشناسی و فلسفه علم در مقطع کارشناسی‌ارشد از دانشگاه صنعتی شریف است و دکتراى فلسفه خود را در سال ۱۳۸۵ از دانشگاه دورهام گرفته است. او هم‌اکنون استاد و پژوهشگر در حوزه‌های فلسفه علم، مطالعات علم و فلسفه ذهن، عضو هیئت علمی موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، مدیر مسئول نشر کرگدن و مؤسس مدرسه تردید است. از جمله کتاب‌های او: آشنایی با فلسفه علم (هرمس، ۱۳۹۱)، آشنایی با فلسفه ذهن (هرمس، ۱۳۹۱)، علم‌ورزی در حلقه کندوکاو (پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، ۱۳۹۴). این ترجمه‌ها هم از او منتشر شده است: فلسفه ذهن، یک راهنمای مقدماتی (صراط، ۱۳۸۸)، علم، جامعه، اخلاق: جستارهایی در ابعاد اجتماعی و اخلاقی علم (مینوی خرد، ۱۳۹۱)، رشد شناختی (دانش‌پرور، ۱۳۹۴)، مقدمه‌ای فلسفی بر علوم شناختی (نشر نو، ۱۳۹۷).

لینک ویدیوی معرفی شده در اپیزود:

https://www.aparat.com/v/v33lb3o

حمایت مالی:

پادکست فلسفه علم رایگان است و شنوندگان هیچ مسئولیت اخلاقی، قانونی یا عرفی برای پرداخت هزینه ندارند. اگر خواستید لطف کنید و به ارتقای کیفیت و بقای این پادکست کمک کنید، از لینک‌ها و روش‌های زیر می‌توانید حامی مالی پادکست فلسفه علم باشید:

https://cheraghprize.com/donate/

شماره کارت جهت حمایت مالی:

6219 8619 3919 9880

متن پیاده شده بیشتر اپیزودهای پادکست فلسفه علم در آدرس زیر در دسترس است:

https://cheraghprize.com/pos/

صفحه اینستاگرام پادکست فلسفه علم:

https://www.instagram.com/philosophyofsciencee/

اسپانسر این اپیزود «ویپاد»؛ ترابانک پاسارگاد است.

وب‌سایت ویپاد:

https://trc.metrix.ir/bcyyja/

حساب اینستاگرام ویپاد:

https://www.instagram.com/wepod_ir/?hl=en

Hosted on Acast. See acast.com/privacy for more information.

بیشترِ فیلسوفان (دست‌کم در سنت تحلیلی)، مخالف سرسخت نسبی‌انگاری هستند. آن‌ها بر این باورند که چنانچه اینطور فکر کنیم که حقیقت نسبی است و خارج از چارچوب‌ها، منظرها، جوامع و فرهنگ‌ها حقیقت مطلقی وجود ندارد، اساساً مفاهیمی مانند امر اخلاقی، واقعیت علمی، فلسفه‌ورزی و حتی گفت‌وگو برای نیل به حقیقت، بخش بزرگی از معنای خود را از دست خواهد داد. در اپیزود ۱۳ پادکست فلسفه علم و در گفت‌وگو با دکتر امیر صائمی به تفصیل درباره این نوع دیدگاه گفت‌وگو کردیم.

اما دکتر حسین شیخ‌رضایی فیلسوف علمی‌ست که اینطور نمی‌اندیشد.

اپیزود ۳۰ و ۳۱ پادکست فلسفه علم درباره نسبی‌انگاری است. دکتر حسین شیخ رضایی، پژوهشگر فلسفه علم، عضو هیئت علمی مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، مؤسس مدرسه تردید و مدیر مسئول انتشارات کرگدن بر خلاف بسیاری از فیلسوفان سنت تحلیلی فهم همدلانه‌تری از نسبی‌انگاری دارد. در این دو اپیزود سیاوش صفاریان‌پور، پژمان نوروزی و امیرحسن موسوی با حسین شیخ‌رضایی درباره نسبی‌انگاری، مطلق‌انگاری و ورای آن گفت‌وگو کرده‌اند و از او پرسیده‌اند آیا نسبی‌انگاری بستری برای توجیه اعمال حکومت‌های خودکامه نیست؟ 

حمایت مالی:

پادکست فلسفه علم رایگان است و شنوندگان هیچ مسئولیت اخلاقی، قانونی یا عرفی برای پرداخت هزینه ندارند. اگر خواستید لطف کنید و به ارتقای کیفیت و بقای این پادکست کمک کنید، از لینک‌ها و روش‌های زیر می‌توانید حامی مالی پادکست فلسفه علم باشید:

https://cheraghprize.com/donate/

شماره کارت جهت حمایت مالی:

6219 8619 3919 9880

متن پیاده شده بیشتر اپیزودهای پادکست فلسفه علم در آدرس زیر در دسترس است:

https://cheraghprize.com/pos/

اسپانسر این اپیزود «ویپاد»؛ ترابانک پاسارگاد است.

وب‌سایت ویپاد:

https://trc.metrix.ir/bcyyja/

حساب اینستاگرام ویپاد:

https://www.instagram.com/wepod_ir/?hl=en

Hosted on Acast. See acast.com/privacy for more information.

