Víðsjá

Annað kvöld verður frumsýnd í Borgarleikhúsinu ný leikgerð upp úr skáldsögu Auðar Övu Ólafsdóttur, Ungfrú Ísland. Sagan hverfist um fjóra einstaklinga í Reykjavík árið 1963 sem allir hafa sína drauma en misjöfn tækifæri til að láta þá rætast. Þetta eru tímar samfélagslegra jarðhræringa og handan við hornið eru baráttur og byltingar. Við ræðum við leikstjórann Grétu Kristínu Ómarsdóttur í þætti dagsins. Um liðna helgi bárust okkur fréttir af því að yfir 100.000 nótnahandrit Schoenbergs hefðu glatast í yfirstandandi eldsvoða í Los Angeles. Mörgum var brugðið við fréttirnar, og eins við myndum sem fóru um samfélagsmiðla þar sem Hollywood skiltið fræga stóð í ljósum logum. Við kynnum okkur málin frekar í síðari hluta þáttar. Og við heyrum í Helen Cova en ljóði eftir hana var skotið til tunglsins í gær.

Birnir Jón Sigurðsson, sviðslistamaður og rithöfundur, segist ekki hafa átt sterkar fyrirmyndir á unga aldri. En hann dáist almennt að listafólki sem er áhugasamt, jákvætt, spennt og drífandi. Honum líður best í óvissunni, þegar það er ekkert handrit, og planar aldrei langt fram í tímann. Kannski þess vegna er hann svo hrifinn af samsköpun í leikhúsinu. Birnir hefur gefið út bækurnar Strá og Fuglabjargið og meðal annars sett á svið verkin Kartöflur, Fuglabjargið, Sund og Sýslumann dauðans, en það síðasta var afrakstur vinnu hans sem leikskáld Borgarleikhússins. Birnir hlaut hvatningarverðlaun Rithöfundasjóðs Ríkisútvarpsins í síðustu viku og hann er gestur Víðsjár í svipmynd dagsins. Við ræðum meðal annars innblástur og útblástur, umhverfismál og hlutverk listamannsins, samhljóm í listinni og töfra samsköpunar.

Píanóleikarann Magnús Jóhann Ragnarsson og saxófónleikarann Óskar Guðjónsson þarf vart að kynna fyrir hlustendum. Leiðir þessara tveggja listamanna hafa legið saman í gegnum ólík verkefni en nú í vetur gáfu þeir saman út plötuna Fermented Friendship þar sem afrakstur samtals þeirra fær að njóta sín. Við heyrum af samstarfinu í þætti dagsins, og einnig vináttunni sem gerjaðist í sköpunarferlinu. Einnig kynnum við okkur Ljósmyndahátið Íslands í þætti dagsins en hún hefst næstkomandi föstudag með sýningunni Veðrun í Ljósmyndasafni Reykjavíkur. Rætt er við formann FÍSL, Maríu Kjartansdóttur.

Í yfirgefnu bílaverkstæði við Skeljanes í Reykjavík hefur hópur sviðslistafólks komið sér fyrir með starfsemi undir yfirskriftinni Tóma rýmið. Þar hafa þau æfingaaðstöðu og rými til þess að prófa áfram og sýna verk á mismunandi stigum í undirbúningsferlinu. Hluti af starfsemi Tóma rýmisins felst í mánaðarlegum tilraunakvöldum, þar sem meðlimir hópsins bera á borð verk í vinnslu eða gera tilraunir í samtali við áhorfendur. Tilraunakvöld janúarmánaðar fer fram í Tóma rýminu í kvöld. Þar verður áhorfendum meðal annars boðið upp á brot úr leikverkinu Skeljar, eftir Magnús Thorlacius, og lifandi tónlistarmyndband úr smiðju systkinana Snæfríðar Sólar og Kormáks Jarls, en gestum býðst líka að skella sér í sánu við sjóinn eftir viðburðinn. Við hittum þau Snæfríði og Magnús og heyrum nánar af starfsemi Tóma rýmisins. Við ætlum líka að kynna okkur tónlistarkonuna Molly Drake sem var algjörlega óþekkt sem listakona á meðan hún lifði. Molly var bresk millistéttarhúsmóðir í litlu sveitaþorpi nálægt Birmingham þegar hún samdi nær alla sína tónlist. Hún skrifaði ljóð og lagatexta og samdi melódíur á heimilispíanóið, fyrst og fremst fyrir sjálfa sig. Molly datt aldrei í hug að gefa tónlistina sína út en þökk sé eiginmanni hennar eru til upptökur sem hann tók upp á heimili þeirra. Þessar upptökur voru gefnar út löngu eftir dauða Mollyar, þegar sonur hennar, Nick Drake, var orðinn heimsfrægur tónlistarmaður. Gauti Kristmannsson verður líka með okkur í dag og fjallar að þessu sinni um Vesturlönd í gíslingu - eða harmleik um Mið-Evrópu, tvær ritgerðir tékkneska rithöfundarins Milan Kundera, í þýðingu Friðriks Rafnssonar. Umsjón: Halla Harðardóttir og Melkorka Ólafsdóttir

Í gær var veisla hér í Útvarpshúsinu þegar Menningarviðurkenningar RÚV fyrir árið 2024 voru afhentar að viðstöddum viðurkenningarhöfum og gestum. Veittar voru tvær viðurkenningar úr Rithöfundasjóði og tilkynnt um styrki úr Tónskáldasjóði Ríkisútvarpsins og STEFs á árinu. Mugison fékk Krókinn, verðlaun fyrir framúrskarandi lifandi flutning, og tilkynnt var um valið á orði ársins 2024, sem er hraunkælingarstjóri, eins og komið hefur fram í fréttum. Birnir Jón Sigurðsson hlaut hvatningarverðlaun Rithöfundasjóðs Ríkisútvarpsins, en þetta árið er það Áslaug Jónsdóttir sem er handhafi viðurkenningar Rithöfundasjóðs RÚV. Áslaug segir sjálf að hún sé bókverkakona, en frá 1990 hefur hún ritað og myndlýst fjölda barnabóka, skrifað ljóð og leikrit, auk þess að taka þátt í myndlistar- og bókverkasýningum. Hennar nýjustu sköpunarverk eru ljóðabókin Til minnis og limrubókin Allt annar handleggur, sem komu út árið 2023 og Skrímslaveisla sem kom út í fyrra, en Áslaug er sennilega þekktust fyrir bækurnar um skrímslin sem eru orðnar 11 talsins. Áslaug verður gestur okkar í þætti dagsins. Vínartónleikar Sinfóníuhljómsveitar Íslands fara fram í Eldborg Hörpu í kvöld og næstu tvo daga. Sambærilegir viðburðir fara fram í öllum helstu borgum Evrópu í upphafi árs og tónleikum Vínarfílharmóníunnar er sjónvarpað um heim allan á nýársdag. Vinsældir vínartónleika eru gífurlegar og áheyrendur flykkjast í tónleikasalina til fagna hefðinni og nýju ári í lakkskóm og pallíettukjólum. Margir gætu haldið að rætur slíkra hátíðahalda lægju í menningarblóma 19. aldar. En sagan er talsvert styttri en svo og á sér raunar nokkuð dökkar hliðar. Við heyrum einnig leikhúsrýni í þætti dagsins. Að þessu sinni rýnir Katla Ársælsdóttir í jólasýningu Þjóðleikhússins, Yermu eftir ástralska leikskáldið Simon Stone. Umsjón: Halla Harðardóttir og Melkorka Ólafsdóttir

Í Glerhúsinu stendur nú yfir sýning sem ber titilinn Óminnissafnið - varðveislu- og rannsóknardeild. Þar sýnir myndlistarmaðurinn Unnar Örn Auðarson afrakstur vangaveltna um tilraunir okkar til að skjalfesta tímann með söfnun og skrásetningu á upplýsingum úr umhverfi og samfélagi. Við hittum Unnar Örn í þætti dagsins. Við heyrum einnig bókarýni en að þessu sinni rýnir Gréta Sigríður EInarsdóttir í skáldsöguna Moldin heit, eftir Birgittu Björgu Guðmarsdóttur, en sú bók hefur verið tilnefnd bæði til Íslensku bókmenntaverðlaunanna og Fjöruverðlaunanna. En við hefjum þáttinn á því að kynna okkur leikverkið Ifigenía í Ásbrú sem verður frumsýnt í Tjarnarbíói í næstu viku. Verkið er einleikur og upprunalegur titill þess er Iphigenia in Splott en þær Anna María Tómasdòttir leikstjóri og Þórey Birgisdóttir leikkona þýddu og staðfærðu verkið fyrir íslenska sviðið.

Við hefjum þáttinn á því að fara í kirkju. Augljós kallast sýning sem opnaði þann 8.desember í Neskirkju og stendur yfir fram til 20.janúar. Þar sýnir Þórdís Erla Zoega ljósaverk sem sækja innblástur í kirkjuglugga og vinnur með sjónrænar skynvillur sem hvetja áhorfandann til að líta inn á við. Við kynnum okkur einnig nýtt verk, Mörsugur, óperu fyrir rödd með rafhljóðum og myndbandsverki, byggða á ljóðsögu eftir Ragnheiði Erlu Björnsdóttur. Mörsugur varð til í samsköpunarferli Ásbjargar Jónsdóttur tónskálds, Heiðu Árnadóttur söngkonu og Ragnheiðar Erlu Björnsdóttur ljóðskálds og tónskálds og nú fyrir helgi kom út bókverk með ljóðsögunni, ásamt grafískum útfærslum og stillum úr myndverki sem Ásdís Birna Gylfadóttir vann við Mörsug. Þær Heiða og Ásbjörg koma til okkar í hljóðstofu og segja okkur nánar af verkefninu. Trausti Ólafsson rýnir í Kött á heitu blikkþaki sem frumsýnt var í Borgarleikhúsinu þann 28.desember.

Sameiginlegur þáttur Víðsjár og Lestarinnar í upphafi ársins 2025. Í þáttum dagsins höldum við úr húsi, förum inn í lágvöruverslunina Prís í Kópavogi, verslunarmiðstöðina Eiðistorg á Seltjarnarnesi, vöðum slabbið út í strætóskýli og tökum líka upp tólið og hringjum út á land: austur, vestur, norður og suður. Hvað var fólk í Prís að hugsa rétt eftir jólin og hvað finnst unglingum á Eiðistorgi um bækur? Hvaða áhrif hefur risa myndlistarsýning á verkum Roni Horn í strætóskýlum á gangandi vegfarendur, nú eða akandi strætóbílstjóra? Hvað er low taper fade, hvað er best að gera á Benidorm og hvernig leggst þetta nýja ár í okkur? Umsjón: Kristján Guðjónsson, Halla Harðardóttir, Lóa Björk Björnsdóttir og Melkorka Ólafsdóttir

Víðsjá og Lest setjast niður í hljóðstofu og rifja upp árið 2024.

Í lok Víðsjár verður jólalag ríkisútvarpsins árið 2024 frumflutt, ásamt kynningu höfundar á laginu. Frá því í október hafa umfjallanir um bækur raðast inn í vikurnar í Víðsjá, eins og jólaskraut á tré. Bókarýnarnir okkar þrír hafa tínt upp úr jólakistlinum fjölbreyttar gjafir flóðsins og fært í samhengi og í dag veljum við úr kistlinum dýrindis gripi. Soffía Auður Birgisdóttir fjallar um skáldsögu Jóns Kalman, Himintungl yfir heimsins ystu brún og Sölvi Halldórsson fjallar um skáldsögu Dags Hjartarsonar, Sporðdreka. Þessa vikuna höfum við fjallað um ljóðabækur, sem eru eins og fíngerðasta og fallegasta skrautið, gripirnir sem raðast efst á tréð. Og í þessum síðasta þætti fyrir jól fær undurfögur og lítillát ljóðabók að bregða sér í hlutverk stjörnunnar á toppi trésins, það er ljóðabókin Kallfæri, eftir Guðrúnu Hannesdóttur. Bókin er tíunda ljóðabók Guðrúnar, sem hélt upp á áttræðisafmæli sitt í sumar, en gaf út sína fyrstu ljóðabók árið 2007. Guðrún heimsótti hljóðstofu Víðsjár í morgun. Með frumflutningi jólalags ríkisútvarpsins 2024 í lok þáttar óskar Víðsjá hlustendum sínum bjartra og gleðilegra jóla og þakkar samfylgdina á árinu sem er að líða. Umsjón: Halla Harðardóttir og Melkorka Ólafsdóttir

Bára Gísladóttir tónskáld og kontrabassaleikari er fædd í Reykjavík árið 1989. Fjölskyldan fluttist í nokkur ár til Noregs þegar Bára var fimm ára og það var þar sem hún hóf nám á fiðlu. Hún segist þó aldrei hafa náð tengingu við fiðluna og það var ekki fyrr en hún kynntist kontrabassanum 17 ára gömul í Nýja Sjálandi að hún upplifði djúpa og sterka tengingu við hljóðfæri. Bára nam tónsmíðar við Listaháskóla Íslands, Verdi Akademíuna í Mílanó og Konunglegu tónlistarakademíuna í Kaupmannahöfn og hún hefur búið í Kaupmannahöfn síðastliðin 10 ár. Tónsmíðar Báru þykja einstakar, nýstárlegar og djarfar. Sjálf segir Bára sína tónlist byggja á hugmyndinni um hljóðið sem lífveru. Verk hennar eru margverðlaunuð og hafa verið flutt víða, bæði af stórum hljómsveitum sem og minni kammerhópum auk þess að vera flutt á tónlistarhátíðum víðsvegar um heiminn. Fjöldi tónlistarmanna, tónlistarhópa og hljómsveita hafa pantað hjá henni verk, en Bára sjálf er einnig virkur flytjandi. Meira um það í þætti dagsins. Og Soffía Auður Birgisdóttir um ljóðabókina Flaumgosa eftir Sigurbjörgu Þrastardóttur.

Ásdís Óladóttir samdi sitt fyrsta ljóð níu ára gömul en sýndi það ekki nokkurri manneskju. Hún tók upp þráðinn á ný átján ára gömul og byrjaði þá markvisst að skrifa. Ásdís var greind með geðklofa rúmlega tvítug og síðan þá hefur skáldskapurinn verið haldreipi hennar í lífinu. Hún hefur gefið út níu ljóðabækur og í þeirri nýjustu sem kallast Rifsberjadalurinn fjallar Ásdís í fyrsta sinn um þá lífsreynslu að veikjast, leitina að skýringum og leiðina til betra lífs. Ásdís verður gestur okkar í dag og segir okkur frá Rifsberjadalnum, en bókin var tilnefnd til Fjöruverðlauna á dögunum. Þær Guðrún Brjánsdóttir, Herdís Ágústa Linnet og Kristín Ýr Jónsdóttir mynda saman Tríó Esju og leika á föstudagskvöldið franska tónlist frá upphafi tuttugustu aldar á tónleikum sem hafa yfirskriftina Speglar. Tónlistin sækir innblástur úr franskri ljóðlist og frumsamin ljóð Guðrúnar fléttast við tónlistina sem þær flytja. Meira um það í þætti dagsins. Soffía Auður Birgisdóttir rýnir í Friðsemd eftir Brynju Hjálmsdóttur.

Ragnheiður Lárusdóttir steig fram á ritvöllinn 2020 með ljóðabókina 1900 og eitthvað og hlaut í kjölfarið Bókmenntaverðlaun Tómasar Guðmundssonar og tilnefningu til Maístjörnunnar. Þessi fyrsta ljóðabók hennar byggði á bernskuminningum að vestan, en sú næsta, Glerflísakliður, fjallaði meðal annars um veikindi móður Ragnheiðar og erfiðan skilnað. Í síðustu bók sinni, Kona/Spendýr sem kom út 2022 beindi hún sjónum sínum almennt að hlutverki kvenna, sem lifa í heimi hönnuðum af körlum. Í sinni nýjustu ljóðabók, Veður í æðum, er Ragnheiður einnig persónuleg og yrkir um þá lífsreynslu að missa dóttur sína í heim fíkninnar, en líka um fegurðina og lífið sem gengur sinn vanagang þrátt fyrir allt. Halla ræðir við Ragnheiði í þætti dagsins. Við fáum líka bókarýni frá Sölva Halldórssyni, sem að þessu sinni rýnir í nýútkomna glæpasögu Nönnu Rögnvaldsdóttur, Þegar sannleikurinn sefur. En við hefjum þáttinn á því að grúska aðeins í gömlum teikningum. Nú eru til sýnis og sölu í Gallerí Fold æskuteikningar Alfreðs Flóka sem flestar eru frá árunum 1948-1952. Teikningarnar varðveittust innan fjölskyldunnar og þar má sjá inn í hugarheim hins unga Flóka og þekkja kunnugleg stef sem birtust í listaverkum hans ferilinn allan. Framan af voru hugðarefnin dæmigerð fyrir 11 og 12 ára gamlan strák, löggur og bófar, indjánar og kúrekar, þjóðsögur og ævintýri, Charlie Chaplin og Mikki mús, táfýla og yfirburðir KR svo eitthvað sé nefnt. Mikill húmor er í mörgum teikningunum, en einnig ber á ádeilu. Við lítum við á Rauðarárstígnum og ræðum um sýninguna við sýningarstjórann, Iðunni Vignisdóttur. Umsjón: Halla Harðardóttir og Melkorka Ólafsdóttir

Parabóla nefnist ný sýning eftir Finnboga Pétursson, myndlistarmann, sem opnuð var í Gerðarsafni í október. Tómas Ævar lagði leið sína í safnið og ræðir í þættinum við Finnboga. Við lítum einnig inn til Lárusar Jóhannessonar í 12 tónum og heyrum af jólatónlist. Gréta Sigríður Einarsdóttir rýnir í Kul eftir Sunnu Dís Másdóttur en við hefjum þáttinn á rýni Sölva Halldórssonar í Innanríkið Alexíus eftir Braga Ólafsson.

Þórarinn Eldjárn fæddist í Reykjavík árið 1949. Megnið af uppvaxtarárunum bjó hann í Þjóðminjasafninu, eða þar til að faðir hans, Kristján Eldjárn, varð forseti Íslands og fjölskyldan flutti á Bessastaði. Heimilislífið einkenndist af húmor og unun af skáldskap og bestu tilsvörin voru í bundnu máli. Þórarinn lærði bókmenntafræði og heimspeki í Lundi í Svíþjóð og segist kannski meðvitað hafa reynt að læra eitthvað sem gerði hann lítt hæfan á almennum vinnumarkaði. Þórarinn var heimavinnandi húsfaðir í Svíþjóð þegar hann gaf út sína fyrstu bók, ljóðabókina Kvæði árið 1974. Bókin vakti mikla athygli og með henni skapaði Þórarinn sér strax sína sérstöðu; að yrkja háttbundin ljóð utan um hversdagsleg viðfangsefni, þar sem kímnin er aldrei langt undan. Þessi einkenni hafa fylgt skáldskap Þórarins alla tíð síðan þó hann hafi fljótlega afsannað það fyrir sjálfum sér og öðrum að hann þyrfti á bragarháttunum að halda til þess að koma frá sér góðum texta. Það er óhætt að segja að Þórarinn sé afkastamikill höfundur. Á 50 ára starfsævi hefur hann sent frá sér fjöldan allan af ljóðabókum, skáldsögum og smásagnasöfnum auk þess að vera ötull þýðandi. Hann hefur auk þess samið fjölda ljóðabóka fyrir börn í samstarfi við systur sína Sigrúnu Eldjárn og hlotið fyrir þær fjölmargar viðurkenninar. Þórarinn var borgarlistamaður Reykjavíkur árið 2008 og hlaut Verðlaun Jónasar Hallgrímssonar á degi íslenskrar tungu árið 1998. Auk þessa hafa bækur hans hlotið Bókmenntaverðlaun starfsfólks bókaverslana. Skáldsaga hans Brotahöfuð var tilnefnd til Bókmenntaverðlauna Norðurlandaráðs 1999 og 2013 hlaut hann Viðurkenningu Sænsku akademíunnar fyrir kynningu á sænskri menningu erlendis. Þórarinn Eldjárn er gestur okkar í svipmynd dagsins. Umsjón: Halla Harðardóttir og Melkorka Ólafsdóttir

Hakk og spagetti af blendnum tilfinningum, segir Auður Lóa Guðnadóttir um sýninguna Í rósrauðum bjarma / In watermelon sugar sem nú stendur yfir í gallerí Þulu í Marshallhúsinu. Auður Lóa sækir fanga víða þegar kemur að innblæstri, en í verkunum má sjá þekkt minni úr dægurmenningunni. Vinnuaðferðir hennar vísa í keramikhefð og það sem hefur löngum verið kallað kvennalist, og segist Auður Lóa að einhverju leyti vinna gagngert á móti eigin fyrirframgefnu hugmyndum um hvað sé merkileg myndlist. Það er ekki á hverjum degi, og raunar mjög sjaldgæft, að jazzband sem eingöngu er skipað konum treður upp á Múlanum, en það gerist annað kvöld. Þá munu þær Helga Margrét Clarke og Vigdís Þóra Másdóttir, ásamt hljómsveit, bera á borð íslenskar jazzperlur úr eigin smiðju og annarra. Við ræðum við þær stöllur í þætti dagsins. Gréta Sigríður Einarsdóttir verður einnig með okkur í þætti dagsins, að þessu sinni rýnir hún í skáldsöguna Múffu eftir Jónas Reyni Gunnarsson.

Við höfum aðeins spilað og rætt um jólalög og jólatónlist, sem er sérstaklega til þess fallin að koma okkur í jólaskapið á aðventunni. Og við höfum vissulega rætt um bækur og hið svokallaða jólabókaflóð, þó þar séu fáar bækur sem beinlínis teljast jólasögur. En það leynist samt amk ein slík í flóðinu, norska skáldsagan Stargate, eftir Ingvild Rishøi. Sagan minnir um margt á eina þekktustu jólasögu hins norræna heims, Litlu stúlkuna með eldspýturnar eftir HC Andersen, en Stargate er sögð frá sjónarhorni 10 ára stúlku sem býr í fjölmenningarhverfinu Tøyen í Osló. Við hringjum í Kari Ósk Grétudóttur, íslenskan þýðanda Stargate. Gluggagalleríið STÉTT er nýtt sýningarrými í Reykjavík, staðsett í glugga í Bolholti 6 í Reykjavík. Umsjón með þessu nýja rými eru listamennirnir Steinunn Gunnlaugsdóttir og Snorri Páll Jónsson. Glugginn er í sama húsi og Sósíalistaflokkurinn en galleríið er ekki flokkpólitískt, umsjónarmenn segjast vera einhverskonar stjórnleysingjar í glugga stjórnmálaflokks. Fyrsta sýning Stéttar var samsýning nokkurra listamanna sem opnaði í mars, en héðan í frá verða þar einkasýningar þar sem listamönnum býðst að taka gluggann yfir og umbreyta honum. Nú sýnir listeindin sadbois þar listaverkleysuna Málvernd. Sadbois koma ekki fram undir nafni, en segjast vera „ómannlegur andlitslaus skjöldur almennra borgara sem leggja stund á neikvæða starfsemi fjármagnaða með opinberum styrkjum“. Gauti Kristmannsson verður einnig með okkur í þætti dagsins. Að þessu sinni fjallar hann um eitt af höfuðverkum þýskra bókmennta á tuttugustu öld, Leiðin í hundana eftir Erich Kästner. Kästner var einn þeirra höfunda sem lentu í ónáð nasista, Hann var viðstaddur þegar hans eigin bækur voru brenndar á báli í Berlín árið 1933 og sat um tíma í fangelsi fyrir skoðanir sínar. Leiðin í hundana kom nýverið út í þýðingu Elísu Bjargar Þorsteinsdóttur. Umsjón: Halla Harðardóttir og Melkorka Ólafsdóttir

Í gær var tilkynnt að Ásta Fanney Sigurðardóttir verður fulltrúi Íslands á Feneyjatvíæringnum í myndlist árið 2026. Valið var tilkynnt við hátíðlega athöfn í Listasafni Íslands í gær þar sem kampavín og kaka komu við sögu. Við ræðum við Ástu Fanneyju í þætti dagsins. Fyrir skömmu sendu GDRN og Magnús Jóhann frá sér sönglagaplötuna Nokkur jólaleg lög. Á plötunni flytja þau þekkt jólalög og vetrarlög í lágstemmdum en einlægum útgáfum ásamt nokkrum góðum gestum. Tómas Ævar sest niður með þeim Magnúsi og Guðrúnu og ræðir við þau um gerð plötunnar. Við heyrum einnig rýni í nýja skáldsögu Halldórs Armand, Mikilvægt rusl, í þætti dagsins, en Sölvi Halldórsson hefur nýlokið við lesturinn. Og við fáum einnig ferðasögu frá Helsinki frá Trausta Ólafssyni, einn af leikhúsrýnum þáttar, en hann var þar í mikilli leikhúsreisu.

Einar Falur Ingólfsson ljósmyndari kom í heiminn árið 1966 í Keflavík. Hann fékk sína fyrstu almennilegu myndavél í fermingargjöf og var farinn að skrifa fréttir fyrir Morgunblaðið 15 ára gamall. Stuttu síðar hófst ferill Einars Fals við blaðið sem átti eftir að spanna 40 ár, sem blaðamaður, ljósmyndari og síðar myndstjóri. Meðfram störfum sínum á Morgunblaðinu hefur Einar Falur gefið út ljósmyndabækur og haldið sýningar hér heima og erlendis. Hann segir þó oft hafa verið snúið að reyna að vinna í frumsköpun meðfram dagvinnu, en að listamannalaun hafi gert honum kleift að fara úr dagvinnu um tíma og hella sér af krafti í sköpunina. Hann segir hraðann í fjölmiðlum hafa ýtt sér út í hæg verkefni, þar sem hann nær að dvelja um stund og vinna mikla grunnvinnu og skapa einskonar handrit utan um viðfangsefnið. Meira um það í Svipmynd dagsins.

Í dag leggjum við leið okkar á rakarastofu í Reykjavík til þess að hitta þau Sólveigu Sigurðardóttur og Þórhall Auð Helgason, söngvara og forsprakka sviðslistahóspins Óðs, sem sem sýnir nú Rakarann frá Sevilla í Sjálfstæðissalnum við Austurvöll. Við setjumst einnig niður við píanóið með Snorra Ásmundssyni, myndlistarmanni og besta píanóleikara heims og heyrum rýni Soffíu Auðar Birgisdóttur í Eldri konur eftir Evu Rún Snorradóttur.

Heimildirnar sem við eigum um norræna goðafræði eru yfirleitt hliðhollar ásum, þeir eru fulltrúar þess ákjósanlega, skipaninni. Í þeirri tvíhyggju uppstillingu eru jötnarnir þá hálfgerð skrýmsli og það sem þeir standa fyrir jafnvel óæskilegt. En myndin er ekki svo einföld, því jötnar eru í raun vitrir, fjölkunnugir og ríkir. Ingunn Ásdísardóttir skoðar norrænu sagnirnar út frá sjónarhorni jötna í nýútkominni bók sem ber titilinn Jötnar hundvísir og verður gestur þáttar í dag. Við sláum einnig á þráðinn til Eiríks Ágústs Guðjónssonar í fornbókaversluninni Bókinni og heyrum af bókauppboði. Sölvi Halldórsson bókarýnir verður einnig með okkur í dag. Að þessu sinni rýnir Sölvi í Móðurást:Draumþing eftir Kristínu Ómarsdóttur og við fáum að auki hugleiðingu frá Magneu Guðmundsdóttur arkitekt, sem veltir fyrir sér mótun staðaranda í samhengi við nýtilkominn miðbæ Selfoss.

Tilnefningar til Íslensku bókmenntaverðlaunanna og glæpasagnaverðlaunanna Blóðdropans voru kynntar við hátíðlega athöfn í Eddu í gær. Ein þeirra bóka sem tilnefnd er í flokki fræðibóka og rita almenns efnis er Óli K, en hún fjallar um Óla K. fyrsta fastráðna blaðaljósmyndara Íslands. Óli K. fór til Bandaríkjanna í nám á stríðsárunum og hóf svo störf Morgunblaðinu árið 1947 þar sem hann vann í 49 ár. Hann var einn þeirra sem skrásetti sögu landsins og var viðstaddur fjölda mikilvægra atburða í sögu þjóðarinnar, Natómótmælin á Austurvelli, Vestmannaeyjagosið, Kvennafrídaginn, komu handritanna og heimsókn Ellu Fitzgerald til landsins, svo eitthvað sé nefnt. Það er sagnfræðingurinn Anna Dröfn Ágústsdóttir sem ritaði sögu Óla K. og við ræðum við hana í þætti dagsins. Við hugum einnig að erlendum bókmenntum, nánar tiltekið bandarískum bókmenntum. Í síðustu viku fór fram verðlaunaafhending The National Book Award vestanhafs. Verðlaun voru veitt í fimm flokkum en skáldsagnaverðlaunin sem fara gjarnan hæst hlaut höfundurinn Percival Everett fyrir bókina James, sem er endursögn á heimsbókmenntinni Huckleberry Finn eða Stikkilsberja Finni, eftir Mark Twain. Tómas Ævar segir frá bókinni í þætti dagsins. Og við kynnum okkur nýja tónlistarhátíð, Slagharpan syngur. Á hátíðinni er íslensk píanótónlist frá hinum ýmsu tímabilum í forgrunni og flutt. Hátíðin samanstendur af fjöbreyttum viðburðum s.s. tónleikum, fyrirlestrum og kynningum og er opin öllum áhugasömum. Píanóleikararnir Erna Vala Arnardóttir, Peter Mate og Nína Margrét Grímsdóttir standa að hátíðinni og þau Peter og Erna Vala líta við í hljóðstofu til að segja nánar frá henni. Umsjón: Halla Harðardóttir og Melkorka Ólafsdóttir

„Lífið er ekkert nema viðhorf og tímasetning,“ segir Brynhildur Þorgeirsdóttir myndhöggvari. Hjá henni er allt flæði og spuni, bæði í lífinu og listinni. „Það þarf að skynfinna myndlist, skynja frekar en að skilja.“ Það má segja að náttúran sé helsti innblástur Brynhildar og rekur hún það til æskustöðvanna en einnig til sterkrar náttúruupplifunar á hálendinu, þar sem hún starfaði sem landvörður meðfram myndlistarnáminu. Steypa og gler eru helsti efniviður Brynhildar. Hún hóf að vinna með gler í framhaldsnámi í Amsterdam en það var í Kaliforníu sem hún segist hafa uppgötvað eðli og tungumál efnisins. Efnið ræður alltaf för í hennar verkum og glerið er oftar en ekki útgangspukturinn. Svo tekur við leikur á milli kraftanna í efninu og kraftanna í Brynhildi sjálfri.

Við lítum í heimsókn til Evu Rúnar Snorradóttur, rithöfundar og sviðslistakonu, í þætti dagsins. Eva Rún var að gefa út Eldri konur, sína fyrstu skáldsögu, en áður hefur Eva Rún gefið skáldverkið Óskilamuni og þrjár ljóðabækur. Eldri konur fjallar um konu með þráhyggju fyrir eldri konum. Aðalpersónan rekur líf sitt frá barnæsku til fullorðinsáranna gegnum frásagnir af konum sem hafa heltekið hana. Bókina byggir Eva Rún að einhverju leyti á eigin reynslu. Arndís Björk Ásgeirsdóttir rýnir í tónleika Nordic Affect sem fóru fram í Mengi þann 18.nóvember, og óperugalatónleika Norðuróps sem fóru fram þann 16.nóvember í Hljómahöllinni í Reykjanesbæ. Gréta Sigríður Einarsdóttir rýnir í Jarðljós, tíundu ljóðabók Gerðar Kristnýjar.

Við förum út á Granda í þætti dagsins og heimsækjum fatahönnuðinn Helgu Lilju Magnúsdóttir. Helga Lilja hlaut hönnunarverðlaun Íslands í byrjun mánaðarins í flokknum vara ársins fyrir ullarpeysuna James Cook. Í umsögn dómnefndar er peysan sögð vera gott dæmi um framúrskarandi íslenska hönnunarvöru sem hafin er yfir síkvika strauma tíðarandans, hugsuð og framleidd fyrir íslenskan veruleika og veðurfar. Við heyrum af sköpunarferlinu, hægri tísku og umhverfi fatahönnuða hér á landi. Einnig heyrum við rýni Soffíu Auðar Birgisdóttur í nýja bók Þórdísar Þúfu Björnsdóttur, Þín eru sárin. Og Nína Hjálmarsdóttir fjallar um Reykjavík Dance Festival.

Fyrir nokkrum árum síðan varð myndlistarkonan Ingunn Fjóla Ingþórsdóttir vör við fjölgun flóttamanna í heimabæ sínum, Hafnarfirði. Hún tók líka eftir því að þar var fátt sem greip fólkið og ákvað að hafa frumkvæði að því að búa til vettvang þar sem fólk með ólíkan bakgrunn hefði tækifæri til þess að kynnast og taka þátt í samfélaginu. Úr varð fjölbreytt starf með reglulegum listasmiðjum, viðburðum og samverustundum og stofnun hjálparsamtakanna GETU, sem styður við flóttafólk og umsækjendur um alþjóðlega vernd í Hafnarfirði, Kópavogi og nágrenni. Hafnarborg er meðal samstarfsaðila GETU og þar verður á laugardag boðið upp á fjöltyngda listasmiðju þar sem arabísk leturtákn verða innblástur fyrir listræna sköpun, undir leiðsögn listamannanna Yöru Zein og Ingunnar Fjólu. Við lítum við á vinnustofu þeirra í hafnarfirði og heyrum af viðburðinum og samstarfinu. Sinfóníuhljómsveit unga fólksins var stofnuð fyrir 20 árum og heldur upp á það með tvennum tónleikum í Langholtskirkju um helgina. Sveitin var stofnuð um það leyti sem sett var tónlistardeild við Listaháskóla Íslands því það vantaði vettvang fyrir nemendur Gunnsteinn Ólafsson hljómsveitarstjóri er einn stofnenda hljómsveitarinnar og verður gestur okkar í þætti dagsins. Reykjavík Dance Festival lauk eftir nokkurra daga veislu síðastliðinn sunnudag. Katla Ársælsdóttir og Nína Hjálmarsdóttir fóru á nokkrar sýningar sem þær munu rýna í, í þætti dagsins og í næsta þætti. Katla ríður á vaðið í dag með umfjöllun um Konukroppa og When a duck turns 18 a boy will eat her. En við hefjum þáttinn á símtali við semballeikarann Halldór Bjarka Arnarson, sem búsettur er í Sviss, en heldur tónleika undir yfirskriftinni Tónlist fyrir okkar eirðarlausu tíma, í Breiðholtskirkju á laugardag. Umsjón: Halla Harðardóttir og Melkorka Ólafsdóttir

Hallveig Rúnarsdóttir kemur úr mikilli tónlistarfjölskyldu og vissi snemma að hún myndi syngja mikið alla ævi. Hún ætlaði samt ekki endilega að verða söngkona, langaði frekar að verða leikkona og dreymdi um að komast í Guildhall School of Music and Drama í London sem slík. En söngurinn tók yfir og Hallveig endaði í óperudeild skólans. Hún er oft spurð að því hvort alþjóðlega óperusviðið hafi ekki heillað hana en dreymdi miklu frekar um að verða alhliða söngvari. Það hefur sannarlega orðið úr, og verkefnalistinn er orðinn langur og fjölbreyttur, á um 33 ára ferli. Hallveig hefur sungið þó nokkur óperuhlutverk og kemur reglulega fram með Sinfóníuhljómsveit íslands. Hún hlaut Íslensku tónlistarverðlaunin sem söngkona ársins í sígildri- og samtímatónlist árið 2013 fyrir hlutverk sitt sem Michaëla í Carmen hjá Íslensku óperunni, og aftur árið 2018 fyrir hlutverk sitt sem Gilitrutt og söng sinn á Klassíkinni okkar með Sinfóníuhljómsveit Íslands. Hún hefur verið sérstaklega virk í flutningi nýrrar tónlistar og er listrænn stjórnandi og stofnandi tónlistarhópsins Cantoque Ensemble, sem hefur vakið verðskuldaða athygli fyrir flutning sinn. Sópransöngkonan Hallveig Rúnarsdóttir er gestur Svipmyndar í Víðsjá dagsins. Umsjón: Melkorka Ólafsdóttir

Steinunn Sigurðardóttir ætlaði sér aldrei að verða skáld. Kvenfyrirmyndir voru ekki margar og um tíma var hún spéhrædd við gáfumennin sem gerðu grín að kerlingabókmenntum. En svo tóku skrifin bara yfir og þegar bókunum fjölgaði, fengu viðurkenningu og fóru að ferðast til útlanda þá var hún orðin skáld, hvort sem henni líkaði betur eða verr. Við ræðum við Steinunni um Skálds sögu í þætti dagisns, en í þessu nýjasta verki hennar segir hún frá sjálfri sér, vinnuherbergjum, vinnuaðferðum og afstöðu sinni til skáldskaparins. Valdís Þorkelsdóttir, viðburðastjóri Sinfóníuhljómsveitar Íslands, verður gestur okkar í í þætti dagsins og segir frá sínu uppáhalds tónverki. Soffía Auður Birgisdóttir rýnir í Ég færi þér fjöll eftir Kristínu Marju Baldursdóttur.