اپیزود ۲۹ پادکست فلسفه علم گفت‌وگویی با دکتر امیرمحمد گمینی درباره تاریخ علم است. دکتر گمینی عضو هیئت علمی پژوهشکده‌ی تاریخ علم دانشگاه تهران است و فارغ‌التحصیل دکترای تاریخ و فلسفه علم از مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.

در این اپیزود به این پرسش‌ها پرداخته‌ایم که چرا تاریخ نقشی چنین بنیادین در فهم اندیشه‌ها، دانش‌ها و ایدئولوژی‌ها دارد، چه بدفهمی‌هایی از تاریخ در میان ما رایج است و چطور روایت‌های تاریخی هویت امروز ما را شکل می‌دهند.

صفحه مهمان برنامه در دانشگاه تهران برای معرفی دقیق‌تر:

https://rtis2.ut.ac.ir/cv/amirgamini

حمایت مالی:

پادکست فلسفه علم رایگان است و شنوندگان هیچ مسئولیت اخلاقی، قانونی یا عرفی برای پرداخت هزینه ندارند. اگر خواستید لطف کنید و به ارتقای کیفیت و بقای این پادکست کمک کنید، از لینک‌ها و روش‌های زیر می‌توانید حامی مالی پادکست فلسفه علم باشید:

https://cheraghprize.com/donate/

متن پیاده شده بیشتر اپیزودهای پادکست فلسفه علم در آدرس زیر در دسترس است:

https://cheraghprize.com/pos/

اسپانسر این اپیزود  «ویپاد»؛ ترابانک پاسارگاد است.

وب‌سایت ویپاد:

https://trc.metrix.ir/bcyyja/

حساب اینستاگرام ویپاد:

https://www.instagram.com/wepod_ir/?hl=en

Hosted on Acast. See acast.com/privacy for more information.

اپیزود ۲۸ پلاس پادکست فلسفه علم است مروری‌ست بر بازخوردها، پرسش‌ها و انتقادهایی بر ۳ اپیزود ۲۶، ۲۷ و ۲۸، «کاوشی در بیماری و درمان‌های روان».

بعد از انتشار ۳گانه مذکور که گفت وگویی بود با حامد طباطبایی در حوزه فلسفه روان‌پزشکی، شنوندگان محترم پادکست فلسفه علم بازخوردهای فراوانی دادند که به دلیل اهمیت موضوع تصمیم گرفتیم یک اپیزود مستقل و اضافی منتشر کنیم و به مرور این بازخورها بپردازیم. در این اپیزود دکتر امیرحسن موسوی و دکتر حامد طباطبایی

به بعضی از مهم‌ترین پرسش ها و بازخوردها می‌پردازند، پاسخ‌هایی مطرح کرده و کتاب‌ها و مقالاتی در موضوعات مرتبط معرفی می‌کنند.

فهرست کامل منابع معرفی شده در این اپیزود، کتاب‌ها و مقالات، در لینک زیر در دسترس است:

https://cheraghprize.com/%d9%81%d9%87%d8%b1%d8%b3%d8%aa-%d9%85%d9%86%d8%a7%d8%a8%d8%b9-%d9%85%d8%b9%d8%b1%d9%81%db%8c-%d8%b4%d8%af%d9%87-%d8%af%d8%b1-%d8%a7%d9%be%db%8c%d8%b2%d9%88%d8%af-28-%d9%be%d8%a7%d8%af%da%a9%d8%b3/

صفحه مهمان برنامه در دانشگاه کمبریج برای معرفی دقیق‌تر:

https://www.hps.cam.ac.uk/directory/tabatabaeighomi

حمایت مالی:

پادکست فلسفه علم رایگان است و شنوندگان هیچ مسئولیت اخلاقی، قانونی یا عرفی برای پرداخت هزینه ندارند. اگر خواستید لطف کنید و به ارتقای کیفیت و بقای این پادکست کمک کنید، از لینک‌ها و روش‌های زیر می‌توانید حامی مالی پادکست فلسفه علم باشید:

https://cheraghprize.com/donate/

Hosted on Acast. See acast.com/privacy for more information.

اپیزود ۲۸ پادکست فلسفه علم، بخش سوم و پایانی از گفت‌وگوهای ۳گانه با دکتر حامد طباطبایی است.

حامد طباطبایی استاد فلسفه روانپزشکی در دانشگاه کینگز کالج لندن است.

در ۳ اپیزود ۲۶، ۲۷ و ۲۸ با حامد درباره چالش تعریف و تشخیص بیماری‌های روان، جنبش‌های ضدروانپزشکی و چرایی ظهور فلسفه روان‌درمانی، رفتار درمانی شناختی (CBT)، درمان‌های روانکاوانه و فروید، روان‌شناسی‌های عامیانه و زرد، خودیاری و توسعه فردی و از همه مهمتر چالش‌های پزشکی مبتنی بر شواهد در روانپزشکی گفت‌وگو کردیم.

مشخصا در اپیزود ۲۸ به چالش‌های پژوهش‌ بالینی در داروهای روان، بررسی نظریه‌های مبتنی بر ارتباط اختلال روان با تغییرات شیمیایی در مغز و چالش‌های اخلاقی مواجهه با درمان‌های غیرعلمی از قبیل جن‌گیری و جادوگری می پردازیم و در نهایت این پرسش را مطرح می‌کنیم که آیا همه چیز را باید به اتاق تراپیست یا درمان برد؟

ما بر این باوریم شنیدن این ۳ اپیزود از پادکست فلسفه علم تنها برای علاقه‌مندان به موضوعات فلسفی نیست؛ بلکه برای هر کسی است که دغدغه سلامت روان و ارتقای بهزیستی و شادکامی خودش، عزیزان و جامعه خود را دارد.

صفحه مهمان برنامه در دانشگاه کمبریج برای معرفی دقیق‌تر:

https://www.hps.cam.ac.uk/directory/tabatabaeighomi

آدرس پادکست ادبی حامد طباطبایی، عرصه سیمرغ:

https://castbox.fm/va/4841743

لینک کتاب معرفی شده در اپیزود:

https://joannamoncrieff.com/2020/10/06/how-little-we-really-know-about-psychiatric-drugs/

حمایت مالی:

پادکست فلسفه علم رایگان است و شنوندگان هیچ مسئولیت اخلاقی، قانونی یا عرفی برای پرداخت هزینه ندارند. اگر خواستید لطف کنید و به ارتقای کیفیت و بقای این پادکست کمک کنید، از لینک‌ها و روش‌های زیر می‌توانید حامی مالی پادکست فلسفه علم باشید:

https://cheraghprize.com/donate/

Hosted on Acast. See acast.com/privacy for more information.

اپیزود ۲۷ پادکست فلسفه علم، بخش دوم از گفت‌وگوهای ۳گانه با دکتر حامد طباطبایی است.

حامد طباطبایی استاد فلسفه روانپزشکی در دانشگاه کینگز کالج لندن است.

در ۳ اپیزود ۲۶، ۲۷ و ۲۸ با حامد درباره چالش تعریف و تشخیص بیماری‌های روان، جنبش‌های ضدروانپزشکی و چرایی ظهور فلسفه روان‌درمانی، رفتار درمانی شناختی (CBT)، درمان‌های روانکاوانه و فروید، روان‌شناسی‌های عامیانه و زرد، خودیاری و توسعه فردی و از همه مهمتر چالش‌های پزشکی مبتنی بر شواهد در روانپزشکی گفت‌وگو کردیم.

مشخصا در اپیزود ۲۷ از درمان‌های معتبر و علمی چون CBT می‌گوییم و چرایی نامعتبر بودن روش‌های روانکاوانه فرویدی در روان‌‌درمانی امروز. همینطور درباره روش‌های تشخیص روان‌شناسی زرد گفت‌وگو می‌کنیم و بحران تکرارپذیری در روان‌شناسی و روانپزشکی آکادمیک.

ما بر این باوریم شنیدن این ۳ اپیزود از پادکست فلسفه علم تنها برای علاقه‌مندان به موضوعات فلسفی نیست؛ بلکه برای هر کسی است که دغدغه سلامت روان و ارتقای بهزیستی و شادکامی خودش، عزیزان و جامعه خود را دارد.

صفحه مهمان برنامه در دانشگاه کمبریج برای معرفی دقیق‌تر:

https://www.hps.cam.ac.uk/directory/tabatabaeighomi

آدرس پادکست ادبی حامد طباطبایی، عرصه سیمرغ:

https://castbox.fm/va/4841743

لینک مقاله معرفی شده در اپیزود:

https://www.psychologicalscience.org/observer/the-10-commandments-of-helping-students-distinguish-science-from-pseudoscience-in-psychology

حمایت مالی:

پادکست فلسفه علم رایگان است و شنوندگان هیچ مسئولیت اخلاقی، قانونی یا عرفی برای پرداخت هزینه ندارند. اگر خواستید لطف کنید و به ارتقای کیفیت و بقای این پادکست کمک کنید، از لینک‌ها و روش‌های زیر می‌توانید حامی مالی پادکست فلسفه علم باشید:

https://cheraghprize.com/donate/

Hosted on Acast. See acast.com/privacy for more information.

اپیزود ۲۶، ۲۷ و ۲۸ پادکست فلسفه علم گفت‌وگوی سیاوش صفاریان‌پور و دکتر امیرحسن موسوی با دکتر حامد طباطبایی است درباره جنجال در درمان روان، چیستی و انواع آن، اعتبار شاخه‌ها و رویکردهای موجود، انواع تراپی‌های روان، معضل تشخیص و درمان در حوزه روان.

حامد طباطبایی استاد فلسفه روانپزشکی در دانشگاه کینگز کالج لندن است.

در این ۲ اپیزود با حامد درباره چالش تعریف و تشخیص بیماری‌های روان، جنبش‌های ضدروانپزشکی و چرایی ظهور فلسفه روان‌درمانی، رفتار درمانی شناختی (CBT)، درمان‌های روانکاوانه و فروید، روان‌شناسی‌های عامیانه و زرد، خودیاری و توسعه فردی و از همه مهمتر چالش‌های پزشکی مبتنی بر شواهد در روانپزشکی گفت‌وگو کردیم.

ما بر این باوریم شنیدن این دو اپیزود از پادکست فلسفه علم تنها برای علاقه‌مندان به موضوعات فلسفی نیست؛ بلکه برای هر کسی که دغدغه سلامت روان و ارتقای بهزیستی خودش، عزیزان و جامعه خود را دارد، ضروری است.