Við hefjum þátt dagsins á nýju tónverki af plötu sem kom út í síðustu viku, Neige éternelle, five pieces for solo cello, eftir tónskáldið Veronique Vöku, í flutningi Sæunnar Þorsteinsdóttur. Veronique Vaka hefur búið hér á landi frá því að hún útskrifaðist með meistarpróf í tónsmíðum frá Listaháskóla Íslands og eru verk hennar innblásin af íslenskri náttúru. Á þessari nýju plötu er að finna fimm verk en hvert og eitt þeirra túlkar eitt skeið í myndun jökuls. Þær Sæunn hafa starfað saman í nokkurn tíma en þessi plata sprettur úr sellókonstertinum Gemæltan sem Veronique samdi sérstaklega fyrir Sæunni og sem var tilnefndur til Íslensku tónlistarverðlaunanna í fyrra. Við kynnum okkur nýútkomið stórvirki, Börn í Reykjavík, eftir Guðjón Friðriksson. Bókin er stór og vegleg, vandlega upp sett og hana prýða hátt í sex hundruð ljósmyndir. Börn í Reykjavík var skrifuð að beiðni Barnavinafélagsins Sumargjafar, í tilefni af 100 ára afmæli félagsins, og er skrásett saga barna í Reykjavík frá því seint á 19. öld og fram til okkar daga. Þar er sagt umhverfi barna, námi þeirra og skyldum, leikjum, skemmtunum og félagsstarfi, auk þess sem fjallað er um þróun í barnaverndar-, uppeldis- og skólamálum. Guðjón lítur við í hljóðstofu og segir okkur aðeins af bókinni. Prjónavetur í Lista­safni Sigur­jóns í Laugar­nesi er röð sýn­inga og við­burða sem hófust um liðna helgi um munu standa fram á vor. Þær Brynhildur Pálsdóttir, hönnuður og ein af stofnendum Vík Prjónsdóttur, og Andrea Fanney Jónsdóttir, klæðskeri og prjónahönnuður, standa að baki verkefninu en markmiðið er að varpa ljósi á þá prjónahönnun sem hefur verið framleidd á Íslandi síðustu ár og einnig velta upp stöðu prjónaiðnaðarins, sem þær telja að standi höllum fæti. Prjónaveturinn hefst með sýningunni För, þar sem Andrea Fanney sýnir flíkur sem hún hefur hannað og framleitt síðustu ár. Flíkurnar eru innblásnar af fuglalífi höfuðborgarinnar en hver flík er sprottin úr minningum af fuglum og manneskjum sem þeim tengdust. Staðsetning sýninga og viðburða í Listasafni Sigurjóns er engin tilviljun því Andrea tengist Laugarnesinu sterkum böndum og er ein þeirra sem berst gegn uppbyggingu Faxaflóahafn og Veitna á svæðinu. Umsjón: Halla Harðardóttir og Melkorka Ólafsdóttir

Á laugardaginn opnar samsýningin Veður fyrir veður í húsnæði Veðurstofu Íslands og í undirgöngunum þar sunnan við. Sýningarstjórn er í höndum þeirra Söru Riel og Eddu Ýrar Garðarsdóttur en markmið sýningarinnar er, að sögn Söru, að gefa sálarfæði inn í hversdaginn, fyrir starfsfólk Veðurstofunnar. Sýningin samanstendur af úrvali verka íslenskra listamanna, sem eiga það sameiginlegt að hverfast um veðrið. Hún fær að standa í sex mánuði fyrir starfsfólk Veðurstofunnar, en verður opin almenningi þessa einu helgi. Hluti sýningarinnar er þó kominn til að vera, útilistaverk Söru Riel, í undirgöngunum undir Bústaðaveginn. Raunar spratt hugmyndin að samsýningunni út frá útilistaverkinu, sem varð að nokkurs konar samfélagsverkefni síðasta sumar, þegar íbúar Suðurhlíðar tóku þátt í að mála sólskinið inn í göngin. Við könnum veðrabrigðin í göngunum milli lífs og dauða í síðari hluta þáttar. Gauti Kristmannsson verður einnig með okkur í dag. Að þessu sinni rýnir hann í fyrsta og annað bindi af Rúmmálsreikningi Solvej Balle, í þýðingu Steinunnar Stefánsdóttur. En við hefjum þáttinn á því að fara í Eddu þar sem fyrsta handritasýning hússins opnar um helgina. Það var stór stund í vikunni þegar fyrstu handritin voru flutt úr Árnagarði og yfir í nýtt öryggisrými í Eddu. Handritin hafa verið geymd í í Árnagarði síðan í byrjun áttunda áratugarins en 20 ár eru síðan hætt var að sýna handritin þar, vegna lélegrar aðstöðu og ótryggs sýningarrýmis. Handritasýn­ing­ Árnastofnunar var í Þjóðmenningarhúsinu við Hverfisgötu á árunum 2002 til 2013 en var einnig lokað vegna ör­ygg­is­mála. Sýningin Heimur í orðum verður opnuð í Eddu á degi íslenskrar tungu, laugardaginn 16. nóvember, og þá gefst í fyrsta sinn í langan tíma kostur á að sjá þennan ómetanlega menningararf, en meðal handrita á sýningunni eru frægustu íslensku miðaldahandritin, Konungsbók eddukvæða og Flateyjarbók. Umsjón: Halla Harðardóttir og Melkorka Ólafsdóttir

Emilíana Torrini fór snemma að syngja og spinna upp sögur og segist drifin áfram af forvitni um fólk og fínni blæbrigði í lífinu. Hún ólst upp hjá iðnum foreldrum í Kópavoginum en dvaldi stóran hluta af barnæskunni hjá ömmu á Borgarfirði Eystri og frændfólki í Þýskalandi. Hún gaf út sína fyrstu sólóplötu sextán ára en síðan eru þær orðnar átta og verkefnin fjölmörg og fjölbreytt, meðal annars í samstarfi við nokkrar stórstjörnur tónlistariðnaðarins. Emilíana segir fullkomnunaráráttuna hafa minnkað með aldrinum, og að eftir fertugt hafi hún lært að njóta betur og að vera bara drullusama. Hún er nýkomin heim úr fimm vikna tónleikaferðalagi, þar sem hún fylgdi eftir nýjustu plötu sinni Miss Flower. Og hún er er gestur Svipmyndar í dag. Umsjón: Halla Harðardóttir og Melkorka Ólafsdóttir

Reykjavík Dans Festival hefst með pompi og prakt á morgun, miðvikudag, og stendur yfir fram á sunnudag. Hátíðin var stofnuð árið 2002 og hefur fyrir löngu fest sig í sessi sem einn af hápunktum menningarársins. Síðastliðin ár hefur reykjavík dance festival tengt sig við Lókal svo úr hefur orðið ein allsherjar sviðlistahátíð. Við tökum forsmekk á sæluna í þætti dagsins sem verður undirlagður undir dans. Listdans á sér rúmlega hundrað ára sögu á Íslandi, og nú gefst unnendum og áhugasömum tækifæri til að lesa um sögu danslistarinnar í glænýrri og veglegri bók sem ber titilinn Listdans á Íslandi. Þar rekur Ingibjörg Björnsdóttir, dansari, danshöfundur og sagnfræðingur, sögu þeirra sem ruddu braut listdansins hér á landi á síðustu öld og segir frá stofnun og starfsemi Listdansskóla Þjóðleikhússins. Saga Íslenska dansflokksins, barátta hans, andstreymi og sigrar, er síðan meginefni bókarinnar. Ingibjörg segir söguna af innsæi og þekkingu, enda sjálf þátttakandi í sögu danslistar á Íslandi í sjötíu ár, og hún lítur við í hljóðstofu í lok þáttar. Við hugum líka að tveimur nýjum dansverkum sem frumsýnd verða á hátíðinni, When a duck turns 18 a boy will eat her, eftir Birtu Ásmundsdóttur og Eitthvað um skýin, eftir Ólöfu Ingólfsdóttur. Birta rannsakar mörk kvenleikans með hjálp anda. Hugmyndin kviknaði í París, þar sem Birta, á ferð sinni ein um götur borgarinnar, upplifði hvernig karlmenn horfðu á hana á annan hátt en á Íslandi, og hvað það gat verið þreytandi. Í verkinu Eitthvað um skýin veltir Ólöf Ingólfsdóttir fyrir sér eðli og fjölbreytileika tilfinninga, sem svífa um vitundina og eins og ský yfir himininn. Verkið fléttar saman barokksöng og samtímadansi og markmiðið er að sögn höfundar að heiðra tilfinningar í öllum sínum myndum. Umsjón: Halla Harðardóttir og Melkorka Ólafsdóttir

„Ég stend svona eins og strá fyrir straum og segi með Gretti, ber er hvur að baki nema bróður eigi" - Þetta skrifar Sigríður Pálsdóttir bróður sínum, Páli Pálssyni, skrifara á Stapa, árið 1865. Í bréfasafni Páls hafa varðveist um 250 bréf frá Sigríði á yfir 50 ára tímabili og bréfin eru grunnurinn að nýrri ævisögu Sigríðar, Strá fyrir straumi, sem kemur út á morgun. Bókina skrifar sagnfræðingurinn Erla Hulda Halldórsdóttir og um er að ræða tímamótaverk, þar sem ævisagan veitir heildstæða mynd af hinni söguríku 19. öld, en frá sjónarhorni konu. Þar er staldrað við aðra hluti en í ævisögum karla og fjallað um hið stóra og smáa: Ást, börn og bónorð, líf og dauða, bækur og sjúkdóma, hunda og hordauðar kindur, svo fátt eitt sé nefnt. Erla Hulda segir okkur nánar af bókinni í þætti dagsins. Við höldum okkur á tengdum miðum, en þó af allt öðrum meiði, í síðari hluta þáttar, þegar við kynnum okkur íslenska hönnunarverkefnið Flothettu. Vöruhönnuðurinn Unnur Valdís Kristjánsdóttir er hugmyndasmiðurinn á bak við Flothettu en flotmeðferðin var tilnefnd til hönnunarverðlauna Íslands árið 2020. Kolbrún Vaka Helgadóttir mælti sér mót við Unni Valdísi í Vesturbæjarlauginni til að fá að vita meira um Flothettu og uppruna hugmyndarinnar. Sölvi Halldórsson rýnir í nýútkomna bók Steinunnar Sigurðardóttur, Skálds sögu, þar sem höfundurinn veitir innsýn í eigin hugarheim, ytri og innri aðstæður og aðferðir við skriftir með 74 köflum úr höfundarlífinu. Umsjón: Melkorka Ólafsdóttir

Sporðdrekar birtast á ýmsum stöðum í nýútkominni skáldsögu Dags Hjartarssonar með sama titil. Þeir eru eins og lím, endurtekið tema, tákn sem gæti verið tilviljun, eða vitnisburður um eitthvað óumflýjanlegt. Skáldsagan er umfangsmesta verk höfundar til þessa, og að baki útgáfunni er 7 ára meðganga. Ljóðrænn stíll Dags er skammt undan en Sporðdrekar er saga þrungin spennu, pælingum um dauðann og drauma, áföll, afskiptaleysi, vináttu og ytri og innri öfl sem móta manneskjuna. Sagan hverfist um örlagaríkan sólarhring, þann 28. október, og gerist að hluta til í miðborg Reykjavíkur. Við mæltum okkur mót við Dag á Prikinu í morgun. Pétur Thomsen hefur verið heillaður af landslagi og áhrifum mannsins á landslag frá því að hann útskrifaðist úr framhaldsnámi í ljósmyndun í Frakklandi árið 2004. Hann hefur beint linsunni að landslagi borga, sveita og hálendis og skrásett þannig samband manns og náttúru. Síðustu ár hefur hann einbeitt sér að sínu nánasta umhverfi í Grímsnesinu og myndað þar námur, tún, skurði, víði, birki og móabörð og afraksturinn verður til sýnis á sýningunni Landám sem opnar á morgun, 8.nóvember, í Hafnarborg. Ljósmyndirnar eru teknar að næturlægi en ljósmyndarinn lýsir landið upp með flassi til að afmarka sviðið. Við það fá myndirnar á sig vissan eftir-heimsendablæ, þar sem svartur himininn gefur til kynna yfirvofandi vá. Pétur segist vonast til að verkin á sýningunni fái fólk til að velta þessum málum fyrir sér, en ekki síður vonist hann til að áhorfendur fái fagurfræðilega upplifun. Nýverið kom út skáldsagan Tokýó-Montana hraðlestin eftir Richard Brautigan í þýðingur Þórðar Sævars Jónssonar. Þetta er safn hundrað og þrjátíu örsagna sem tengjast persónulegri reynslu höfundar þegar hann dvaldi í Japan og Montana-ríki í Bandaríkjunum. Gauti Kristmannsson rýnir í verkið í þætti dagsins. Umsjón: Halla Harðardóttir og Melkorka Ólafsdóttir

Rúnar Guðbrandsson hafði ekki þolinmæði fyrir einsleitninni á Íslandi á kaldastríðsárunum, ákvað strax eftir menntaskóla að fara eins langt og hann kæmist, og endaði á því að fara að mestu gangandi frá Danmörku, til Indlands og upp í Himalya fjöllin. Útrásin og forvitnin fyrir því því sem er handan hornsins, handan götunnar, hafa verið leiðarstef í lífi hans og hann varð snemma spenntur fyrir leiklist. Sýn Rúnars á leikhús umbreyttist þegar hann 17 ára sá tvær óhefðbundnar leiksýningar í Danmörku. Eftir nám og störf á því sviði þar í landi bættist við margvísleg þjálfun í leiktækni í Póllandi, Ítalíu, Bretlandi, Rússlandi og víðar. Rúnar hefur áralanga reynslu sem leikhúslistamaður bæði á Íslandi og erlendis. Auk þess að starfa sem leikari, höfundur og leikstjóri hefur Rúnar kennt leiktúlkun og fengist við ýmis konar tilraunstarfsemi á vettvangi sviðslista og kvikmynda. Hann stofnaði leikhópinn Lab -Loka árið 1992, sem hefur undir stjórn Rúnars hlotið fjölda viðurkenninga og verðlauna, og Heimilislausa leikhúsið 2015, sem leiddi af sér ýmis leikhúsverkefni á jaðrinum í Evrópu, m.a. með föngum og kynlífsverkafólki. Rúnar lítur á leikhúsið sem orkustöð. Hann segir aðferðafræðina skipta höfuðmáli því það vanti aldrei hugmyndir; leikhúsið sé farvegur til að nema ný lönd. Umsjón: Halla Harðardóttir og Melkorka Ólafsdóttir

Við kynnum okkur nýútkomna hljómplötu sem ber titilinn De Lumine, eða varðandi ljósið. Fiðluleikarinn Sif Margrét Tulinius segir titilinn einkennandi fyrir verkin sem hún leikur á plötunni, sem innihalda meira ljós en myrkur þrátt fyrir sterkar andstæður í tónlistinni. Um er að ræða þrjú einleiksverk fyrir fiðlu, eftir jafn mörg íslensk tónskáld, þá Hjálmar H Ragnarsson, Huga Guðmundsson og Viktor Orra Árnason. Sif Margrét kemur til okkar í lok þáttar og segir okkur nánar af verkefninu. Trausti Ólafsson leikhúsrýnir verður einnig með okkur í dag, en hann fór á frumsýningu hjá Íslenska dansflokknum síðastliðinn föstudag. Flokkurinn sýndi tvö ný verk: Órætt algleymi eftir Margréti Söru Guðjónsdóttur og Hverfa eftir Melkorku Sigríði Magnúsdóttur. En við byrjum á því að heyra af nýrri ljóðabók sem kallast Sólin er hringur. Höfundur bókarinnar Halla Þórðardóttir er atvinnudansari, starfaði með Íslenska dansflokknum í áratug en Sólin er hringur er hennar fyrsta útgefna skáldverk. Það er taktur og töluverður dans í ljóðum Höllu og tengsl líkama og náttúru eru þar rauður þráður. Hún segir þessi tvö listform, dansinn og ljóðið ansi tengd, og stefnir á að virkja þau tengsl áfram. Umsjón: Halla Harðardóttir og Melkorka Ólafsdóttir

Við lítum inn á sýningu á verkum Steingríms Eyfjörð í Gallerí Listval. Sýningin kallast 1978 og á henni vinnur Steingrímur með avant-garde tímabilið í íslenskri listasögu. Verkin sjálf eru hugleiðingar um tímabilið 1957-1980 en upphaf tímabilsins miðar hann við komu Dieter Roth til landsins og endalok þess miðar hann við upphaf markaðsvæðingar á myndlist. Við heyrum einnig af nýrri plötu söngvaskáldsins Lauru Marling, Patterns in Repeat. Einlæga plötu sem fjallar um móðurhlutverkið og hin síendurteknu mynstur sem við manneskjurnar festum okkur í. Og Sölvi Halldórsson rýnir í Skrípið eftir Ófeig Sigurðsson.

Í Slökkvistöðinni í Gufunesi opnar á morgun ljósmyndasýning á verkum Helga Vignis Bragasonar sem kallast Ábati: hugleiðing um efni. Ljósmyndun kom seint inn í líf Helga sem starfaði frá 10 ára aldri við byggingarframkvæmdir. Nú beinir hann fyrst og fremst linsunni að þeim iðnaði og með nokkuð gagnrýnu auga, sé vel að gáð. Síðustu ár hefur Helgi einbeitt sér að stærstu byggingarframkvæmd Íslandssögunnar, nýja Landsspítalanum. VIð ræðum við Helga og Birtu Fróðadóttur sýningarstjóra í þætti dagsins. Í dag er hrekkjavaka, upphaf hins gamla veturs, dagur hinna dauðu, - og við höldum af því tilefni á myrkari mið og minnumst þeirra skálda og menningarvita sem tekin voru af lífi í fjöldaaftökum í Sovétríkjunum á tímum stalínismans. Sölvi Halldórsson verður einnig með okkur í dag, og rýnir að þessu sinni í bók Rúnars Helga Vignissonar, Þú ringlaði karlmaður: tilraun til kerfisuppfærslu. En við hefjum þáttinn á því að heyra í fiðluleikaranum Elfu Rún Kristinsdóttur sem heldur tónleika í Fríkirkjunni á morgun.

Mel­korka Sig­ríður Magnús­dótt­ir, danshöfundur, nýsköpunarfræðingur og tónlistarkona var bara fimm ára þegar hún fór að sjá Þrjár systur Tchekhovs og fannst það alveg jafn skemmtilegt og að sjá Skógarlíf. Hún varð snemma heilluð af leikhúsinu svo það var í raun rökrétt skref að fara í dansnám þó röð tilviljana hafi líka átt þar hlut að máli. Sautján ára gömul flutti hún til Amsterdam til að læra danssmíði og síðar til Brussel í framhaldsnám í samtímadansi við P.A.R.T.S skólann. Í verkum sínum hefur Melkorka gjarnan kannað samband og mörk tónlistar og danslistar og oftar en ekki unnið í samstarfi við aðra listamenn. Hún myndar ásamt Árna Rúnari Hlöðverssyni dúóið Milkywhale en hann kemur einmitt að sýningunni Hverfa sem Melkorka er höfundur að og frumsýnir í samstarfi við Íslenska dansflokkinn um næstu helgi. Melkorka er gestur okkar í svipmynd dagsins.

Við lítum við í bláu húsi í gamla vesturbænum og ræðum við Kristínu Ómarsdóttur um nýútkomna bók, Móðurást: Draumþing. Þar segir hún skáldaða sögu langömmu sinnar á ofanverðri nítjándu öld í Biskupstungum, en að sögn Kristínar er bókin líka óður til vatnsins. Draumþing er annar hluti frásagnarinnar sem hófst með Móðurást: Oddnýju fyrir ári síðan, en fyrir hana hlaut Kristín Fjöruverðlaunin. Trausti Ólafsson verður einnig með okkur í dag, og að þessu sinni rýnir hann í glymskrattasöngleikinn Við erum hér, sem leikhópurinn Viðlag sýnir um þessar mundir í Tjarnarbíói. En við hefjum þáttinn á því að taka á móti Margréti Hrafnsdóttur söngkonu. Margrét tekur þátt í óperudögum með viðburði sem kallast Örlagasögur kvenna, ásamt rússneska píanóleikaranum Polinu Fradkina. Báðar hafa þær brennandi áhuga á því að segja sögur, og þá sérstaklega sögur af örlögum kvenna. Umsjón: Halla Harðardóttir og Melkorka Ólafsdóttir

Hvað væri lífið án listar, spyr Elín Sigríður María Ólafsdóttir, í samtali við Víðsjá í Hafnarborg. Elín er listamaður Listar án landamær í ár og við hittum hana á sýningu hennar Við sjáum það sem við viljum sjá. Einleikurinn Orð gegn orði hefur verið á fjölunum í tæpt ár og komið að leiðarlokum. Við hittum þær Þóru Karítas Árnadóttur leikstjóra og Ebbu Katrínu Finnsdóttur leikkonu og forvitnumst um ferlið og hvernig áhrif sýning hefur haft á þær. Katla Ársælsdóttir rýnir í verkið Tóma hamingju sem frumsýnt var í Borgarleikhúsinu um helgina og Gauti Kristmannsson rýnir í bókina Þessir djöfulsins karlar eftir Andrev Walden, í þýðingu Þórdísar Gísladóttur.

Magnús Sigurðsson rithöfundur verður gestur okkar í dag en hann var að gefa út bókina Glerþræði, etnógrafísk brot. Í Glerþráðunum fléttar Magnús atvikum og persónum úr sögu landsins listilega saman og tengir við sögur úr nútímanum á einstakan hátt. Þetta er form sem Magnús hefur áður unnið með, en í þetta sinn vinnur hann einungis úr rammíslenskum heimildum. Heimildum sem margar hverjar komu úr bókahillunni á Eiðistorgi á Seltjarnarnesi þar sem hægt er að nálgast gefins bækur. Í kvöld verður frumsýnd heimildarmyndin, Dagurinn sem Ísland stöðvaðist, en hún fjallar um aðdraganda Kvennaverkfallsins 1975. Hrafnhildur Gunnarsdóttir meðhöfundur og framleiðandi myndarinnar verður einn af gestum okkar í dag. Arndís Björk Ásgeirsdóttir rýnir í Sinfóníutónleikana sem fram fóru 17.október síðastliðinn og tónleika Yuja Wang og Víkings Heiðars og Katla Ársælsdóttir rýnir í Litlu hryllingsbúðina í uppsetningu Leikfélags Akureyrar.

Diddú steig fyrst á svið sem söngkona 19 ára gömul með Spilverki þjóðanna og hefur verið þar nær stanslaust síðan. Hún stefndi á leiklist en var bent á það í söngnámi í London að til Ítalíu skyldi hún fara til að þjálfa sína háu sópranrödd. Eftir nám í Mílanó sneri Diddú aftur heim og fór beint upp á svið í Íslensku óperunni sem Olympia í Ævintýrum Hoffmans. Hún segir mikið líf hafa verið í Íslensku óperunni á þeim tíma og næg tækifæri fyrir unga söngvara til að stíga sín fyrstu skref. Sorglegt sé að fylgjast með því sem er að gerast í þeirri stofnun í dag, grasrótin reyni að halda senunni á floti, en það sé ekki nóg. Diddú er hvergi nærri hætt að stíga á svið, hún gerir raddæfingar alla morgna og ráðleggur ungum listamönnum að trúa á sjálfa sig og hætta aldrei að leita. Diddú verður gestur okkar í svipmynd dagsins.

Uslavaldið er eina valdið sem listin hefur, segir Hallgrímur Helgason en yfirlitssýning á verkum hans opnaði um liðna helgi á Kjarvalsstöðum. Á sýningunni, sem nefnist Usli, má sjá hvernig Hallgrímur þroskast sem listamaður í Reykjavík, Munchen, New York og París. Verk Hallgríms eru pólitísk, kaldhæðin og fyndin en líka leitandi og persónuleg, bæði hvað varðar viðfangsefni og stíl. Mörg hver eru úrvinnsla áfalla og sjálfur segist Hallgrímur greina umbreytingu á stílbrögðum eftir að hafa sagt opinberlega frá kynferðisofbeldi sem hann varð fyrir sem ungur maður. Við hittum Hallgrím við verkin í þætti dagsins. Gréta Sigríður Einarsdóttir rýnir í Límonaði frá Díafani eftir Elísabetu Jökulsdóttur og Sigurður Bragason segir okkur frá hljómplötunni Blómljóð.

Í skáldsögunni Skrípinu, eftir Ófeig Sigurð, segir frá ónefndu og ástríðufullu tónskáldi sem ætlar sér að endurskapa sögulega tónleika píanóleikarans Vladimirs Horowitz með heilmyndarflutningi á Eldborgarsviði Hörpu. Tónskáldið dreymir um endurreisn evrópskrar menningar og finnst að allt hafi verið betra árið 1986, þegar fólkið var ekki eins sjúkt í deyfð og flatneskju og stjórnmálamenn hlustuðu á tónlist og lásu bókmenntir. Víðsjá mælti sér mót við rithöfundinn Ófeig Sigurðsson á koníakstofunni á Hótel Holti í morgun. Magnea Guðmundsdóttir arkitekt fjallar um arkitektúr í fortíð og framtíð, skjái, gler, vindhviður og táknmyndir í módernískum arkitektúr. Á dögunum komu út tvær ljóðabækur hjá Skriðu bókaútgáfu sem staðsett er á Patreksfirði. Það eru bækurnar Svefnhof eftir Svövu Þorsteinsdóttur og Heimkynni eftir Þórð Sævar Jónsson. Báðar bækur eru afar fallegir gripir sem prentaðir eru á prentverkstæði Skriðu fyrir vestan. Tómas Ævar tekur höfunda bókanna tali í þætti dagsins. Umsjón: Halla Harðardóttir og Melkorka Ólafsdóttir

Víkingur Heiðar kemur í heimsókn og segir frá tónleikaferð þeirra Yuja Wang sem hefst í Hörpu um helgina. Bæði teljast þau til stórstjarna í hinum alþjóðlega tónlistarheimi, en það er óvenjulegt að tveir píanóleikarar fari í tónleikaferð saman, hvað þá listamenn af þessu kaliberi. Meira um það í þætti dagsins. Við heyrum líka af forvitnilegri sýningu Arnar Alexanders Ámundasonar sem nú stendur yfir í Skaftfelli. Sýningin, sem kallast Titill á sýningu, inniheldur eiginlega ekkert nema ímynduð viðbrögð við sýningunni í fjölmiðlum og á facebook, og sum gagnrýnin er ansi óvægin. Arndís Björk Ásgeirsdóttir rýnir í tvo viðburði sem fram fóru á State of the Art hátíðinni og við heyrum einnig brot úr viðtali við nýbakaðan verðlaunahafa Bókmenntaverðlauna Tómasar Guðmundssonar.

Linda Vilhjálmsdóttir er fædd árið 1958 og ólst upp á Seltjarnarnesi. Hún fann ung að hún væri góð í að setja saman orð, hóf að skrifa ljóð í barnaskóla og las allt sem hún komst í á bókasafni Seltjarnarness. Hún var líka ung þegar hún fór að vinna fyrir sér, fyrst með barnapössun og síðar í fiski. Þegar hún hóf nám við Menntaskólann í Reykjavík upplifði hún í fyrsta sinn stéttarvitund en uppgötvaði svo síðar á lífsleiðinni að það sem hafði mótað hana mest var að alast upp sem stúlka í feðraveldi. Linda lærði til sjúkraliða og starfaði lengi við fagið og segir það einnig hafa opnað augu sín fyrir nýjum veruleika. Linda hefur hlotið mikið lof fyrir ljóð sín og ýmis verðlaun og viðurkenningar hafa fallið henni í skaut. Það er óhætt að segja að rödd Lindu sé einstök í landslagi íslenskra bókmennta og það er mikill fengur að nú sé komið út heildarsafn allra ljóðabókanna níu. Við ætlum að ræða þetta splunkunýja heildarsafn við Lindu í þætti dagsins, og auðvitað margt fleira. Umsjón: Halla Harðardóttir og Melkorka Ólafsdóttir

Á laugardaginn næsta í Hörpu munu sellóleikarinn Yo-Yo Ma, í samstarfi við Sinfóníuhljómsveit Íslands, Marvöðu og fjölda annarra listamanna, flytja listgjörningi í anda helgiblóts. Sellóleikarinn heimsfrægi átti frumkvæði að verkinu, sem kemur úr hugsmiðju leikstjórans Arnbjargar Maríu Danielsen og tónskáldsins Viktors Orra Árnasonar. Við ræðum við þau Arnbjörgu og Viktor Orra í þætti dagsins. Við kynnum okkur einnig myndlistaverk eftir Ólafa Svein Gíslason sem sýnt er um þessar mundir í félagsheimilinu Félagslundi í Flóahreppi. Verkið kallast Undirliggjandi minni og er leikið kvikmyndaverk sem byggist á æskuminningum þriggja einstaklinga sem ólust upp í Flóahreppi. Verkið er, líkt og myndlist Ólafs í gegnum tíðina, tilraun til að þenja mörk listarinnar og færa listina nær lífinu sjálfu. Og Trausti Ólafsson rýnir í Óskaland eftir Bess Wohl sem frumsýnt var um liðna helgi í Borgarleikhúsinu.

Sýningin Hamskipti á Gerðarsafni leggur áherslu á skúlptúrverk Gerðar og varpar ljósi á sköpunarkraft, framúrstefnu og tilraunamennsku listakonunnar. Sýningarstjóri er Cecilie Cedet Gaihede og segir hún titil sýningarinnar bera vitni um margbreytileika og sterka þróun listakonunnar. Við ræðum við Cecilie í þætti dagsins, en einnig heyrum við í Benedikti Hjartarsyni, Hallgerði Hallgrímsdóttur, Brynju Sveinsdóttur, Unnari Erni Auðarsyni, Knúti Brún og Kristínu Jónsdóttur frá Munkaþverá. Einnig heyrum við gamla upptöku þar sem Gerður ræðir list sína.

Við hefjum þáttinn að sjálfsögðu á stórfréttum dagsins, Nóbelsverðlaununum í bókmenntum. Rétt fyrir hádegi var tilkynnt um handhafa verðlaunanna við hátíðlega athöfn og í beinu streymi Sænsku akademíunnar. Nóbelinn í ár hlýtur Suður-kóreski rithöfundurinn Han Kang. Kang, sem fæddist árið 1970, er þekkt fyrir ljóðrænan prósa, sem dregur fram söguleg áföll og afhjúpar viðkvæmni mannlífsins. Hún vakti fyrst alþjóðlega athygli með skáldsögunni Grænmetisætunni, sem kom út árið 2007, og er eina verk Kang sem komið hefur út í íslenskri þýðingu. Jóhannes Ólafsson tók þýðanda hennar, Ingunni Snædal, tali. Annað kvöld leikur Kammersveitin Elja ásamt þverfaglega listamanninum Miguel Atwood-Ferguson á tónleikum í Fríkirkjunni. Tónleikarnir eru hluti af listahátíðinni State of the Art sem haldin er í þessari viku á höfuðborgarsvæðinu, en henni er ætlað að skapa nýjan vettvang til aukins samstarfs milli listamanna og blöndun strauma og stefna. Tómas Ævar ræðir við Miguel Atwood-Ferguson í lok þáttar. Við hlið Fríkirkjunnar stendur Listasafn Íslands og þar stendur líka mikið til, því á laugardaginn opnar þar viðamikil sýning í tilefni af 140 ára afmæli safnsins. Á sýningunni, sem hefur yfirskriftina Innsýn -Útsýn, gefst gestum tækifæri á að berja augum verk eftir hátt í 100 listamenn, mikilsverðar gjafir sem safninu hafa borist og verk sem það hefur keypt í tímans rás. Samhliða kemur út vegleg bók þar sem fjallað er um valin listaverk úr safneigninni, 140 talsins. Við hittum fyrir Ingibjörgu Jóhannsdóttur, safnstjóra Listasafns Íslands, sem segir okkur nánar af bókinni og sýningunni. Þá fáum við rýni frá Kötlu Ársælsdóttur, sem fjallar að þessu sinni um leikverkið Undir, eftir Adolf Smára Unnarsson. Umsjón: Melkorka Ólafsdóttir

Að Austur-Meðalholtum í Flóa stendur einn af fáum varðveittum torfbæjum landsins. Myndlistarmennirnir Hannes Lárusson og Bryndís Hrönn Ragnarsdóttir búa í Austur-Meðalholti og reka þar Íslenska bæinn. Hann hefur að geyma, auk gamla torfbæjarins, sýningarrými, samkomustað, vinnustofur, verkstæði, timburhús af þeirri tegund er spratt úr torfbænum, og einnig hýbýli þeirra sjálfra. Við heimsækjum þau Hannes og Bryndísi Hrönn í þætti dagsins og drögum upp svipmynd af torfbænum.

Við kynnum okkur viðamikið verkefni, Ummælagreiningu, sem gefur almenningi tækifæri til að móta færni íslenskrar gervigreindar og stuðla að því að gagnasöfn íslenskra gervigreindarforrita endurspegli íslenskt gildismat og menningu. Verkefnið felst í því að skoða ummæli af internetinu og meta ýmsa þætti eins og tilfinningalegt innihald, kurteisi og það hvað telst óviðeigandi eða særandi orðræða. Þau Lilja Dögg Jónsdóttir, framkvæmdastjóri Almannaróms, og Hafsteinn Einarsson, dósent við verkfræði- og náttúruvísindasvið Háskóla Íslands, segja okkur frá verkefninu. Gauti Kristmannsson fjallar um skáldsögu James Baldwin, Herbergi Giovannis. Bók Baldwin vakti mikla athygli og braut blað í bókmenntasögunni með sterkum og einlægum lýsingum á ást tveggja karlmanna. Herbergi Giovannis kom nýverið út í þýðingu Þorvalds Kirstinssonar. En við hefjum þáttinn í Listasal Mosfellsbæjar, þar sem myndlistarkonan Magga Eddudóttir sýnir ný verk. Sýninguna kallar hún Please revolt, eða Vinsamlegast gerðu uppreisn. Verkin eru unnin í ólíka miðla; textíl, vatnsliti, kermik og frauðplast. Magga hefur í sinni myndlist unnið mikið með mannslíkamann og tilfinningar sem tengjast frelsi, og hafa mjúkar línur og pastel litapalleta verið einkennandi í verkum hennar, en þau hafa breyst töluvert síðastliðið ár. Undanfarið hefur málstaður Palestínu átt hug hennar allan og segist hún hafa átt erfitt með að bregðast ekki við þjóðarmorðinu í Palestínu í myndlistinni. Umsjón: Halla Harðardóttir og Melkorka Ólafsdóttir

Við hittum Bjarna Frímann Bjarnason hljómsveitarstjóra og píanóleikara á bílaverkstæði við Smiðjuveg í þætti dagsins. Bjarni mun halda þar tónleika um næstu helgi sem eru hluti af tónlistarhátíðinni State of the Art sem hefst á morgun og stendur til 12.október. Við munum einnig kynna okkur skýrslu sem heitir Framlag menningar og skapandi greina til verðmætasköpunar á Íslandi. Hún er unnin fyrir Menningar- og viðskiptaráðuneytið af Ágústi Ólafi Ágústssyni hagfræðingi. Ágúst Ólafur og Erla Rún Guðmundsdóttir, forstöðukona Rannsóknarseturs Skapandi greina, verða gestir okkar í dag. Nína Hjálmarsdóttir verður einnig með okkur í þætti dagsins, en hún fór að sjá Eltum veðrið, sem frumsýnt var í þjóðleikhúsinu á föstudag.

Við förum á Hverfisgötu þar sem Geirþrúður Finnbogadóttir Hjörvar sýnir veggverk í Gallerí Undirgöngum. Verkið,sem hún kallar Eftirlits- og hagsmunaaðilar, varpar fram spurningum um opinbera fagurfræði, valdajafnvægi og manngerð kerfi með aðstoð tákna og lógóa. Við komum einnig við í Eddu og hittum þar fyrir þær Margréti Eggertsdóttur og Þórunni Sigurðardóttur, en þær unnu að útgáfu bókar sem kom út í sumar, Söngbók Séra Ólafs Jónssonar á Söndum. Ólafur var meðal vinsælustu skálda í sinni tíð, en hann var prestur í Dýrafirði um aldamótin 1600 og safnaði kveðskap sínum í eina bók sem kölluð er Kvæðabók. Í gærkvöldi hlaut íslenska messósópransöngkonan Arnheiður Eiríksdóttir verðlaun á stærstu óperuverðlaunahátíð heims, í flokknum "Rising Star" - eða rísandi stjarna. Við heyrum í Arnheiði í þætti dagsins.

Kvikmyndagerðarkonan Lilja Ingólfsdóttir var komin með nóg af klisjukenndum kvenpersónum þegar hún hófst handa við að skrifa Elskling. Aðalpersóna Elskling er ófullkomin og þreytt fjögurra barna móðir sem reynir að sinna starfsframanum um leið og hún reynir að halda hjónabandinu gangandi. Elskling hefur sópað að sér verðlaunum og góðri gagnrýni frá því að hún var frumsýnd í sumar, en hún er er fyrsta kvikmyndin í fullri lengd sem Lilja bæði skrifar og leikstýrir. Hún á að baki fjölda stuttmynda og einnig fjórar kvikmyndir sem hún var handritshöfundur að, og segir Lilja sjálf að hún líti fyrst og fremst á sig sem handritshöfund, hún sé leikstýrandi handritshöfundur. Lilja er dóttir norska þýðandans Tone Myklebost, sem er margverðlaunuð fyrir þýðingar úr íslensku yfir á norsku, og Ingólfs heitins Margeirssonar, blaðamanns og rithöfundar sem lést vorið 2011. Hún ólst upp bæði á Íslandi og í Noregi en lærði kvikmyndagerð í London og Prag. Hún bjó um tíma í París þar sem hún gerði yfir 20 stuttmyndir en býr í dag í Osló þar sem hún kennir við kvikmyndaháskólann og elur upp börnin sín fjögur auk þess að starfa við kvikmyndagerðina. Lilja Ingólfsdóttir, handritshöfundur og kvikmyndaleikstjóri, er gestur okkar í svipmynd dagsins. Umsjón: Halla Harðardóttir og Melkorka Ólafsdóttir

Á dögunum komu út hjá Bókabeitunni eftirtektarverð tarotspil. Spilin eru eftir hefðbundinni forskrift en höfundur þeirra, Kristín Ragna Gunnarsdóttir, hefur endurhugsað þau út frá norrænni goðafræði, sér í lagi sögnum úr Snorra-Eddu og Eddukvæðum. Kristín Ragna er höfundur myndanna en hefur líka skrifað ítarlega skýringarbók með spilunum, sem inniheldur bæði leiðbeiningar fyrir lagnir og túlkun og mikinn fróðleik um goðin og sögurnar. Melkorka settist niður með Kristínu Rögnu og fékk hana til þess að spá í spilin fyrir sig. Um næstu helgi verður tónverkið Teens - Questions for Teenagers, flutt í Salnum í Kópavogi, en það er innblásið af röddum unglinga og viðtölum sem tekin voru við ungmenni frá Danmörku, Færeyjum, Grænlandi og Íslandi í fyrravetur. Verkið er eftir færeyska tónlistarmannin Teit en samið í samstarfi við kammersveitina Ensemble MidtVest, grænlenska söngvaskáldið Nive Nielsen og Ólöfu Arnalds, sem segir frá verkefninu í þætti dagsins. En við hefjum þáttinn á bókarýni. Gréta Sigríður Einarsdóttir rýnir í nýútkomna glæpasögu Jónínu Leósdóttur, Voðaverk í Vesturbænum. Umsjón: Halla Harðardóttir og Melkorka Ólafsdóttir

Við hittum Friðrik Stein Friðriksson hönnuð og smíðakennara, en hann mun leiða smiðju í Hönnunarsafninu þar sem gestum tækifæri til að búa til sinn eigin stól. Stólarnir eru unnir að fyrirmynd Enzo Mari sem taldi að allir gætu gert sinn eigin stól. Gauti Kristmannsson rýnir í skáldsöguna Sjáumst í ágúst eftir Gabriel Garcia Marqués, sem kom nýverið út í þýðingu Jóns Halls Stefánssonar, 10 árum eftir andlát höfundarins. Einnig heyrum við Eyrnakonfekt, en að þessu sinni er það Freyja Gunnlaugsdóttir, klarinettuleikari og skólameistari Menntaskóla í tónlist, sem segir frá sínu uppáhaldsverki. Og Grétar Þór Sigurðsson flytur pistil frá Feneyjatvíæringnum.

Arnar Jónsson leikari lítur við til að ræða ljóð í þætti dagsins, en hann ætlar að fara yfir ævi sína í ljóðum í Landnámssetrinu í Borgarnesi um næstu og þarnæstu helgi. Arndís Björk Ásgeirsdóttir rýnir í tvenna tónleika, tríótónleika á vegum kammermúsíkklúbbsins og fyrstu tónleika grænu raðarinnar hjá Sinfóníuhljómsveit Íslands, og Katla Ársælsdóttir rýnir í Sýslumann dauðans eftir Birni Jón Sigurðsson sem frumsýnt var nýverið. Og Víðsjá lítur einnig inn á æfingu hjá Ungsveit Sinfóníuhljómsveitar Íslands.

Gestur Svipmyndar í dag er engin önnur en Herdís Egilsdóttir, kennari og rithöfundur. Herdís fæddist á Húsavík þann 18. júlí árið 1934 og fagnaði því níræðisafmæli sínu í sumar. Hún hóf kennslu í Ísaksskóla árið 1953 og starfaði þar í 45 ár, eða fram til ársins 1998. Herdís hefur skrifað fjölda bóka, leikrit, sjónvarpsefni og námsefni fyrir börn. Þar á meðal eru bækurnar um Pappírs-Pésa og Siggu og skessuna og kennsluhandbók í lestri sem nefnist Það kemur saga út úr mér. Herdís hefur þróað merkilegar kennsluaðferðir, á borð við Landnámsaðferðina, sem vakið hafa mikla athygli. Hún hefur hlotið fjölda verðlauna og viðurkenninga fyrir framlag sitt til barnamenningar og segist hvergi nærri hætt. Umsjón: Melkorka Ólafsdóttir

Um næstu helgi opnar á Hönnunarsafni Íslands í Garðabæ sýning sem beinir kastljósinu að sambandi manna og örvera. Þrátt fyrir að þetta samband sé okkur alla jafna dulið þá er það í meira lagi margslungið, á sér til að mynda stað innan og utan líkamans, innan og utan heimilis, og innan og utan á matnum okkar. Örverur á heimilinu er ein af afurðum þverfaglega rannsóknarverkefnisins Samlífi manna og örvera í daglega lífinu undir stjórn dr. Valdimars Tr. Hafstein. Ragnheiður Maísól Sturludóttir, tók þátt í rannsókninni og er jafnframst sýningarstýra sýningarinnar. Við hittum hana og nokkrar örverur í þætti dagsins. Rithöfundurinn Atef Abu Saif hefur starfað sem menningarmálaráðherra palestínskra stjórnvalda og skrifað skáldsögur, smásögur og bók um stjórnmál. Þegar sprengjum tók að rigna yfir Gaza síðastliðið haust ákvað hann og sonur hans að halda kyrru fyrir, í stað þess að flýja, og Abu Saif tók að skrásetja lífið á Gaza. Brot úr Dagbók frá Gaza birtust reglulega í vestrænum fjölmiðlum frá upphafi árása Ísraelshers og eru meðal mikilvægustu vitnisburða sem þaðan hafa borist. Síðastliðið vor voru skrif hans frá fyrstu fjórum mánuðum árásanna gefin út á bók í 11 löndum og hér á landi kom hún út hjá Angústúru, í þýðingu Bjarna Jónssonar. Gauti Kristmannsson rýnir í Dagbók frá Gaza í þætti dagsins. En við hefjum þáttinn á innliti frá einum virkasta kammerhóp landsins, Cauda Collective. Hópurinn tekur á sig ýmsar myndir, er breytilegur að stærð og tekst á við verkefni sem tilheyra hinum ýmsu stílum og tegundum tónlistar. Listrænir stjórnendur Cauda Collective eru þær Sigrún Harðardóttir, Björk Níelsdóttir, Þórdís Gerður Jónsdóttir og Þóra Margrét Sveinsdóttir og þær Sigrún og Björk litu við í Efstaleiti til þess að segja okkur aðeins af verkefnum vetrarins. Umsjón: Halla Harðardóttir og Melkorka Ólafsdóttir

Í Hafnarhúsi við Tryggvagötu hafa hátt í 300 listamenn, hönnuðir, forritarar, frumkvöðlar og annað skapandi fólk aðsetur í um 90 vinnustofum og samstarfsrýmum undir hatti Hafnar haus. Verkefnið hófst að frumkvæði hóps sem leiddur var af Haraldi Þorleifssyni, frumkvöðli, en á aðeins tveimur árum hefur í hafnarhaus orðið til suðupottur hugmynda og samsköpunar, samfélag forvitni og sköpunargleði, sem leitt er af notendunum sjálfum. Víðsjá kom við á opnu húsi í Hafnarhúsi á laugardag og kynnti sér þá gríðarlegu grósku sem þar fer fram. Trausti Ólafsson leikhúsrýnir verður einnig með okkur í dag, en hann fór að sjá sýninguna taktu flugið, beibí, sem frumsýnd var í Kassanum í Þjóðleikhúsinu 12 september síðastliðinn. En við hefjum þáttinn á því að fara austur fyrir fjall. Í Listasafni Árnesinga í Hveragerði standa nú yfir tvær einkasýningar og fjórar samsýningar. Sigurður Guðjónsson sýnir verkið Hljóðrof í sal eitt, þar sem strúktúr baðaður ljósi og hljóði verður alltumlykjandi í rökkvuðu rýminu. Í næsta sal sýnir sýnir Þórdís Jóhannesdóttir verk sem hún byggir á ljósmyndatækninni, en sýninguna kallar hún Millibil. Í öðrum rýmum safnsins er að samsýningar á verkum eftir íslenska og erlenda listamenn sem allir eiga það sameiginlegt að tengja saman á einhvern hátt listir og vísindi. Safnstjórinn Kristín Scheving er sýningarstjóri sýningarinnar Lífrænar hringrásir í samstarfi við Jennifer Heliu DeFelice og hún tók á móti Víðsjá í safninu. Umsjón: Halla Harðardóttir og Melkorka Ólafsdóttir

Í vikunni gaf Hið íslenska bókmenntafélag út bókina Tónar útlaganna eftir Árna Heimi Ingólfsson. Þar er farið yfir sögu þriggja hámenntaðra tónlistarmanna sem flúðu heimalönd sín í Evrópu snemma á síðustu öld, fluttu til Íslands og höfðu veruleg áhrif á íslenskt menningarlíf, þá Róbert Abraham Ottóson, Heinz Edelstein og Victor Urbancic. Við gluggum í bókina og gröfum upp gamlar upptökur í þætti dagsins. Einnig er rætt við Markús Þór Andrésson um yfirlitssýningu á verkum Hreins Friðfinnssonar sem opnar í Hafnarhúsinu á laugardag og við heyrum pistil frá Mirru Elísabetu Valdísardóttur um viðveru Palestínu á Feneyjatvíæringnum.

Við Svalbarðseyri í Eyjafirði stendur eitt af forvitnilegri söfnum landsins, Safnasafnið. Þetta höfuðsafn myndlistar sjálflærðra listamanna, myndlistar sem oft er kölluð alþýðulist eða utangarðslist, var stofnað árið 1995 af hjónunum Níelsi Hafstein myndlistarmanni og Magnhildi Sigurðardóttur geðhjúkrunarfræðingi. Víðsjá heimsækir þau Magnhildi og Níels í Safnasafnið í þætti dagsins.

,,Gaman að kynnast þér" er yfirskrift tónleika sem fara fram í Mengi í kvöld. Þar mætast sex tónlistarmenn með mjög ólíkan bakgrunn og ólík hljóðfæri; barokkhljóðfæri, víetnömsk hljóðfæri og gervigreindarhljóðfæri. Halla Steinunn Stefánsdóttir, barokkfiðluleikari Nordic Affect, og Nicola Privato, sem leikur á snjallhljóðfærið Stacco segja okkur frá tilraunaverkefninu, sem unnið er í samstarfi við Intelligent Instruments Lab í Reykjavík og víetnamsk-sænska tónlistarhópinn Six Tones. Einnig heyrum við ritdóm frá Grétu Sigríði Einarsdóttur. Hún var að lesa Hildi, skáldsögu eftir Satu Remö, sem kom út í Finnlandi 2022 en kom nýverið út í íslenskri þýðingu Erlu Elíasdóttur Völudóttur. En við byrjum á Akureyri, í menningarhúsinu Flóru í Sigurhæðum. Þetta er undurfagurt og einstakt hús sem er í eigu Akureyrarbæjar og hýsir ótrúlega fjölbreytta menningarstarfi. Halla hitti Kristínu Þóru Kjartansdóttur, verkefnastjóra og staðarhaldara í Sigurhæðum, sem leiddi hana um húsið. Umsjón: Halla Harðardóttir og Melkorka Ólafsdóttir

Á fimmtudag opnaði í Glerhúsinu fyrsta sýning í nýrri sýningaröð um rithöfunda sem stunda myndlist. Það var Þórunn Jarla Valdimarsdóttir sem reið á vaðið og sýnir 17 teikningar í 17 daga. Við ræðum við Kristínu Ómarsdóttur og Þórunni Jörlu í Glerhúsinu. Við lítum í heimsókn í Listasafnið Akureyri og fáum að heyra af fræðslusýningunni Grafísk Gildi þar sem ýmis grafíkverk úr safni eru dregin fram og einnig fáum við að heyra af sýningu á landslagmálverkum eftir Jónas Viðar. Einnig segir tónlistarfræðingurinn Helgi Jónsson frá sínu uppáhalds tónverki og Magnea Guðmundsdóttir arkitekt flytur pistil um lestur á húsum.

Í ár eru liðin 350 ár frá dánardegi Hallgríms Péturssonar og til að heiðra minningu hans verður boðið upp á veglega hátíðardagskrá í kirkjunni fram að áramótum. Liður í þessum hátíðahöldum er myndlistarsýning Hallgerðar Hallgrímsdóttur sem opnaði síðastliðinn sunnudag. Hallgerður vinnur ljósmyndaverkin út frá lífi og list Hallgríms en rauði þráðurinn er hversdagsleikinn með öllu sem hann inniheldur. Halla Harðardóttir ræðir við listakonuna og Irmu Sjöfn Óskarsdóttur sóknarprest í þætti dagsins. Við hugum aðeins að alþjóðlegu Bókmenntaverðlaunum Halldórs Laxness, sem verða veitt rithöfundinum Salman Rushdie við hátíðlega athöfn í Háskólabíói á morgun og í þættinum verður líka boðið upp á tónlistarrýni í fyrsta sinn eftir þó nokkuð hlé. Arndís Björk Ásgeirsdóttir segir okkur af upplifun sinni af Wagnerveislu Ólafs Kjartans og Sinfóníuhljómsveitar Íslands, og afmælistónleikum Kammersveitar Reykjavíkur. Arndís Björk er hlustendum að góðu kunn, en færri kannski vita að hún hóf feril sinn í útvarpi sem tónlistarrýnir Víðsjár árið 1997, að beiðni upphafsmanns þáttarins, Ævars Kjartanssonar. En við hefjum þáttinn á ljóðum. Ljóðasenan á Íslandi er sprúðlandi og von á góðu ljóðahausti. Við boðuðum tvö ung skáld úr ljóðakollektívinu Múkk í hljóðstofu, til þess að ræða ást sína á ljóðum. Umsjón: Halla Harðardóttir og Melkorka Ólafsdóttir

Í þætti dagsins verður einmitt boðið upp á svipmynd af nýjum leikhússtjóra Tjarnarbíós. Snæbjörn Brynjarsson er fæddur árið 1984, er með BA-próf í fræðum og framkvæmd frá listaháskóla Íslands og BA-próf í japönsku máli og menningu frá Háskóla Íslands. Hann hefur farið mjög víða á sínum ferli, skrifað fantasíur fyrir ungmenni, ferðast um Evrópu með frönskum leikhópi, starfað sem varaþingmaður og leikhúsrýnir og stofnað og rekið gallerí og listahátíð í Kópavogi. Síðustu árin hefur Snæbjörn verið safnstjóri Listasafns Svavars Guðnasonar sem staðsett er á Höfn í Hornafirði. En nú hefur hann snúið aftur til höfuðstaðarins og tekið að sér stöðu leikhússtjóra Tjarnarbíós. Umsjón: Halla Harðardóttir og Melkorka Ólafsdóttir

Feneyjatvíæringurinn í arkitektúr fer fram í 19. sinn á næsta ári og Ísland tekur þá þátt í fyrsta sinn. Tilkynnt var um það í síðustu viku að verkefni s.ap arkitekta, Hraunmyndanir hefur verið valið sem framlag Íslands. Það er Miðstöð hönnunar og arkitektúrs sem hefur umsjón með verkefninu og Gerður Jónsdóttir er verkefnastjóri þátttöku Íslands. Við ræðum við hana í þætti dagisns. Katla Ársælsdóttir segir frá uppistandinu Belonging þar sem fimm innflytjendur stigu á stokk og fjölluðu á kómískan hátt um reynslu sína af því að búa á íslandi. Nýlega sendi tónlistarmaðurinn Sigmar Þór Matthíasson frá sér nýja plötu sem nefnist Uneven Equator, en á henni blandar hann saman jazzi og austrænni heimstónlist. Tómas Ævar ræðir við Sigmar í þætti dagsins.

Víðsjá þáði morgunbolla í sólríkri stofu í miðbæ Reykjavíkur og fékk að heyra ýmislegt um rímnasöng og langspil. Tilefnið er dagur rímnalagsins og þjóðlistahátíðin Vaka, sem fer fram um næstkomandi helgi. Þau Bára Grímsdóttir og Chris Foster segja okkur af starfi Vökufélagsins og flytja vel valdar rímur. Í dag fáum við líka fyrstu leikhúsrýni vetrarsins. Þennan veturinn verða leikhúsrýnarnir þrír, þau Trausti Ólafsson, Nína Hjálmarsdóttir og Katla Ársælsdóttir. Trausti ríður á vaðið, en hann fór að sjá fyrstu frumsýningu vetrarins í Tjarnarbíói síðastliðinn fimmtudag, á leikverkinu Líkaminn er skál, eftir leikhópinn 10 fingur. En þátturinn hefst á inniliti í Gallerí Port við Hallgerðargötu, þar sem Hlynur Hallsson opnaði sýninguna Herbergi með útsýni um liðna helgi. Verk Hlyns fjalla oft á tíðum um pólitík í víðu en um leið persónulegu samhengi, samskipti, tungumál og hversdagsleikann, og verkin á þessari sýningu er engin undantekning. Umsjón: Halla Harðardóttir og Melkorka Ólafsdóttir

Myndlistarkonan Gabríela Friðriksdóttir hefur haldið fjölda sýninga um allan heim og var fulltrúi Íslands á Feneyjatvíæringnum árið 2005. Hún hefur fyrir löngu skapað sitt einstaka tungumál, sinn eigin myndheim, þar sem ýmsar óræðar kynjaverur eiga heimili og hreyfast á milli teikninga, málverka, skúltúptúra og fleiri miðla. Víðsjá lítur inn á yfirstandandi sýningu á verkum hennar, Zúlógíu, í Listamönnum á Skúlagötu. Við höldum einnig inn í heimili sjálfstæðu sviðslistasenunnar. Leikhópurinn 10 fingur hefur um árabil sérhæft sig í listsköpun á mörkum leikhúss og myndlistar og frumsýnir í kvöld nýtt íslenskt leikverk , Líkaminn er skál. Höfundar verksins eru þau Helga Arnalds, Matteo Fargon, Valgerður Rúnarsdóttir og Eva Signý Berger en verkið byggir að stórum hluta til á persónulegri reynslu Helgu af því að verða alvarlega veik. En við hefjum þáttinn á því að líta inn á Þjóðminjasafnið, þar sem Heimilisiðnaðarfélagið, í samstarfi við safnið, hefur skipulagt hátíðardagskrá á laugardag í tilefni af 150 ára ártíð Sigurðar málara og degi íslenska þjóðbúningsins. Terry Gunnell, sem ritstýrði ásamt Karli Aspelund bókinni Málarinn og menningarsköpunin, um Sigurð Málara, segir okkur af þessum merkilega hugsjónamanni.

Frægðarsól óperusöngvarans Ólafs Kjartans Sigurðarsonar hefur verið á hraðri uppleið síðustu misserin. Hann hefur sungið burðarhlutverk í óperum Verdis og Wagners í mörgum af helstu óperuhúsum heims, þar á meðal á hinni virtu Bayreuthhátíð í Þýskalandi. Ólafur Kjartan var fertugur þegar hann fékk í fyrsta sinn stórt Wagner hlutverk og leið hans upp á stjörnuhimininn hefur krafist þolinmæði og æðruleysis. Ólafur Kjartan er staðarlistamaður Sinfóníuhljómsveitar Íslands þetta árið og framundan eru hlutverk í óperuhúsum í Leipzig, Santiago de Chile, Prag, Barcelona og Mílano. Við fáum að kynnast þessum raddmikla og auðmjúka stórsöngvara í Víðsjá dagsins.

Við lítum inn á vinnustofu myndlistarkonunnar Nínu Óskarsdóttur á Hólmaslóð og forvitnumst um sýningu sem hún er með í undirbúningi, opnar á laugardag í Höggmyndagarðinum og heitir Að safna regni. Við tökum einnig á móti tónskáldinu Guðmundi Steini Gunnarssyni en verk hans Stífluhringurinn verður frumflutt af Caput hópnum í Hörpu á morgun. En við hefjum þáttinn á því að heyra fréttir að norðan, því í Listasafni Akureyrar hófst haustdagskráin með miklum látum um helgina. Freyja Reynisdóttir verkefnastjóri sýninga tók símann í morgun og var spurð út í opnanir liðinnar helgar og út í grasrótina.

Tónlistin er fyrirferðarmikil í þætti dagsins og undir lok þáttar kynnum við nýjan dagskrárlið, Eyrnakonfektið, sem boðið verður upp á reglulega yfir vetrarmánuðina. Þar kemur til okkar fólk úr ýmsum áttum og segir hlustendum frá sínu uppáhalds tónverki. Í lok þessa þáttar fáum við fyrsta molann, þegar Þórunn Ósk Marinósdóttir, víóluleikari í sinfóníuhljómsveit Íslands, býður upp á Eyrnakonfekt dagsins. Við lítum einnig inn á Hamraborgarhátíðina, nánar tiltekið í Y gallerí, og ræðum við Hildi Elísu Jónsdóttur um tónlistardrifna gjörninginn Seeking Solace.

Í þætti dagsins ræðum við við Benedikt Kristjánsson tenorsöngvara og listrænan stjórnanda Sumartónleikar í Skálholti; tónleikaraðar sem hefur verið starfandi frá árinu 1975. Freyja Þórsdóttir flytur pistil þar sem hún veltir fyrir sér þroska og einlægri nánd með hjálp grísku goðsagnarinnar um Pygmalion. Hildigunnur Sverrisdóttir, arkitekt, tekur saman fjögurra pistla seriu sem hún hefur flutt undanfarnar vikur um félagslegt húsnæði og uppbyggingu þess og lýkur hugleiðingum sínum á því að ræða um Híbýlaauð, hóp sérfræðinga sem að eigin frumkvæði hefur tekið sig saman til að bæta og styrkja umræðu og gæði húsnæðisuppbyggingar á Íslandi. Einnig heyrum við af tveimur nýjum bókum, Hrein eftir Aliu Trabacco Zerán og Drottningarnar í garðinum eftir Caliu Sosa Villada.

Guðjón Steinn Skúlason, saxófónleikari og tónsmiður, er fæddur árið 2004. Hann ólst upp í Reykjanesbæ og var snemma farinn að skapa. Þegar hann var síðar kominn í einkatíma í saxófónleik fékk hann einfalda spurningu: hvort hann ætlaði að sinna djasstónlistinni af alvöru. Svarið var nokkuð klárt og nú stundar Guðjón Steinn nám í saxófónleik við Manhattan School of Music í New York, einn fjórtán saxófónleikara sem þar hófu nám við skólan á fyrsta ári bakkalársnáms. Guðjón fékk sér kryddbrauð og kaffi í morgunmat áður en hann kom í þáttinn. Hann nýtur þess að vera heima í sumarfríi í foreldrahúsum, en í kvöld fer hann fyrir kvartetti sínum á tónleikum í djassklúbbnum Múlanum í Hörpu. Með honum leika þar Hilmar Jensson á gítar, Birgir Steinn Theodórsson á bassa og Matthías MD Hemstock á trommur. Á tónleikunum mun þeir leika nýlegar frumsamdar tónsmíðar Guðjóns Steins sem margar hverjar eru innblásnar af dvöl hans í New York borg í bland við íslenskar rætur hans.

Við lítum inn í sýningarrýmið Á milli, við ingólfsstræti, en þar hanga upp olíumálverk eftir Sturlu Sigurðarson. Sýningin nefnist Skref fyrir skref og samanstendur af 6 málverkum í abstrakt expressjónískum stíl sem hverfast öll minningar sem eru duldar í líkamanum. Við ræðum við Sturlu í þætti dagsins. Við rifjum upp tónlistarpistil Jelenu Ciric frá því í fyrra um tónlistarmenn af frumbyggjaættum sem starfa í Kanada. Tónlistarmenn sem verða fyrir áhrifum frá ólíkum tónlistarstefnum, allt frá kántrý til Dubstep sem þeir blanda svo við hljóðheim og málefni frumbyggjaþjóða til að skapa eitthvað alveg nýtt. Einnig heilsum við íslensku sumri með hjálp hljóðritasafns Ríkisútvarpsins. Við týnum við fram nokkur sumarbrot og setjum saman að hætti hússins, þetta eru væntingar og stemningar, hugarleikfimi fyrri tíma um þann dásemdartíma sem sumarið er og á að vera og þær vonir sem ferðalög innibera.

Í þættinum kíkjum við inn á Mokkakaffi við Skólavörðustíg. Þar var opnuð á dögunum sýning á pínupínu litlum vatnslitamyndum í stórum álrömmum. Og myndefnið á myndunum kemur allt úr einu og sama afmæliskortinu. Það er Hildigunnur Birgisdóttir, myndlistarmaður sem nú sýnir líka verk sín fyrir Íslands hönd á tvíæringnum í Feneyjum, sem hefur sett þessar litlu dularfullu myndir upp á veggina á Mokka í sýningu sem hún kallar Innilegar hamingjuóskir með afmælisdaginn. Hildigunnur Sverrisdóttir, arkitekt, heldur áfram umfjöllun sinni um félagsleg húsnæði hér á landi. Í dag er hún með hugan við þátt lækna í uppbyggingu Reykjavíkurborgar. Að lokum hugum við að söngkonunni og skemmtikraftinum Hallbjörgu Bjarnadóttur og kynnum okkur menningarólgu við landnám djasstónlistar á Íslandi.

„Það eru undur allt í kringum okkur, við þurfum bara að gefa þeim gaum,“ segir myndlistarmaðurinn Margrét Blöndal sem sýnir um þessar mundir í i8 galleríi. Þetta er fjórða einkasýning Margrétar í i8, en hún er löngu þekkt fyrir sín fíngerðu og ljóðrænu verk sem unnin eru þvert á miðla, og sem hafa verið sýnd víða, hér heima og erlendis. Þín er vænst / Do not go roughly into that good night, kallast innsetningin þar sem teikningar á pappír eiga í samtali við gallerís rýmið. Í teikningum ráða eiginleikar efnisins útkomunni, en um leið samband listamannsins við efnið. Við lítum inn í i8 með Margréti í þætti dagsins. Þorleifur Sigurlásson verður einnig með okkur í dag, og að þessu sinni fjallar hann um tónlist frá Kólumbíu. En við byrjum á annarskonar tónlist, sem nú ómar á Ísafirði, þar sem tónlistarhátíðin Við Djúpið stendur nú yfir. Gréta Sigríður Einarsdóttir, fréttamaður Rúv á Vesturlandi, og bókmenntarýnir okkar hér í Víðsjá, er stödd á hátíðinni og hún fór í göngutúr um bæinn með Herdísi Önnu Jónasdóttur söngkonu.

Har­ald­ur Jóns­son myndlistarmaður var getinn í Noregi, fæddist árið 1961 í Helsinki og náði svo að búa í Danmörku áður en hann sigldi með Gullfossi til Íslands á leikskólaaldri. Hann hóf nám í barnaskóla ári á undan jafnöldrum sínum og fluttist til Frakklands þegar hann lauk MR nítján ára gamall. Hann segir framandgervingu alltaf hafa verið hluta af sér, honum líði best í kjarnanum. Haraldur lítur á tungumálið sem skúlptúr en það var meðal annars latína og orðsifjafræði sem leiddu hann á braut myndlistarinnar. Líkaminn, tilfinningar og skynjun mannsins á umhverfi sitt eru einnig þræðir sem ganga í gegnum höfundaverk Haraldar. Hann nam myndlist í Frakklandi , Þýskalandi og á Íslandi og nefnir Joseph Beuys, Fellini og Meredith Monk sem áhrifavalda. Har­ald­ur hef­ur haldið tugi einka­sýn­inga og tekið þátt í ótal sam­sýn­ing­um um víða ver­öld. Verk hans eru í eigu helstu op­in­beru safna á Íslandi sem og í einka­söfn­um í Evr­ópu og Banda­ríkj­un­um. Haraldur er gestur okkar í Svipmynd Víðsjár þessa vikuna.

Sjomlahornið heldur áfram göngu sinni í þættinum en þar skoðum við hin ýmsu menningarfyrirbæri sem karlmenn hafa laðast sérstaklega að í gegnum tíðina með þeim afleiðingum að skapast hefur eins konar gaurastemning í kringum tiltekin verk eða listamenn. Að þessu sinni hugum við að bandaríska tónlistarmanninum Bruce Springsteen og fáum hjálp frá Bergi Ebba til að greina sjomlastemninguna í kringum goðið. En við hefjum þáttinn í Þjóðminjasafninu. Í gær voru 80 ár frá stofnun lýðveldisins Íslands og af því tilefni opnaði þar dyr sínar sýningin Þjóð í mynd. Markmið sýningarinnar er að varpa ljósi á þátttöku og upplifun almennings í landinu við stofnun lýðveldisins. Við hittum þau Bryndísi Erlu Hjálmarsdóttur, verkefnisstjóra sýningarinnar og Gunnar Tómas Kristófersson hjá Kvikmyndsasafninu, og fáum innsýn í þeirra vinnu.

Skjóta nefnist ný íslensk ópera eftir Sigrúnu Gyðu Sveinsdóttur en hún var frumflutt í Ásmundarsal um síðustu helgi. Óperan fjallar um fótbolta og loftslagsbreytingar og hvernig hálfleikur í fótbolta getur verið myndlíking fyrir afmarkaðan tíma, til ákvarðanatöku, í loftslagsmálum. Verkið blandar saman nýklassískum söng og kraftmikilli danstónlist en leikur sér einnig með rýmið í Ásmundarsal á skapandi hátt. Við ræðum við Sigrúnu Gyðu í þætti dagsins. Hildigunnur Sverrisdóttir, arkitekt, verður einnig með okkur í dag og heldur áfram að fjalla um félagslegt húsnæði og hýbílaprýði hér á landi. Fjölmenningarsamfélag krefst nýrra orða, hugmynda og nálgana. Hvaða orð og hugtök skortir okkur til þess að fanga breyttan veruleika? Getur þróun tungumálsins haldið í við síbreytilegt samfélag? Þessum spurningum og eflaust mörgum fleiri verður velt upp í Eddu, húsi íslenskunnar, í tengslum við listahátið á sunndag. Viðburðurinn kallast Rótarskot og er einskonar stefnumót skálda með innflytjendabakgrunn og fræðafólks frá Árnastofnun. Rithöfundurinn Pedro Gunnlaugur Garcia, sem stýrir viðburðinum, verður gestur okkar í dag, og einnig flytur skáldið Ewa Marcinek ljóð.

Sjomlahorn Víðsjár er smásería sem hefst í dag. Hún greinir menningarsjomla og sjomlaverk úr baksýnisspegli þeirra sem hafa velt sér upp úr þeim. Í þessu fyrsta horni ætlum við að skoðum við hina víðfrægu bók Infinite Jest eftir bandaríska rithöfundinn David Foster Wallace. Þúsund blaðsíðna doðrant með óskýrum söguþræði, litlu letri og um 300 aftanmálsgreinum og öllu tilheyrandi. Bókin er afar erfið lestrar og hefur það haft þær afleiðingar í för með sér að margir hafa brugðið á það ráð að þykjast hafa lesið verkið til að slá um sig og öðlast menningarauðmagn í augum annarra. Samferða okkur í þættinum verður rithöfundurinn Sverrir Norland sem kafað hefur ofan í katalóg Davids Foster Wallace.

Tveir rithöfundar hlutu á dögunum nýræktarstyrki Miðstöðvar íslenskra bókmennta. Að þessu sinni hlutu þau Birgitta Björg Guðmarsdóttir og Sölvi Halldórsson styrkinn. Við komum til með að heyra þau segja frá verkunum og lesa uppúr þeim í þætti dagsins. Þorleifur Sigurlásson verður einnig með okkur í dag en undanfarnar vikur hefur hann verið að segja frá tónlistarstefnum frá ólíkum heimshornum sem eiga það sameiginlegt að hafa haft gríðarleg menningarleg áhrif. Og í dag er hann með hugann við Molem tónlist frá Tælandi. Við kynnum okkur Dansverkið Flökt sem sýnt er á Listahátíð í Borgarleikhúsinu. Höfundarnir, þær Tinna Ottesen og Bára Sigfúsdóttir, lýsa verkinu sem sjónrænu dansverki í síkvikri veröld. Tinna er rýmissagnahöfundur og Bára starfar sem dansari í Osló en leiðir þeirra lágu saman þegar þær voru báðar í námi í Belgíu.

Guðný Guðmundsdóttir hefur búið í Þýskalandi frá því að hún útskrifaðist úr Mynd- og handíðaskólanum 1993. Í listsköpun sinni vinnur Guðný með ólíka miðla, teikningu, málverk, klippimyndir, skúlptúr, vidjó og ljósmyndun. Á sýningunni Kassíópeiu í Hafnarborg notar Guðný reynslu sína af því að vera hafnað og speglar í grískri goðafræði, og veltir um leið fram spurningum um sjálfselsku og sært egó. Meira um það í seinni hluta þáttarins. Við ætlum að hefja leika í dag á því að halda áfram að glugga í Tímarit máls og menningar en annað tölublað ársins kom út nú á dögunum en þar hefur Friðgeir Einarsson verið að birta hugvekjur um minnisvarða. Tvær slíkar greinar komu út í 1. Og 2. Tölublaði og eru tvær til viðbótar væntanlegar í næstu tölublöðum en í þeim veltir hann fyrir sér þessu stóra hugtaki frá nokkrum sjónarhornum. Friðgeir verður gestur okkar í þætti dagsins.

Happy Pinoy er listhópur Filippseyinga á Íslandi, og þau ætla að taka Klúbb listahátíðar yfir í Iðnó á laugardag. Hópurinn lýsir sér sem asísku klisjunni því saman hlæja þau, elda og syngja. Á viðburðinum ætla þau að bjóða upp á filippíska menningu, meðal annars Sinulog-dansa, hlaðborð matar á bananalaufum, harana-serenöður, ljóðlist – og karókí. Við kíkjum í heimsókn til Marví Gil en íbúð hennar var full af vinum og vandamönnum, mat, blómum, kertum og skrautlegum búningum þegar Víðsjá bar að garði. Nýútskrifaðir nemar úr myndlist frá Listaháskólnum og úr listfræði frá Háskóla Íslands sem eru staddir í Feneyjum sem starfsnemar senda okkur hugleiðingu í þættinum um það sem fyrir augu ber á Feneyjartvíæringnum. Að þessu sinni er það Herdís Hlíf Þorvaldsdóttir sem lætur í sér heyra. Og við kynnum okkur einnig hina feiknarstóru og mikilfenglegu Þriðju sinfóníu Mahlers, en hún fær að hljóma í Hörpu í kvöld í flutningi Sinfóníuhljómsveitar Íslands, þriggja kóra og einsöngvara, undir stjórn Evu Ollikainen.

Lóa Hlín Hjálmtýsdóttir er myndasöguhöfundur, barnabókahöfundur, tónlistarkona og myndlistarkona. Lóa Hlín elskar að reyna að skilja fólk og í myndasögum hennar birtist hárbeitt samfélagsrýni þar sem hún greinir tíðarandann á einstakan hátt. Hún er einn af stofnendum hljómsveitarinnar FM Belfast og hefur gefið út nokkrar barnabækur, bæði sem myndhöfundur og rithöfundur og var bók hennar Grísafjörður tilnefnd til Norrænu barna- og ungmennabókverðlaunanna og framhald hennar Hérafjörður var nýverið tilnefnd til Vestnorrænu barnabókaverðlaunanna. Lóa lærði myndlist í FB og Listaháskóla Íslands, myndskreitingar við Parsons listaskólann í New York og ritlist í Háskóla Íslands. Hún gefur samt ekki mikið fyrir prófgráður og leggur mesta rækt við að lifa gleðiríku lífi og vera samkvæm sjálfri sér. Lóa Hlín er eldheitur aktivisti sem brennur fyrir félagslegu réttlæti og í þá átt rennur sköpunarkraftur hennar þessi dægrin. Lóa Hlín verður gestur okkar í svipmynd vikunnar.

Davíð Örn Halldórsson hefur fyrir löngu skapað sér sess í íslensku myndlistarlífi. Hann útskrifaðist úr Listaháskólanum árið 2002 og hefur síðan haldið fjölda einkasýning hér og erlendis. Verk Davíðs eru jafnan litrík abstrakt málverk, þar sem birtast vísanir í óvæntar áttir, jafnt teiknimyndir, graffíti eða vestræna listasögu. Hann notar jöfnum höndum sprey, málningu, liti og lökk, og festir hugarheim sinn oft á tréplötur en útilokar ekkert í þeim efnum, og segir varla auðan blett að finna á vinnustofunni í Stuttgart, þar sem hann hefur búið síðastliðin ár. Við hittum Davíð Örn í Þulu í þætti dagsins. Sýningin Brot úr framtíð sem opnar í Þjóðminjasafni um næstu helgi, en hún byggir á listrannsókn og myndlistarverkefni Þorgerðar Ólafsdóttur þar sem hún veltir fyrir sér fyrirbærum tengdum mannöld. Á sýningunni verður hægt að sjá verk unnin með hliðsjón af munum úr safneign Þjóðminjasafns Íslands sem falla undir flokk núminja og einnig verða þar verk sem tengjast verkefni Þorgerðar í Surtsey sem kom út í bókinni Esseyja í fyrra. Víðsjá ræddi við Þorgerði um það verkefni í fyrra og einnig Þóru Pétursdóttur fornleifafræðing sem á grein í Esseyju, en Sýningin er einmitt unnin í samstarfi við rannsóknarverkefnið Relics of Nature sem Þóra leiðir við háskólann í osló. Við rifjum hluta þeirrar umfjöllunar upp í þætti dagsins.

Við hefjum þáttinn á því að fara niður að Tjörn, þar sem þær Agnes Ársæls og Anna Andrea Winther sýna keramikskúlptúra í tengslum við Listahátíð í Reykjavík. Verkið, sem þær kalla Milli mála er hluti af stærra rannsóknarverkefni þar sem þær rannsaka samband manns við umhverfi sitt og stigveldið sem birtist í fagurfræði og framkomu okkar við dýr. Listamennirnir segjast pínu hræddir um afdrif verkanna við Tjörnina, svona í ljósi sögunnar, en hvað sem gerist verði væntanlegar uppákomur alltaf hluti af verkinu sjálfu. Það vildi einmitt til að í miðju viðtali var reynt að stela hluta verksins svo óhætt er að segja að það sé í stöðugri vinnslu. Freyja Þórsdóttir heimspekingur verður einnig með okkur í þætti dagsins. Í dag fjallar Freyja um gildi og siðferðilegt hugrekki, meðal annars með vísun í Rosu Parks, Audre Lorde og atburði í Reykjavík síðastliðin föstudag þar sem lögreglan beitti valdi gegn friðsömum mótmælendum. Síðastliðinn fimmtudag hélt breski menningarráðgjafinn Steven Hadley erindi í Norræna húsinu á vegum Háskólans á Bifröst. Erindið kallaði hann: Líkt og kynlíf og súkkulaði? - Menning, lýðræði og endalok listanna. Spurningar sem þar voru til grundavallar voru meðal annars: Hvernig hefur gengið að lýðræðisvæða listirnar? Er það eftirsóknarvert í sjálfu sér, eða er nóg að við segjum að allir hafi aðgang? Hafa allir jafnan aðgang að listum og menningu? Og hvað myndi það þýða ef svo væri? Við ræðum við Stephen Hadley í þættinum.

Hvað varð til þess að Vigdís Finnbogadóttir varð fyrsta konan í heiminum til að verða kjörin þjóðhöfðingi í lýðræðislegum kosningum? Þessari spurningu leitast sýningin Ljáðu mér vængi í Loftskeytastöðinni við að svara, auk þess að varpa ljósi á ævi og störf Vigdísar. Við sækjum sýninguna heim og ræðum við Maríu Theódóru Ólafsdóttur forstöðumann Loftskeitastöðvarinnar. Auk þess verður rætt við Snædísi Björnsdóttur en hún birti á dögunum grein í Tímariti máls og menningar þar sem hún skoðar helstu stef og stefnur innan danskra samtímabókmennta, en þar eru nornir og sögulegur skáldskapur í brennidepli.

Arngunnur Árnadóttir er tónlistarkona og rithöfundur. Hún byrjaði snemma að læra á hljóðfæri. Eftir að hafa lokið forskóla Tónmenntaskólans í Reykjavík langaði hana að hefja nám á saxófón en vegna fingralengdar var henni frekar ráðlagt að leggja fyrir sig klarínett. Á unglingsárum sínum kom henni til hugar að hætta hljóðfæranámi en á þeim tíma spilaði hún í fyrsta skipti með sinfóníuhljómsveit og komst hún í tæri við töfra flutningsins. Arngunnur stundaði síðan framhaldsnám í klarínettuleik við Listaháskóla Íslands og við Hochschule für Musik Hanns Eisler í Berlín og hefur frá haustinu 2012 gegnt stöðu fyrsta klarínettuleikara Sinfóníuhljómsveitar Íslands. Samhliða tónlistinni hefur Arngunnur sent frá sér tvær ljóðabækur og eina skáldsögu. Fyrstu ljóðabók sína, Unglingar, byrjaði hún að skrifa í vetrarfríi í Berlín og gaf út í seríu Meðgönguljóða árið 2013. Skáldsagan Að heiman fylgdi þar á eftir og lýsir í meitluðum og stílhreinum prósa tilveru Unnar í Reykjavík og segir frá ferðalagi hennar út á land. Síðast sendi Arngunnur frá sér ljóðabókina Ský til að gleyma, sem fjallar meðal annars um tregablandna eftirsjá eftir tíma og fólki sem rennur ljóðmælanda úr greipum.

Um liðna helgi opnuðu tvær sýningar í Listval við Hverfisgötu, á bak við þær eru listamennirnir Helga Páley Friðþjófsdóttir og Hólmfríður Sunna Guðmundsdóttur. Sýning Hólmfríðar Sunnu kallast Púls og sýnir málverk þar sem efnið sjálft ræður för á ferð um hringrás náttúrunnar; himinn, jörð, plöntur, hold og kynjaverur og allskyns óvænt form birtast þar í mjúkum tónum og lífrænum formum. Hólmfríður er með bakgrunn í heimspeki og segir þau fræði vera samofin hennar myndlistarpælingum. Við lítum inn í Listval í þætti dagsins. Hildigunnur Sverrisdóttir, arkitekt, verður einnig með okkur í dag og að þessu sinni fjallar hún um hnignun félagslegs húsnæðis á Íslandi. Og við hugum líka að menntun í þættinum. Þjóðleikhúsið hefur sett á laggirnar nýjan leikhússkóla fyrir fólk á aldrinum 18-22 ára. Skólinn tekur til starfa í haust og inntökuferli hefst nú í maí. Við ræðum við skólastjórann og aðalkennara námsins, Völu Fannell, í þættinum.

„Íslendingar eru ekki alveg búnir að fatta hversu mikil auðlind aldan er, og hversu mikið aðdráttarafl býr í Þorlákshöfn.“ Þetta segir Elín Signý Ragnarsdóttir, dansari og einn af stórnarmeðlimum í Brimbrettafélagi Íslands, en nú stendur til að setja landfyllingu í höfnina og þar með eyðileggja öldu sem er sú besta á landinu og þó víðar væri leitað. Gegn þessum framkvæmdum berst Brimbrettafélag Íslands og á morgun halda þau viðburð í Bíó Paradís þar sem tvær heimildamyndir um brimbrettamenningu verða sýndar. Elín Signý verður gestur okkar í þætti dagsins. Einnig rýnir Soffía Auður Birgisdóttir í ljóðbók Sonju B. Jónsdóttur, Í myrkrinu fór ég til Maríu, sem tilnefnd var á dögunum til ljóðabókaverðlaunanna Maístjörnunar, Þorleifur Sigurlásson fjallar um anatólískt rokk og Tómas Ævar veltir fyrir sér hálflesnum. bókum.

Í þættinum heyrum við af nýrri plötu og útgáfutónleikum flautuseptettsins Viibru, en stallsysturnar sjö sem sveitina skipa ferðuðust víða um heim með Björk Guðmundsdóttur á síðustu árum, blésu í fjölbreyttar flautur sínar og runnu í raun nánast saman við tónlistina. Við hittum í þættinum Berglindi Maríu Tómasdóttur, flautuleikara og Margréti Bjarnadóttur, danshöfund, og ræðum tónleika í Hörpu á sunnudag, nýju plötuna og samstarfið við Björk. Soffía Auður Birgisdóttir, bókmenntafræðingur, rýnir í þýðingu Gyrðis Elíassonar á bók breska rithöfundarins Gabriel Josipovici, Grafreiturinn í Barnes. Og við rifjum upp innslag frá árinu 2021 um umdeilda sölu á verki ítalska myndlistarmannsins Salvatore Garau, verkinu Il sono, sem mætti þýða sem, ég er, en salan komst í heimsfréttirnar vegna þess að verkið sjálft er eiginlega ekki neitt. Ekkert. Tómarými.