اپیزود ۲۶ بخش اول این گفت‌وگو است و و حامد به این پرسش پاسخ داده است که چرا روان‌پزشکی، روان‌شناسی و روان‌درمانی نیاز به تاملات فلسفی دارد و چرا از جهت تاریخی با جنبشی به عنوان جنبش‌های ضدروان‌پزشکی مواجه هستیم. از این رهگذر به چالش‌هایی که در تعریف و تشخیص بیماری‌های روان وجود دارد و نقش زمینه‌های فرهنگی و اجتماعی دخیل در آن پرداخته شده است.

صفحه مهمان برنامه در دانشگاه کمبریج برای معرفی دقیق‌تر:

https://www.hps.cam.ac.uk/directory/tabatabaeighomi

آدرس پادکست ادبی حامد طباطبایی، عرصه سیمرغ:

https://castbox.fm/va/4841743

متن پیاده شده بیشتر اپیزودهای پادکست فلسفه علم در آدرس زیر در دسترس است:

https://cheraghprize.com/pos/

حمایت مالی:

پادکست فلسفه علم رایگان است و شنوندگان هیچ مسسولیت اخلاقی، قانونی یا عرفی برای پرداخت هزینه ندارند. اگر خواستید لطف کنید و به ارتقای کیفیت و بقای این پادکست کمک کنید، از لینک‌ها و روش‌های زیر می‌توانید حامی مالی پادکست فلسفه علم باشید:

https://cheraghprize.com/donate/

Hosted on Acast. See acast.com/privacy for more information.

در این اپیزود با مروری تاریخی بر ریاضیات، از اندیشه‌های فیثاغورث و افلاطون درباره ریاضیات آغاز کردیم و تا قرن بیستم پیش آمدیم و از نظریه مجموعه‌ها، هیلبرت، کانتور، ناتمامیت گودل و پارادوکس راسل گفتیم و این پرسش را از دکتر موسی اکرمی پرسیدیم که ریاضیات چه ویژگی‌هایی دارد که اینطور بنیادین در همه دانش‌ها و علوم بشری حضور دارد و ابزار فهم و مدل‌سازی ماست برای فهم همه چیز عالم؛ از فیزیک و دنیای اتم‌ها تا اقتصاد وعلوم اجتماعی، پزشکی و حتی هنر.

موسی اکرمی استاد تمام دانشگاه در گروه فلسفه علم دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم تحقیقات تهران و نویسنده، مترجم و ویراستار صدها اثر در حوزه‌های فیزیک و فلسفه، فلسفه ریاضیات، فلسفه سیاسی، فلسفه هنر، فلسفه کیهان‌شناسی و تاریخ علم است. تحصیلات دانشگاهی اکرمی در حوزه‌های فیزیک و فلسفه است و همچنین سال‌ها معاون پژوهشی بنیاد دانشنامه بزرگ فارسی و همکار استاد احمد بیرشک بود.

در اپیزود ۲۵ پادکست فلسفه علم با افتخار در خدمت دکتر موسی اکرمی بودیم و با او درباره فلسفه و تاریخ ریاضیات گفت‌وگو کردیم.

متن پیاده شده بیشتر اپیزودهای پادکست فلسفه علم در آدرس زیر در دسترس است:

https://cheraghprize.com/pos/

حمایت مالی:

پادکست فلسفه علم رایگان است و شنوندگان هیچ مسسولیت اخلاقی، قانونی یا عرفی برای پرداخت هزینه ندارند. اگر خواستید لطف کنید و به ارتقای کیفیت و بقای این پادکست کمک کنید، از لینک‌ها و روش‌های زیر می‌توانید حامی مالی پادکست فلسفه علم باشید:

https://cheraghprize.com/donate/

Hosted on Acast. See acast.com/privacy for more information.

کیهان‌شناسی در میان سایر علوم طبیعی چند ویژگی منحصر بفرد دارد که این علم را از سایر علوم متمایز کرده و از جهاتی آن را در مرز علوم تجربی و فلسفه قرار داده است. از جهاتی شاید کیهان‌شناسی فلسفی‌ترین علم تجربی است. بعد فلسفی کیهان‌شناسی از جهت روش شناسی آن نیست. چرا که کیهان‌شناسی، بخصوص از دهه‌ی ۶۰ میلادی به این سو که تابش ریزموج زمینه‌ی کیهانی (Cosmic Microwave Background) کشف شد، دیگر حدسیات صرفاً فلسفی و یا حتی نظریه‌پردازی‌های ریاضی تنها نیست. بلکه علمی مشاهداتی و تجربی و حتی آزمایشگاهی است. پس بعد فلسفی آن کجاست؟ این پرسشی است که در اپیزود ۲۴ پادکست فلسفه علم به سراغ آن رفته‌ایم و در کنار پاسخ به این پرسش به مسائلی خاص‌تر در مرزهای کیهان‌شناسی و فلسفه نیز پرداخته‌ایم؛ مسائلی مانند تنظیم  ظریف (Fine-Tuning) و اصل انسان‌نگر (Anthropic Principle).