Víðsjá dagsins verður tileinkuð vinnu í víðum skilningi. Vinna er nefnilega ekki bara störfin sem við gegnum heldur getur hún verið nánast hvað sem við tökum okkur fyrir hendur, ennfremur er hún efnahagsleg og þekkingarfræðileg undirstaða mannlegra samfélaga. Í þættinum veltum við meðal annars fyrir okkur tengslum vinnu og sjálfsmyndar, kulnun, borgaralaunum og andvinnuhreyfingunni.

Við fáum sendingu frá Feneyjum í þættinum. Starfsnemar í listfræði, myndlist og sýningastjórnun við Listaháskóla Íslands og Háskóla Íslands munu á næstu vikum flytja stutt erindi um sýningar Feneyjartvíæringsins. Í pistli dagsins tekur Auður Mist, oftast kölluð Auja Mist, myndlistakona frá Reykjavík, til máls og segir meðal annars frá því hvernig jaðarsettir hópar í myndlist hafa nýtt dulspeki sem sameiningartákn Þorleifur Sigurðsson verður einnig með í þættinum en hann hefur verið að skoða tónlistarstefnur í ólíkum heimshornum sem eiga það sameiginlegt að hafa haft gríðarleg menningarleg áhrif. Að þessu sinni mun hann segja frá Cancion Ranchera sem er mexíkósk þjóðlagahefð og er eitt helsta menningareinkenni Mexíkó. IceCon-furðusagnahátíðin hefur göngu sína í fjórða sinn núna um helgina. Hugtakið furðusögur nær yfir fantasíur, vísindaskáldskap og hrollvekjur og allt þar á milli. Heiðursgestir í ár eru rithöfundarnir Emil Hjörvar Petersen, sem er einn stofnenda hátíðarinnar, Hugo-verðlaunahafinn John Scalzi og Lambda-verðlaunahafinn Kirsty Logan. Hátíðin hefst nú um helgina og verða hinir ýmsu viðburðir á dagskrá í Veröld Húsi Vigdísar. Anna María Björnsdóttir ræðir við þá Emil Hjörvar Petersen og Júlíus Árnason Kaaber, einn skipuleggjenda hátíðarinnar í ár í þættinum.

Á sýningunni Vaxtaverkir í Árbæjarsafni setur hönnunarhópurinn ÞYKJÓ fram skólasögu Reykjavíkur á frumlegan hátt. Þróun námsgreina og kennsluaðferða er miðlað á óvæntan hátt með dýrmætum safngripum, ljósmyndum og frásögnum frá fyrri tíð. Við hittum Sigríði Sunnu Reynisdóttur, listrænan stjórnanda Þykjó, í Árbæjarsafni í þætti dagsins og ræðum um sýninguna. Við bryggjuna í Gufunesi hafa vaskir nemar í arkitektúr hannað og smíðað aðstöðu til sjósundsiðkunar undanfarnar vikur. Aðstaðan var formlega opnuð um síðustu helgi svo nú gefst sundfólki kostur á að komast í sundfötin í skjóli og komast út í sjó án þess að klöngrast yfir varnargarðinn. Við höldum í Gufunesið í þætti dagsins og hittum fyrir nokkra nema og Birtu Fróðadóttur, lektor og fagstjóri yfir BA arkitektúr við LHÍ. Og Gréta Sigríður Einarsdóttir fjallar um Orðabók hinna týndu orða eftir Pip Williams, sem kom nýverið út í þýðingu Ugga Jónssonar.

Það má segja að stuttmyndin Síðasti bærinn hafi sett ákveðin tón í höfundaverk Rúnars Rúnarssonar leikstjóra sem hefur ómað síðan. Kvikmyndir Rúnars eru oftar en ekki teknar á filmu, þær eru ljóðrænar þroskasögur um fólk á tímamótum, þar sem umhverfið leikur stórt hlutverk. Þetta eru stórar sögur sem fjalla um það smáa í tilverunni. Hann komst inn í Danska kvikmyndaháskólann með Síðasta bænum og hún ferðaðist um heiminn, hlaut fjölda alþjóðlegra verðlauna og var þar að auki tilnefnd til Óskarsverðlauna. Tvær stuttmyndir sem einnig nutu mikilla velgengni fylgdu í kjölfarið og árið 2011 frumsýndi Rúnar Eldfjall, sína fyrstu mynd í fullri lengd. Þrestir og Bergmál komu í kjölfarið og velgengni Rúnars á alþjóðlegum kvikmyndahátíðum hélt áfram. Rúnar frumsýnir sína nýjustu kvikmynd Ljósbrot á Cannes á næstu dögum en hún er opnunarmynd í Un Certain Regard-flokki hátíðar­inn­ar, þar sem kvik­mynd­um sem sýna list­ræna djörf­ung er hampað. Rúnar verður gestur Víðsjár í Svipmynd dagsins. Umsjón: Halla Harðardóttir og Tómas Ævar Ólafsson.

Á sýningunni Margpóla í Listasafni Íslands beinir Anna Rún Tryggvadóttir sjónum okkar að ósýnilegum kröftum sem hafa margvísleg áhrif á allt okkar líf. Þessir kraftar leynast í segulsviði jarðar og birtast okkur með ólíkum hætti á sýningunni í pastellituðum vatnslitaverkum og eldrauðum skúlptúr. Í ljóðrænni nálgun sinni á viðfangsefnið bendir Anna Rún meðal annars á mannhverfa sýn okkar á náttúruna og möguleg tengslarof við hana. Við hittum listamanninn við verkin í þætti dagsins. Freyja Þórsdóttir heimspekingur verður einnig með okkur í dag. Að þessu sinni fjallar hún um gleði og drauma. Og við kynnum okkur einnig plötuna Fearless Movement úr smiðju bandaríska tónlistarmannsins, tónskáldsins og hljómsveitarstjórans Kamasi Washington.

Gestabók nefnist safn smásagna sem hverfast allar um sömu veisluna og gestina sem þangað koma þó flestir virðist koma í veislu af skyldurækni en löngun. Að baki bókinni eru 10 ritlistarnemar og 3 ritstjórnarnemar við Háskóla Íslands. Við ræðum við Karólínu Rós, Birgittu Björgu og Vigni Rafn í þætti dagsins Í Nýlistasafninu opnaði um liðna helgi útskriftarsýning meistaranema í myndlist við Listaháskóla Íslands. Rætur að rekja – hin örþunna íðilrót nefnist sýningin þar sem átta listamenn sýna útskriftarverkefni sem marka lok á tveggja ára námi. Við ræðum við sýningarstjórann Birtu Guðjónsdóttur og útskriftarnemana Sunnevu Ásu Weishappel og Julie Sjöfn Gasiglia. Trausti Ólafsson rýnir í óperuna Hundrað þúsund sem sýnd er í Kassanum í Þjóðleikhúsinu.

Steingrímur Karl Teague er söngvari, djazzpíanisti, lagahöfundur og bókmenntafræðingur, sem ólst upp á Seltjarnarnesi með viðkomu í Bandaríkjunum. Hann er hvað þekktastur fyrir að vera einn af meðlimum hljómsveitarinnar Moses Hightower, sem setti alveg nýjan tón í íslenska tónlistarflóru árið 2010 með plötunni Búum til börn. Sálarskotinn fönk hljóðheimurinn í bland við hrífandi íslenska texta hefur svo þróast áfram á fjórum plötum, nú síðast Lyftutónlist sem kom út 2020. Steingrímur hefur auk þess spilað og sungið með fjöldanum öllum af tónlistarfólki í gegnum árin, þar á meðal Of Monsters and Men og Uppáhellingunum sem einmitt gáfu út plötuna Tempó Primo. Árið 2021 gaf Steingrímur út plötuna More Than You Know með söng­kon­unni Silvu Þórðardótt­ur þar sem dúóið útsetur og leikur sér með fræga djazzstandarda.

Óperan Hundrað þúsund var frumsýnd í Þjóðleikhúsinu um liðna helgi. Verkið, sem þær Kristín Eiríksdóttir og Þórunn Gréta Sigurðardóttir byggja á gamla Grimmsævintýrinu um spunakonurnar, fjallar um ástandið í samtíma okkar og misskiptinguna sem það ástand skapar. Neyslukapphlaup, stéttaskiptingu og viðhorf til vinnu. Við ræðum við leikstjórann Salvöru Gullbrá Þórarinsdóttur og tónskáldið Þórunni Grétu í þætti dagsins. Við lítum einnig við inn í Hafnarborg þar sem sýningin Í tíma og ótíma opnar um næstu helgi. Þar er sjónum beint að margvíslegum birtingarmyndum tímans í verkum ‏þ‏‏riggja alþjóðlegra samtímalistakvenna, þeim Örnu Óttarsdóttur, Leslie Roberts og Amy Brener. Við ræðum við sýningarstjórann Ingunni Fjólu Ingþórsdóttur í þættinum. Hildigunnur Sverrisdóttir veltir fyrir sér arkitektónískum og hagrænum rannsóknum á húsnæðisuppbyggingu hér á landi. Umsjón: Halla Harðardóttir og Tómas Ævar Ólafsson.

Í Ásmundarsal varpar hönnunarteymið Erindrekar ljósi á notagildi og gæði annarsflokks æðardúns. Íslenski æðardúnninn er fyrir löngu orðin þekktur sem hágæða vara víða um heim en nú vilja ungir hönnuðir, sem einnig eru æðarbændur á Skálanesi í Seyðisfirði, nýta það sem fellur frá við hreinsun á fyrsta flokks æðardúni. Við hittum hönnuðinn og æðarbóndann Signýju Jónsdóttur á sýningunni. Þorleifur Sigurlásson segir frá tónlistarstefnunni Exotica sem dregur nafn sitt af plötu eftir bandaríska tónlistarmanninn Martin Denny og einkennist af píanóleik, slagverki og fuglaköllum. Við heimsækjum einnig kirkjugarð í París í þætti dagsins.

Fyrir rétt rúmri viku var mælt fyrir breytingu á lögum um sviðslistir þar sem stofnað er til nýrrar Þjóðaróperu. Gestur Víðsjár í dag verður Finnur Bjarnason, óperusöngvari og verkefnisstjóri um stofnun Þjóðaróperu sem unnið hefur að málinu á síðustu mánuðum. Hann segir okkur frá þessari þróun í þættinum. D-vítamín í Hafnarhúsi líkur á sunnudag svo það fer hver að verða síðastur að sjá hvað listamenn af yngri kynslóðinni eru að hugsa, en ákveðna þræði má greina í verkunum. Fókus á mennskuna, handverkið og söguna eru áberandi þræðir á sýningunni og Halla Einarsdóttir kafar einmitt ofan í sögu kvenna frá fyrri öldum og setur fram í áhugaverðu verki. Hún mun flytja gjörning í verkinu í kvöld og verður gestur Víðsjár í dag. Þorleifur Sigurlásson fjallar um tónlistarstefnu sem varð til í Chile og breyddist út um alla Suður-Ameríku.

Bandaríski uppistandarinn, tónlistarmaðurinn og leikarinn Reggie Watts hefur getið sér gott orð víða um heim fyrir sýningar sem blanda saman tónlist, improvi, uppistandi, eftirhermum og einkennilegum hugvekjum. Reggie Watts hélt um helgina tvær uppistandssýningar hér á landi. Annars vegar í Samkomuhúsinu á Akureyri og hins vegar í Gamla bíói í Reykjavík en hann mun síðan halda aðra sýningu á Flateyri þann um næstu helgi. Við ræðum við hann og Margréti Erlu Maack í þætti dagsins. Við kynnum okkur einnig sístækkandi menningarfyrirbærið hlaðvarp. Það er um áratugur síðan hlaðvarpið sprakk út og miða margir þá blómstrun við hið feikivinsæla bandaríska hlaðvarp; Serial. Við ræðum við hlaðvarpsritstjóra Rúv, og aðra starfsmenn í efstaleiti um uppáhaldshlaðvörp.

Næstkomandi sunnudag mun kammerhópurinn Ensamble Adapter frumflyjta tónverk eftir John Cage og Toru Takemitsu í Hörpu, tónverk sem kallast Vis á vis, og sem hefur verið týnt frá 1986. Eftir ævintýralega rannsóknarvinnu þeirra Gunnhildar Einarsdóttur hörpuleikara og Matthias Engler slagverksleikara, þar sem viðtöl og bókasafnsgrúsk í Bandaríkjunum, antíkbúð í Japan og plötusafn frá Reykjavík koma við sögu, hefur hópnum tekist að endurskapa verkið. Meira um það í þætti dagsins. Sigmar Þór Matthíasson, Óskar Guðjónsson og Rebekku Blöndal kom í heimsókn og segja frá Alþjóðlega djazzdeginum sem haldinn verður hátíðlegur um alla borg á morgun. Freyja Þórsdóttir fjallar um tengsl við menningu og náttúru í heimspekipistli.

Ásta Fanney Sigurðardóttir er ljóðskáld, myndlistarmaður, kvikmyndargerðarmaður og tónlistarmaður sem uppalin er í grafarvogi og fékk snemma á lífsleiðinni kassettutæki í afmælisgjöf. Upptökutæki sem hún notaði til að taka upp sögur og ljóð. Ásta Fanney stundaði nám við Menntaskólan í Reykjavík en þar gaf hún út sín fyrstu ljóð í skólablaði og kynntist heimi myndlistarinnar í áfanga sem hún fékk 10 í. En eftir menntaskólann hélt hún svo í nám í myndlist við Listaháskóla Íslands. Fyrsta ljóðabók Ástu Fanneyjar, Herra Hjúkket, kom út í seríu Meðgönguljóða 2012. Þar á eftir fylgdi bókverkið Kaos Lexicon 2017. Árið 2019 kom ljóðabókin Eilífðarnón út og vakti hún athygli hér á landi og víðar, þar á eftir fylgdu Gluggi-draumskrá og Sería forma báðar árið 2021 og Hyena Called Yesterday árið 2023. Ásta Fanney hefur samið tónlist fyrir kvikmyndirnar Hux og Apausalypse sem og framleitt kvikmyndina Munnhola sem er safn gjörninga þar sem hljóð, ljóð, hljóðaljóð, tónar, stafir, orð og orðlausar senur mynda saman súrrealískan draumheim skynjunar. Ásta Fanney var handhafi Ljóðstafs Jóns úr Vör árið 2017 og var tilnefnd til Bernard Heidsieck-verðlaunanna í Pompidou árið 2021.

Á dögunum kom út bókin Parísardepurð; stutt ljóð í lausu máli eftir Charles Baudelaire í fyrsta sinn í íslenskri þýðingu. Þýðandi er Ásdís Rósa Magnúsdóttir Prófessor í frönsku máli og bókmenntum en ritstjóri er Kristín Guðrún Jónsdóttir og er bókin hluti af ritröð þýðinga sem Stofnun Vigdísar Finnbogadóttur stendur fyrir. Við ræðu við Ásdísi Rósu um bókina í þættinum. Þorleifur Sigurlásson, tónlistarmaður, hefur verið að skoða tónlistarstefnur í ólíkum heimshornum sem eiga það sameiginlegt að hafa haft gríðarleg menningarleg áhrif, bæði á stöðum sem þær spretta fram sem og annarsstaðar í heiminum. Að þessu sinni ferðast hann til Zambíu ársins 1964. Við höldum áfram að rifja upp umfjallanir Jóhannesar Ólafssonar um fugla frá árinu 2018. Að þessu sinni sest hann niður með Ragnari Helga Ólafssyni, rithöfundi og skáldi og ræðir við hann, meðal annars, um fugla-athuganir í Flatey.

Víðsjá heimsækir Gerðarsafn í Kópavogi og ræðir við Þór Vigfússon myndistarmann sem þar sýnir nú verk sín á sýningu sem hann kallar Tölur, staðir. Í salnum sem Þór leggur undir sig eru fjórir jafnstórir ferningar, myndaðir úr sjö minni ferningum úr lituðu gleri sem dreifast um salinn eftir ákveðinni reglu. Við hittum Þór Vigfússon þegar hann var að vinna að uppsetningu innsetningarinnar á dögunum og heyrum það spjall í þættinum. Við hugum einnig að plötum í tilefni Alþjóðlega plötubúðardagsins sem fram fór um helgina. Við kíkjum í heimsókn og skoðum plötusafn Benedikts Freys Jónssonar sem hefur einnig notast við plötusnúðsnafnið Benni B-Ruff. Að lokum rifjum við upp pistil frá árinu 2018 sem Jóhannes Ólafsson flutti um fugla og veltir fyrir sér blaðagrein um þá eftir bandaríska rithöfundinn Jonathan Franzen.

Hildigunnur Birgisdóttir er fulltrúi Íslands á Feneyjatvíæringnum í ár og sýning hennar, Þetta er mjög stór tala / commerzbau, opnar formlega í dag. Sýningarstjóri er Dan Byers. Við hringjum til Ítalíu og og heyrum í Hildigunni og Auði Jörundsdóttur, forstöðumanni Myndlistarmiðstöðvar. Einnig hugum við óbeint að Alþjóðlega plötubúðadeginum sem haldinn verður hátíðlegur í plötubúðum um allan heim næsta laugardag. Að því tilefni veltum við fyrir okkur miðlun tónlistar en ekki vínylplötunni sem er hvað háværust þegar kemur að plötubúðardeginum heldur geisladisknum sem hefur verið að hnigna undanfarin ár. Ólöf Rún Benediktsdóttir hóf fyrir um tveimur árum síðan að safna geisladiskum og kíkir til okkar með safnið sitt.

Í Víðsjá dagsins hugum við að þeim fregnum frá Feneyjartvíæringnum að Ruth Patir, fulltrúi Ísraels, hafi ásamt sýningarstjórum sínum, ákveðið að loka dyrum að ísraelska skálanum þar til vopnahlé á Gaza og endurheimt gísla hefur átt sér stað. Einnig heyrum við hvaða ljóðskáld eru tilnefnd til Maístjörnunnar fyrir árið 2023 og drögum upp svipmynd af kvikmyndagerðarkonu: Anna Karín Lárusdóttir er kvikmyndargerðarmaður uppalin í breiðholti og á Egilsstöðum. Hún heillaðist snemma af kvikmyndaforminu þá í gegnum föstudagskvikmyndir Rúv og á vídeóleigu Kidda Videoflugu á Egilsstöðum. Hún skráði sig í Kvikmyndaskóla Íslands eftir að mamma hennar ráðlagði henni að leggja fyrir sig fagið en í kvikmyndaskólanum framleiddi hún stuttmyndina XY, kvikmynd sem kannar upplifanir unglingsins Lísu af því að vera intersex. XY vakti þónokkra athygli þegar hún kom út og hlaut shortfish verðlaunin á Sprettfiskshátíðinni árið 2019. Næsta stuttmynd Önnu Karínar Felt Cute eða sætur kom út á síðasta ári og fjallar hún um Breka, ellefu ára dreng sem prófar sig áfram með farða systur sinnar og föt þegar hann er einn heima - en Felt Cute hlaut einnig shortfishverðlaunin 2024 og tvö Edduverðlaun, ein í flokki stuttmynda og önnur í flokki barna og unglingamynda. Anna Karín stefnir á útgáfu lengri kvikmyndar á næstu árum og langar henni að halda áfram að rannsaka veröld barna og unglinga sem og þá undarlegu stemningu sem skapast getur í tónlistarskólum landsins.

Bandaríska kvikmyndin American Fiction í leikstjórn Cord Jefferson hlaut á dögunum óskarsverðlaun fyrir besta aðlagaða handrit. Kvikmyndin byggir á bók eftir Percival Everett frá árinu 2001 sem nefnist Erasure og fjallar um prófessorinn og rithöfundinn Monk sem skrifar í stríðni nóvellu þar sem hann notast við slæmar staðalímyndir svarts fólks og sendir umboðsmanni sínum. En þessi gjörningur hefur ófyrirséðar afleiðingar. Þorleifur Sigurlásson, tónlistarmaður, hefur verið að skoða tónlistarstefnur í ólíkum heimshornum sem eiga það sameiginlegt að hafa haft gríðarleg menningarleg áhrif, bæði á stöðum sem þær spretta fram sem og annarsstaðar í heiminum. Að þessu sinni fer hann með okkur til Kambódíu ársins 1953. Við hugum að brunanum í Kaupmannahöfn í þætti dagsins. Guðjón Friðriksson, sagnfræðing, kemur til okkar og bregst við brunanum á Börsen, þessari sögufrægu byggingu sem menningarmálaráðherrann Jakob Engel-Schmidt hefur sagt að hann muni gera allt sem í hans valdi standi til þess að endurgera sem og hinn íkóníska turn sem hefur verið kennileiti í borginni í 400 ár.

Málverkasýningin Lingering Space hefur staðið opin í Listval frá 16. mars en þar sýnir Steingrímur Gauti Ingólfsson óhlutbundin málverk sem skoða samspil sköpunar, egósins og andlegs þroska með innsæið að leiðarljósi. Við kíkjum í Listval í þættinum. Hildigunnur Sverrisdóttir verður einnig með okkur í þættinum en í dag beinir hún sjónum að facebookhópnum Arkitektúruppreisnin á Íslandi; byggjum fallegt aftur - en þar gjarnan fram hitaumræður um stöðu byggingalistar á Íslandi. Einngi kynnum við okkur listasýningu í Bandaríkjunum þar sem stór hópur listamanna frá Norðurlöndunum veltir fyrir sér stöðu landslagsmálverksins á tímum loftslagsbreytinga. Sigurður Ámundason er þeirra á meðal og er gestur okkar í dag.

Í þættinum förum við í Gerðarsafn í Kópavogi og ræðum við Sóleyju Ragnarsdóttur um sýninguna Hjartadrottning sem verður opnuð næsta laugardag. Hún segir okkur frá servíettusafni ömmu sinnar og hvernig það hefur orðið að innblæst fyrir myndlistarverk og plastdrasli sem hún hefur týnt á ströndum Danmerkur þar sem hún er búsett. Jakub Stachowiak, rithöfundur, hefur verið að flytja okkur esseyjuseríuna hjartabrostnar borgir þar sem hann segir frá ferðalagi sínu til Ítalíu til að skrifa skáldsögu og jafna sig á ástarsorg. Í síðustu pistlum heyrðum við af sárri höfnun sem Jakub varð fyrir þegar hann reyndi að taka þráðinn upp aftur með sínum fyrrverandi í Róm. Og af því þegar hann til borgarinnar Napólí til að reyna að dreifa huganum frá sorginni. Í síðasta pistli sínum í dag heldur hann til Amsterdam en er ekki svo heppinn með veður. Einnig náum við tali af myndlistarmanninum Brák Jónsdóttur um sýninguna Möguleg æxlun eða Possible Oddkin sem hún hlaut hvatningarverðlaun Íslensku myndlistarverðlaunanna fyrir í mars. Að mati dómnefndar þóttu skúlptúrar Brákar og gjörningatengsl hennar við marga þeirra slái áhugaverðan tón í myndlistinni og að í þeim kjarnist margar af mikilvægari spurningum samtímans um tengsl manns og náttúru.

Svipmynd dagsins verður af Ilmi Stefánsdóttur sem er leikmyndahönnuður og myndlistarmaður. Hún ólst upp á frjóu og skapandi heimili og kviknaði áhugi hennar á listum snemma. Fyrir henni lá það nokkuð beint við að nema myndlist og hóf hún námi við Myndlista- og handíðaskóla Íslands snemma á 10 áratug síðust aldar og lauk svo meistaranámi í myndlist frá Goldsmiths College í London árið 2000. Ilmur hefur haldið fjölda einka- og samsýninga og lagði stund á gjörningalist hérlendis og erlendis. Í list sinni skoðar hún hið óvænta, til dæmis með því að útbúa hljóðfæri úr straubretti eða ryksuga á sér eyrað. Hún er hluti af sviðslistahópnum Common Nonsense sem unnið hefur töluvert með stökkbreytta hluti og hegðun fólks. Hún segir leikhúsið nefnilega snúast um fólk. Í þættinum heldur Jakub Stachowiak, rithöfundur, áfram esseyjuseríunni Hjartabrostnar borgir þar sem hann segir frá ferðalagi sínu til Ítalíu til að skrifa skáldsögu og jafna sig á ástarsorg. Í síðustu pistlum heyrðum við af sárri höfnun sem Jakub varð fyrir þegar hann reyndi að taka þráðinn upp aftur með sínum fyrrverandi í Róm. En nú ferðast hann með okkur til borgarinnar Napólí þar sem hann reynir að dreifa huganum frá sorginni.

Ásrún Magnúsdóttir og Forward Youth Company frumsýna verkið Eftirpartí í Tjarnarbíói á fimmtudag. Verkið semur hún líkt og svo oft áður, í samstarfi við dansara verksins, en verk Ásrúnar miða að því að teygja á ríkjandi hefðum innan dansins t.d með því að vinna með fólki sem vanalega dansar ekki, ásamt því að beina sjónum að röddum og líkömum sem komast vanalega ekki upp á svið. Við hittum Ásrúnu tvo meðlimi Forward Youth Company í þætti dagsins. Einnig hugum við að myndlistasýningunni Draumadoc úr smiðju Steingríms Dúa Mássonar, kvikmyndagerðarmanns. Sýningu sem opin er á Facbook og er unnin upp úr draumum Steingríms. Og Jakub Stachowiak, rithöfundur, heldur áfram pistlaröðinni Hjartabrostnar borgir þar sem hann segir frá ferðalagi sem hann hélt í síðasta sumar til Rómar að skrifa skáldsögu og jafna sig á ástarsorg.

Á sýningunni Aðgát á Kjarvalsstöðum varpar sýningarstjórinn Aðalheiður Lilja Guðmundsdóttir ljósi á ríflega sex áratuga langan feril Borghildar Óskarsdóttur. Borghildur Óskarsdóttir er fædd í Reykjavík árið 1942 og á að baki merkan listferil. Hún vakti fyrst athygli fyrir leirverk á áttunda áratugnum en móðir jörð og tengsl okkar mannanna við hana hafa verið Borghildi hugleikin allan hennar feril. Hún vann, og vinnur enn, verk sín í fjölbreytta miðla en leirinn og glerið hafa fylgt henni allan ferilinn. Við hittum sýningarstjórann á Kjarvalstöðum í þætti dagsins. Við kynnum einnig til leiks pistlahöfund hér í Víðsjá. Jakub Stachowiak, rithöfundur, skrifar okkur fjórar esseyjur um hjartabrostnar borgir; ferðalag erlendis sem hann hélt í síðasta sumar til að skrifa skáldsögu og jafna sig á ástarsorg. Pistlarnir verða eins konar framhaldssaga og því munum við heyra þann næsta í röðinni á morgun og svo koll af kolli út vikuna. En við hefjum þáttinn á því að fara í leikhúsið. Trausti Ólafsson sá verkið Félagsskapur með sjálfum mér í Tjarnarbíói.

Í einu rótgrónasta menningarvígi borgarinnar, Mokka við Skólavörðustíg, stendur nú yfir sýning á málverkum eftir Unnar Ara Baldvinsson. Sýningin kallast Hring eftir hring og þar gefur að líta olíumálverk þar sem hringurinn er í aðalhlutverki. Unnar Ari segir okkur frá því úr hverju hringirnir spretta í þætti dagsins. Við ætlum einnig að leiða hugan að kvikmyndaefni sem byggir á bókum en samband bóka og kvikmynda getur verið snúið. Það er oft einhver tilfinning í loftinu fyrir því að dygðugara sé að lesa bókina áður en maður sér kvikmynd unna upp úr téðri bók. Við kynnum einnig til leiks nýjan pistlahöfun í þættinum. Þorleifur Sigurlásson, tónlistarmaður en hann ætlar að vera með okkur næstu vikur og skoða tónlistarstefnur í ólíkum heimshornum sem eiga það sameiginlegt að hafa haft gríðarleg menningarleg áhrif, bæði á stöðum sem þær spretta fram sem og annarsstaðar í heiminum. Fyrsti áfangastaður hans er í listastefnunni Tropicáliu í Brasilíu.

Amanda Riffo hlaut á dögunum íslensku myndlistarverðlaunin fyrir sýningu sína House of Purkinje í Nýlistasafninu, sýningarstjóri var Sunna Ástþórsdóttir. Amanda er frönsk-sílesk myndlistarkona sem hefur verið búsett í Reykjavík í rúman áratug. Hún ólst að hluta til upp í franskri sveit en fluttist snemma á lífsleiðinni með fjölskyldu sinni til Parísar. Myndlist lék ekki ýkja stórt hlutverk í uppeldi hennar en heimsóknir á söfn og gallerí í París voru tíðar og í raun venjubundnar hjá fjölskyldu hennar. Hún nam við Háskóla hinna fögru lista í París en sá skóli bauð á námsárum hennar upp á ótrúlegt frelsi fyrir nemendur sína sem krafðist þess að þeir skipulögðu sig sjálfir eða flosnuðu upp úr námi. Amanda segist hafa flutt til Íslands fyrir slysni, en hugmyndin að koma hingað í listamannadvöl kviknaði eftir að hún fór á litla íslenska tónlistarhátíð í París um 2007. Hún ætlaði að vera hér í nokkra mánuði en tíminn hljóp frá henni. Samkvæmt dómnefnd myndlistaverðlaunanna: Á sýningunni House of Purkinje samstillir Amanda ólíkar frásagnir á afar snjallan hátt, allt frá þekkingarfræði og ljósfræði, í gegnum eigin reynslu sína af listtengdu bútasaums-hagkerfi til gagnrýnnar skynjunar á samtímalistinni og gangverki þess. Það er mat dómnefndar að House of Purkinje sé einstaklega áhugaverð sýning sem virðist í upphafi vera hlé á uppsetningarferli sýningar á meðan hvert smáatriði í glundroða slíkra ferla er listaverk, sem endurspeglar á snjallan hátt vinnusiðferði innan listheimsins og skapar breyttan veruleika þar sem hver hlutur er sviðsett útgáfa af sjálfum sér, rétt eins og á kvikmyndasetti.

Á Jazzklúbbnum Múlanum verða haldnir tvöfaldir heiðurstónleikar á morgun. Spilað verður til heiðurs Henry Mancini og Söru Vaughan sem bæði hefðu átt 100 ára afmæli á þessu ári. Á tónleikunum koma fram söngkonan Rebekka Blöndal og píanóleikarinn Karl Olgeirsson ásamt hljómsveit og kafa þau meðal annars ofan í plötuna “Sara Vaughan sings the Mancini Songbook.” Við ræðum við Rebekku og Karl í þætti dagsins. Freyja Þórsdóttir veltir tveimur stórum hugtökum fyrir sér: afneitun og raunveruleikaflótta. En í því samhengi lítur hún m.a. til örsögu eftir Edgar Allan Poe og kvikmyndarinnar The Zone of Interest. Að gefnu tilefni rifjum við upp innslag um huldulistamanninn G. Weller frá því í haust. G. Weller á að hafa verið stúdíóspilari og meðspilari í mörgum hljómsveitum í Los Angeles á 8. Áratugnum en látið sig hverfa algjörlega úr bransanum og aðeins skilið eftir nokkrar dularfullar kassettuupptökur.

Arkitektúr er ekki bara að teikna hús, segir Jón Kristinsson arkitekt, heldur svo margt annað. Arkitektúr er að vita hvar sólin kemur upp, hvernig þú athafnar þig við eldavélina, hvernig halda megi húsi hreinu og þurru, hvernig spara megi orku og skilja eitthvað eftir fyrir komandi kynslóðir. Því þú teiknar aldrei hús fyrir sjálfan þig, heldur alltaf fyrir komandi kynslóðir. Í verkum Jóns er formið ekki upphafið, heldur alltaf afleiðing af sjálfbærri hugsun. Jón er fæddur á Stýrimannastíg í Reykjavík árið 1936. Eftir stúdentspróf fluttist hann til Hollands þar sem hann nam arkitektúr við Tækniháskólann í Delft. Í Hollandi er Jón landsþekktur maður og hans þekktasta hús, Villa Flora frá 2012, er kallað vistvænasta hús Hollands og þó víðar væri leitað. Jón hefur verið kallaður faðir sjálfbærs arkitektúrs enda hefur hann alla tíð hannað á framúrstefnulegan hátt, með umhverfisvitund og orkusparnað að leiðarljósi. Umsjón: Halla Harðardóttir

Á föstudaginn langa verður frumflutt í Breiðholtskirkju verkið Passía eftir Ingibjörgu Ýr Skarphéðinsdóttur. Ingibjörg Ýr hefur verið útnefnd sem Bjartasta vonin á Íslensku tónlistarverðlaununum og í fyrra var verk hennar Fasaskipti tilnefnt sem tónverk ársins. Ingibjörg hefur einnig verið meðlimur í kór Breiðholtskirkju í áratug og er það kveikjan að þessari nýju Passíu sem flutt verður á föstudaginn langa. Við heyrum meira af því í þætti dagsins. Tríó Inga Bjarna Skúlasonar gaf út plötuna Fragile Magic í síðustu viku. Fragile Magic sem mætti þýða sem brothættur eða viðkvæmur galdur hverfist um þá hugmynd að uppsretta tónlistar sé alltumlykjandi ráðgáta og það sé hlutverk tónskálda og tónlistarmanna að reyna að afhjúpa hana. Og þegar vel tekst til í því ferli á sér stað einhver afar viðkvæmur galdur. Við ræðum við Inga Bjarna í þætti dagsins. Soffía Auður Birgisdóttir, bókmenntarýnir, verður einnig með okkur og að þessu sinnu rýnir hún í fræðiritið Hamfarir í bókmenntum og listum eftir Auði Aðalsteinsdóttur.

Við lítum inn í Marshallhúsið í gallerí Þulu, þar sem systurnar Ingibjörg og Lilja Birgisdætur sýna ný verk á sýningunni Hlutskipti. Litaðar ljósmyndir, skúlptúrar, vidjóverk og síðast en alls ekki síst ilmur byggður á Ajaxlykt er meðal þess sem þær systur hafa skapað upp úr umbreytingaferli sem hófst með myglufundi og búslóðaflutningum. Með verkunum umbreyta listakonurnar farganinu sem fylgir endalausum hlutum og buguninni sem getur fylgt flutningum í fegurð sem þær sækja í náttúruna. Bandaríska tónlistarkonan Adrianne Lenker gaf út plötuna Bright Future í síðustu viku. Öll lögin eru lifandi flutningur tekinn upp á hrátt segulband sem fangar áhrifarík augablik og miðla nærveru tónlistarmannanna á einstakan hátt. Við komum kynnum okkur plötuna í síðari hluta þáttar. Hildigunnur Sverrisdóttir arkitekt verður með okkur í þætti dagsins og að þessu sinni er hún með hugan við myndlist Hreins Friðfinnssonar. Einnig heyrum við brot úr þætti Jóhannesar Ólafssonar um Auði Haralds sem verður í Páskadagskrá Rásar 1. Heyrum rödd Auðar úr safni ásamt glefsum úr viðtali Jóhannesar við Dagnýju Kristjánsdóttur og Hólmfríði Helgu Sigurðardóttur. Umsjón: Tómas Ævar Ólafsson og Halla Harðardóttir

Sýningin Making Sense í Ásmundarsal er samsýning sex listamanna sem vinna útfrá hugmyndum Vísindalista; En það er sú hugmyndafræði sem skoðar sameiginlega þætti listsköpunar og vísindarannsókna. Á sýningunni óma orgelflautur og fótboltaspark er rakið milli fjarða. Þar er dagbók úr stríði en líka lykt af hurðum sem ískra sorglega. Sunna Svavarsdóttir hélt úti rannsókn á þessum sorglega ískrandi hurðum og segir frá í þætti dagsins. Í vetur kom út bókin Lexíurnar eftir Magnús SigurðssonSoffía Auður Birgisdóttir rýnir í bókina í þætti dagsins. En við hefjum þáttinn á leikhúsrýni. Póst-Jón er íslensk staðfæring sviðslistahópsins Óðs á gamanóperunni Le postillon de Lonjumeau eftir franska tónskáldið Adolphe Adam sem var frumsýnd í París 1836. Póst Jón var frumsýnd um liðna helgi í Þjóðleikhúskjallaranum og Trausti Ólafsson lét sig ekki vanta.

Víðsjá dagsins er helguð Hreini Friðfinnssyni. Hreinn fæddist á Bæ í Dölum í febrúar 1943. Hann útskrifaðist frá Handíða- og myndlistaskóla Íslands 1960 og fluttist stuttu síðar til Amsterdam. Hann var einn af stofnendum SÚM hópsins og hefur oft verið kallaður einn af frumkvöðlum hugmyndalistar hér á landi. Hreinn vann með i8 gallerí hér á landi og fleiri galleríum víðsvegar um Evrópu, en hann sýndi reglulega vítt og breitt um heiminn. Hreinn var fulltrúi Íslands á Feneyjartvíæringnum 1993, árið 2000 voru honum veitt virtustu myndlistarverðlaun Finnlands, Ars Fennica verðlaunin, og fyrr í þessum mánuði féll heiðursviðurkenning Myndlistarráðs í skaut Hreins. Hreinn kvaddi þennan heim á hjúkrunarheimili í Amsterdam þann 6.mars síðastliðinn. Viðmælendur í þættinum eru Hrafnhildur Helgadóttir, Sigurður Guðmundsson, Styrmir Örn Guðmundsson, Ragnheiður Gestsdóttir, Ólöf Kristín Sigurðardóttir, Emma Heiðarsdóttir og Börkur Arnarson. Umsjón: Halla Harðardóttir og Tómas Ævar Ólafsson.

Af hverju eru öll blúslög eins? Þessi spurning var yfirskrift Tónlistarkaffis sem haldið var í Borgarbókasafninu í spönginni um síðustu helgi. Á viðburðinum skoðaði Valgeir Gestsson, sérfræðingur í tónlistardeild safnsins, hljómfræðina sem mætti segja dvelji í undirmeðvitund okkar; hljómfræðina sem við finnum fyrir en kunnum kannski eða kannski ekki skil á. Við ræðum hljómfræðina við Valgeir í þætti dagsins. Nýverið gaf Angústúra út skáldsöguna Saga af svartri geit eftir Peruamal Muragan, í þýðingu Elísu Bjargar Þorsteinsdóttur. Saga af svartri geit er saga af samfélagi, stétt og kærleika frá einum frumlegasta höfundi Indlands, en Murugan er fyrsti tamíslki höfundurinn sem gefin er út á íslensku. Gréta Sigríður Einarsdóttir rýnir í verkið í þætti dagsins. Á fimmtudaginn verður blásið til málþings um Jón Kristinsson arkitekt í Veröld, húsi Vigdísar. Málþingið er haldið til að fagna 60 ára starfsafmæli Jóns og einnig til að kynna hugmyndir hans sem eru lítt þekktar hér á landi en hann er meðal annars þekktur fyrir að hafa hannað vistvænustu byggingu Hollands og fyrir uppfinningar sínar á sviði sjálfbærni. Í upphafi þessa árs hlaut hann fálkaorðu fyrir frumkvöðlastarf í vistvænni húsagerðarlist á alþjóðavettvangi. Við ræðum við Inga Rafn Ólafsson, skipuleggjanda málþingsins í þættinum.

Sýningin Pólskar rætur og daglegt líf á Íslandi, var opnuð um liðna helgi í Þjóðminjasafninu. Þar gefur að líta brot af því efni sem þegar hefur borist Þjóðháttasafni Þjóðminjasafnsins sem nú vinnur í því að safna frásögnum Pólverja af Íslandi. Við lítum inn á Þjóðminjasafnið og ræðum við þær Ágústu Kristófersdóttur og Önnu Wojtynska um rannsóknina og sýninguna í þætti dagsins. Eva Halldóra Guðmundsdóttir leikhúsrýnir fór að sjá X eftir breska leikskáldið Alistair Mcdowall, í Borgarleikhúsinu um liðna helgi og segir frá. Tríóið ATM sendi nýverið frá sér kassettu sem nefnist 1452 eða 14:52 eða 1.4.5.2 eða 1.452 - titillinn er ekki alveg skýr en plötuna má einnig nálgast á Bandcamp síðu sveitarinnar. ATM vísar meðal annars í upphafsstafi meðlima tríósins, þeirra Ara Franks Ingusonar, Tuma Torfasonar og Moritz Christiansen. Við ræðum við Ara Frank um kassettuna í þættinum. Umsjón: Tómas Ævar Ólafsson og Halla Harðardóttir

Margrét Tryggvadóttir fæddist í Kópavogi 1972. Hana langaði til að læra myndlist en fór í Verslunarskólann til að vera skynsöm og svo í bókmenntafræði við Háskóla Íslands því hana langaði til að vinna sem ritstjóri. Hún hefur unnið með texta og myndir nær allar götur síðan, sem ritstjóri, myndritstjóri og höfundur. Margrét hefur gefið út fjölda bóka fyrir börn og ungmenni og hlotið ýmsar viðurkenningar fyrir. Í vetur gaf hún út tvær bækur, Stolt, sem er sjálfstætt framhald Sterk, sem hlaut Barnabókaverðlaun Guðrúnar Helgadóttur 2021, og bókina Íslensk myndlist og fólkið sem ruddi brautina en fyrir hana hlaut Margrét Fjöruverðlaunin á dögunum. Margrét verður gestur okkar í Svipmynd dagsins.

Í þætti dagsins ræðum við við tvo af fjórum meðlimum Strokkvartettsins Sigga, en plata þeirra Atli Heimir Sveinsson: The Complete String Quartets - Siggi String Quartet, er tilnefnd sem plata ársins og þau eru einnig tilnefnd sem flytjendur ársins. Strengjakvartettar Atla Heimis spanna stóran hluta ferils hans sem tónskálds og gefa, líkt og segir í texta sem fylgir með plötunni, ómetanlega yfirsýn á hversu flinkur hann var að leika sér með alskyns form og stíla. Trausti Ólafsson leikhúsrýnir segir frá sinni upplifun af nýjustu afurð leiklistarhópsins Lab Loka, leikverkinu …og hvað með það. Og við hugum einnig af glænýrri bók, En agosto nos vemos, eftir kólumbíska rithöfundinn Gabriel García Márquez sem gefin er út þvert á fyrirmæli höfundar um förgun handritisins að honum látnum. Bókin kemur út á spænsku og ensku 12. mars 2024.

Hugvísindaþing var haldið í Háskóla Íslands nú um helgina en þar var kvikmyndin um Barbie þar meðal annars til umræðu út frá fræðilegu sjónarhorni feminískra útópía. Við ræðum við Katrínu Pálmadóttur Þorgerðardóttur, heimspekinema, um Barbie og útópíur í þætti dagsins. Pistlahöfundurinn Freyja Þórsdóttir fjallar um það hvernig túlkun hefur áhrif á upplifun. Hvernig það sem við trúum hefur umbreytandi áhrif á okkur og veruleikann. Og hvernig skilningur og góð trú gerir okkur kleift að sjá skýrar, kalla fram betri möguleika og þar með skapa fallegri heim. Þórgunnur Snædal, doktor í rúnafræðum gaf út í vetur yfirlitsrit um rúnir á Íslandi, þar sem hún birtir afrakstur rannsókna sinna á íslenskri rúnasögu frá landnámi til nútímans. Bókin var á dögunum tilnefnd til viðurkenningar Hagþenkis. Við ræðum við Þórgunni í þætti dagsins. Umsjón: Tómas Ævar Ólafsson og Halla Harðardóttir

Fjöruverðlaunin, bókmenntaverðlaun kvenna, voru afhent við hátíðlega athöfn í Höfða í dag. Verðlaunin eru veitt í þremur flokkum það eru Flokkur fagurbókmennta, flokkur barna og unglinabókmennta og flokkur fræðibóka og rita almenns eðlis. Verðlaunahafar að þessu sinni voru: Í flokki barna- og unglingabókmennta: Íslensk myndlist og fólkið sem ruddi brautina eftir Margréti Tryggvadóttur. Í flokki fræðibóka og rita almenns eðlis: Með verkum handanna. Íslenskur refilsaumur fyrri alda eftir Elsu E. Guðjónsson og Lilja Árnadóttir bjó til prentunar. Í flokki fagurbókmennta: Móðurást: Oddný eftir Kristínu Ómarsdóttur. Við ræðum við Kristínu Ómarsdóttur um Móðurást: Oddný í þætti dagsins. Einnig náum við tali af Steindóri J. Erlingsyni um bókina Lífið er staður þar sem bannað er að lifa. Lífið er staður þar sem bannað er að lifa er bók um geðröskun og von eftir Steindór J. Erlingsson þar sem hann rekur þrjátiu ára leit að bata við þunglyndi og kvíða. Bata sem hann fann með sálfræðimeðferð í stað lyfja, en einnig með aðstoð bókmennta og annara lista. Steindór verður gestur okkar í þætti dagsins.

Dagur Hjartarson rithöfundur er gestur Víðsjár í Svipmynd vikunnar. Dagur hóf ritferil sinn á birtingu ljóða í Lesbók Morgunblaðsins og örfáum árum síðar hlaut hann Bókmenntaverðlaun Tómasar Guðmundssonar fyrir sína fyrstu ljóðabók, Þar sem vindarnir hvílast. Síðan þá hefur Dagur gefið út smásagnasafn, skáldsögur og fleiri ljóðabækur. Hann hefur hlotið Ljóðstaf Jóns úr Vör og verið tilnefndur til Íslensku bókmenntaverðlaunanna og Bókmenntaverðlauna Evrópusambandsins. Á ferli sínum hefur Dagur fengist við pistlaskrif og hann er einn af stofnendum Tungls forlags. Við ræðum skáldskapinn og allt þar á milli við Dag. Um gleðina í ljóðinu og glímuna við skáldsöguna, upptendrun í ritlistarnámi og æskuna í Gravarvogi þar Dagur svaf innan um bækur og lét sig dreyma um atvinnumennsku í golfi. Hann þakkar fyrir að hafa alist upp fyrir tíma algóritmans, að hafa fengið að leiðast og vera á valdi örlaganna en ekki stórfyrirtækjanna. Við ræðum líka myndhverfingar og hvernig ráðamenn nýta þær sér í hag, bæði til góðs og ills.

Í þættinum hittir Víðsjá mynslistakonuna Tinnu Royal á vinnustofu sinni á Akranesi. Undanfarin ár hefur Tinna vakið nokkra athygli fyrir afar fjölbreytt verk. Allt frá málverkum til höggmynda af kleinuhringjum og nammiumbúðum til lágmynda af ryðguðum húsum til eyrnalokka og jólaskrauts. Sýningin Orðið var opnuð um liðna helgi í Neskirkju en þar sýnir Jóna Hlíf Halldórsdóttir úrval verka sem hún hefur unnið á undanförnum árum. Í verkum sínum vinnur Jóna Hlíf með tungumálið í allri sinni breidd og dýpt. Innblásturinn sækir hún oft á tíðum í forna bókmenntatexta sem hún nýtir, meðal annars, til að varpa ljósi á málefni samtímans. Sjálf segist hún í kjarnann alltaf vera að skoða hvað það þýði að vera manneskja. Við lítum við á sýningunni í þættinum. Nýtt TMM kom út fyrir skemmstu og þar er að finna þýðingu á ljóði eftir palestínska ljóðskáldið Refaat Alareer en hann var drepinn í loftárás ísraelsmanna þann 6. Desember síðastliðin. Þórdís Helgadóttir þýddi ljóðið fyrir tímaritið og flytur í þættinum. Umsjón: Halla Harðardóttir og Tómas Ævar Ólafsson

Libia Castro & Ólafur Ólafsson hafa unnið saman að myndlist frá því að þau kynntust í Holland 1997. Þau starfa jöfnum höndum í Berlín, Malaga og Reykjavík en verk þeirra byggja oftar en ekki á þverfaglegum samvinnuverkefnum sem taka á sig mynd í ólíkum miðlum. Ólafur og Libia hafa sýnt víða um heim og hlotið ýmsar viðurkenningar fyrir verk sín. Þau fóru fyrir hönd Íslands á Feneyjartvíæringinn 2011 og 2020 voru þau valin myndlistarmenn ársins hér á landi fyrir sýninguna Í leit að töfrum – tillaga að nýrri stjórnarskrá fyrir lýðveldið Ísland. Þau sýna um þessar mundir í Listasafni Reykjanesbæjar, sýningu sem kallast Afbygging stóriðju í Helguvík og við lítum þangað inn í þætti dagsins. Nína Hjálmarsdóttir rýnir í Disney söngleikinn Frost sem frumsýndur var um liðna helgi í Þjóðleikhúsinu. Viktoría Blöndal sviðslitakona heldur áfram að leita uppi andrúmsloft í sínu fjórða innslagi af sex.

Við hittum Styrmi Örn Guðmundsson myndlistarmann við verkið Klett eftir Hrein Friðfinnsson í þætti dagsins. Verkið var fyrst sett upp í Berlín 2017 en er nú til sýnis í Ásmundarsal. Hreinn fæddist á Bæ í Dölum 1943 og útskrifaðist frá Handíða- og myndlistaskóla Íslands 1960. Hann var einn af stofnendum SÚM hópsins og er oft kallaður einn af frumkvöðlum hugmyndalistar hér á landi. Hann fluttist til Amsterdam 1971 þar sem hann hefur búið allar götur síðan. Og þar starfaði Styrmir Örn með honum í rúman áratug. Í hádeginu var tilkynnt um þrettán tilnefningar til Bókmenntaverðlauna Evrópusambandsins og meðal tilnefninganna er bók Maríu Elísabetar Bragadóttur Sápufuglinn. Við tökum Maríu tali um verðlaunin og bókina í þætti dagsins. Einnig rýnir Nína Hjálmarsdóttir í söngleikinn Eitruð lítil pilla sem var frumsýndur var í Borgarleikhúsinu um liðna helgi. En við hefjum þáttinn á því að tilkynna hvaða listamenn eru tilnefndir til Myndlistarverðlauna Íslands.

Í þætti dagsins heyrum við af upplifun Trausta Ólafssonar af gamanrokksöngleiknum Hark sem frumsýndur var í síðustu viku í Tjarnabíói. Síðan tekur svipmynd af Skáldakollektífunni Yrkjum við. Yrkjur er skáldakollektífa ungra kvenna sem stofnuð var í byrjun árs 2022. Markmið þeirra er að skapa samfélag þar sem ungir höfundar geta komið saman, lært hver af öðrum og komið sér á framfæri, hvort sem er á upplestrarkvöldum, í vinnustofum eða með bókaútgáfu. Yrkjur hófu starfsemi sínu með því að bjóða upp á ritsmiðju á Hátíðinni á Borðeyri en vöktu mikla athygli þegar þær hleyptu af stað ljóðakvöldum í Mengi síðasta vor þar sem ungskáld úr öllum áttum fengu tækifæri til að koma fram, tjá sig, prófa sig áfram og kynnast hvert öðru. Kollektífuna Yrkjur skipa þær Ása Þorsteinsdóttir, Eyrún Úa Þorbjörnsdóttir, Jana Björg Þorvaldsdóttir, Ragnheiður Guðjónsdóttir og Steinunn Kristín Guðnadóttir. Þær eiga það allar sameiginlegt að skrifa og leggja stund á nám allt frá bókmenntafræði yfir í ensku, frönsku, kennaranám og myndlist. Fyrir svipmynd dagsins fáum við tvo meðlimi kollektífunnar í hljóðstofu, þær Ásu Þorsteinsdóttur og Ragnheiði Guðjónsdóttur og ræðum við þær vítt og breitt um kollektífuna.

Kikkið við myndlistina er sennilega frelsið, segir Ragnar Kjartansson sem opnaði sína fimmtu sýningu í i8 gallerí í síðustu viku. Sýningin kallast Móðir og barn, gin og tónik og þar gefur að líta ný málverk eftir Ragnar. Ragnar hefur tekist á við málverkið allan sinn feril en oft á tíðum er það afsprengi gjörninga, sem það er líka að einhverju leyti á þessari sýningu. Afsprengi ákveðins ástands sem hefur verið í gangi á vinnustofunni. Við lítum þangað inn í þætti dagsins. Eva Halldóra Guðmundsdóttir rýnir í leikverkið And Björk, of course eftir Þorvald Þorsteinsson var frumsýnt í Samkomuhúsinu á Akureyri um síðustu helgi. Við ræðum einnig við einn vinsælasta rithöfund Finnlands, Satu Rämö. Vinsældir Satu eiga að miklu leyti rætur að rekja til nýlegs glæpasagnabálks hennar um rannsóknarlögreglukonuna Hildi sem býr og starfar á Ísafirði, en Ísafjörður hefur einmitt verið heimabær Satu síðastliðin fimm ár.

Við gerum okkur ferð að Unuhúsi í þætti dagsins og hittum Jón Karl Helgasson bókmenntafræðing og prófessor við Íslensku- og menningardeild Háskóla Íslands en hann heldur námskeið um húsið og arfleifð þess hjá Endurmenntun frá og með næstu viku. Hildigunnur Sverrisdóttir, arkitekt, flytur pistil um arkitektúr í Palestínu sem nú á dögum er á undanhaldi en byggir á ríkulegri hefð, baráttuhug og seiglu - og mætir nú ægivaldi græðgi og eyðileggingar. Og við hugum einnig að Íslensku þýðingaverðlaununum sem veitt voru á föstudag en þau hlaut Jón Erlendsson fyrir þýðingu sína á Paradísarmissi eftir John Milton. Við heyrum í þýðandanum og Ástráði Eysteinssyni sem ritar inngang að þýðingunni í þættinum.

Í Þjóðminjasafni stendur yfir merkileg sýning sem kallast Með verkum handanna, en þar er hægt að sjá einhver mestu verðmæti íslenskrar listasögu. Um er að ræða þau fimmtán íslensku refilsaumsklæði sem varðveist hafa, samankomin í fyrsta sinn. Níu þeirra eru varðveitt í Þjóðminjasafni Íslands en sex þeirra eru fengin að láni frá erlendum söfnum. Við hittum Svanhildi Óskarsdóttur, prófessor í norrænum fræðum, á sýningunni. Nina Hjálmarsdóttir segir frá Icehot Nordic Dance Platform, viðburði sem haldinn er annaðhvert ár í einhverri borg á Norðurlöndunum, þar sem boðið er upp á það nýjasta í samtímadansi. Einnig lítum við inn í Gunnarshús þar sem tilnefningar til Norrænu bókmenntaverðlaunanna vory kynntar í morgun.

Edda Erlendsdóttir fæddist á gamlársdag árið 1950 í Reykjavík og ólst upp í Laugarneshverfinu. Hún stundaði nám við Tónlistarskólann í Reykjavík og fór í framhaldsnám í tónlistarháskólann í París og hefur verið búsett í borginni nánast allar götur síðan. Á ferli sínum hefur Edda komið víða við, haldið tónleika um víða veröld og gefið út fjölda diska. Hún hefur kennt og starfað við við Tónlistarháskólann í Lyon og í Versölum en er nú gestakennari við Listaháskóla Íslands. Edda verður gestur okkar í svipmynd dagsins.

All of This is Chance nefnist plata úr smiðju írska tónlistarmannsins Lisu O'Neill, en hún kom út í fyrra og vakti þónokkra athygli. Á plötunni sækir Lisa í írska þjóðlagatónlist og miðlar textum um móðurástina, hina kvenlægu orku, föglasöng og hina vægðarlausu raun sem liggur að baki allra tákna. Við kynnum okkur þessa mögnuðu plötu í þætti dagsins. Soffía Auður Birgisdóttir, bókmenntafræðingur, verður einnig með okkur í þættinum og að þessu sinni hugar hún að bókunum Dulstirni og Meðan glerið sefur sem Gyrðir Elíasson sendi frá sér fyrir jól. Við lítum líka inn á sýninginuna Hendi næst í Ásmundasafni, þar sem verk samtímalistamanna sem skapa myndverk með eigin höndum og nýta handverkshefðir, eiga í samtali við verk Ásmundar. Við hittum Becky Foresythe, sýningarstjóra, og tökum hana tali um sýninguna í þættinum. Umsjón: Halla Harðardóttir og Tómas Ævar Ólafsson

Í haust kom bókin Heaven, eftir japanska rithöfundinn Mieko Kawakami, út í áskriftarröð Angústúru. Í bókinni lætur höfundur sig varða afar þung umfjöllunarefni; einelti, útskúfun og einmannaleika en þræðir í gegnum þau frásögn af nokkuð óvenjulegri vináttu. Við ræðum við Jón Stefán Kristjánsson, þýðanda Heaven í þætti dagsins. Við hugum einnig að tóminu með heimspekingnum Freyju Þórsdóttur. Í dag fjallar hún um mikilvægi auða svæðisins og skoðar það frá ýmsum hliðum. Náttúran þarf pláss til að athafna sig og halda jafnvægi, en þegar við gleymum mikilvægi plássins, eigum við það til að trufla náttúrulegt flæði lífsins. Og Eva Halldóra Guðmundsdóttir rýnir í leikverkið Saknaðarilm sem frumsýnt var í þjóðleikhúsinu um síðustu helgi. Umsjón: Tómas Ævar Ólafsson og Halla Harðardóttir

Póstkort og svipbrigði er yfirskrift tónleika sem þær Laufey Sigurðardóttir fiðluleikari og Elísabet Waage hörpuleikari halda í Salnum í Kópavogi á sunnudag. Á efnisskrá eru verk eftir eftir úkraínska fiðluleikarann Andrii Didorenko og hollenska tónskáldið Jurriaan Andriessen en þar að auki þrjú verk sem samin eru sérstaklega fyrir þær Laufeyju og Elísabetu, verkin Árferð eftir Báru Grímsdóttur, Svipbrigði eftir Kolbein Bjarnason og Notre Dame eftir Pál Ragnar Pálsson. Við ræðum við þær stöllur um verkin í þætti dagsins, og samstarfið sem nú hefur staðið í þrjá áratugi. Einnig heimsækjum við Portfolio gallerí þar sem Halldór Ragnarsson sýnir Hreint ekki neitt og Viktoría Blöndal veltir fyrir sér andrúmslofti. Umsjón: Halla Harðardóttir og Tómas Ævar Ólafsson

Eva Björg Ægisdóttir hlaut á dögunum Blóðdropann, hin íslensku glæpasagnaverðlaun, fyrir bókina Heim fyrir myrkur Bókin er hennar sjötta glæpasaga á jafnmörgum árum, en Eva Björg kom fyrst fram á sjónarsviðið 2018 þegar hún sigraði í samkeppninni Svartfuglinn þar sem nýir höfundar geta sent inn handrit að glæpasögu. Sú bók, Marrið í stiganum, hlaut bresk glæpasagnaverðlaun og hefur verið þýdd á nokkur tungumál. Eva Björg er fædd og uppalin á Akranesi og kemur heimabærinn mikið við sögu í hennar skáldskap. Hún hefur fengist við skriftir frá ungaaldri en bjóst þó ekki við að verða rithöfundur. Hún lærði félagsfræði og afbrotafræði í Háskóla Íslands áður en hún gaf út sína fyrstu bók, enda alla tíð haft brennandi áhuga á fólki, aðstæðum þeirra og forsögu, sem oftar en ekki er kveikjan að hugmynd að glæp. Í þættinium rýnir Soffía Auður Birgisdóttir í bókina Lífið er staður þar sem bannað er að lifa, eftir Steindór Jóhann Erlingsson. Umsjón: Tómas Ævar Ólafsson og Halla Harðardóttir

Tónlistarmaðurinn Paul Lydon var að gefa út plötuna Umvafin loforðum og heldur tónleika í Mengi í næstu viku. Paul hefur spilað á píanó síðan hann var unglingur í Boston en hann fluttist hingað til lands fyrir 30 árum síðan, nánast fyrir tilviljun. Paul, sem einnig þýðir ljóð úr persnesku, er heillaður af íranskri tónlist og þau áhrif, auk írskra róta hans, segir hann vera undirliggjandi í tónsmíðunum. Við ræðum við Paul í þætti dagsins. Einnig verður rætt við Braga Ólafsson um bók sem hann gaf út 2014 í samstarfi við leigufélagið Gamma, og sem var aðeins dreift til starfsmanna og viðskiptavina þess. Og Gréta Sigríður Einarsdóttir rýnir í smásagnasafn Lydiu Davis, Mér líður ágætlega en mér gæti liðið betur sem kom út í íslenskri þýðingu Berglindar Ernu Tryggvadóttur í vetur.

Valentínusardagurinn nálgast og eflaust munu margir gera sér glaðan dag í því tilefni þó svo að hefð þessi sé ekki rótgróin hér í okkar samfélagi. En að gefnu tilefni ætlum við í þættinum að huga sérstaklega að ástinni og mætti hennar innan bókmenntanna og þá sérstaklega innan skvísubókmennta. Einnig verður Hildigunnur Sverrisdóttir með okkur í dag, og að þessu sinni fjallar hún um Smiðjuna, nýja viðbyggingu Alþingis, sem hönnuð er af teiknistofunni Studio Granda. Við heimsækjum einnig vinnustofu í Þingholtunum þar sem Íris Ólöf Sigurjónsdóttir vinnur myndlistarverk úr steinum og textíl. Íris Ólöf, sem í grunninn er textílforvörður, hafði lengi unnið við allskyns störf tengd menningargeiranum, en ákvað að hætta að vinna sem safnstjóri þegar hún varð sextug, til að geta einbeitt sér að því sem alltaf hefur verið hennar ástríða, myndlist. Við fáum að heyra af verkunum hennar sem eru að einhverju leyti afsprengi alls þessa, en Íris Ólöf opnar sýningu í Kirsuberjatrénu á fimmtudag.

Við lítum í heimsókn í vinnustofu úti á Granda, þar sem tónlistamennirnir og bræðurnir Halldór og Úlfur Eldjárn taka á móti okkur, en ný tónverk eftir þá bræður verða frumflutt af kammerhópnum Cauda Collective í Hörpu næstkomandi sunnudag. Í strengjakvartettinum Flug/ Vindur sækir Halldór innblástur í teikningar af vindáttum og flugvöllum en í verkinu Mirari veltir Úlfur fyrir sér hæfileika okkar til að komast yfir erfiðleika og sjá ljósið í myrkrinu. Á tónleikunum mun Cauda Collective einnig flytja verkið Fratres eftir Arvo Pert. Trausti Ólafsson verður einnig með okkur í þættinum og að þessu sinni rýnir hann í leikverkið Óbærilegur léttleiki knattspyrnunnar sem sýnt er um þessar mundir í Borgarleikhúsinu. En við byrjum á íslensku bókmenntaverðlaununum. Það vakti talsverða athygli þegar verðlaunin voru veitt síðastliðin miðvikudag að nýr verðlaunagripur hvíldi í höndum verðlaunahafa. Gripurinn nefnist Blængur og er bronshrafn og tekur hann við af verðlaunagrip Jóns Snorra Sigurðssonar, op­inn­ar bók­ar á granít­stöpli. Höfundurinn, myndhöggvarinn Matthías Rúnar Sigurðsson, er gestur okkar í dag.

Ragna Róbertsdóttir er fædd í Reykjavík 1945. Hún stundaði nám í Myndlista- og handíðaskólanum og í Konstfack listaháskólann í Stokkhólmi en hefur búið og starfað jöfnum höndum í Reykjavík, Arnarfirði og Berlín. Ragna er hjá Parsons Projects gallerý í Berlín og i8 hér heima. Ragna er einn fremsti listamaður landsins og hefur sýnt víða um heim. Hún hefur verið tilnefnd til hinna mikilsvirtu Carnegie-verðlaunanna og nýverið hlaut hún Gerðarverlaunin en þau eru veitt lista­manni fyr­ir ríku­legt fram­lag til högg­mynda- og rým­islist­ar á Íslandi. Í verkum hennar eru náttúruleg efni, þá sérstaklega jarðefni ráðandi og kannast eflaust margir við torfrúllur hennar, sagaða hraunið, þornað salt á gleri og vikurinn á veggjum. Ragna hefur einnig, ásamt eiginmanni sínum Pétri Arasyni sem nýverið féll frá, verið stórtækur listaverkasafnari í gegnum tíðina. Hún er ein af stofnendum Gallerí Langbrókar en einnig rak hún ásamt Pétri sýningarrými bæði í Reykjavík og Berlín. Safn þeirra hjóna er það stærsta í einkaeigu á Íslandi og jafnframt eitt stærsta safn erlendrar samtímamyndlistar á landinu. Umsjón: Halla Harðardóttir og Tómas Ævar Ólafsson

Samfélag eftir máli: Bæjarskipulag á Íslandi og fræðin um hið byggða umhverfi, eftir Harald Sigurðsson skipulagsfræðing, hlaut á dögunum Íslensku bókmenntaverðlaunin í flokki fræðibóka og rita almenns efnis. Haraldur hefur eftir þrjátiu ára störf við skipulagsmál enn trú á sömu hlutum og toguðu hann upphaflega í nám til Toronto. Mikilvægast af öllu sé verndun náttúrunnar, að nýta landið vel og með kynslóðir framtíðar í huga. Að sama skapi sé fjölbreytt húsnæði, blöndun félagshópa og lækkun húsnæðiskostnaðar mikilvægasta verkefnið. Haraldur verður gestur okkar í dag. Vordagskrá Jazzklúbbsins Múlans hófst á Björtuloftum í Hörpu í síðasta mánuði en tónleikar á þeirra vegum munu fara fram á hverju miðvikudagskvöldi fram í lok máimánaðar. Næsta miðvikudagskvöld verður dúettakvöld og stíga á stokk tveir nokkuð framsæknir dúettar. Annars vegar eru það Tumi Torfason og Bjarni Már Ingólfsson og hins vegar Sölvi Kolbeinsson og Magnús Trygvason Elíassen. Við ræðum við einn útsendara úr hverri sveit í þætti dagsins, þá Tuma og Sölva.

Um liðna helgi fór fram árleg ljóðaslammkeppni Borgarbókasafnsins þar sem Þór Wiium bar sigur út býtum með ljóðið Merktur. Ljóðið fjallar um upplifun Þórs á því að vera trans karlmanður og viðbrögð samfélagsins. Í ljóðaslammi er það ekki síst flutningurinn sjálfur og tenging við áhorfendur sem skiptir máli og óhætt er að segja að flutningur Þórs hafi hitt alla viðstadda í hjartastað. Þór verður gestur okkar í þætti dagsins. Egill Sæbjörnsson og óendanlegir vinir alheimsins nefnist stórsýning sem stendur yfir í Listasafni Íslands um þessar mundir. En þar má bera augum ný og eldri verk eftir Egil í þremur sölum safnsins þar sem áhersla er lögð á þá mörgu karaktera sem birtast í verkum hans. Við gerum okkur ferð niður í Listasafn og ræðum við Arnbjörgu Maríu Danielsen, sýningarstjóra. Og Eva Halldóra Guðmundsdóttir rýnir að þessu sinni í leiksýninguna Vaðlaheiðagöng sem frumsýnt var í Borgarleikhúsinu um liðna helgi.

Líbanska söngkonan Fairuz er ekki aðeins í hálfgerðri dýrlingatölu á Mið-Austurlöndum heldur er hún dýrkuð víða um veröld. Á Vetrarhátíð fara fram tónleikar í Salnum í Kópavogi þar sem tónlist Fairuz mun hljóma í flutningi hóps tónlistarfólks og gestasöngvara. Við ræðum við Sigrúnu Kristbjörgu Jónsdóttur sem er einn af listrænum stjórnendum viðburðar. Viktoría Blöndal, höfundur og leikstjóri, verður einnig með okkur í dag en hún er á höttunum eftir andrúmslofti og í sínum öðrum pistli um fyrirbærið ætlar að reyna að fanga andrúmsloft í netagerð. Nína Hjálmarsdóttir rýnir í Danska verðlaunaleikverkið Kannibalen eftir eftir Johannes Lilleøre sem hefur verið í sýningum í Tjarnabíó um þessar mundir. Og við stiklum einnig á stóru um verðlaunahafa Íslensku bókmenntaverðlaunanna. Umsjón: Tómas Ævar Ólafsson og Halla Harðardóttir

Í Svipmynd dagsins hittum við tvo meðlimi Sviðslistahópsins Óðs, þau Þórhall Auð Helgason og Sólveigu Sigurðardóttur, en hópurinn var á dögunum valin Listhópur Reykjavíkur fyrir árið 2024. Óður hefur það yfirlýsta markmið að útrýma þeim háa þröskuldi sem almennir áhorfendur upplifa við að horfa á óperur. Þau neitar að geyma óperur í glerkössum og vilja miklu frekar taka þær upp, hrista af þeim rykið og leika sér að þeim. Einnig heyrum við rýni Trausta Ólafssonar á sviðslistaverkinu Moltu eftir danshöfundinn Rósu Ómarsdóttur sem frumsýnt var í Gerðarsafni síðustu viku. Umsjón: Halla Harðardóttir og Tómas Ævar Ólafsson

Einkenni kulnunar og einnig hin súrrealíska veröld belgíska listmálarans Magritte voru mikill innblástur við gerð leikverksins Vaðlaheiðagöng sem frumsýnt verður á næstunni í Borgarleikhúsinu. Leikhópurinn Verkfræðingarnir standa að uppfærslunni. Við ræðum við tvo meðlimi hópsins þau Karl Ágúst Þorbergsson og Júlíönnu Láru Steingrímsdóttur í þætti dagsins. Við hugum einnig að berskjöldun og náum tali af Nönnu Hlín Halldórsdóttur, heimspekingi, um grein sem hún skrifaði um hugtakið og birti í tímaritinu Hug nú á dögunum og svo fáum við að heyra hvað Soffíu Auði Birgisdóttur fannst um bókina Dúnstúlkan í Þokunni eftir Bjarna Bjarnasson. Umsjón: Tómas Ævar Ólafsson og Halla Harðardóttir

Hildigunnur Sverrisdóttir, arkitekt, fjallar í þætti dagsins um Austurvöll, heilaga staði, grjót, völd og tjöld. Einnig hittum við gítarleikarann Rúnar Þórisson sem heillaðist ungur af tónlist Suður Ameríku. Tónlist sem getur bæði verið full af gleði og trega á sama tíma. Hann hefur nú gefið út gítarplötuna Latin America þar sem hann flytur nokkur lög þekktra höfunda á borð við Piazolla, Barrios og Ayala. Við ferðumst til Parísar í þættinum og gaumgæfum skemmdarverk sem aðgerðarsinnar á vegum Riposte Alimentaire unnu á Monu Lisu á Louvre listasafninu um helgina. Umsjón: Halla Harðardóttir og Tómas Ævar Ólafsson

Jónas Ásgeir Ásgeirsson er sjálfstætt starfandi harmonikkuleikari með búsetu í Kaupmannahöfn sem einblínir sérstaklega á flutning íslenskrar samtímatónlistar. Hann tekur þátt í tvennum tónleikum á Myrkum músíkdögum með Sinfóníuhljómsveit Íslands og dúóinu No more no less. Við ræðum við Jónas Ásgeir í þætti dagsins. Við hugum einnig að versluninni Lynx books stefnir á að opna þann 1. apríl næstkomandi en búðin sérhæfir sig í sölu á bönnuðum bókum og er leið rithöfundarins Lauren Groff og eiginmanns hennar Clay Kallman til að sporna við bylgju bókabanna sem gengur nú yfir í nokkrum ríkjum Bandaríkjanna. Eva Halldóra Guðmundsdóttir rýnir í leikverkið Lúnu eftir Tyrfing Tyrfingsson, sem frumsýnt var í Borgarleikhúsinu um liðna helgi og við heyrum í Þórði Sævari Jónssyni og Kristínu Svövu Tómasdóttur um ljóðakvöld til minningar um skáldið Ísak Harðarson. Umsjón: Halla Harðardóttir og Tómas Ævar Ólafsson

Gunnar Kvaran sellóleikari var átta ára gamall þegar foreldrar hans sendu hann til náms í þá nýstofnaðan Barnamúsíkskóla Reykjavíkur. Þar lærði hann undir handleiðslu Doktor Heinz Edelstein sem ákvað að sellóið yrði hans hljóðfæri. Eftir brottfararpróf frá Tónlistarskólanum í Reykjavík hélt Gunnar út til náms, fyrst til Kaupmannahafnar, þar sem hann hóf líka að kenna við Konunglega tónlistarháskólann, og svo til Basel og Parísar. Eftir 17 ár erlendis flutti Gunnar aftur heim og hefur síðan verið einn af okkar ástsælustu einleikurum auk þess að hafa jöfnum höndum kennt við Tónlistarskólann í Reykjavík og Listaháskólann. Gunnar hefur haldið einleikstónleika víða um heim auk þess að leika einleik með hinum ýmsu Sinfóníuhljómsveitum. Hann hefur einnig átt í farsælu samstarfi við eiginkonu sína, Guðnýju Guðmundsdóttur fiðluleikara í Tríói Reykjavíkur. Honum hafa fallið ýmis verðlaun í skaut, verið bæjarlistamaður Seltjarnarness og hann er líka handhafi fálkaorðunnar. Gunnar sinnir ekki aðeins tónlistinni af innri köllun, heldur hefur hann eytt drjúgum tíma í að miðla henni til þeirra sem annars fengju hennar ekki notið. Því hann trúir því einlæglega að tónlistin sé mannbætandi afl sem næri og jafnvel lækni sálina. Meira um það í samtali okkar við Gunnar, sem setur hér fyrsta verkið á fóninn. Umsjón: Halla Harðardóttir og Tómas Ævar Ólafsson

Sýningin D-vítamín verður opnuð gestum næstkomandi föstudag í hafnarhúsi Listasafns Reykjavíkur en þar kemur saman úrval upprennandi listamanna með glæný og nýleg verk í anda þeirrar hefðar sem mótast hefur í áralangri sýningarröð Listasafnsins í D-sal. Við náum tali af Aldísi Snorradóttur, og Björk Hrafnsdóttur, sýningarstjórum í þætti dagsins. Ljósið og ruslið er marglaga sviðs- og tónverk eftir Benedikt Hermann Hermannsson tónskáld og Ásrúnu Magnúsdóttur danshöfund en það verður frumsýnt í Tjarnarbíói núna á fimmtudaginn. Verkið er samið fyrir og flutt af kvennakór og hljómsveit, og samanstendur sýningin af 10 lögum sem hvert felur í sér sitt eigið sögusvið og hljóðheim. Við ræðum við Benna Hemm Hemm og Maríu Rán Guðjónsdóttur, útgefanda, sem er einn kórmeðlima. Við rifjum einnig upp erindi Snorra Rafns Hallssonar um Kafka, skrifræði og draumaland reglnanna og mun hann grípa niður í Réttarhöldin og bók bandaríska mannfræðingsins og anarkistans David Graeber, Utopia of rules.

Vala Hauksdóttir hlaut á sunnudag Ljóðstaf Jóns úr Vör við hátíðlega athöfn í Salnum í kópavogi fyrir ljóð sitt, Verk að finna. Við setjumst niður með Völu og ræðum um ljóðið og skrifin í þætti dagsins. Molta er þverfagleg og lifandi innsetning sem verður opin gestum og gangandi í Gerðarsafni í Kópavogi frá fimmtudegi. Hægt verður að njóta hennar á opnunartíma safnsins, en einnig verða sérstakar sýningar sem sýndar verða að kvöldi til eftir að hefðbundum opnunartíma líkur, fjórum sinnum á næstu vikum. Við hittum Rósu Ómarsdóttur höfund Moltu í þætti dagsins og heyrum af rótum, rotnun, bakteríum og umróti ýmiskonar. Freyja Þórsdóttir verður einnig með okkur í þættinum en í dag fjallar hún um mismunandi gerðir af frelsi. Í því samhengi veltir hún m.a. fyrir sér ólíkum áhrifum listarinnar og auglýsinga á andlega velferð.

Flökkusinfónía, samstarfsverkefni Gjörningaklúbbsins og Sinfóníuhljómsveitar íslands, verður frumflutt á myrkum músíkdögum næstkomandi fimmtudag. Við gerð verksins fengu þær Gjörningaklúbbskonur, Eirún Sigurðardóttir og Jóní Jónsdóttir, tónskáldin Unu Sveinbjarnardóttur og Óla Björn Ólafsson til liðs við sig ásamt einvala liði kvikmyndagerðar­ fólks, dansara, leikara og fimleikafólks. Útkoman verður veisla fyrir öll skynfæri og útkoman mun mögulega örva flökkutaugina. Víðsjá kynnir einnig til leiks nýjan pistlahöfund. Viktoría Blöndal, höfundur og leikstjóri, ætlar að reyna að fanga andrúmsloft hér á næstu vikum. Og í sínum fyrsta pistli í dag kannar hún andrúmsloftið í sauðfjárréttum norður í Hörgársveit. Tónlistarmaðurinn Svavar Knútur sendi á dögunum frá sér pistil á samfélagsmiðlinum Linkedin sem fjallaði um vandasamt streymisveitumál sem íslenskir tónlistarmenn standa frammi fyrir í dag. Gígja Hólmgerisdóttir ræðir við hann í þætti dagsins. Umsjón: Halla Harðardóttir og Tómas Ævar Ólafsson

Sigríður Þorgeirsdóttir er heimspekingur og prófessor í heimspeki við Háskóla Íslands. Hún lagði stund á fagið í Boston og Berlín þaðan sem hún lauk doktorsprófi 1993 og fjórum árum síðar varð hún fyrst kvenna til að verða fastráðinn kennari í heimspeki við Háskóla Íslands. Á ferli sínum hefur Sigríður leitast við að stunda rannsóknir á heimspeki sem byggir á reynslu og upplifun; lífinu sjálfu. Hún hefur rannsakað þátt kvenna í sögu heimspekinnar og sýnt að konur hafa allt frá fornöld lagt stund á fagið þó lítið verið gert úr framlagi þeirra í hugmyndasögu fræðanna. Undanfarin misseri hefur Sigríður staðið fyrir heimspekigjörningnum Minisophy eða Smáspeki sem rannsakar heimspekilega vídd hversdagslegra fyrirbæra, en innan háskólans hefur hún leitt rannsóknarverkefnið Líkamleg gagnrýnin hugsun eða Embodied Critical Thinking, verkefni sem endurnýjar aðferðir heimspekilegrar hugsunar með að hugsa markvisst út frá reynslu.

Ragnheiður Ingunn Jóhannsdóttir hefur vakið umtalsverða athygli undanfarin misseri. Ekki aðeins fyrir fiðluleik og söng, heldur einnig fyrir hljómsveitarstjórn, og kannski ekki síst fyrir að blanda þessu tvennu saman, söng og hljómsveitarstjórn. Við ræðum við þessa ungu tónlistarkonu í þætti dagsins. Einnig fáum við pistil frá Hildigunni Sverrisdóttur, arkitekt, sem að þessu sinni fjallar um það sem efst er á baugi í afrískum arkitektúr. Og síðan stingum við einnig inn nefinu á sýningu Herdísar Hlíf Þorvaldsdóttur, Á bláþræði, í Portfolio Galleríi á Hverfisgötu.

Í Gerðarsafni var fyrsti fasi sjónlistasýningarinnar Venjulegir staðir opnaður um síðustu helgi. Venjulegir staðir er sýning þar sem sjónarhorn ljósmyndarinnar er kannað með verkum sem vísa í staðleysur, hversdagsleika og brenglun hans. Við ræðum við ljósmyndarann Ívar Brynjólfsson og sýningarstjórann Brynju Sveinsdóttur í þættinum. Einnig fáum við að heyra hvað Trausta Ólafssyni finnst um nýtt íslenskt Dansverk; Árstíðirnar sem frymsýnt var í Borgarleikhúsinu um helgina. Danska verðlaunaverkið Kannibalen, sem frumsýnt verður í Tjarnarbíói í vikunni, fjallar um einn umtalaðasta mannátsglæp síðari ára. Aðstandendur verksins segja það ekki vera neitt hryllingsklám, heldur einlæga leit að skilningi á slíkum verknaði. Ekkert sé skafað af ofbeldinu en jafnvel meira sláandi er það sem mæti áhorfendum þegar kafað sé undir yfirborð þessara einstaklinga. Við ræðum við leikstjórann Adolf Smára Unnarsson og leikarana tvo, Fjölni Gíslason og Jökul Smára Jakobsson, í þætti dagsins.