مهمان این اپیزود یکی از برجسته‌ترین و پرکارترین اساتید فلسفه علم در ایران است؛ دکتر موسی اکرمی استاد تمام دانشگاه در گروه فلسفه علم دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم تحقیقات تهران و نویسنده، مترجم و ویراستار صدها اثر در حوزه‌های فیزیک و فلسفه، فلسفه ریاضیات، فلسفه سیاسی، فلسفه هنر، فلسفه کیهان‌شناسی و تاریخ علم است. تحصیلات دانشگاهی اکرمی در حوزه‌های فیزیک و فلسفه است و همچنین سال‌ها معاون پژوهشی بنیاد دانشنامه بزرگ فارسی و همکار استاد احمد بیرشک بود.

در اپیزود ۲۴ پادکست فلسفه علم با افتخار در خدمت دکتر موسی اکرمی بودیم و با او درباره فلسفه کیهان‌شناسی گفت‌وگو کردیم.

حمایت مالی:

پادکست فلسفه علم رایگان است و شنوندگان هیچ مسسولیت اخلاقی، قانونی یا عرفی برای پرداخت هزینه ندارند. اگر خواستید لطف کنید و به ارتقای کیفیت و بقای این پادکست کمک کنید، از لینک‌ها و روش‌های زیر می‌توانید حامی مالی پادکست فلسفه علم باشید:

https://cheraghprize.com/donate/

Hosted on Acast. See acast.com/privacy for more information.

بعد از انتشار اپیزود ۲۳ پادکست فلسفه علم، «طب‌های سنتی، جایگزین و پزشکی؛ داستان یک مناقشه و گزارشی از یک دفاع» دکتر کیارش آرامش مجموعه‌ای از نکات و انتقاداتی را مطرح کردند. از ایشان خواهش کردیم تا مجموعه آن را در قالب یک فایل صوتی تهیه کنند تا به سمع مخاطبان پادکست فلسفه علم هم برسد.

اپیزود ۲۳+ دیدگاه‌های دکتر آرامش در ارتباط با موضوع اپیزود اخیر است که می‌شنوید.

همچنین صاحب‌نظران و پژوهشگران دیگری که در ارتباط با این موضوع دیدگاهی دارند که لازم می‌دانند به گوش مخاطبان پادکست فلسفه علم برسد، ما با کمال افتخار آماده انتشار آن‌ها هستیم.

Hosted on Acast. See acast.com/privacy for more information.

اپیزود ۲۳ پادکست فلسفه علم گزارشی است از رساله دکترای امیرحسن موسوی با موضوع «تحلیل مناقشه طب‌های مکمل و پزشکی رایج در ایران از منظر فلسفه علم». این رساله در تاریخ ۱ آبان ۱۴۰۲ در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی دفاع شد.

این پژوهش به تحلیل فلسفی یکی از مهم‌ترین مناقشه‌های حوزه پزشکی در ایران و جهان پرداخته است؛ مناقشه میان پزشکی مدرن، علمی یا مبتنی بر شواهد (Evidence Based Medicine) و انواع طب‌های مکمل و جایگزین (Complementary and Alternative Medicine) و مشخصاً یکی از پرطرفدارترین شاخه‌های آن در ایران، طب سنتی یا طب ایرانی.

طرفین این مناقشه عموماً حوزه فعالیت خود، طرف مقابل و نام این مناقشه را بسته به مفروضات فلسفی و علم‌شناختی خود، به نام‌های مختلفی می‌خوانند؛ علم و شبه‌علم در پزشکی یا مناقشات مرتبط با طب سنتی/طب ایرانی/اسلامی و پزشکی رایج/مدرن/علمی ازجمله آن‌هاست. از سویی گروه بزرگی از فعالان پزشکی رایج یا مدرن، انواع طب‌های جایگزین یا یکپارچه (Integrative Medicine) را شبه‌علم، بی‌اثر، بی‌فایده، مضر یا شیادی قلمداد می‌کنند و از سویی دیگر باورمندان به طب‌های مکمل، پزشکی متعارف را ناکافی، غربی، جزءنگر، شیمیایی، فاقد توجه به جنبه‌های غیر زیست‌شناختی بیمار/حذف‌کننده رابطه درمانگر-بیمار و آسیب‌زا قلمداد می‌کنند.

در این اپیزود پژمان نوروزی و سیاوش صفاریان‌پور با امیرحسن موسوی درباره این پژوهش گفت‌وگو کرده‌اند.

حمایت مالی:

پادکست فلسفه علم رایگان است و شنوندگان هیچ مسسولیت اخلاقی، قانونی یا عرفی برای پرداخت هزینه ندارند. اگر خواستید لطف کنید و به ارتقای کیفیت و بقای این پادکست کمک کنید، از لینک‌ها و روش‌های زیر می‌توانید حامی مالی پادکست فلسفه علم باشید:

https://cheraghprize.com/donate/

Hosted on Acast. See acast.com/privacy for more information.

تجارب نزدیک به مرگ (Near-Death Experience) به گروهی از تجارب احساسی گفته می‌شود که بعضی از افرادی که بر اثر جراحات سنگین، ایست قلبی، خفگی، کما و ... در آستانه مرگ بوده‌ و به زندگی برگشته‌اند آن را گزارش کرده‌اند. بیشتر این تجارب که در فرهنگ‌ها و جغرافیاهای متفاوت و از زمان‌های دور گزارش شده، مثبت بوده و شامل انواع احساسات از جمله جدا شدن از بدن، احساس شناور بودن، آرامش کامل، امنیت، گرما، شادی، تجربه انحلال مطلق و مرور رویدادهای مهم زندگی است و گاهی دیدن تونل نور و دیدن بستگان مرده. در بعضی موارد این تجارب شامل احساسات منفی نظیر ناراحتی، پریشانی، خلأ، ویرانی، پوچی وسیع و دیدن مکان‌های ناخوشایند است. این تجارب معمولاً در طول مرگ بالینی برگشت‌پذیر رخ می‌دهند. برنامه تلوزیونی «زندگی پس از زندگی» در سه سال گذشته از شبکه چهارم سیما پخش شده و به بیان دیدگاه‌هایی در این ارتباط و همینطور روایت افرادی که چنین تجاربی را از سر گذرانده‌اند، می‌پردازد.

در اپیزود 22 پادکست فلسفه علم میزبان دکتر حامد قدیری بوده‌ایم و از او پرسیده‌ایم که آیا بن‌بست‌هایی مثل تبیین‌نشدنِ برخی موارد تجربه‌ی نزدیک به مرگ یا پیدانشدنِ راه‌حل نهایی برای برخی بیماری‌ها، بحرانی برای علم محسوب می‌شود؟ چه تفاوت‌های کلی‌ای بین نگاه پیشامدرن و مدرن به علم وجود دارد؟ و از منظر فلسفی و علمی چه نقدهایی به برنامه‌هایی نظیر زندگی پس از زندگی که تاکنون در ده‌ها کشور ساخته شده است، وارد است؟

حامد قدیری سازنده پادکست فلسفی لوگوس است که در هر قسمت از آن، یک بحث فلسفی را به زبانی نسبتاً ساده بیان می‌کند. او کار خودش را «ترویج» می‌داند، فلسفه خوانده است و حالا هم عضو هیئت‌علمی گروه فلسفه‌ی دین دانشگاه ادیان و مذاهب است. حوزه‌هایی که به‌شکل تخصصی کار می‌کند یکی فلسفه‌ی زبان و مشخصاً فلسفه‌ی زبان دین است و دیگری بحث تاریخی و پدیدارشناختی درباره‌ی سکولاریته و مختصات نگاه مدرن به عالَم است.

حمایت مالی:

پادکست فلسفه علم رایگان است و شنوندگان هیچ مسسولیت اخلاقی، قانونی یا عرفی برای پرداخت هزینه ندارند. اگر خواستید لطف کنید و به ارتقای کیفیت و بقای این پادکست کمک کنید، از لینک‌ها و روش‌های زیر می‌توانید حامی مالی پادکست فلسفه علم باشید:

https://cheraghprize.com/donate/

Hosted on Acast. See acast.com/privacy for more information.

زیبایی چیست؟ بر اساس مطالعات تجربی، چرا در همه فرهنگ‌ها ویژگی‌ای

مانند تقارن زیبایی محسوب می‌شود؟

اپیزود ۲۱ پادکست فلسفه علم بخش دوم گفت‌وگوی ما با دکتر هادی صمدی است. هادی صمدی یکی از استادان بنام فلسفه علم و تکنولوژی در ایران است و حوزه پژوهشی و کارهای او متمرکز است بر مطالعات تکاملی.

در بخش دوم یعنی همین اپیزود، درباره ارتباط تکامل و انتخاب طبیعی با دیگر حوزه‌ها مانند هنر، زیبایی‌شناسی، روانشناسی، اخلاق و سیاست گفت‌وگو کرده‌ایم. همینطور به این پرسش پاسخ داده‌ایم که تکامل چه درسی برای زندگی روزمره‌ی ما دارد؟ جایی که اهمیت تنوع، گوناگونی و تفاوت گونه‌ها در شکوفایی، رشد و بقای اکوسیستم اهمیت کانونی دارد. آیا گوناگونی و رنگارنگی آدم‌ها در عقاید و باورهایشان، سبک زندگی و ... هم چنین نقشی در

جوامع ایفا می‌کند؟

حمایت مالی:

پادکست فلسفه علم رایگان است و شنوندگان هیچ مسسولیت اخلاقی، قانونی یا عرفی برای پرداخت هزینه ندارند. اگر خواستید لطف کنید و به ارتقای کیفیت و بقای این پادکست کمک کنید، از لینک زیر می‌توانید حامی مالی پادکست فلسفه علم باشید:

https://cheraghprize.com/donate/

Hosted on Acast. See acast.com/privacy for more information.

اپیزود بیستم پادکست فلسفه علم درباره موضوع مناقشه‌برانگیز و جذاب تکامل است. مهمان این اپیزود دکتر هادی صمدی یکی از استادان برجسته فلسفه علم در ایران است. او کارشناسی را میکروبیولوژی و ارشد و دکترا را فلسفه علم خوانده و سال‌هاست که پژوهش‌ها و مقالاتش بر حوزه تکامل متمرکز است. گفت‌وگو با دکتر صمدی دو بخشی است؛ در بخش اول که همین اپیزود پیش‌روست، تکامل را از منظر فنی بررسی کردیم؛ انتخاب طبیعی و تکامل چه نسبتی با یکدیگر دارند؟ تکامل چطور در رشته‌های دیگرگسترش پیدا کرده است؟ از آنتن‌های تکاملی که ناسا بهره می‌گیرد تا روانشناسی و زیبایی‌شناسی تکاملی و پزشکی تکاملی.