Í janúar mun Gunnar Þorri Pétursson, þýðandi og sjálfstætt starfandi fræðimaður bjóða upp á leiðsagnarnámskeið á Hótel Holti um bókina Glæpur og refsing eftir Fjodor Dostojevskíj. Við tökum Gunnar tali um bókina og höfundinn í þætti dagsins. Við fáum líka við til okkar þær Snædísi Lilju Ingadóttur og Valgerði Rúnarsdóttur sem frumsýna nýtt íslenskt dansverk í Borgarleikhúsinu um næstu helgi. Verkið er innblásið af árstíðum Vivaldis og í því mætast 20 ólíkir dansarar. Ólíkir, því þar er að finna bæði atvinnudansara og dansara sem eru á leið í atvinnumennsku, og svo leikara sem eru ástríðudansarar. Einnig kynnumst við hljómsveitinni Pan Afrikan Peoples Arkestra sem hefur verið starfandi í suðurhluta Los Angeles frá árinu 1961.

Í dag verður dregin upp svipmynd af skáldi sem nýverið hlaut viðurkenningu Rithöfundasjóðs Ríkisútvarpsins, Gerði Kristnýju. Gerður Kristný ólst upp í Háaleitishverfinu og stefndi á að verða myndlistarmaður eða jafnvel barnaskólakennari þegar hún yrði stór. Barnaskólakennari sem gæfi út barnabækur. Því frá unga aldri hafði hún gaman að því að semja vísur og sögur. Gerður lærði frönsku og bókmenntafræði við Háskóla Íslands og síðar nám í hagnýtri fjölmiðlun við sama skóla og árið 1994 gaf Gerður út sína fyrstu ljóðabók, Ísfrétt. Hún var ritstjóri Mannlífs í 6 ár og hlaut 2005 Blaðamannaverðlaun fyrir bókina Myndin af pabba - Saga Thelmu. Gerður hefur starfað sem rithöfundur í fullu starfi frá 2004 og skrifar hún jöfnum höndum fyrir börn og fullorðna og hlotið margvíslegar viðurkenningar fyrir.

Um liðna helgi var leikverkið Á eigin fótum frumsýnt í annað sinn í Þjóðleikhúsinu. Verkið var fyrst sýnt 2017 í Tjarn­ar­bíói og hlaut það árið til­nefn­ingu til Grímu­verðlaun­a sem barna­sýn­ing árs­ins. Leikstjórinn Agnes Wild og búninga- og leikmyndahönnuðurinn Eva Björg Harðardóttir verða gestir okkar í þætti dagsins. Einnig rifjum við upp ársgamla umfjöllun um Fay Weldon þar sem þær Dagný Kristjánsdóttir og Elísa Björg Þorsteinsdóttir voru gestir þáttarins. Umsjón: Halla Harðardóttir

Í þætti dagsins ræðum við áhrif lita, leit að fegurð, skynjun handan rökhugsunar, skilgreiningar listasögunnar og margt fleira sem á sér stað í málverkinu, með Sigrúnu Hrólfsdóttur, en sýning hennar Frá Innri-Fagradal í Gallerí Gróttu lýkur um næstu helgi. Einnig kynnum við okkur Idu Pfeiffer sem ferðaðist um Ísland árið 1885 og heimspekingurinn Freyja Þórsdóttir snýr aftur með nýja pistlaseríu. Umsjón: Halla Harðardóttir

Skærlitað gúmmulaði nefnist sýning sem verður á gallerý-vegg verslunarinnar Havarí í álfheimum um helgina. Páll Ivan frá Eiðum stendur að baki sýningunni. Við tökum hann tali um sýninguna og gervigreind í þætti dagsins. Auður Haralds rithöfundur og blaðamaður lést á Landsspítalanum við upphaf þessa árs. Við minnumst Auðar með því að endurflytja viðtal Þorgerðar E Sigurðardóttur við hana um Hvunndagshetjuna frá 2015. Leikritið Edda eftir þau Þorleif Örn Arnarsson, Jón Magnús Arnarsson og Hörpu Rún Kristjánsdóttur var frumsýnt á fjölum Þjóðleikhússins á annan í jólum. Nína Hjálmarsdóttir fór í leikhúsið og segir frá í þættinum.

Samúel Jón Samúelsson, tónlistarmaður, er Reykvíkingur sem hóf tónlistarnám sitt á Ísafirði. Þar komst hann í kynni við básúnuna sem hefur fylgt honum síðan. Það var svo í Tónmenntarskóla Reykjavíkur sem hann kynntist því að spila með hljómsveit, nokkuð sem honum finnst að allir menn ættu einhvertíman að upplifa. Hann lauk kennaraprófi frá FÍH árið 1999 og einleikaraprófi ári síðar, og hefur starfað sem tónlistarmaður síðan, bæði sem básúnuleikari, tónskáld og útsetjari. Hann starfaði lengi með fönksveitinni Jagúar og stofnaði Stórsveit Samúels Jóns Samúelssonar 2005. Auk þess hefur hann starfað með fjölda tónlístarmanna og sveita, svo sem Sigur Rós, Tómasi R. Einarssyni, Hjálmum, Junius Meyvant, Stuðmönnum, Páli Óskari, Retro Stefsson og Stórsveit Reykjavíkur. Samúel verður gestur okkar í Svipmynd vikunnar.

Ein stærsta myndlistarsýning ársins stendur nú yfir í þrjá daga á auglýsingaskiltum borgarinnar. Verkefni þetta nefnist Auglýsingahlé og er samstarf Billboard ehf., Y gallerý og Listasafns Reykjavíkur. Sýningin sem nú stendur yfir nefnist Ummyndanir og er úr smiðju Haralds Jónssonar myndlistamanns. Við ræðum við Harald í þætti dagsins. Metal ballettinn Satanvatnið er í sýningu um þessar mundir í Tjarnarbíói. Eva Halldóra Guðmundsdóttir gerði sér ferð á sýninguna segir frá upplifun sinni í þætti dagsins. Við opnum líka nýja rannsókn hér í þætti. Leggjum leið upp í Forlag og ræðum við Sigþrúði Gunnarsdóttur, framkvæmdastjóra um hinn dulúðlega rithöfund Stellu Blómkvist. Umsjón: Tómas Ævar Ólafsson

Víðsjá og Lest fara saman yfir árið 2023

Endurflutt svipmynd af tónskáldinu Önnu Þorvaldsdóttur

Skáldsagan Duft; söfnuður fallega fólksins, sem Bergþóra Snæbjörnsdóttir sendi frá sér á dögunum hverfist um líf Veróniku og ber truflaðra fjölskyldu hennar saman við vafasaman sértrúarsöfnuð. Í þætti dagsins mun Kristín María Kristinsdóttir, einn af bókmenntarýnum Víðsjár, segja frá verkinu. Gréta Sigríður Einarsdóttir, annar bókmenntarýnir þáttar er einnig á mælendaskrá. Í þetta skiptið rýnir hún í nýtt smásagnasafn Þórdísar Gísladóttur, Aksturslag innfæddra þar sem greint er frá atburðum sem gætu virst hversdagslegir og smávægilegir við fyrstu sýn en endurspegla stærri og flóknari hliðar tilverunnar. Og að gefnu tilefni rifjum við upp viðtal Höllu Harðardóttur við Sigríði Guðmarsdóttur, guðfræðing frá því í mars um guðsmóðurina Maríu mey sem gjarnan birtist sem hrein og óflekkuð mær í ritum og listum en og þó kannski hafa heimildum um hana sem breyska manneskju bara ekki verið haldið á lofti.

Árið 2014 skrifaði Bragi Ólafsson nóveluna Bögglapóststofan og fékk hana gefna út af leigufélaginu Gamma Capital Management. Málið vakti mikla athygli á sínum tíma sökum þess að bókin rataði ekki í bókabúðir né bókasöfn heldur var henni aðeins dreift til starfsfólks og viðskiptavina fyrirtækisins. Bragi mæti í þáttinn og rifjar upp. Þetta sama ár var Framtíðarbókasafnið sett á stofn í Osló en það sankar til sín einu leynihandriti á ári frá þekktum höfundum og læsir ofan í skúffu til ársins 2114 og á íslenski rithöfundurinn Sjón eitt slíkt handrit á safninu. Sjón segir allt sem segja má um bókina As My Brow Brushes On The Tunics Of Angels or The Drop Tower, the Roller Coaster, the Whirling Cups and other Instruments of Worship from the Post-Industrial Age. Umsjón: Tómas Ævar Ólafsson

Rithöfundurinn Ófeigur Sigurðsson gaf nýverið út skáldsöguna Far heimur, far sæll. Mýrarauða bók um hið alræmda Kambsrán sem gerðist á suðurlandsundirlendinu á 19. Öld. Skáldsaga Ófeigs miðlar áhrifum glæpasagna og vestra á afar ljóðrænan hátt en rannsakar umfram allt veru okkar í heiminum, í gegnum sterkar náttúrulýsingar á hinu innra og ytra. Ófeigur verður gestur okkar í dag. Metal ballettinn Satanvatnið verður frumsýndur á fimmtudag í Tjarnarbíói. Höfundurinn Selma Reynisdóttir vinnur þar með mikið af þeim klisjum sem fyrirfinnast í listformunum tveimur, klassískum ballett og þungarokki. Og listformin eiga meira sameiginlegt en okkur grunar í fyrstu, til að mynda þjáninguna, hvassar andstæður, upphafin egó og hina eilífu baráttu góðs og ills. Við lítum inn á æfingu í þætti dagsins og ræðum þar við nokkra aðstandendur verksins. En við hefjum þáttinn á rýni í nýjustu skáldsögu Auðar Övu Ólafsdóttur, DJ Bamba. Soffía Auður Birgisdóttir tekur nú við. Umsjón: Halla Harðardóttir og Tómas Ævar Ólafsson.

Afhverju líður okkur ömurlega einn daginn en frábærlega þann næsta? Á hverju veltur afstaða okkar til lífsins og hver er tilgangurinn með þessu öllu? Þessar og fleiri spurningar kvikna í huga Reynis, aðalpersónu Serótónínendurupptökuhemla, nýjustu skáldsögu Friðgeirs Einarssonar. Við ræðum við Friðgeir um Reyni og tilgang lífsins í þætti dagsins.Einnig fara þær Nína Hjálmarsdóttir og Eva Halldóra Guðmundsdóttir yfir árið á fjölunum í sviðslistaannál og Soffía Auður Birgisdóttir rýnir í Oddný: Móðurást eftir Kristínu Ómarsdóttur. Umsjón: Halla Harðardóttir og Tómas Ævar Ólafsson.

Gallerí Harbinger við Freyjugötu 1 lokar innan skamms eftir nær tíu ára starfsemi. Steinunn Önnudóttir segir það hafa verið gefandi en um leið lýjandi að reka galleríið meðfram öðrum störfum, og nú sé komið að því að skella í lás. Við ræðum við Steinunni í þætti dagsins. Við fáum einnig heimsókn frá Þresti Helgasyni en í sumar gangsetti hann bókaútgáfuna Kind, lítið forlag sem hefur sérstakan áhuga á bókum um myndlist, hönnun og arkitektúr, menningarsögu og hvers konar fræði og vísindi. Og Gréta Sigríður Einarsdóttir rýnir í skáldsöguna Ætinvtýrið eftir Vigdísi Grímsdóttur. Umsjón: Halla Harðardóttir og Tómas Ævar Ólafsson

Guðrún Eva Mínervudóttir byrjaði að skrifa sögur eftir að hafa lent á vergangi í Feneyjum sem unglingur. Eftir ævintýralega leit að gistingu endaði hún óvænt í risherbergi með fögru útsýni þökk sé gæsku húsfrúarinnar. Upplifunin leiddi hana á slóðir skáldskaparins sem hún hefur ekki yfirgefið síðan. Guðrún Eva gaf út sína fyrstu skáldsögu Sóley sólu fegri í aðeins 10 eintökum, 1998, og þá síðustu í fyrra, Útsýni, sem líklega kom út í aðeins fleiri eintökum. Hún hefur hlotið og verið tilnefnd til fjölda verðlauna, meðal annars til bókmenntaverðlauna Norðurlandaráðs 2021 fyrir skáldsöguna Aðferðir til að lifa af. Guðrún Eva býr í Reykjavík og fer flestra sinna ferða gangandi, í strætó eða á rafhjóli. Hún fékk far til okkar í Efstaleitið og verður gestur okkar í Svipmynd í dag. Umsjón: Halla Harðardóttir og Tómas Ævar Ólafsson

Ester Hilmarsdóttir var nýverið tilnefnd til Fjöruverðlauna fyrir ljóðabókina Fegurðin í flæðinu. Ljóðin fjalla öll á einhvern hátt um blæðingar kvenna. Ester segist alltaf hafa skrifað en aldrei trúað því að hún gæti orðið skáld eða rithöfundur, fyrr en núna. Hún er nýflutt aftur í Aðaldal í Þingeyjarsýslu eftir 15 ára heimshornaflakk og störf í útgáfubransanum í Edinborg og Hong Kong og hún ætlar að leggja lokahönd á sína fyrstu skáldsögu um jólin. Við ræðum við Ester í þætti dagsins Hildigunnur Sverrisdóttir arkitekt fjallar um rökkurrými og hvernig hinir ýmsu hugsuðir hafa skoðað það frá ólíkum sjónarhornum. Einnig heyrum við af nýútkominni plötu Magnúsar Jóhanns Ragnarssonar. Platan kallast Rofnar og á rætur að rekja til leiksýningarinnar Helgi Þór rofnar eftir Tyrfing Tyrfingsson, sem Magnús samdi tónlist við. Umsjón: Halla Harðardóttir og Tómas Ævar Ólafsson

Það hefur eflaust ekki farið frá hjá mörgum bókmenntaunnendum að Arnaldur Indriðason er ofarlega, ef ekki efst á flestum metsölulistum bókaverslana þessi dægrin. Þetta er orðin eins konar ný-jóla-hefð hér á landi en í Víðsjá í dag ætlum við aðeins að velta vöngum yfir höfundinum og spyrja spurningar sem legið hefur í loftinu undanfarin ár - er Arnaldur Indirðason Arnaldur Indirðason? Gæti hann verið einhver annar? Nánar um það í þætti dagsins. Fyrir skemmstu kom út bókin ?Myndlist á heimilum? þar sem hægt er að skyggnast inn á íslensk heimili þar sem myndlist gegnir stóru hlutverki. Það má segja að heimilin endurspegli ákveðin tíðaranda og smekk og einmitt það og margt fleira ræðum við við einn af höfundunum, Olgu Lilju Ólafsdóttur, sem einnig er einn af stofnendum Y gallerís í Kópavogi. Og Trausti Ólafsson rýnir í Aðventu, í uppsetningu Rauða sófans í Borgarleikhúsinu. Umsjón: Halla Harðardóttir og Tómas Ævar Ólafsson.

Karólína Rós Ólafsdóttir, skáld og bókavörður sendi frá sér bókina All in Animal Time í Skotlandi fyrir skömmu og fagnaði útgáfunni hér á landi í gær. Við ræðum við skáldið og heyrum upplestur. Leikritið Fíasól gefst aldrei upp! var frumsýnt í Borgarleikhúsinu nú á dögunum. Trausti Ólafsson fór að sjá leikverkið og segir frá upplifun sinni í þætti dagsins. Við höldum alla leið til Kairó í Egyptalandi, en þar var á dögunum opnuð stór alþjóðleg myndlistarsýning þar sem fimm íslenskir myndlistarmenn eiga verk. . Víðsjá var með óbeinan útsendara á svæðinu, Guðna Tómasson , sem sendir okkur skýrslu. Gréta Sigríður Einarsdóttir rýnir í nýlega skáldsögu Friðgeirs Einarssonar sem kallast Serótónínendurupptökuhemlar. Umsjón: Tómas Ævar Ólafsson og Halla Harðardóttir

Tómas R. Einarsson, kontrabassaleikari og tónskáld, hefur verið áberandi í íslensku tónlistarlífi svo áratugum skiptir. Tómas ólst upp á Laugum í Dalasýslu þar sem sund og bókmenntir áttu hug hans allan. Nokkru eftir menntaskóla lagði Tómas land undir fót. Ferðaðist með harmonikkunni í gegnum Barcelona og til Buenos Aires til að komast í tæri við Tangótónlist. Hann hóf nám á kontrabassa 1978 og þvældist fiðluboginn sem hann var látinn leika með, og þjóðlögin sem fyrir hann voru sett, mikið fyrir, enda vildi hann helst að ná að toga úr hljóðfærinu blúsgang. Hann féll á prófi í Tónskóla Sigursveins en hélt samt áfram að spila á hljóðfærið og rataði í sína fyrstu djasssveit árið 1980. Síðan þá hefur hann gefið út yfir 20 plötur með eigin tónsmíðum og hlotið fjölda viðurkenninga fyrir. Tómas verður gestur okkar í Svipmynd vikunnar. Umsjón: Halla Harðardóttir og Tómas Ævar Ólafsson.

Tilnefningar til Íslensku bókmenntaverðlaunanna voru tilkynntar fyrir helgi. Slíkum uppskeruhátíðum fylgir oft gagnrýni af ýmsu tagi. Settar eru spurningar við stöðu ljóðabókarinnar innan flokks fagurbókmennta, tímasetningu tilnefninga í miðju jólabókaflóði og almennt fyrirkomulag verðlaunanna. Við berum þessa gagnrýni undir tvo gesti í þætti dagsins, Heiðar Inga Svansson, formann Félags íslenskra bókaútgefenda og Sigþrúði Gunnarsdóttur, framkvæmdarstjórna Forlagsins. Einnig heyrum við vangaveltur Elínaborgar Unu Einarsdóttur um klámfengna list í World Class í samhengi við hugmyndir Foucault um lífvaldið. Og Soffía Auður Birgisdóttir tekur að þessu sinni fyrir bók Einars Más Guðmundssonar, Því dæmist rétt vera. Umsjón: Halla Harðardóttir og Tómas Ævar Ólafsson

Víðsjá kafar með rithöfundinum Eiríki Erni Norðdahl ofan í nýútkomna skáldsögu hans, Náttúrulögmálin - skáldsögu sem var á dögunum tilnefnd til Íslensku bókmenntaverðlaunanna.Við fáum einnig að að heyra hvað Soffía Auður Birgisdóttir hefur að segja segja um skáldsöguna Far heimur, far sæll, sem Ófeigur Sigurðsson sendi frá sér fyrir skömmu. Og Elínborg Una Einarsdóttir, nemi á 3 ári við Listaháskóla Íslands flytur fyrsta pistil af tveimur þar sem hún rannsakar áhrif nektar í listaverkum í World Class í Laugum, með því að bera þau saman við freskur í baðhúsum Pompei til forna og út frá kenningum franska heimspekingsins Foucault. Umsjón: Halla Harðardóttir og Tómas Ævar Ólafsson

Víðsjá ferðast til Ísafjarðar í þætti dagsins og kannar þar sköpunarkraft Vestfjarða. Við förum á rúntinn með Vaidu Braziunaite og Björgu Sveinbjörnsdóttur hjá Hversdagssafninu, lítum í heimsókn til Inga Björns Guðnasonar, safnstjóra á Menningarsetursins á Hrafnseyri, göngum um bæinn með rithöfundinum Eiríki Erni Norðdahl og hittum skáldið og útgefandan Helen Cova á bókasafninu. Tónlistin sem heyrist í þættinum er öll ættuð frá Vestfjörðum (Mugison, Grafík, Salóme Katrín og K.Óla, Villi Valli, Between Mountains, Skúli Mennski). Umsjón: Tómas Ævar Ólafsson og Halla Harðardóttir

Kristín Gunnlaugsdóttir myndlistarkona er frá Akureyri en stundaði nám í Myndlista-og handíðaskólanum. Eftir útskrift fluttist hún til Rómar þar sem hún dvaldi í klaustir og lærði að gylla og mála íkona. Hún bjó svo í nær áratug í Flórens þar sem hún stundaði framhaldsnám en flutti svo til Reykjavíkur. Kristín er leitandi listamaður sem sífellt leitar nýrra leiða í sinni listsköpun. Hún fjallar jafnan um málefni samtímans með ævafornum aðferðum og eru til að mynda íkonar hennar af þreyttum einstæðum mæðrum með Bónuspoka gott dæmi um það. Sýning hennar Sköpunarverk sem sett var upp í Listasafni Íslands 2013 var ákveðin vendipunktur á hennar ferli en þá var að finna píku í hverju einasta verki. Hún segist hafa lítið selt af myndlist fyrstu árin eftir þá sýningu. Við ræðum það og margt annað í Svipmynd dagsins. Umsjón: Halla Harðardóttir og Tómas Ævar Ólafsson

Á dögunum sendu Bragi Ólafsson og Einar Örn Benediktsson frá sér bókverk sem nefnist: Út úr mátunarklefanum - fleiri fjórar línur og titill og þrefalt færri fjórlínungar. Í bókinni birtast ljóð eftir Braga teikningarnar eftir Einar Örn. Við tökum þá tali um verkið í þætti dagsins. Einnig heyrum við af ljóðabókinni Vöggudýrabæ eftir Kristján Hrafn Guðmundsson. Hún fjallar um þær konur sem neyddust til að setja börnin sín á vöggustofur og byggir Kristján Hrafn verkið á reynslu ömmu sinnar og móður, sem þurfti, eins og segir í bókinni, að fara í húsið kalda, þar sem tilfinningar þóttu tabú, hlýju var vísað á dyr og alúð afskrifuð. Afplánunin tók tvö ár. Og Eva Halldóra Guðmundsdóttir fór að sjá Orð af Orði í Þjóðleikhúsinu og gefur skýrslu.

Námsleið í Mið-Austurlandafræðum við Háskóla Íslands býður til kvikmyndasýningar á myndinni 5 Broken Cameras í Auðarsal í Veröld - Húsi Vigdísar í dag. Heimildamyndin er samvinnuverkefni Palestínumannsins Emad Burnat og Guy Davidi frá Ísrael, og fjallar um mótmæli palestínskra bænda gegn landtöku Ísraela á Vesturbakkanum. Myndin kom út árið 2011 og hlaut fjölda verðlauna, var meðal annars tilnefnd til Óskarsverðaluna. Við ræðum við Þórir Jónsson Hraundal lektor í miðausturlandafræðum og arabísku við Háskóla Íslands og hann heldur utan um viðburðinn. Nú á sunnudag voru hin mikilsvirtu Booker verðlaun veitt við hátíðlega athöfn í London. Verðlaunahafi að þessu sinni var írski rithöfundurinn Paul Lynch en hann hlýtur Bookerinn fyrir bókina Prophet Song sem dregur upp martraðakennda mynd af mögulegri nærframtíð Írlands þar sem öfga hægri öfl hafa komist til valda og borgarastyrjöld vomir yfir landinu. VIð kynnum okkur höfundinn í þætti dagsins. Einnig rýnir Kristín María Kristinsdóttir í Högna, nýja skáldsögu Auðar Jónsdóttur og Snorri Rafn Hallsson flytur pistil um nostalgíu. Umsjón: Halla Harðardóttir og Tómas Ævar Ólafsson

Töfrar, gleði og undur augnabliksins eru ríkjandi í verkum Heklu Daggar Jónsdóttur. En einnig vangaveltur um kerfin sem umlykja okkur, sviðin sem við göngum á og geta okkar til að umbreyta veruleikanum. Við lítum inn á yfirlitssýningu á verkum Heklu Daggar í þætti dagsins, en hún er sjöundi listamaðurinn sem valinn er til þátttöku í sýningaröð Listasafns Reykjavíkur á Kjarvalsstöðum, þar sem farið er yfir feril lykilpersóna í íslensku listalífi. Sýningin kallast Núlleyja og sýningarstjóri er Markús Þór Andrésson. Einnig rýnir Nína Hjálmarsdóttir í fjögur af þeim fjöldmörgu verkum sem flutt voru á Reykjavík Dance Festival. Umsjón: Halla Harðardóttir og Tómas Ævar Ólafsson

Kristín Ómarsdóttir hefur komið víða við á sínum rithöfundarferli. Skrifað skáldsögur, ljóð, leikrit, leikgerðir, smásögur og sýningartexta. Þá hefur hún einnig starfað sem blaðamaður og bókavörður. Teikningar Kristínar eru líka mörgum kunnar en um þessar mundir var opnuð sýning á teikningum eftir hana í Gerðubergi og nefnist hún Sjáðu fegurð þína í höfuðið á ljóðabók sem Kristín gaf út árið 2008, en haldið var ritþing í lok október þar sem ho?fundarverki var gerð ri?kulega skil - og hér á rásinni verður sérstaklega fjallað um ritþingið síðar. Kristín hefur hlotið fjölda verðlauna og viðurkenninga fyrir verk sín og hafa þau einnig komið út víða um heim. Fyrir þessi jól sendir Kristín frá sér skáldsöguna Móðurást: Oddný, bók sem fjallar um lífshlaup langaömmu hennar sem elst upp í Bræðratungu á 19. Öld í hópi hörkuduglegra og glaðsinna systkina. Umsjón: Halla Harðardóttir og Tómas Ævar Ólafsson

Hljómplatan Innermost úr smiðju gítarleikarans Mikaels Mána Ásmundssonar kom út um síðustu helgi. Þetta er þriðja breiðskífa hans en áður hefur hann gefið út plöturnar Bobby og Nostalgia Machine. Innermost er að vissu leyti rökrétt framhald þessara tveggja platna en fetar vissulega nýjar en líka kannski gamlar slóðir því umfjöllunarefni hennar er æskan og áhrif tónlistar. Lögin eru samin um táningsár Mikaels, hlutina sem mótuðu hann og gerðu þetta tímabil að mikilvægum stökkpalli út í fullorðinsárin Trausti Ólafsson rýnir í leikritið Fúsa sem frumsýnt var um liðna helgi í Borgarleikhúsinu. Heimildaleiksýningu um Sigfús Sveinbjörn Svanbergsson þar sem hann fer yfir ævi sína en einnig eru valin atriði úr fjölbreyttu lífi hans leikin og önnur færð í söngbúning. Við fáum við pistil um arkitektúr frá Hildigunni Sverrisdóttur í þætti dagsins. Í dag mun Hildigunnur skoða félagspólitískt vald arkitektúrs og skipulags. Við sögu kemur breska þingið, varnarmúrar, aðskilnaðarmúrar og ósýnilegir múrar.

Í síðustu viku, á 60 ára afmæli Surstseyjar, var útgáfu bókarinnar Esseyju, eftir myndlistarkonuna Þorgerði Ólafsdóttur, fagnað í Norræna húsinu. Bókin tekur saman listrannsókn, myndlistarverk og önnur verkefni sem Þorgerður hefur unnið að í tengslum við eyjuna, með hléum síðastliðin áratug. Auk þess skrifa fimm fræðikonur í bókina um fornleifar, jarðfræði, fagurfræði og umhverfisheimspeki. Við ræðum við eina þeirra, Þóru Pétursdóttur fornleifafræðing við Oslóarháskóla í þætti dagsins, og við Þorgerði Ólafsdóttur. Hvernig nálgumst við rannsóknir á þessari eyju og hvað getur hún mögulega kennt okkur í dag, á tímum mannaldar? Einnig fjöllum við um ósungna sjómannasöngva og óleysta ráðgátu þeim tengdum í þætti dagsins. Umsjón: Halla Harðardóttir og Tómas Ævar Ólafsson

Víðsjá fjallar um leyndarmál í dag. Við fáum til okkur danshöfundinn Ásrúnu Magnúsdóttur, höfund Leyndarmáls sem frumsýnt verður í Þjóðleikhúsinu í kvöld í tengslu við Reykjavík Dance Festival. Verkið byggir á leyndarmálum unglinga og með henni í för verða einmitt tveir slíkir, Monika Lárusdóttir og Andrea Sæmundsdóttir. Venting Machine er listgjörningur eftir Herdísi Hlíf Þorvaldsdóttur sem býður fólki að tjá líðan sína í texta og senda á tiltekið símanúmer undir nafnleynd en allar færslur sem sendar eru á númerið birtast síðan á Instagramsíðu listaverksins. Og Rakel Adolphsdóttir, safnstýra kvennasögusafns í þjóðarbókhlöðunni segir frá þeim leyndarmálum sem safninu berst.

Vox feminae er einn af fjölmörgum kórum sem óx upp úr kvennakór reykjavíkur, og fagnar hann 30 ára starfsafmæli á árinu. Við ræðum við Stefán Sand, kórstjóra og Þórdísi Guðmundsdóttur, formann kórs, í þætti dagsins. Einnig heyrum við hugleiðingar um vistheimspeki og verk eftir Önnu Líndal sem nú er sýnt á Sequences hátíðinni og fjöllum um tvær nýjar bækur Sölva Björns Sigurðsson, sögulegu ljóðabókina Anatómía fiskanna og skáldsöguna Melankólía vankar. Umsjón: Halla Harðardóttir og Tómas Ævar Ólafsson

Tónlistardúóið Ingibjargir samanstendur af so?ngkonunni Ingibjo?rgu Fríðu Helgadóttur og tónskáldinu Ingibjo?rgu Y?ri Skarphe?ðinsdóttur. Þær kynntust í Listaháskóla I?slands og hófu fljótlega að vinna saman að tónlist við ljóð Ingibjargar Haraldsdóttur. Þær hafa nú gefið út sína fyrstu plötu sem kallast Konan í speglinum, en þar er að finna 15 ný lög sem öll eru samin við ljóð Ingibjargar Haraldsdóttur. Við ræðum við Ingibjargir í þætti dagsins. Soffía Auður Birgisdóttir rýnir í skáldsöguna Men eftir Sigrúnu Pálsdóttur og Snorri Rafn Hallsson heldur áfram að rannsaka fyrirbærið nostalgíu. Í dag beinir hann linsunni að fortíðarþránni sem leiðarstefi í dægumenningu samtímans. Umsjón: Halla Harðardóttir og Tómas Ævar Ólafsson

Við stingum nefinu inn í Listasafni Árnesinga í þætti dagsins, en þar er opin, í þremur sölum safnsins, yfirlitssýning á verkum Ragnheiðar Jónsdóttur, myndlistamans, sem nefnist Kosmos / Kaos. Á veggjunum hanga nokkrar vel valdar seríur úr smiðju Ragnheiðar bæði grafíkverk og kolateikningar en einnig er einn salur undirlagður fyrir glænýja seríu kolateikninga sem nefnist einmitt Kosmos / Kaos. Við ræðum við Daríu Sól Andrews, sýningarstjóra. Hvað ætli fólk hafi borðað á landnámsöld? Grillaðan geirfugl, sel í byggsósu, soðna heiðagæs með kúalubbum, mjaðarsoðinn lunda eða grísabjúgu með osti og hvítlauk?þetta gæti allt komið vel til greina þvi öll þessi hráefni voru tiltæk hér á landi um landnám. Sagnfræðingurinn Kristbjörn Helgi Björnsson og kokkurinn Úlfar Finnbjörnsson hafa gefið út matreiðslubók, Veislumat á landnámsöld, þar sem hráefni úr íslendingasögunum eru innblástur í uppskriftir. Við ræðum við þá félaga í þætti dagsins. En við hefjum þáttinn á leikhúsinu. Piparfólkið, sem sýnt er um þessar mundir í Kornhlöðunni, rými sem staðsett í Bankastræti 2, er afsprengi listatvíeykisins Díó. Trausti Ólafsson tekur nú við. Umsjón: Halla Harðardóttir og Tómas Ævar Ólafsson

Samfélagsmiðlar, þráhyggja, karókí, einelti og neyslutilvera okkar eru þræðir sem tengjast í nýjustu skáldsögu Yrsu ÞallarGYlfadóttur, Rambó er týndur. Bókin fjallar um Söndru, kennara sem elskar að versla á Bland og syngja í karókí, og ferðalag hennar inn í samfélag hundafólks á internetinu. Við ræðum við Yrsu í þætti dagsins og heyrum brot úr Rambó er týndur. Taugatrjágróður nefnist nýútkomin ljóðabók Aðalheiðar Halldórsdóttur, dansara, leikkonu og danshöfunar. Bókin er heildræn frásögn sem fylgir sögumanni í eins konar öngutúr, þar sem leitað er svara við hinum ýmsu spurningum um eðli tilverunnar. Aðalheiður verður gestur okkar í dag. Og Gréta Sigríður Einarsdóttir rýnir í Heimsmeistarann eftir Einar Kárason. Umsjón: Halla Harðardóttir og Tómas Ævar Ólafsson

Þorleifur Örn Arnarsson er meðal þekktari leikstjóra Íslands og hefur einnig fagnað miklum vinsældum í Þýskalandi undanfarin ár. Hann útskrifaðist úr leiklistardeild LHÍ árið 2003 og lauk námi í leikstjórn frá Ernst Busch leiklistarháskólanum í Berlín árið 2009. Á ferli sínum hefur Þorleifur sett upp fjölda verka hér á landi og uppskorið viðurkenningar fyrir, má þar helst nefna Engla alheimsins, Njálu, Guð blessi Ísland og Rómeó og Júlíu. Í Þýskalandi hefur hann unnið með heimsbókmenntirnar og ekki síst vakið athygli fyrir óperu-uppsetningar sínar. Þorleifur Örn hlaut Faust verðlaunin fyrir uppsetningu sína á Eddu árið 2018; ein eftirsóttustu leiklistarverðlaun Þýskalands, verðlaun sem þar í landi eru einungis veitt hverjum listamanni einu sinni á ævinni. Þorleifi er umhugað um þá umbrotatíma sem við lifum á og segist finna til ábyrgðar sinnar innan leikhúsmiðilsins sem hann segir vera mikilvæga tilraunastofu siðferðisins; rými þar sem við hittum fyrir persónur sem við erum ósammála en fáum að kynnast þeirra sjónarhorni á heiminn. Hann þakkar uppeldi sínu fyrir þau gagnrýnisgleraugu sem hann hefur getað sett upp við lestur á menningararfi og segir hina gefnu túlkun kanónunar á heimsbókmenntum gjarnan litaða af tíðaranda verks og orðræðu feðraveldisins.

"Allir líkamar eiga rétt á sér og allir eiga rétt á að taka sér pláss. Og allir eiga rétt á því að upplifa sig sexí." Þetta segir Torfi Þór Runólfsson höfundur nýrrar heimildamyndar um Burlesque-senuna á Íslandi, Hristur og fjaðrafok. Við ræðum við Torfa Þór í þætti dagsins. Einnig verður rætt við Magnús Jochum Pálsson sem var að gefa út ljóðabókina Mannakjöt. Bókin skoðar fyrirbærið kjöt frá hinum ýmsu hliðum þá sérstaklega neyslu mannsins á því sem á það til að einkennast af firringu og blætisvæðingu. Og Hildigunnur Sverrisdóttir arkitekt fjallar í pistli sínum í dag um líkama og arkitektúr. Umsjón: Halla Harðardóttir og Tómas Ævar Ólafsson

Hafnarborg fagnar í ár 40 ára afmæli og hefur af því tilefni skapað sýningu sem nefnist Gildi. Sýningarstjórinn Hólmar Hólm setur ekki upp sögulega sýningu, heldur fókusar á ákveðið tímabil og dregur fram verk tíu listamanna, sem safnið hefur eignast frá árinu 2008. Við hugum líka að bresku hljómsveitinni Madmadmad sem steig á stokk á tónlistarhátíðinni Iceland Airwaves nú um helgina. Sveitin sækir tónheim sinn í tónlistarstefnur áttunda áratugarins og síður saman í taktmikla tilbrigðatónlist sem nefnd hefur verið disco-noir. Soffía Auður Birgisdóttir rýnir í Ból nýjustu skáldsögu Steinunnar Sigurðardóttur og Dagbjört Drífa Thorlacius, frá Sequences hátíðinni, fjallar um mikilvægi listahátíða og hvaða áhrif þær geta haft í samtímanum.

Kólumbíski rithöfundurinn Pilar Quintana kom til landsins í byrjun október og kom fram á litlum viðburði í Veröld, húsi Vigdísar en einnig dvaldi hún á Bifröst við skrif í rúma viku. Við náðum tali af henni á leiðinni aftur út og ræðum feril hennar og skrif í þætti dagsins. Snorri Rafn Hallsson heldur áfram pistlaröð sinni um Nostalgíu, eða fortíðarþrá og að þessu sinni leitar hann aftur fyrir fortíðina til augnabliksins sem tíminn sjálfur fór af stað. Við heyrum einnig af nýju íslensku leikverki, barnaleikritinu Hollvættir á heiði eftir Þór Tulinius, leikara og leikstjóra. Verkið verður frumsýnt í Sláturhúsinu á Egilsstöðum um næstu helgi. Umsjón: Halla Harðardóttir og Tómas Ævar Ólafsson

Ragna Sigríður Bjarnadóttir, fatahönnuður, var ráðin fagstjóri í fatahönnun við Listaháskóla Íslands í sumar og er því nýtekin við starfinu. Hún lærði einmitt sjálf við sama skóla en fór utan til Kaupmannahafnar í framhaldsnám. Eftir útskrift starfaði Ragna við fagið í nokkur ár í Kaupmannahöfn, og fékk þar heilmikla innsýn í bransann. En eftir að hafa kynnst danska fataiðnaðinum og öðlast reynslu fékk hún nóg af því að horfa upp á sóunina og grænþvottinn sem á sér stað í fjöldaframleiðslu á fatnaði. Hún ákvað að flytja aftur heim og sér ekki eftir því. Ragna verður gestur okkar í Svipmynd vikunnar. Einnig rýnir Kristín María Kristinsdóttir í nýjustu skáldsögu Þórdísar Helgadóttur, Armeló.

Hlín Agnarsdóttir tekst á við stórar spurningar og viðfangsefni í sinni nýjustu bók. Drusluskömm, valdaójafnvægi í samböndum, ástarkraftur og traust er meðal þess sem hún kryfur í bókinni sem kallast Einlífi, ástarrannsókn. Þetta er hennar þriðja bók þar sem hún vinnur með sína eigin lífsreynslu en í þetta sinn fléttast skáldskapur við reynslu höfundar. Bókin fjallar um ástarlíf aðalpersónunnar, sem hefur verið ekki verið alveg hefðbundið samkvæmt okkar samfélagsreglum. Hlín verður gestur okkar í dag. Við veltum líka fyrir okkur ríflega hundrað ára gömlum kossi þegar Guðni Tómasson reyfar í þætti dagsins ýmis sjónarhorn á eitt þekktasta málverk austurríska málarans Gustafs Klimt. En við hefjum þáttinn á viðtali sem Haukur Hákon Loftsson tók fyrir Víðsjá. Haukur hefur verið í starfsnámi hér í Útvarpshúsinu, en hann stundar diplómanám fyrir fólk með þroskahömlun á Menntavísindasviði við Háskóla Íslands. Það má segja að inngilding og samfélag án aðgreiningar sé það sem Haukur brennur fyrir og því ekki að undra að hann hafi kosið að taka viðtal við arkitekt hér í Víðsjá. Haukur ræðir við Önnu Maríu Bogadóttur, dósent í arkitektúr við LIstaháskóla Íslands.

Bókmenntaverðlaun Tómasar Guðmundssonar voru veitt í Höfða í dag. Birna Stefánsdóttir fær verðlaunin í ár fyrir ljóðabókina Örverpi, ljóðsögu um fjölskyldu sem er að takast á við flóknar breytingar. Við ræðum við Birnu í þætti dagsins. Einnig heyrum við fréttir af listahátíðinni Sequences og rýni í Múttu Courage sem frumsýnd var í Þjóðleikhúsinu í síðustu viku. Að lokum veltum við fyrir okkur styttunni af séra Friðriki Friðrikssyni. Hvað skal gera við minnisvarða sem fæstir vilja lengur sjá?