آیا نظریه «طراحی هوشمند» یک نظریه علمی‌ست و رقیبی برای تکامل محسوب می‌شود؟ تکامل فرهنگی چیست و آیا عوامل دیگری جز بقا و تولید مثل در فرآیند انتخاب طبیعی اثرگذارند؟ در این اپیزود، پژمان نوروزی و امیرحسن موسوی میزبان هادی صمدی هستند و مروری دارند بر بنیادی‌ترین و پایه‌ای‌ترین مفاهیم تکامل. همچنین به این پرسش می‌پردازند

که تکامل چیست که به یکی ازپایه‌های نظری علم مدرن تبدیل شده است؟

حمایت مالی:

پادکست فلسفه علم رایگان است و شنوندگان هیچ مسسولیت اخلاقی، قانونی یا عرفی برای پرداخت هزینه ندارند. اگر خواستید لطف کنید و به ارتقای کیفیت و بقای این پادکست کمک کنید، از لینک زیر می‌توانید از پادکست فلسفه علم حمایت مالی کنید.:

https://cheraghprize.com/donate/

متن پیاده شده این اپیزود در آدرس زیر در دسترس است:

https://cheraghprize.com/pos-ep20/

Hosted on Acast. See acast.com/privacy for more information.

تفکر نقادانه یا سنجشگرایانه اندیشیدن میلی است به جست‌وجوگری، کنار آمدن با عدم‌قطعیت، احتیاط و آهستگی در اظهارنظر و ادعا، آمادگی همیشگی برای تامل کردن و مواجه شدن با اندیشه‌های جدید، ‏احتیاط در تعمیم‌دادن شتابزده و نظم ساختگی برقرار کردن میان پدیده‌ها و دوری جستن از هرگونه فریب خود یا دیگران.

عبارت تفکر نقادانه در بسیاری از اپیزودهای پادکست فلسفه علم اشاره شده و با مفاهیمی مانند تفکر علمی و روش‌های معتبر کسب معرفت گره خورده است. عبارتی که در یک فهم عامیانه و شاید به دلیل برابر نهاد نامناسب برای عبارت کریتیکال تینکینگ ممکن است به مچ‌گیری و دنبال اشکال حرف دیگران گشتن تعبیر شود. نوعی فهم نه تنها اشتباه بلکه در تضاد با مفهوم اصلی.

در اپیزود نوزدهم پادکست فلسفه علم با دکتر روح‌الله کریمی، مولف و پژوهشگر فلسفه، درباره تفکر نقادانه گفت‌وگو کردیم.

پادکست فلسفه علم رایگان است و شنوندگان هیچ مسسولیت اخلاقی، قانونی یا عرفی برای پرداخت هزینه ندارند. اگر خواستید لطف کنید و به ارتقای کیفیت و بقای این پادکست کمک کنید، از لینک زیر می‌توانید از پادکست فلسفه علم حمایت مالی کنید.:

https://cheraghprize.com/donate/

Hosted on Acast. See acast.com/privacy for more information.

«فبک» یا «فلسفه برای کودکان» عنوان برنامه‌ای است که در برنامه درسی بسیاری از کشورها با نظام آموزشی توسعه‌یافته یکی از ارکان اساسی است. برنامه‌ای که در تلاش است در قالب داستان، نگرش‌های عقلانی، روحیه جست‌وجوگری و نحوه فکر کردن را در کودکان ارتقا دهد با تاکید بر چهار مهارت تفکر خلاقانه، تفکر نقادانه، تفکر مراقبتی و تفکر مشارکتی. بخش مهمی از فرآیند آموزش که فقدان آن سبب شده در نظام آموزشی کشور ما فردی بتواند تحصیلاتی تا مقطع دکتری داشته باشد اما با سازوکار علم و تفکر علمی آشنایی نداشته باشد.

خوشبختانه در سال‌های اخیر پژوهش، توسعه و فعایت‌های «فبک» در کشور ما هم آغاز شده. در این اپیزود با دکتر روح‌الله کریمی، پژوهشگر حوزه فبک در این باره گفت‌وگو کرده‌ایم.

حمایت مالی:

پادکست فلسفه علم رایگان است و شنوندگان هیچ مسسولیت اخلاقی، قانونی یا عرفی برای پرداخت هزینه ندارند. اگر خواستید لطف کنید و به ارتقای کیفیت و بقای این پادکست کمک کنید، از لینک زیر می‌توانید از پادکست فلسفه علم حمایت مالی کنید.:

https://cheraghprize.com/donate/

Hosted on Acast. See acast.com/privacy for more information.