Í ljósi nýrra staðreynda sem komu fram í viðtali Kiljunar við Guðmund Magnússon, sagnfræðing, um líf séra Friðriks Friðrikssonar ræðum við við Ástu Kristínu Benediktsdóttur, íslensku og bókmenntafræðing, sem hefur lengi rannsakað hinsegin bókmenntir, þar á meðal skáldsögu séra Friðriks, Sölva sem kom út árin 1947 og 1948. Við lítum einnig inn á Gerðarsafni í þætti dagsins þar sem samsýning 10 listamanna rannsakar stöðu höggmyndalistarinnar í samtíma okkar. Sýningarstjórarnir, þær Brynja Sveinsdóttir og Cecilia Gaihede taka stöðuna. Snorri Rafn Hallsson rannsakar hvernig nostalgían snýst í höndum lítilla týndra og hræddra karlmanna. Og Nína Hjálmarsdóttir, leikhúsrýnir Víðsjár, fór á leikritið Teprurnar eftir skoska leikskáldið Anthony Neilson, sem frumsýnt var í borgarleikhúsinu á dögunum í leikstjórn Hilmis Snæs Guðnasonar - og segir frá í þætti dagsins.

Pétur Thomsen kemur úr ljósmyndarafjölskyldu og vissi snemma að hann vildi taka myndir. Það var á unglingsárunum sem hann uppgötvaði að ljósmynd gæti verið myndlist, og að hann gæti orðið listamaður. Á námsárunum í Frakklandi fylgdist hann með umræðunni um Kárahnjúkavirkjun úr fjarlægð og fann að hann yrði að taka þátt, á sinn hátt. Ljósmyndaserían Aðflutt landslag, sem er vitnisburður um framkvæmdirnar við virkjunina og hugleiðing um samband manns og náttúru, er sennilega hans þekktasta verk, verk sem hefur verið verðlaunað og ferðast víða um veröld. Pétur myndar fyrst og fremst landslag en segist eiga í flóknu sambandi við landslagsljósmyndum. Upphafning hins rómantíska landslags er honum fjarri. Það er frekar hið ægifagra með sínum undirliggjandi ótta sem hægt er að tengja við fagurfræði hans. Pétur er Reykvíkingur en korter í hrun ákvað hann að kaupa sér hús á Sólheimum í Grímsnesi þar sem hann býr í dag með fjölskyldu sinni. Þar er hann með sína vinnustofu og þar heldur hann úti útvarpsþætti ásamt þjónustuþegum á Sólheimum. Pétur er gestur Víðsjár í Svipmynd þessa vikuna.

Soffía Auður Birgisdóttir, bókmenntafræðingur, rýnir í nýjustu skáldsögu rithöfundarins Vilborgar Davíðsdóttur sem nefnist Land næturinnar og er framhald af bókinni Undir Yggdrasil sem kom út árið 2020 og fylgdi lífshlaupi Þorgerðar Þorsteinsdóttur, barnabarni Auðar Djúpúðgu. Hildigunnur Sverrisdóttir, arkitekt, segir frá ráðstefnunni The Third Ecology eða Þriðja vistfræðin sem haldin var í Hörpu í síðustu viku, en þar veltu ræðumenn vöngum yfir því hvað arkitektúr-sagnfræði gæti lagt til í baráttunni gegn aðsteðjandi umhverfisvá. Við rifjum líka upp viðtal sem Halla Harðardóttir tók við myndlistamanninn Ragnheiði Jónsdóttur fyrir ári síðan þar sem þær ræða meðal annars tímamótaverkið Deluxe and Delightful sem sýnir brjóstmynd af konu með marglaga tertu á höfði sínu - en einnig ræða þær upplifun Ragnheiðar af kvennafrídeginum árið 1975. Víðsjá vill benda á að innslög Soffíu Auðar og Hildigunnar voru ekki tekin upp á kvennaverkfallsdaginn heldur á undangengnum dögum og vikum - og ekki var heldur nein aukavinna innt af hendi af þeirra hálfu til að koma innslögunum í loftið í dag.

Verkið Fountain eftir Marcel Duchamp, betur þekkt sem pissuskálin, markar kaflaskil í vestrænni listasögu, og er jafnan talið vera eitt af fyrstu verkunum sem síðar voru kennd við konseptúalisma, eða hugmyndalist. Nú hefur komið í ljós að þetta höfuðverk hans er mjög líklega alls ekki eftir hann, heldur eftir vinkonu hans, þýsku dada-listakonuna Elsu von Freytag-Loringhoven. Vakið var máls á þessu í Guardian í síðustu viku en þetta er alls ekki í fyrsta sinn sem listfræðingar stíga fram með þessa hugmynd, umræðan hefur verið í gangi síðan nokkru fyrir aldamót. Við kynnum okkur málið í þætti dagsins. Við heyrum við einnig af nýjustu skáldsögu furðusagnahöfundarins Alexanders Dan Vilhjálmssonar, Seiðstormi sem er hluti af Hrímlandsbókaflokk höfundar. Hrímland þykir líkjast Íslandi en í bókunum er hins vegar að finna seiðmagnsvirkjun í Öskjuhlíð, sofandi bergrisa á skolavörðuholti, eins konar fríríki í vestmannaeyjum og hinar ýmsu furðuverur úr íslenskum menningararfi. Og að lokum segir Dagbjört Drífa Thorlacius frá verki eistneska gjörningalistamannsins Johhan Rosenberg, hann sýndi nýverið verk sitt Gildrur á Sequences listahátíðinni

Ég get ekki hætt að hugsa um Rithöfundasamband Íslands er ný ljóðabók og skrifblokk eftir Daníel Daníelsson, verðandi rithöfund. Bókin er póstmódernísk í eðli sínu og ögrar viðteknum hugmyndum okkar um ljóðabókina. Daníel kíkir í heimsókn og útskýrir þennan gjörning. Listin er göldrótt, segir Sara Björnsdóttir sem sýnir um þessar myndir ný verk í Grafíksalnum við Tryggvagötu. Hvísl undirdjúpsins, myrkur heiður til ljóssins, kallast sýningin sem er að einhverju leyti vitnisburður um tilfinningalegt ferðalag listakonunnar sjálfrar. Nýjar klippimyndir blandast eldri vatnslitamyndum þar sem blái liturinn og flæði vatnins er í forgrunni og útkoman eru marglaga heimar sem geyma ólíkar sögur. Við lítum inn í sal íslenskrar grafíkur í þætti dagsins. Og við fáum annan pistil snorra rafns hallsonar af fjórum þar sem hann veltir fyrir sér nostalgíu. En við hefjum þáttinn í leikhúsinu. Eva Halldóra Guðmundsdóttir fór að sjá Stroke, sem frumsýnt var um síðustu helgi í Tjarnarbíói.

Rán Flygenring er teiknari, en einnig rithöfundur, listamaður, hönnuður og aktívisti. Hún fæddist í Noregi en ólst að mestu leyti upp í Hlíðunum, umkringd pennum og pappír með þá ósk í brjósti að verða sendill þegar hún yrði stór. Rán er margverðlaunaður höfundur sem hefur gefið út fjölda bóka, ein eða í félagi við aðra. Í gær kom út hennar þriðja samstarfsverkefni með Hjörleifi Hjartarsyni, bókin Álfar. Rán er náttúruverndarsinni og í sumar vakti hún mikla athygli fyrir myndlýsingar sínar á sögu hvalveiða við Ísland. Rán verður gestur Víðsjár í Svipmynd dagsins.

Með verkum handanna nefnist bók eftir textílsérfræðinginn Elsu E. Guðjónsson sem Þjóðminjasafnið var að gefa út. Við ræðum við Lilju Árnadóttur ritstjóra bókarinnar en hún lauk við verkið með aðstoð frá Merði Árnasyni eftir að Elsa féll frá 2010. Óperudagar hefjast nú á fimmtudag og er þetta í sjötta sinn sem óperudagar eru haldnir. Guja Sandholt, óperusöngkona og aðalskipuleggjandi daganna mætir í hljóðstofu og segir frá. Í listagalleríinu i8 við Tryggvagötu stendur yfir sýningin Á milli glugga og hurðar. Sýningin er hópsýning fimm erlendra listakvenna sem nýta tungumálið sem kveikju og efni verka sinna. Við heimsækjum galleríið og ræðum við aðstoðar-framkvæmdarstjóra þess Dorotheu Halldórsdóttur um verk sýningarinnar.

Kastljós fjölmiðla beinist um þessar mundir að bókamessunni í Frankfurt. Fjölmargir rithöfundar og útgefendur víðsvegar að saka aðstandendur messunnar um að þagga niður í palestínskum röddum, en athöfn sem verðlauna átti palestínska höfundinum Adaniu Shibli var tekin af dagskránni vegna atburða síðustu daga í Ísrael og Palestínu. Yfir 600 höfundar og útgefendur hafa nú sett nafn sitt undir bréf sem gagnrýnir aðstandendur bókamessunnar og bókmenntaverðlaunanna LiBeraturpreis. Við veltum þessu fyrir okkur í þætti dagsins með Kristjáni B. Jónassyni bókaútgefanda og palestínska skáldinu Mazen Maarouf. Einnig heyrum við af 17.aldar tónskáldinu Barböru Strozzi sem var hyllt sem ein af bestu söngkonum og afkastamestu tónskáldum síns tíma og af listahátíðinni Sequences sem hófst með pompi og prakt síðastliðinn föstudag.

Í þætti dagsins lítum við í Ásmundarsal og ræðum við hljóðfærasmiðinn Hans Jóhannsson og Elínu Hansdóttur um sýninguna Ómur aldanna. Einnig hringjum við til Helsinki og fáum fregnir frá Kára Tulinius af nýja smásagnavefritinu Stelkur.is. Síðan mun Gréta Sigríður Einarsdóttir, bókmenntarýnir, leggja mat sitt á nýustu skáldsögu Sverris Norlands sem nefnist Kletturinn.

Sigurður Þór Óskarsson, leikari, útskrifaðist úr leiklistardeild Listaháskóla Íslands árið 2012 og hefur síðan starfað hjá Þjóðleikhúsinu og Borgarleikhúsinu ásamt því að koma fram í kvikmyndum og sjónvarpi. Meðal verka sem hann hefur komið fram í eru leikritin Billy Elliot, Djöflaeyjan, Kæra Jelena, Emil í Kattholti og Deleríum Búbónis en á skjánum hefur hann komið fram í Rökkri, Ófærð og Allra síðustu veiðiferðinni svo fátt eitt sé nefnt. Leiklistin og tónlistin hafa fylgt Sigurði frá unga aldri og á framhaldsskólaárum sínum hálfslysaðist hann inn í aðalhlutverk leikrits og hefur allar götur síðan staðið reglulega á fjölunum.

Á morgun hefst ráðstefna evópskra arkitektúrsagnfræðinga, sem haldin er á vegum Listaháskóla Íslands og MoMa í New York. Þar munu einir helstu fræðingar samtímans velta fyrir sér sambandi hins manngerða og náttúrulega umhverfis, sem er ansi spennuþrungið í dag, á tímum loftslagsbreytinga. Óskar Örn Arnórsson, arkitektúrsagnfæðingur og einn skipuleggjandi hátíðarinnar verður gestur okkar í dag. Strengjatríóið Tríó Sól mun leika fimm verk á tónleikum í Hörpu í næstu viku en þeir nefnast Cantus Animalia eða söngur dýranna og eru verkin innblásin af söng fugla og hvala, froskakvaki og fleiri samskiptahljóðum dýra. Sólrún Ylfa Ingimarsdóttir mætir í hljóðstofu og segir frá. Og Snorri Rafn Hallsson flytur okkur upptakt sinn að pistlaröð um nostalgíu, rekur uppruna orðsins til svissnesku alpanna og tekst á við eigin fordóma.

Við hugum að mistökum í þætti dagsins. Gerum upp tæknilega misferla sem áttu sér stað í minningarþætti Víðsjár um Guðberg Bergsson. Beinum linsunni inn á við og biðjumst afsökunar. Myndlistahátíðin Sequenses fer af stað í ellefta skipti í vikunni. Þar verður boðið upp á myndlistarsýningar, gjörninga, tónleika og kvikmyndasýningar. Á meðan hátíðinni stendur munu starfsnemar hennar koma í þáttinn vikulega og flytja okkur fréttir. Dagbjört Drífa Thorlacius og Bryn Nóel Francis ríða á vaðið í þætti dagsins en þau eru meistaranemar í listfræði við Háskóla Íslands.

Goldberg tilbrigðin í flutningi Víkings Heiðars Ólafssonar koma út hjá Deutsche Grammaphone á morgun. Víkingur er þegar byrjaður að kynna plötuna með tónleikum, tónleikar hans í Royal Festival Hall í London í síðustu viku fengu 5 stjörnur í Guardian og í gær birtist fyrsti dómurinn um plötuna í The Times, þar sem Víkingur fær einnig 5 stjörnur. Við kíkjum í heimsókn til Víkings í þætti dagsins. Einnig rýnir Nína Hjálmarsdóttir í uppsetningu Borgarleikhússins á íslenska gamanverkinu Deleríum Búbonis en við hefjum þáttinn á fréttum dagsins. Í morgun var tilkynnt að hinn norski Jon Fosse hlýtur nóbelinn í bókmenntum í ár. Við ræðum við Aðalstein Ásberg Sigurðsson hjá Dimmu um höfundinn.

Anna Þorvaldsdóttir er meðal kunnustu tónskálda Íslands og ekkert minna en súperstjarna í heimi klassískrar tónlistar. Verk hennar eru flutt í bestu tónleikahúsum heims og margar af helstu hljómsveitum heims hafa pantað hjá henni verk. Tónverkum hennar hefur verið lýst sem einstökum innan samtímatónlistar og sköpunarkrafti hennar mætti auðveldlega líkja við einhverskonar náttúruafl. Anna býr í Surrey á Englandi en ferðast mikið til að vera viðstödd flutning á tónlist sinni víðsvegar um heim. Í dag er hún stödd í Reykjavík til að vera viðstödd tvenna tónleika Sinfóníuhljómsveitar Íslands þar sem verk hennar verða í aðalhlutverki. Anna verður gestur Víðsjár í dag. Brot úr eftirtöldum verkum eru leikin í þættinum: Aion, Archora, Metacosmos, Sola og Catamorphosis.

Ást Fedru eftir breska leikskáldið Söruh Kane er byggt á grísku goðsögninni um drottninguna Fedru sem verður ástfangin af stjúpsyni sínum Hippolítosi með skelfilegum afleiðingum. Leikstjóri verksins, Kolfinna Nikulásdóttir, verður gestur okkar í dag. Í Gallerí Gróttu á Eiðistorgi býður myndlistarkonan Ragnheiður Gestsdóttir gestum inn í veröld þar sem langanir og þrár manneskjunnar eru færðar í pastellituð form úr keramík. Ketilbjöllur, kleinuhringir og klassísk form standa á stöplum og tala til okkar um stéttaskiptingu, gildismat og valdakerfi. Við förum á Eiðistorg í þætti dagsins. Einnig rýnir Eva Halldóra Guðmundsdóttir í Pabbastráka, sem sýnt er í Tjarnarbíói.

Ingibjörg Elsa Turchi mætir til okkar og segir frá plötunni Stropha. Hljóðheimur plötunnar sver sig í ætt við fyrri plötu Ingibjargar, Meliae, og er skapaður af sömu hljóðfæraleikurum auk nýrra blásara. Hildigunnur Sverrisdóttir fjallar um verðlauna-arkitektinn Tatiönu Bilbao en verk hennar leggja áherslu á félagslegar þarfir manneskjunar og hafa það að markmiði að skapa arkitektúr sem er virðisaukandi fyrir nærumhverfið. Þorleifur Gaukur Davíðsson, munnhörpuleikari með meiru, segir frá komandi plötu og lýsir tónlistarsenunni í Nashville.

Þáttur dagsins verður helgaður minningu Guðbergs Bergssonar, en hann verður jarðsunginn í sérstakri athöfn í Hörpu nú á föstudag. Guðbergur var margverðlaunaður höfundur sem sendi frá sér fjölda bóka, skáldsögur, ljóðabækur, barnabækur, smásagnasöfn og fleira. Einnig var hann afkastamikill þýðandi úr spænsku og ritaði greinar, gagnrýni og pistla í dagblöð, útvarp og tímarit. Skáldsaga hans Tómas Jónsson metsölubók olli straumhvörfum innan íslenskra bókmennta og er jafnan flokkuð sem fyrsta móderníska skáldsaga þjóðarinnar.

Steinunn Sigurðardóttir fatahönnuður verður gestur okkar í svipmynd dagsins. Steinunn er fædd í Reykjavík árið 1960 en bjó um árabil í Frakklandi, Ítaliu og Bandaríkjunum. Hún stundaði nám í fatahönnun í París og við Parson School of Design í New York. Eftir útskrift starfaði hún hjá erlendum tískuhúsum á borð við Calvin Klein, Ralph Lauren, La Perla og Gucci, en ákvað árið 2000 að flytja heim til Íslands og stofna sitt eigið merki: Steinunn. Síðan þá hefur Steinunn einnig rekið verslun í verbúðunum á Granda, þar sem hún framleiðir í takt við eftirspurn vel sniðin föt úr hágæðaefnum. Hún segist lifa í núinu þökk sé fjölfötluðum syni sem hefur kennt henni meira um lífið en allt annað, hún klæðist ull frá toppi til táar alla daga, allan ársins hring og helst bara svörtu. Meira um það í þætti dagsins. En við byrjum í leikhúsinu, Eva Halldóra Guðmundsdóttir rýnir í Ekki málið eftir Marius von Meyenburg sem sýnt er í Þjóðleikhúsinu.

Þegar Kammermúsíkklúbburinn var stofnaður árið 1957 var kammertónlist sjaldan flutt í Reykjavík. Markmiðið með stofnun klúbbsins var að hefja markvissan flutning á lifandi kammertónlist. Nokkrum árum og mörghundrum tónleikum síðar er klúbburinn jafn lifandi sem fyrr og hefur þetta starfsár með pompi og prakt með tvennum tónleikum í Hörpu um helgina. Við ræðum við Halldór Hauksson, píanóleikara og stjórnarmeðlim kammermúsíklúbbsins í þætti dagsins. Íslenski dansflokkurinn sýnir um þessar mundir verkið The Simple Act of Letting Go eftir ísraelska danshöfundinn Tom Weinberger á nýja sviði Borgaleikhússins. Erna Ómarsdóttir listdansstjóri Íslenska dansflokksins heimsækir okkur og segir frá sýningunni. Leikverkið Pabbastrákar fjallar um íslenska karlmenn sem fara í tilboðsferð til Playa Buena á Spáni árið 2007. Við ræðum við höfundana, þá Hákon Örn Helgason og Helga Grím Hermannsson.

Kvikmyndin Liczba doskonala eða Hin fullkomna tala úr smiðju pólska kvikmyndagerðarmannsins Krzysztof Zanussi verður sýnd nú á miðvikudag á Pólskum kvikmyndadögum sem haldnir eru þessa dagana í áttunda sinn í Bíó Paradís. Myndin lætur sig varða stóru spurningarnar um formgerð heimsins, kærleikan, guð og dauðann. Við heyrum í leikstjóra myndarinnar í þætti dagsins. Árni Már Viðarsson opnaði fyrir helgi myndlistarsýninguna Húsvörðurinn á hinu sögufræga kaffihúsi Mokka við Skólavörðustíg en hann hefur vakið athygli undanfarin ár fyrir olíumálverk sín, seríu af öldum sem eru keimlíkar en ólíkar. Júlía Aradóttir mun ræða við Árna í þætti dagsins. Og nýr leikhúsrýnir Víðsjár, Trausti Ólafsson, rýnir í leikverkið Með Guð í vasanum sem frumsýnt var á fjölum Borgarleikhússins um helgina.

Í þætti dagsins heyrum við í nýjum bókmenntarýni Víðsjár: Kristínu Maríu Kristinsdóttur, sem verður með okkur í vetur ásamt fleiri gamalkunnum rýnum. Í dag rýnir Kristín María í bókina Konu, eftir nóbelskáldið Annie Ernaux, en hún kom nýverið út í íslenskri þýðingu Þórhildar Ólafsdóttur hjá Uglu útgáfu. Sýning Þórðar Hans Baldurssonar, Úr sveit í borg í sveit, hverfist um eins konar afturhvarf í sveitina úr borginni - Áður fyrr snerist samfélag á Íslandi nánast alfarið um sveitarlífið og landbúnað en í dag viðrist sveitin vera orðin ansi framandi staður, fyrir okkur borgar og bæjarbúum allavega. Við lítum inn á vinnustofu Þórðar Hans og fáum að vita meira um þessa sýningu. Rúmmálsreikningur I er fyrsta bindi af sjö í skáldsögu hinnar dönsku Solvej Balle og hlaut höfundurinn bókmenntaverðlaun Norðurlandaráðs í fyrra, fyrir fyrstu þrjú bindin. Fjórða bindið kom nýverið út í Danmörku og aðdáendur sögunnar bíða í eftirvæntingu eftir þremur síðustu. Í sumar kom fyrsta bókin út hjá Benedikt í þýðingu Steinunnar Stefánsdóttur svo íslenskir lesendur geta sökkt sér í þessa óvenjulegu sögu. Í þættinum sláum á þráðinn til Danmerkur og ræðum við Steinunni Stefánsdóttur þýðanda Rúmmálsreiknings. Að lokum heimsækir íransk-bandaríski höfundurinn Kaveh Akbar þáttinn og segir frá áhrifamikilli tónlist.

Davíð Þór Jónsson er margra hatta maður sem erfitt er að skilgreina á einn hátt. Það mætti nota orðið tónlistarmaður, píanóleikari, tónsmiður, gjörningalistamaður eða spunatónlistamaður. Davíð Þór segist sjálfur fyrst og fremst vera manneskja, sem um leið er faðir, dýravinur, bóndi og náttúruvinur sem lifir fyrir tónlist. Það mætti líka kalla hann galdramann augnabliksins.

Leigupennar eða draugapennar er fyrirbæri sem fylgt hefur hinu skrifaða máli um aldir. Draugapenni er í einföldu máli höfundur sem skrifar í nafni annars - manneskja sem semur eitthvað fyrir aðra manneskju sem síðan telst höfundur verksins; það gefur að skilja að leiga á slíkum pennum er yfirleitt í höndum efnameira fólks. Ástæða fyrir draugaskeytinu við orðið er sú að oft ríkir leynd yfir því hver penninn er, enda þykir leiga á slíkri skrifþjónustu stundum vandræðaleg og jafnvel skömmustuleg. En undanfarin ár og jafnvel áratugi hafa orðið miklar breytingar á þessari leynd. Í þætti dagsins skoðum við nýja erlenda skáldsögu sem vakið hefur umræðuna um draugaskrif. Síðastliðinn miðvikudag, þann 13.september, opnaði sýningin Flauelishryðjuverk - Rússland Pussy Riot, í Louisiana safninu í Danmörku. Sýningin er upphaflega hugarfóstur listamannarekna gallerísins KLing og Bang og Möshu Alyokinu úr Pussy Riot, og var vel sótt í Marshall húsinu í fyrra. Af gefnu tilefni rifjum við upp þessa sýningu og sögu Pussy Riot í þætti dagsins. Einnig fáum við til okkar gest sem var að senda fyrstu bókina sína í prentun, Jónínu Óskarsdóttur. Bókin kallast Konurnar á Eyrabakka og fjallar um líf og störf kvenna í þessu þorpi sem við upphaf síðustu aldar var einn helsti verslunarstaður landsins.

Óróapúls er önnur platan sem Kári Egilsson gefur út í ár en fyrr á þessu ári gaf hann út sálartónlistarplötuna Palm Trees in the Snow. Á Óróapúlsi má finna 9 frumsamin lög sem Kári tók upp ásamt einvala liði tónlistarmanna í Sundlauginni í Mosfellsbæ í fyrra. Tónlist Kára mun fylgja okkur í þættinum og síðan ræðum einnig við stuttlega við hann um plötuna. Hver vill kaupa Perluna fyrir 4 milljarða? Nýlega fréttist að til stæði að selja Perluna. Það er svo sem ekki í fyrsta skipti sem slík áform eru viðruð en af gefnu tilefni fjallar Hildigunnur Sverrisdóttir, arkitekt og pistlahöfundur hér í Víðsjá, um þetta óvenjulega mannvirki sem trónir yfir borgarbúum Reykjavíkur. Í fyrsta skipti sem ljósmyndararnir Þórdís Erla Ágústsdóttir og Sigríður Rut Marrow komu í hjólhýsabyggðina við Laugarvatn árið 2019 voru þær stressaðar um að nálgast íbúana því erindið var að ljósmynda bæði byggðina og það samfélag sem þar hafði myndast á yfir 40 árum. Fyrsta manneskjan sem þær hittu var Hermann nokkur sem brosti bara breitt og bauð þeim upp á kaffi. Þetta var fyrsti bollinn af mörgum en næstu þrjú sumur mynduðu þær Þórdís og Sigríður litríkt og manneskjulegt samfélag sem í dag er ekki lengur til. Afraksturinn hangir nú á veggju Þjóðminjsafnis á sýningu sem kallast Ef garðálfar gætu talað og við lítum þar inn í þætti dagsins.

Í þætti dagsins ferðumst við í huganum til suðurhluta Evrópu, heimsækjum Scrovegni kapelluna á Ítalíu og safn Sofiu drottningar í Madrid og veltum fyrir okkur lítt listrænni ljósmyndun gesta þeirra. Síðan ræðir Anna María Björnsdóttir við Írisi Stefaníu Skúladóttur, listrænan stjórnanda hátíðarinnar List án landamæra, og Ólaf Snævar Aðalsteinsson, sviðslistamann og stjórnarmeðlim hátíðarinnar, um það sem ber hæst í dagskrá vetrarins og hvar stofnanir megi gera betur þegar kemur að inngildingu listafólks með fötlun. Og að lokum hugum við að þremur tónleikum í Listasafni Íslands en munu Davíð Þór Jónsson, Una Sveinbjarnadóttir og Skúli Sverrisson koma sér fyrir, hver í sínu lagi, undir Glerregni eftir Rúrí og skapa tónverk út frá upplifunum sínum af verkinu. Við rennum út í Mosfellsbæ og ræðum við Davíð Þór Jónsson um Tónleik í Glerregni.

Á fimmtudag fer fram minningarfyrirlestur Gauta Kristmannssonar um Sigurð Nordal í Eddu, húsi íslenskunnar, undir merkjum Stofnunar Árna Magnússonar í íslenskum fræðum. Fyrirlesturinn er öllum opinn og ber heitið Hvað þýðir þjóðtungan? Þar verður litið til hugmynda Sigurðar Nordals um samhengið í íslenskum bókmenntum og þær skoðaðar í spegli þýðinga og þróunar bókmennta á Íslandi og í Evrópu. Í framhaldinu verður reynt að rýna í samtímann og hugsanleg áhrif gervigreindar á þjóðtunguna, íslenskar bókmenntir og þýðingar. Við ræðum við Gauta í þætti dagsins. Laust mál nefnist sýning sem opnuð var í Skaftfelli listamiðstöð austurlands á dögunum og samanstendur hún af verkum sem draga innblástur sinn frá ljóðlist og snertimörkum hennar við myndlist. Til sýnis eru allt frá bókverkum og skúlptúrum til gjörninga og myndbandsverka sem hafa kjarna ljóðsins að útgangspunkti. Ásta Fanney Sigurðardóttir, annar sýningastjóra Laust mál kíkir til okkar í dag og ræðir um sýninguna, ljóðið og myndlistina. Dansverkið The Simple Act of Letting Go var frumsýnt af Íslenska dansflokknum á fjölum borgarleikhússins síðasta sunnudag. Eva Halldóra Guðmundsdóttir, sviðslistarýnir Víðsjár, lét sig ekki vanta á sýninguna og segir frá í þætti dagsins.

Í þætti dagsins kíkjum í Hafnarborg þar sem verið er að setja upp haustsýningunasýninguna, Landslag fyrir útvalda, en hún verður opnuð ásamt einkasýningu á verkum Sindra Ploders í Sverrissal safnsins, næstkomandi fimmtudag, nánar tiltekið þann 14. September, klukkan átta. Tónlistarhópurinn Nordic Affect hefur vetrartónleikaröð sína í Mengi næstkomandi sunnudag, 17. September. Útgangspunktur tónleikanna er bruninn mikli í London árið 1666 sem lagði stóran hluta borgarinnar í eyði. Við heyrum í Höllu Steinunni Stefánsdóttur listrænum stjórnanda Nordic Affect. Gréta Sigríður Einarsdóttir bókmenntarýnir, flakkaði vítt og breitt um heiminn og landið í sumar og viðaði að sér bókum frá og um þá staði sem hún heimsótti. Við fáum að heyra af þessu bókmenntaferðalagi í þætti dagsins.

Þegar tappari pálmavínsdrykkjumanns fellur óvænt frá leggur drykkjumaðurinn í leiðangur til að hafa uppi á honum í Dauðramannaþorpinu. Svo hljóðar efnislýsing bókarinnar Pálmavínsdrykkjumaðurinn eftir nígeríska rithöfundinn Amos Tutuola sem kom út í íslenskri þýðingu hjá Angústúru á dögunum. En bókin er frá miðri síðustu öld og að öllum líkindum fyrsta afríska skáldsagan á ensku sem kom út utan heimalandsins. Við ræðum við Janus Chr. þýðanda bókarinnar í þætti dagsins. Nýverið kom út þrítugasta og fyrsta bókin í ritröðinni Sýnisbók íslenskrar alþýðumenningar og kallast hún Meinlætahnútar og mýkjandi plástrar, lækningaiðkanir Jóns Bergsted í Húnavatnssýslu,1828-1838. Jón lauk formlegri skólagöngu sinni við fermingaraldurinn og var því algjörlega sjálflærður læknir. Í dagbók hans er að finna lýsingar á þeim sjúkdómum sem hrjáðu yfir 400 nafngreinda sjúklinga í sýslunni og þeim úrræðum sem Jón beitti. Við kynnum okkur Jón og lækningaraðferðir hans í þætti dagsins. En þátturinn hefst á rýni Evu Halldóru Guðmundsdóttur á Ást Fedru sem frumsýnt var um liðna helgi í Þjóðleikhúsinu.

Listamaðurinn Almar Steinn Atlason hefur undanfarinn mánuð búið í tjaldi á miðjum folfvelli á Höfn og málaði þar það sem fyrir augu hans bar, í en gjörningurinn er vísum í þessa heimsókn Ásgríms. Við ræðum við Almar í þætti dagsins. Einnig heyrum við af málþinginu Á rauðum sokkum í hálfa öld. Elín Björk Jóhannsdóttir og Rakel Adolphsdóttir segja okkur frá þinginu og nýjum vef um Rauðsokkahreyfinguna sem fór í loftið í fyrra á vefsvæði Kvennasögusafns. Loks stingur Jóhannes Ólafsson inn nefinu og segir frá nýjum bókmenntaþætti sem hefur göngu sína á Rás1 á laugardag.

?Hús eiga ekki að líta út eins og eitthvað ákveðið, heldur á formið að fylgja framboði á þeim efnum sem við höfum núna, efnum sem hafa þegar losað kolefni? Þetta segir Arnhildur Pálmadóttir arkitekt, en hún er gestur okkar í svipmynd dagsins. Arnhildur hlaut í liðinni viku viðurkenningu sem frumkvöðull í mannvirkjagerð á húsnæðisþingi. Í mati dómnefndar sagði meðal annars: ?Arnhildur hefur sýnt eftirtektarverðan kraft, framsækni, frumkvæði og árangur á sviði vistvænnar mannvirkjahönnunar. Arnhildur hefur slegið nýjan tón í íslenskri mannvirkjahönnun með framsækinni hringrásarhugsun.? Arnhildur ólst upp í skapandi umhverfi á Húsavík, lærði arkitektúr Listaháskóla Íslands og stundaði framhaldsnám í Barcelona. Í dag rekur hún sína eigin stofu s.ap arkitektar en í samstarfi við einn fremsta hringrásarhönnuð Norðurlandanna, Lendager group.

Sýningin Fjallaloft hefur staðið gestum og gangandi opin í Listasal Mosfellsbæjar síðan 11. Ágúst. Sýningin er fyrsta einkasýning Henryks Chadwick Hlynssonar og samanstendur af landslagsmálverkum sem vega salt milli náttúruraunsæis og impressjónisma; þar sem Henryk leitast við að gefa nákvæma eftirmynd af jöklum og fjöllum en miðla á sama tíma upplifun þess sem horfir. Henryk hefur undanfarin ár starfað sem fjallaleiðsögumaður og byggir hann verkin af þeirri reynslu sinni af starfinu. Eva Halldóra Guðmundsdóttur rýnir í nýtt íslenskt leikverk sem sýnt er um þessar mundir í Tjarnarbíó, Sund eftir leikhópinn Blautir búkar. Í sumar var uppi sýning á verkum Hönnu á heimaslóðum hennar á Höfn í Hornafirði, sem er því miður nýlokið, en hún mun opna aðra sýningu innan skamms í Kópavogi, einhversstaðar við jaðar bæjarins. Hanna byrjaði feril sinn sem vöruhönnuður, en eftir allskyns krókaleiðir, sem lágu meðal annars um álverið og hjúkrunarfræði, vinnur hún að myndlist sem hverfist að miklu leiti um tungumálið.

Í þriðja tölublaði tímaritsins Myndlist á Íslandi er að finna grein eftir Eyju Orradóttur, kvikmyndafræðing, um framtíð myndlistargagnrýni þar sem hún gaumgæfir þær breytingar sem hafa átt sér stað í gagnrýnisskrifum myndlistar síðastliðna áratugi. Við ræðum við Eyju í þætti dagsins. Og við kynnum okkur list alþýðulistamannsins Ísleifs Konráðssonar, en um þessar mundir stendur yfir sýning á verkum á hans í gamla bókasafninu á Drangsnesi á Ströndum. Ísleifur er af mörgum talin einn af okkar allra bestu sjálflærðu listamönnum, en hann tók ekki upp pensil fyrr en hann komst á eftirlaun. Einnig kynnum við til leiks nýjan pistlahöfund, Hildigunni Sverrisdóttur, arkitekt og fyrrverandi deildarforseta arkitekúrdeildar Listaháskólan Íslands, en hún mun fjalla um strauma og stefnur þegar kemur að hinu byggða umhverfi, bæði hér heima og erlendis. Og Víðsjá hefur göngu sína þennan veturinn á fyrstu tónum plötunnar Stropha úr smiðju Ingibjargar Elsu Turchi. Platan kom út síðasta föstudag.

Í ár eru 50 ár frá því að Picasso féll frá, en hann lést í apríl 1973, þá 92 ára gamall. Stóru söfnin úti í heimi keppast við að finna áhugaverðar nálganir á höfundaverk manns sem ekki aðeins er kallaður myndlistar risi 20 aldarinnar heldur einnig af mörgum talin vera snillingur. En það eru ekki allir samamála um það. Við kynnum okkur nokkrar ólíkar nálganir á höfundarverk hans í þætti dagsins. Það er brú í smíðum frá Quebec í Kanada yfir til Svíþjóðar með viðkomu á Íslandi, þetta er einhverskonar loftbrú eða ljóðbrú. Í fyrirlestrarsal Þjóðminjasafnsins í gær var haldinn viðburður Women of the North, Konur norðursins þar sem ljóð kvenna voru í forgrunni. Nancy R Lange ljóðskáld, útgefandi og þýðandi er sú sem stendur í stafni þessa verkefnis og hún kemur til okkar og segir frá dvöl sinni hér á landi og því sem tengir þessi ólíku svæði. Og svo laumum við inn einum gullmola úr safni rúv, broti úr viðtali sem við rákumst á á ferðalagi okkar um safnið hér í efstaleiti. Um er að ræða viðtal frá 1962, við Helga Haraldsson bónda á Hrafnkelsstöðum í Hrunamannahreppi, en hann var fæddur 12. júní 1891. Auk þess að vera heiðursfélagi í Búnaðarfélagi Íslands er Helgi kynntur til leiks í þessu viðtali sem framúrskarandi sauðfjárbóndi, maður með ást á sögunni og andúð á leirburði. Og í dag lýkur ferðalagi okkar með Guju Dögg Hauksdóttur arkitekt. Í þessum síðasta pistli heldur hún áfram að ferðast á forsendum tunglsins um norðurhluta Frakklands, og endar í kastala, klaustri og blómagarði Monets

Þyrí Huld Árnadóttir var valin dansari ársins á Grímuverðlaununum í ár og fékk einnig Grímuna fyrir dansverk ársins: Hringrás. Það var í þriðja sinn sem Þyrí hlaut titilinn dansari ársins en áður hlaut hún verðlaunin árið 2015 og 2018 fyrir hlutverk sín í verkinu Sin og Hin lánsömu. Þyrí gekk í Danslistarskóla JSB og Listdansskóla Íslands og hún er með BA gráðu í samtímadansi frá Listaháskóla Íslands. Hún tók fljótt stökkið yfir í Íslenska dansflokkinn og hefur starfað með flokknum með hléum frá 2010 og hefur tekið þátt í fjölbreyttum verkefnum sem dansari og danshöfundur. Hún samdi þrjú verk um ofurhetjurnar Óð og Flexu í samstarfi við Hannes Þór Egilsson sem hlutu tilnefningar sem barnasýningar ársins og voru þau tilnefnd sem danshöfundar ársins. Hún er meðal stofnenda hópsins Reykjavík Dance Production sem ferðaðist víða um heim með sýninguna Á vit. Við fáum svipmynd af Þyrí Huld í Víðsjá dagsins og rekja ferilinn, allt frá fyrstu danssporunum yfir í dans um fæðingu barna sinni og slysi sem breytti afstöðu hennar til lífsins.

Hagfræði og myndlist, fagurfræði og fjármál - þetta eru heimar sem sjaldan mætast þannig að úr verði listaverk. En á fimmtudag opnaði í Ásmundarsal einkasýning Geirþrúðar F. Hjörvar sem kallast Vísitala. Þar eru listaverk sem sprottin eru upp úr persónulegri hrifningu Geirþrúðar á tölfræðilegum breytum settum fram á sjónrænan máta sem einföld tölfræðirit. Vísitala sækir innblástur í skýringarmyndir fjármálakerfisins og einnig þá hugmynd að hægt sé að formgera efnahagsstefnur í haldbæra hluti. Við hittum Geirþrúði F. Hjörvar í Ásmundarsal í þættinum. ?Getum við tamið okkur að hugsa minna eins og einstaklingar og meira eins og ein heild? Reynt að sjá hvernig allur lífsvefurinn er samfelldur þráður með uppruna í sama punktinum.? Freyja Þórsdóttir ætlar að kafa ofan í djúpið, alla leið til uppruna lífsins. í lokapistli sínum hér í Víðsjá. Þar fjallar um sköpunarkraftinn sem býr í náttúrunni og okkur sjálfum (og hvernig við tökum hann stundum út úr hringrásinni og beitum honum á hátt sem er á skjön við heilbrigði jarðarinnar og lífsins). Sumartónleikar í Skálholti hefjast á morgun og standa yfir til 9.júlí. Benedikt Kristjánsson tenórsöngvari er listrænn stjórnandi og framkvæmdastjóri þetta árið, en hann flutti aftur heim til Íslands fyrir tveimur árum, eftir margra ára dvöl erlendis. Bene­dikt hef­ur verið önn­um kaf­inn sem sjálf­stætt starf­andi söngv­ari síðan hann flutti til Berlín­ar 2008, og hefur hlotið fjölda viðurkenninga og verðlaun frá því hann útskrifaðist frá Hanns Eisler-tón­list­ar­há­skól­an­um í Berlín 2015. Hann hefur komið fram í mörgum stærstu tónleika- og óperuhúsum heims, er stöðugt á ferðinni og bókaður langt fram í tímann, en hann hefur gefið sér tíma til að stýra hinni rótgrónu tónlistarhátíð Sumartónleika í Skálholti.