علم چیست؟ پاسخ این سوال به ظاهر ساده، تعیین کننده‌ی چیزهای سرنوشت‌سازی در دنیای ماست؛ از اینکه چرا باید واکسن بزنیم یا نزنیم یا چرا باید به علم اعتماد کنیم یا نکنیم تا اینکه چرا طالع‌بینی شبه‌علم است و شیادی. پاسخ به این سوال، نسبت ما را با عقلانیت، متافیزیک، تکامل، مه‌بانگ، پزشکی، علوم انسانی، تکنولوژی و حتی توسعه و پیشرفت و مدرنیته هم مشخص می‌کند. از این‌رو «فلسفه‌ی علم» شاید تنها یک شاخه تخصصی برای دانشگاهیان نباشد، بلکه دانشی است که سطوحی از آن برای هر انسانی ضروری است؛ انسانی که می‌خواهد در جهان پر سر و صدای امروز آزموده، اندیشورزانه و عاقلانه زندگی کند.

درباره‌ی «علم مدرن» در جامعه‌ی ما بسیار کم گفت‌وگو شده است و این منجر به سو تفاهمی شده که از یک سو مسیری هموار برای انواع خرافات و شبه علم و نگرش‌های ضدعقلانی حتی در بالاترین سطوح تصمیم‌گیر و تصمیم‌ساز فراهم آورده است؛ از انرژی‌درمانی، طب‌ سنتی تا طالع‌بینی و هومیوپاتی و فال‌گیری و عرفان کوانتومی مولانا. و از سویی دیگر قرائتی پوزتیستی و متعلق به 70 سال پیش از علم، که هر معرفت معتبری را منحصر به علم و آن هم علم تجربی می‌داند و در نگاهی سطحی و پیش‌پاافتاده فلسفه را «فلسفه‌بافی» ترجمه می‌کند و متافیزیک را با جن‌وپری و جادو جنبل یکی دانسته و می‌اندیشد که علم علاوه بر حوزه «هست‌ها» در حوزه «بایدها» هم ابزار یا روش شناختی کافی است.

ما در پادکست فلسفه علم تلاش کرده‌ایم گفت‌وگو درباره علم را به عرصه عمومی بیاوریم. چون می‌اندیشیم که آشنایی با مباحث فلسفه علم برای دانشجویان ما، سازمان‌ها و نهادهای ما، حاکمان ما، رسانه‌های ما و دانشگاهیان و اندیشمندان ما بسیار بسیار ضروری است. در این اپیزود درباره فلسفه علم در زندگی روزمره گفت‌وگو کرده‌ایم و از این گفتیم که شناخت این دانش چطور می‌تواند در موضوعات حساس و تعیین‌کننده برای توسعه کشور سرنوشت‌ساز باشد؛ از پایتون گیت تا خودرو و سلامت

حمایت مالی:

پادکست فلسفه علم رایگان است و شنوندگان هیچ مسسولیت اخلاقی، قانونی یا عرفی برای پرداخت هزینه ندارند. اگر خواستید لطف کنید و به ارتقای کیفیت و بقای این پادکست کمک کنید، از لینک زیر می‌توانید از پادکست فلسفه علم حمایت مالی کنید.:

https://cheraghprize.com/donate/

Hosted on Acast. See acast.com/privacy for more information.

در اپیزود پانزدهم از پادکست فلسفه علم، پژمان نوروزی و امیرحسن موسوی درباره فلسفه تکنولوژی، صحبت می‌کنند. تکنولوژی و فلسفه ‌پشت سر آن می‌تواند نقش بسیار مهمی در تصمیم‌سازی و سیاست‌گذاری‌های کلان یک کشور یا یک جامعه داشته باشد؛ از انرژی هسته‌ای، اینترنت، موشک‌های فضایی، پتروشمی میانکاله، سد گتوند تا شیوه‌های حکمرانی، شیوه‌های مدیریت، پزشکی و شیوه‌های درمان، نهادها، سازمان‌ها و شرکت‌ها، قانون‌گذاری، نانوایی و رمه‌داری و مهندسی و میلیون‌ها تکاپوی دیگر انسانی، همگی سیستم‌های «اجتماعی-تکنیکی» هستند برای شناخت از «چگونگی» و تغییر جهان در جهت مطلوب‌تر کردن آن برای انسان و منطبق کردن آن با خواسته‌ها و تمایلات خود، از این جهت همه آن‌ها تکنولوژی یا فناوری هستند. از این‌رو مهم‌ترین تفاوت فلسفه تکنولوژی با شاخه‌های دیگر فلسفه این است که دانستن آن و نحوه‌ی تلقی و فهم و مواجه با آن در زندگی روزانه تک تک آدم‌ها و آینده‌ی ما اثرگذار و سرنوشت‌ساز است. این اپیزود و فکر کردن به آنچه در آن گفته می‌شود به هرکسی توصیه می‌شود. برای برخی‌ها بیشتر.فلسفه علم کاری است از بنیاد جایزه چراغ.

حمایت مالی:

پادکست فلسفه علم رایگان است و شنوندگان هیچ مسسولیت اخلاقی، قانونی یا عرفی برای پرداخت هزینه ندارند. اگر خواستید لطف کنید و به ارتقای کیفیت و بقای این پادکست کمک کنید، از لینک زیر می‌توانید از پادکست فلسفه علم حمایت مالی کنید.:

https://cheraghprize.com/donate/

متن پیاده شده این اپیزود در آدرس زیر در دسترس است:

https://cheraghprize.com/pos-ep15/

Hosted on Acast. See acast.com/privacy for more information.