Hekla Magnúsdóttir byrjaði níu ára gömul að læra á selló en þegar hún kynntist þeramíni á unglinsaldri þá var ekki aftur snúið. Síðan þá hefur þetta forláta hljóðfæri verið henni stöðugur innblástur og uppspretta sköpunar. Hekla fékk viðurkenningu úr Minningarsjóði Kristjáns Eldjárns gítarleikara þann 16. júní síðastliðinn, en sjóðurinn heiðrar árlega tónlistarfólk með fjárframlagi. Síðasta plata Heklu kom út í fyrra og kallast hún Xiuxiuejar, sem þýðir að hvísla á katalónsku. Við ætlum að kynnast Heklu betur í þætti dagsins og hennar einstaka hljóðheimi. Þýski myndlistarmaðurinn Anselm Kiefer hefur ítrekað reynt að lesa þessa bók Finnegans Wake. Fyrr í þessum mánuði opnaði samnefnd sýning Kiefers í White Cube Bermondsey í London sem má segja að sé óður til bókarinnar og efni hennar og texti er alltumlykjandi. Auk þess sem hann vísar í æsku sína og leikfangasmíði í rústum heimilis fjölskyldu hans. Salurinn í White Cube er algjör geimur og nú er eins og sprengja hafi lent í honum. Steinsteypubrot eru á víð og dreif, innan um gaddavír og annað brak. Það ásamt öðrum innsetningum, skúlptúrum og málverkum á sýningunni kann að gefa af sér hamfarakenndan blæ, fullan af eyðileggingu en Kiefer segir að þarna sjái hann aðeins upphaf. Þetta á sér rætur í hans eigið upphaf, Kiefer er fæddur árið 1945 á lokametrum síðari heimsstyrjaldarinnar í Donaueschingen, fallegum bæ í svartaskógi í suður Þýskalandi. Við ræðum við Margréti Tryggvadóttur formann rithöfundasambandsins sem nýlega gerði sér ferð í White Cube. Og við höldum áfram ferð okkar með Guju Dögg Hauksdóttur arkitekt um Frakkland, í þetta sinn fer hún meðal annars til Rúðuborgar og dáist þar að formfagurri dómkirkjunni og til fjalls Mikjáls erkiengils, þar sem hún klífur snarbrattar tröppur virkisveggjanna.

Cesar Alonzo Barrera er lýrískur stórtenór frá Venesúela, óperusöngvari, hljómsveitarstjóri og að auki píanóstillir. Cesar hefur búið á Íslandi í hálft ár og bíður niðurstöðu Útlendingastofnunar um alþjóðlega vernd. Cesar kemur fram á tónleikaröð Sönghátíðar Hafnarborgar og Thelma Hrönn Sigurdórsdóttir ræddi við hann og Guðrúnu Jóhönnu Ólafsdóttur, söngkonu og vinnufélaga Cesars. Við fáum bókarýni frá Grétu Sigríði Einarsdóttur en hún var að lesa nýja íslenska bók, Læknir verður til eftir Henrik Geir Garcia. Henrik Geir er læknir með átta ára starfsreynslu og hefur starfað á þremur sjúkrahúsum og yfir tuttugu heilsugæslustöðvum um land allt. Læknir verður til er skálsdaga en byggir á reynslu hans af því að starfa í heilbirgðiskerfi sem löngu er komið að þolmörkum. Í D-sal Hafnarhússins er Breiðholtið alltumlykjandi en Dýrfinna Benita Basalan hefur þar sett upp sýninguna Langavitleysa/Cronic pain. Dýrfinna ólst upp í Breiðholti og í verkunum beinir hún sjónum sínum að daglegu lífi þar í hverfinu, í blokkunum og leikvöllunum og sérstaklega jaðarsettum hópum samfélagsins. Spurningin sem liggur í loftinu snýr að því hvort hægt sé að finna jafnvægi í misskiptum heimi? Við lítum við í D-salnum í þætti dagsins.

Árið 1909 bauð Einar Jónsson myndhöggvari íslensku þjóðinni öll verk sín að gjöf með því skilyrði að landssjóður kostaði flutning þeirra til landsins og annaðist varðveislu þeirra. Hafist var handa við að byggja Hnitbjörg og Listasafn Einars Jónssonar var svo vígt árið 1923, og varð um leið fyrsta íslenska safnið í eigin byggingu. Safnið var einnig vinnustaður Einar og eiginkonu hans, Önnu Marie Mathilde Jónsson. Síðan er liðin heil öld og því verður fagnað í safninu á laugardaginn. Við ræðum um safnið við Ölmu Dís Kristinsdóttur, sýningarstjóra. Teitur Magnússon kynnir okkur fyrir gleymdum snillingi, tónlistarmanninum Kevin Ayers sem var virkur í bresku tónlistarsenunni á sjöunda áratugnum og samdi sín þekktustu verk á Miðjarðarhafseyju sem dró til sín skemmtanaglatt fólk um þetta leiti og gerir enn, Ibiza. Teitur ræðir jafnframt við Jakob Frímann Magnússon sem deilir áhuga hans á Ayers og lék með honum bæði í hljóðveri og fór með honum á tónleikaferðalag. Og í Y gallery í gömlu bensínstöðinni í Hamraborg opnaði fyrir skemmstu myndlistarsýning Ástu Fanneyjar Sigurðardóttur, Manneskjur vonandi. Sýningin stendur yfir til og með 24. júní og lýkur með gjörningi. Ásta Fanney kom í heimsókn og sagði okkur frá þeim hugmyndinni að sýningunni, skynjun okkar á tímanum og stjörnu sýningarinnar sem er sambland af venusarfígúru og garðálfi.

Við förum í heimsókn í vinnustofu í Stykkishólmi í þætti dagsins, og hittum þar Ingibjörgu H. Ágústsdóttur. Ingibjörg sker listilega út í linditré, verk innblásinn af íslenskum þjóðsagnaarfi og fugla sem standa út frá veggjum. Ingibjörg er alin upp í stórhýsinu Tang og Ris í miðbæ Stykkishólms og þar er hún með glæsilega vinnustofu sem er fyrst og fremst slík, en hægt er að heimsækja eftir samkomulagi. Guðni Tómasson ræðir við Ingibjörgu í hólminum í þættinum. Er hægt að hugsa í höfundarverki? Er hægt að vera listamaður sem pælir meðvitað í stóra boganum? Að listaverk eigi að passa inn í stærri mynd sem þarf að hanga saman. Þetta hljómar undarlega, sjálfhverf hugsun eða tilgerðarleg. En í ritgerðarsafninu Escape into meaning frá 2022 er ritgerð um einmitt þetta - Að hugsa í höfundarverki heitir hún eftir bandaríska blaðamanninn, youtuberinn og listpælarann Evan Puschak. Þar dregur hann fram tvo ólíka listamenn, bandaríska kvikmyndagerðarmanninn Quentin Tarantino og írska skáldið William Butler Yeats og sýnir hvernig þeir hugsa báðir á einhvern hátt um sína list meðvitað sem hluta af höfundarverki. Við flettum aðeins í þessari athyglisverðu ritgerð hér á eftir. Aðalheiður Eysteinsdóttir, myndlistarkona, fagnar sextíu ára afmæli í vikunni og ætlar af því tilefni að keyra hringinn í kringum landið með sextíu gjörninga. Með henni í för verður hópur listafólks sem mun taka þátt í gjörningunum sem verða fluttir á hinum ýmsu listasöfnum. Listin hefur alltaf verið samofin lífi Aðalheiðar, en margir þekkja hana sem Aðalheiði í Alþýðuhúsinu. Alþýðuhúsið á Siglufirði hefur verið heimili hennar og vinnustofa síðustu áratugi og þar hefur hún staðið fyrir allskyns viðburðum og sýningarhaldi. Gjörningarnir hafa alltaf verið hluti af hennar starfi en kannski er hún hvað þekktust fyrir tréskúlptúrana sína. Við skulum hringdum norður í morgun og spurðum Aðalheiði hvernig henni hafi dottið þetta í hug, að keyra hringinn með sextíu gjörninga. Og við förum í ferðalag með Guju Dögg arkitekt, sem heldur áfram að deila með okkur ferðasögu sinni um bretagna skagann. Að þessu sinni fer hún meðal annars á slóðir sjómannanna sem sigldu til íslands frá leirugum ströndum skagans.

Rammíslenska metalsveitin Skálmöld gefur út nýtt lag í dag, og eins og hefð gerir ráð fyrir, frá því að hljómsveitin gaf út sitt fyrsta lag, þá er það frumflutt í Víðsjá. Frá árinu 2010 hefur sveitin gefið út sex breiðskífur, þar á meðal eina með Sinfóníuhljómsveit Íslands, en nú eru liðin fimm ár frá þeirri síðustu. Ástæðan, jú þeir ætluðu að hætta, en svo hættu þeir við að hætta. Við heyrum meira um það í þætti dagsins. Við heyrum líka af hugmyndinni á bak við nýju plötuna og hvernig þeim finnst tónlistin hafa þróast síðustu 13 ár, frá því að vera óþekktir þungarokkarar yfir í að kyrja norrænan víkingametal með leikskólabörnum. En einnig hvernig það er að ferðast um hátíðir þar sem saman er komið fólk af mjög ólíku tagi, hvort sem það er fólk sem klæðist víkingabúningum eða klæðnaði nýnasista. Þeir Jón Geir Jóhannsson, trommari, og Snæbjörn Sigurðsson, bassaleikari og textahöfundur, verða gestir okkar í þætti dagsins. Að hálfu horfin er söguleg skáldsaga sem kom út árið 2020 eftir bandaríska rithöfundinn Brit Bennett. Þetta er önnur skáldsaga Bennett og sló í gegn um leið og hún kom út og rataði inn á hinn rómaða New York Times metsölulista og gagnrýnendur hafa einnig ausið hana lofi. HBO sjónvarpsstúdíóið hefur nú eftir mikinn slag við önnur stúdíó keypt réttinn að sögunni til að gera sjónvarpsþætti. Bennett gerði það líka gott með fyrstu skáldsögu sinni Mothers og segja má að hún sé rísandi stjarna þar vestanhafs. Sagan fjallar um tvíburasysturnar Desiree og Estelle "Stellu" Vignes og dætur þeirra Jude og Kennedy. Desiree og Stella eru af blönduðum uppruna með fremur ljósa húð og þær taka þá ákvörðun 16 ára gamlar að strjúka að heiman, flýja þennan skrítna smábæ þar sem ?Fólkið er skrítið. Með húðlit á heilanum.? Önnur systirin tekur skrefið yfir í veröld hvíta fólksins og afneitar svörtum uppruna sínum en hin flytur að lokum aftur heim. Að hálfu horfin kom nýverið út í þýðingu Rögnu Sigurðardóttur og hún segir okkur frá bókinni og höfundinum.

Það fer örugglega ekki framhjá mörgum sem ferðast um miðbæinn að þar eru víða skilti þar sem á stendur "Var James Bond Íslendingur?" Það er vissulega gömul og þekkt saga að Vestur-Íslendingurinn Sir William Stephenson, vinur manna á borð við Winston Churchill og Ian Fleming, er fyrirmyndin að hinum heimsfræga njósnara. Þeir Hugi Hreiðarsson og Bogi Auðarson hafa fengið þessa sögu á heilann og ferðast um söguslóðir Stephenson. Við heimsækjum sögukjallara í Grófinni sem þeir opnuðu í fyrra Stephenson til heiðurs og ræðum við Huga. Á morgun heldur strengjasveit Tónskóla Sigursveins tónleika í Norðurjósasal Hörpu ásamt bandarískri vinahljómsveit, Youth Chamber Orchestra, YCO. Allur ágóði af miðasölu rennur til bílakaupa til handa Helgu Þórarinsdóttur víóluleikara, kennara og stjórnanda Strengjasveitar Tónskóla Sigursveins, en Helga hlaut mænuskaða eftir slys fyrir rúmum áratug síðan. Thelma Hrönn Sigurdórsdóttir ræðir við Helgu í þætti dagsins. Teitur Magnússon verður líka með okkur í dag og segir frá glötuðum snillingi. Að þessu sinni fer hann yfir feril geimdömunnar, The space lady. Og Gríman var afhent við hátíðlega athöfn í Borgarleikhúsinu í gærkvöldi. Þar var mikið um dýrðir þegar sviðslistafólkið okkar uppskar eftir viðburðarríkan og fjölbreyttan leikhúsvetur. Við förum yfir nokkrar af þeim grímum sem runnu á listamenn í gær.

Bandaríski rithöfundurinn Cormac Mccarthy er allur. Tilkynnt var um andlát hans í gær. McCarthy var 89 ára og á hann að baki afskaplega farsælan feril sem skáldsagnahöfundur, einn þekktasti samtímahöfundur Bandaríkjanna. Meðal þekktustu verka hans eru Blood Meridian, The Road og hinn svokallaði landamæraþríleikur - All the pretty horses, The Crossing og Cities of the plain. Hann var alamerískur bókmenntarisi, líkt við Faulkner og Hemingway og það þarf að takast á um þá, eins og Einar Kári Jóhannsson bókmenntafræðingur og útgefandi segir okkur frá í þætti dagsins. Myndlistarkonan Hildur Ásgeirsdóttir Jónsson, sem sýnir um þessar mundir í Hafnarborg. hefur búið meirihluta ævi sinnar í Cleveland í Ohio. Hún kemur reglulega hingað til lands og tekur þá ljósmyndir sem hún vinnur síðan úr þegar heim er komið. Helsta viðfangsefni hennar er náttúra Íslands og sú sérstaka birta sem hér er að finna. Hún tengir viðfangsefni sitt þó ekki endilega við ræturnar eða þjóðernið, heldur vill hún miðla þeirra tilfinningu að vera manneskja í víðáttumikilli veröld. Við ræðum við Hildi og Aldísi Arnardóttur sýningarstjóra í þætti dagsins. Við heyrum líka örsnöggt í kanadísku hljómsveitarstjóranum og söngkonunni Barböru Hannigan sem kemur fram á loka tónleikum Sinfóníuhljómsveitar Íslands annað kvöld.

Tónlistarhátíðin Við Djúpið var stofnuð fyrir 20 árum síðan en þar nýtur fólk saman tónlistar um það leyti þegar sól er hæst á lofti á Ísafirði. Hátíðin hefst á laugardaginn, 17. júní, og stendur yfir til 21.júní. Ýmis námskeið verða þar á dagskrá sem og yfir 10 tónleikar þar sem tónlistarfólk úr ólíkum áttum flytur fjölbreytta klassíska tónlist. Halldór Smárason tónskáld er einn þeirra sem frumflytja þar nýja tónlist, en hann hefur sterkar taugar til hátíðarinnar, enda Ísfirðingur og hefur oft tekið þátt. Halldór hefur komið víða við í tónlistarlífinu frá því hann lauk framhaldsnámi frá Manhattan School of Music árið 2014, bæði sem tónskáld, útsetjari og píanisti. Hann hefur unnið með Sinfóníuhljómsveit Íslands, Útvarpshljómsveitum Parísar og Stuttgart auk margra af þekktustu kammersveitum heims. 2020 kom út hans fyrsta hljómplata, STARA, undir merkjum bandaríska útgáfufyrirtækisins Sono Luminus. Halldór verður gestur okkar í þætti dagsins og segir okkur frá sínum tónsmíðum og tengingu sinni við hátíðina Við Djúpið. Norska húsið í Stykkishólmi er elsta tvílyfta íbúðarhús landsins, reist úr tilsniðnum viði frá Noregi 1832. Það er í dag byggðasafn Snæfellinga og Hnappdæla. Við heimsækjum Norska húsið í dag og heyrum af og nýrri grunnsýningu sem nú er þar í vinnslu og gert er ráð fyrir að verði opnuð síðar í sumar. Við heyrum í safnstjóranum, Hjördísi Pálsdóttur og Önnu Melsted sem er meðal þeirra sem vinnur að nýju sýningunni. Íslensk skáld eru ekki í neinum sumardvala og hér í miðbæ Reykjavíkur verður mikið rennerí í Mengi þegar ljóðskáld lesa upp eitt af öðru - upplestrarserían Ljóð og vinir hefst á morgun. Á bak við þessa ljóðaröð eru Svikaskáld, Brynja Hjálmsdóttir og Reykjavík Bókmenntaborg UNESCO.

Það eru 7 ár frá því að Sigur Rós gaf frá sér nýtt lag, frá því að Óveður kom út 2016 og það eru 10 ár frá síðustu hljóðversplötu, Kveikur. En nú hefur óveðrinu slotað, mannabreytingar orðið í hljómsveitinni og neisti kominn á kveikinn. Sigur rós snýr aftur á næstu dögum með splunkunýja plötu sem kallast ÁTTA en í dag kom út fyrsta lagið af plötunni, smáskífan Blóðberg. Við ræðum við þá Georg Holm og Kjartan Sveinsson í þætti dagsins. Í maí, á sama tíma og fólk á suð-vesturhorni Íslands mátti þola eitt sólarlausasta og kaldasta vor frá því mælingar hófust, ferðaðist arkitektinn Guja Dögg um héruð Bretagne og Normandí á norð-vesturhorni Frakklands. Á ferðalaginu velti Guja Dögg fyrir sér tengslum náttúru og manngerðs umhverfis og í fyrsta hluta ferðaannálsins, sem við heyrum í dag, segir hún okkur meðal annars frá mjúkum leirfjörum, ostrum og vatnaliljum. Framtíðin er ekki óskrifað blað, hugsanlega er fyrirfram ákveðin eða jafnvel nú þegar hér. Sjö höfundum bókarinnar Best fyrir er að minnsta kosti umhugað um framtíðina á þessum óræðu nótum í sögum sínum sem fylla þessa bók. Við fengum örlítið brot úr tveimur þessara sagna í síðustu viku og fáum í þættinum í dag að heyra tvær raddir í viðbót lesa brot úr bókinni. EN við hefjum þáttinn á því að rýna í bók sem kom nýverið út hjá Benedikt. Smáatriðin eftir Iu Genberg í þýðingu Þórdísar Gíslandóttur.

Um þessar mundir stendur yfir útskriftarsýning á verkum nýútskrifaðra arkitekta í Hegningarhúsinu við Skólavörðustíg. Og ekki bara hvaða arkitekta sem er, heldur eru þetta fyrstu löggiltu arkitektarnir sem útskrifast úr Listaháskóla Íslands, en hingað til hafa nemar við þessa deild útskrifast með BA gráðu og þurft að sækja sér framhaldsmenntun út í heim til að geta kallað sig arkitekt. Við ræðum við Önnu Maríu Bogadóttur, dósent við Listaháskólann og tvo nýútskrifaða arkitekta. Sýning er ekki bara eitthvað sem opnar er opið og lokar síðan, heldur allt undirbúningsferlið, rannsóknarferlið og allt samtalið við þátttakendur, segir Hanna Styrmisdóttir prófessor við Listaháskóla Íslands en hún ásamt Birtu Guðjónsdóttur sýningarstjóra kynntu stofnun Félags sýningastjóra á Íslandi í vikunni. Hanna Styrmisdóttir kemur í hljóðver og segir okkur betur frá félaginu og markmiðum þess. Við fáum einnig innsýn í hugarheim finnska tónskáldsins Kaiju Saariaho sem lést 2. júní síðastliðinn. Saariaho var þekkt fyrir að vera mikill frumkvöðull í klassískir tónlist og nýtti sér spectral tónlistarnálgun í sköpun sinni. Og við kíkjum á kaffihús í Amsterdam þar sem við hittum fyrir leikskáldið Tyrfing Tyrfingson og leikarann Vincent Kári van der Valk en þeir taka þátt í íslenskri menningarhátíð í íslenska sendiráðinu þar í borg á morgun. Þar að auki heyrum við rýni í nýja íslenska skáldsögu, Sumarblóm og heimsins grjót, eftir Sigrúnu Ölbu Sigurðardóttur.

Bergþóra Snæbjörnsdóttir ætlaði sér aldrei að verða rithöfundur. Hún lærði sálfræði, ritlist og hagnýta menningarmiðlun áður en hún fann með sjálfri sér að skapandi ritsmíðar væru kannski ágætis vinna. Hún vann nýverið Maístjörnuna, ljóðabókaverðlaun Rithöfundasambands Íslands og Landsbókasafns Íslands, fyrir ljóðsöguna Allt sem rennur. Bergþóra kom geisandi fram á ritvöllinn með ljóðsögunni Flórída árið 2017, verk sem vakti mikla athygli og var tilnefnt til Íslensku bókmenntaverðlaunanna, Fjöruverðlaunanna og Maístjörnunnar. Áður hafði Bergþóra gefið út ljóðabókina Daloon dagar sem kom út árið 2011 og prósasafnið Dagar undrabarnsins eru á enda. Fyrsta skáldsaga Bergþóru, Svínshöfuð, sem kom út árið 2019, hreppti Fjöruverðlaunin og var tilnefnd til Íslensku bókmenntaverðlaunanna, auk þess sem hún var valin besta skáldsaga ársins af bóksölum. Bergþóra Snæbjörnsdóttir er fædd árið 1985 og ólst upp við Úlfljótsvatn í Grafningi. Í dag er hún tveggja barna móðir í Reykjavík sem stefnir á að gefa út sína aðra skáldsögu undir lok þessa árs. Við kynnumst Bergþóru betur í þætti dagsins.

Hólmfríður Hafliðadóttir vann í unglingavinnunni og elskaði vinnuna sína, allt þar til hún breyttist í martröð. Hún starfaði eins og flestir unglingar við almenn garðyrkjustörf og vann sig svo upp í flokkstjórastöðu sem hún gegndi í tvö ár. Með tímanum fór hún að upplifa eitraða stemningu, þar sem meðal annars jaðarsettir hópar voru niðurlægðir og hún sjálf lögð í einelti. Komandi úr réttrúnaðarumhverfi framsækinna og fjölmenningarsinnaðra menntskælinga, eins og hún segir sjálf frá, kom henni gjörsamlega í opna skjöldu að vera skyndilega föst í ómenningu einstaklinga sem virtust ekki þurfa að bera nokkra ábyrgð á hegðun sinni. Hólmfríður er í dag sviðshöfundur og leiklistarnemi sem hefur samið ásamt félaga sínum, sviðshöfundinum Magnúsi Thorlacius, einleik sem byggir á þessari reynslu, sem sýndur verður í útileikhúsi í Kópavogi. Framtíðin er ekki óskrifað blað segir aftan á kápu sannsagnasafnsins Best fyrir sem kom út í lok maí. Þar ferðast 7 höfundar, allt nemar í ritlist, um tímann í gegnum heimaslátrun, átök við íslenska veðrið, skíðakennslu á Ítalíu, ómögulegar ástir, eftirpartí, undarlegt háttalag konu um nótt og súran kvíða samtímans. Hvenær kemur framtíðin? Hvenær er hún horfin og orðin að fortíð, útrunninn eins og mjólk í tetra pak fernu á leið í brennslu. Oft góð lengur. Við heyrum lestur úr bókinni í þættinum. Freyja Þórsdóttir verður að vanda í sínu heimspekilega landslagi í pistli dagsins. Freyja fjallar í dag um gildi sannleikans í mannlegum samskiptum og hvernig það má nota tungumálið til að bæði rýra og auðga tengsl. Leikverkið Hulið eftir Sigríði Ástu Olgeirsdóttur var frumsýnt um liðna helgi í Tjarnarbíói. Eva Halldóra Guðmundsdóttir sviðslistarrýnir segir frá sinni upplifun af uppfærslunni.

Í vikunni verður haldin pólsk menningarhátíð í samstarfi Þjóðleikhússins og Teatr im Stefan ?eromski leikhússins í Kielce í Póllandi sem er komið hingað til lands. Þau sýna á föstudag leiksýninguna Gróskan í grasinu á Stóra sviði Þjóðleikhússins, leikverk sem byggt er á kvikmyndinni Splendor in the glass frá 1961. En þar að auki verður á hátíðinni opin vinnustofa um aðferðir sviðslistanna sem byggðar eru á þjóðlegum pólskum arfi og menningu og einnig fyrirlestur um pólskan þjóðararf og birtingarmyndir hans í pólsku leikhúsi. Una Þorleifsdóttir leikstjóri sem hefur starfað í stefan Zeromski leikhúsinu kemur til okkar og segir okkur betur frá hátíðinni og menningarlegum tengslum Póllands og Íslands. Á sýningunni Fram fjörðinn, seint um haust sýnir Sigtryggur Bjarni Baldvinsson stór vatnslitaverk þar sem lífríki Héðinsfjarðar er í aðalhlutverki. Verkin eru afrakstur vinnu síðustu tveggja ára en þessi eyðifjörður á Tröllaskaga hefur verið viðfangsefni listamannsins í nær tvo áratugi. Sigtryggur lítur á vinnuna í Héðinsfirði sem tilraun til þess að hlusta á náttúruna, leita frétta og miðla mikilvægum boðskap, sem er dýrmætt lífríkið og undirliggjandi náttúruvá. Auk þess að miðla, og vera einhverskonar tengiliður á milli náttúru og áhorfanda, segist Sigtryggur vilja gera falleg verk, þó fegurðin eigi oft undir högg á sækja í samtímalist, en hann er sannfærður um að fegurðin sé varnarkerfi nátturunnar. Meira um það hér á eftir í samtali við listamanninn sem hefur fært okkur fréttir úr Héðinsfirði síðustu ár.

Á þessari sýningu langaði mig að leita að sjálfri mér, segir Rósa Gísladóttir sem hefur nú skapað þrjár sýningar í húsi þriggja skúlptúrista á stuttum tíma. Sýninguna Loftskurð í safni Ásmundar Sveinssonar, sýninguna Safn í safni í safni Einars Jónssonar og nú sýninguna Fora í safni Gerðar Helgadóttur, sem opnar næstkomandi laugardag, 3. júni. Fyrir þessa sýningu ákvað Rósa að leita innblásturs á ný í Róm, borginni sem heillaði hana upp úr skónum árið 1983, og þeim klassísku formum sem þar er að finna. Form sem hafa verið leiðarstef í mörgum verka hennar og sem spretta fram á torginu sem nú rís í Gerðarsafni. Við lítum inn í Gerðarsafn í þætti dagsins og ræðum við þær Rósu Gísladóttur og anna tveggja sýningarstjóra, Hallgerði Hallgrímsdóttur Dúkristur Ástu Sigurðardóttur verða til sýnis og sölu á nýrri sýningu sem opnar í Gallerí Fold á laugardag og er gerð í samstarfi við afkomendur Ástu Sigurðardóttur. Þau fengu til liðs við sig grafíklistamanninn Guðmund Ármann sem þrykkti 50 eintök af hverri mynd. Um listsköpun Ástu hefur verið mikið fjallað um í gegnum tíðina en minna hefur þó ef til vill farið fyrir myndlistarkonunni Ástu sem var afar fjölhæf listakona. Dúkristurnar birtust fyrst í smásagnasafninu Sunnudagskvöld til mánudagsmorguns eru svartar í grunninn og rímar það oft vel við efni þeirra sagna sem þær styðja við sem gjarnan hafa tragíska og myrka undirtóna. Við heimsækjum Gallerí Fold í lok þáttar og ræðum um sýninguna við Iðunni Vignisdóttur sýningarstjóra og hringjum einnig í Þóri Jökul Þorsteinsson son Ástu.

Lilja Sigurðardóttir glæpasagnahöfundur er nýr bæjarlistarmaður Kópavogs. Hún hefur þó ekki alltaf búið þar í bæ. Lilja var aðeins fimm ára þegar hún flutti lagðist í heimshornaflakk með fjölskyldu sinni. Þau bjuggu í Svíþjóð, Mexíkó og á Spáni auk þess að ferðast um fleiri lönd, en komu alltaf reglulega til Íslands. Planið var alls ekkert að verða rithöfundur en handritasamkeppni Bjarts árið 2009 varð til þess að hún skrifaði sína fyrstu bók, Sporið. Lilja verður gestur okkar í Svipmynd vikunnar. Gréta Sigríður Einarsdóttir rýnir í Kramp eftir chileska rithöfundinn Mariu Jose Ferrada, sem kom nýverið út hjá Angústúru í þýðingu Jóns Halls Stefánssonar.

Tónlistarmaðurinn Gunnar Jónsson Collider gaf í gær út sína aðra breiðskífu sem kallast S.W.I.M hjá plötuútgáfunni A strangely isolated place. Þar er á ferð sveimtónlist, ambient tónlist í sex hlutum og tónlistin er enn fremur glædd lífi með vídjóverki eftir listarkonuna Örnu Beth þar sem umhverfin 6 taka á sig draumkennda mynd, ferðalag í gegnum órætt landslag. Við settumst niður með Gunnari í síðustu viku og ræddum sveimtónlist og sterk tengsl hennar við vísindaskáldskap, gervigreind og austurlenska heimspeki. Hvað kemur til að par á miðjum aldri hættir sambandi sínu og fjárhagsstöðu til þess að feta í fótspor feðranna og gerast trillusjómenn? Það er ekki beint mikið um nýliða í stétt strandveiðisjómanna en þau Rut Sigurðardóttir og Kristján Torfi Einarsson ákvaðu að láta slag standa og gera út trilluna Skuld frá Rifi á Snæfellsnesi. Kannski vegna þess að þorskurinn hefur ekki klikkað síðan þjóðin mætti á skerið, eins og Kristján Torfi benti á í spjalli okkar. Þar að auki ákvað Rut að gera heimildamynd um fyrsta ár þeirra á Skuld og afraksturinn var frumsýndur á heimildamyndahátíðinni Skjaldborg um liðna helgi þar sem hún vann hvatningarverðlaun dómnefndarinnar. Þau Rut og Kristján segja ekki nægilega vel hlúð að atvinnugreininni og hafa áhyggjur af stöðu hennar. Myndin átti í fyrstu að vera heimild um þær pólitísku vangaveltur en úr varð persónulegt ferðalag inn í heim strandveiðanna.

Búlgarski rithöfundurinn og ljóðskáldið Georgi Gospodinov hlaut í vikunni alþjóðlegu Booker verðlaunin fyrir sína fjórðu skáldsögu, Time Shelter í þýðingu Angela Rodel. Þetta er í fyrsta sinn sem bók skrifuð á búlgörsku hlýtur þessa virtu viðurkenningu og annað árið í röð sem verðlaunin fara til bókar sem skrifuð er á tungumáli sem ekki hefur hlotið Bookerinn áður. Á hverju ári fer fram keppni ungra einleikara sem Sinfóníuhljómsveit Íslands stendur fyrir í samvinnu við Listaháskóla Íslands. Keppnin er opin nemendum á háskólastigi, óháð því hvaða skóla þeir sækja, og fá þeir hlutskörpustu að leika einleik með Sinfóníuhljómsveit Íslands á tónleikum í Eldborg. Stjórnandi að þessu sinni er Nathanae?l Iselin staðarhljómsveitarstjóri SÍ og einleikarar og einsöngvarar sem koma fram eru þau Ólafur Freyr Birkisson, söngvari, Ragnheiður Ingunn Jóhannsdóttir, söngkona, Þórhildur Magnúsdóttir, víóluleikari, Þórgunnur Anna Örnólfsdóttir söngkona. Teitur Magnússon fer með okkur í ferðalag um tónlistarferil Arthurs Lee forsprakka hljómsveitarinnar Love, sérstakur karakter í tónlistarsögunni sem hafði gífurleg áhrif. Jimi Hendrix apaði fatastílinn eftir honum og Jim Morrison og The Doors vildu vera eins og Love. Arthur var líka stjórnsamur og á tímum erfiður - glímdi við geðsveiflur og fíkn sem ollu því að hann var dæmdur í fangelsi. ?Áhrifamikill sjarmör ? glataður snillingur,? segir Teitur og við heyrum allt um það í lok þáttar.

Myndlistarmaðurinn Sigurður Guðjónsson er hvað þekktastur fyrir tímatengd verk sem rannsaka manngerðar vélar og tækniminjar. Um liðna helgi opnaði hann sýninguna ?Leiðni leiðir? í Verksmiðjunni á Hjalteyri um liðna helgi, en þar hefur hann umbreytt 2000 fermetra verksmiðjurými í fjölskynjunarverk hreyfingar og hljóðs. Þetta er verk sem leikur með tíma og orku, en Sigurður vinnur út frá miðju hússins lóðrétt upp og niður þrjár hæðir og hugsar sýninguna sem einn stóran skúlptúr samofin byggingunni sjálfri. Síðast þegar við hittum Sigurð hér í Víðsjá var hann á leiðinni til Feneyja til að vera þar fulltrúi Íslands á Tvíæringnum, að þessu sinni er það Gígja Hólmgeirsdóttir sem hittir Sigurð á Hjalteyri í skjóli frá hávaðaroki innan veggja gömlu verksmiðjunnar á Hjalteyri. Leiksýningin Lónið, eftir Magnús Thorlacius, sem sýnd er um þessar mundir í Tjarnarbíó, tekur fyrir eymd mannlegrar tilveru á tímum síðkapítalískra drauma, eins og segir í leikskrá. Eva Halldóra Guðmundsdóttir rýnir í verkið í þætti dagsins. Einnig ætlum við að rifja upp, af engu sérstöku tilefni, heimsókn sem Víðsjá átti fyrir fimm árum síðan inn í eitt fegursta hús landsins, Smiðshús á Álftanesi. Tilefni heimsóknarinnar var níræðisafmæli höfundar hússins og ábúanda þess, arkitektsins Manfreðs Vilhjálmssonar. Manfreð er einn af okkar allra bestu arkitektum, hefur hannað þekkt hús og minna þekkt hús, jafnt heimili sem og kirkjur, skóla og bókasöfn. Einnig hefur hann hannað húsgögn, leikföng og innréttingar. Hann hlaut heiðursviðurkenningu Arkitektafélags Íslands 2019. Við heyrum í Manfreð í þætti dagsins.

Bjarni Frímann Bjarnason hljómsveitarstjóri, píanóleikari og tónlistarmaður hefur unnið að ansi fjölbreyttum verkefnum í gegnum tíðina. Hann stundaði fiðlunám sem ungur drengur en en lauk síðan víóluleik frá Listaháskóla Íslands. Í framhaldinu stundaði hann síðan nám í hljómsveitarstjórn við Hanns Eisler-tónlistarháskólann í Berlín. Bjarni hefur komið fram víða um heim, bæði sem strengja- og hljómborðsleikari og stjórnað flestum hljómsveitum á Íslandi við ýmis tækifæri, til dæmis stjórnað sinfóníuhljómsveit Íslands og verkefnum hjá íslensku óperunni. Þá hefur hann samið tónlist fyrir leikhús og kvikmyndir bæði hérlendis og erlendis. Hann gegndi embætti tónlistarstjóra íslensku óperunnar frá 2017. Þá tók hann við stöðu staðarhljómsveitarstjóra Sinfóníuhljómsveitar Íslands árið 2019. Síðan þá hefur hann einnig m.a. starfað sem hljómsveitarstjóri í verkefnum Sinfóníuhljómsveitar Norðurlands og nýverið hefur hann ferðast með Björk sem hljómsveitarstjóri á tónleikaferðalaginu Cornucopia. Og nú er hann búinn að taka við stjórn Mótettukórsins.

Víðsjá rifjar í dag upp þátt frá árinu 2010 um súrrealismann. Aðalviðmælandi í þættinum er Benedikt Hjartarson bókmenntafræðingur.

Vestræn klassísk tónlist er ekki miðdepill alls, segir Sigrún Sævarsdóttir-Griffiths sem stýrir stórsveitinni Kordu Samfóníu. Korda samfónía er sennilega ein óvenjulegasta hljómsveit landsins því hana skipa bæði lfagfólk úr tónlist og fólk sem orðið hefur fyrir hverskyns áföllum og sem er í endurhæfingarferli. Sveitin byggir á stórsveit sem Sigrún setti saman í London fyrir rúmum 10 árum, þar sem helmingur hljómsveitarmeðlima eru nemendur við Guildhall listaháskólann þar sem Sigrún kennir, og hinn helmingurinn er heimilislaust fólk. Við ræðum við Sigrúnu í þætti dagsins, og einnig Ásu Dýradóttur, sem heldur utan um verkefnið undir formerkjum Tónlistarborgarinnar. Myndlistarkonan Melanie Ubaldo er búinn að þekkja veggina í Ásmundarsal með miklum samsaum, strigaefni í óreglulegum bútum sem ýmist er málað litríkum litum eða snúið við og saumað saman. Þarna er á ferðinni málverksinnsetning sem er eitthvað á annað hundrað fermetra, ef út í það er farið. Melanie er þarna undir áhrifum frá tuskum sem saumðar eru á heimaslóðum hennar, m.a. af móður hennar og vinkonum hennar í Filipseyjum. Við heyrum af tuskusaumi sem er innblástur sýningar Melanie í Ásmundarsal. Einnig heyrum við í tónlistarmanninum og hljómsveitarstjóranum Bjarna Frímanni Bjarnasyni, sem hefur mörg járn í eldinum þessa dagana. Meðal þeirra er stjórn Mótettukórsins sem heldur vortónleika á morgun.

Becoming kallast ný plata jazzpíanistans Sunnu Gunnlaugsdóttur. Platan hefur vakið athygli í jazzheiminum enda tríó Sunnu með tryggan hlustendahóp eftir 20 ár í bransanum. Sunna segir þau spila evrópskan samtímajazz, sem einkennist af bandaríksum rótum og norrænni lýrík. Við ræðum við Sunnu í þætti dagsins, um ferðalög í músík og músíkina í ferðalögum, skapandi ferli og sambandið við hlustendur, svo eitthvað sé nefnt. Við hittum líka forsetaframbjóðandann, sjáfstæðismanninn, gúruinn, kattaframbjóðandann, prestinn og besta pínóleikara Evrópu, þ.e.a.s. Snorra Ásmundsson myndlistarmann en sýningin Boðflenna - yfirlitssýning á verkum Snorra - verður opnuð í Listasafni Reykjanesbæjar á morgun. Við rúllum í Reykjanesbæ og hittum Snorra í safninu í þætti dagsins.

Úlfur Eldjárn gaf út nýtt lag í síðustu viku og von er á plötu á næstunni. Lagið ber nafnið Continuum, og gefur forsmekk að því sem koma skal í nýrri plötu, Það er samið fyrir píanó og rafrænan hljóðheim sem er að mestu búinn til úr píanóhljóðum. Úlfur mun setjast við flygilinn í Hannesarholti á miðvikudag og flytja tónlist af væntanlegri plötu, með aðstoð tölvu, hljóðgervla og hljóðfetla og tveggja hljóðfæraleikara. Við setjumst niður með Úlfi í þætti dagsins og fáum að heyra af þessari nýju tónlist. Við könnum líka hvað bandaríski myndlistarmaðurinn Matthew Barney er að bardúsa þessa dagana. Á dögunum opnaði hann sýningu á nýju fimm rása myndbandsverki á vinnustofu sinni, eða öllu heldur í heilmiklu iðnaðarhúsnæði sínu, á Long Island við New York. Verkið hefur með frægt atvik úr bandaríska fótboltanum að gera, alvarlega tæklingu sem er orðin 45 ára og Barney tekur til skoðunar í nýju verki sem hann kallar Secondary. Við heyrum nánar af grófri tæklingu í Víðsjá dagsins. En við ætlum að hefja þáttinn á því að minnast Ísaks Harðarsonar, sem lést fyrir aldur fram síðastliðinn föstudag, þann 12.maí.

Það er alltaf ánægjuefni þegar Safnasafnið á Svalbarðsströnd opnar dyr sínar í sumarbyrjun. Í blíðskaparveðri um liðna helgi tóku stofnendur safnsins, Níels Hafstein og Magnhildur Sigurðardóttir, ásamt stjórn safnins, á móti fjölda fólks þegar sýningar þessa árs voru opnaðar með pompi og prakt. Í þessu höfuðsafni íslenskrar alþýðulistar er nú enn eitt sumarið hægt að sjá fjölbreyttar sýningar ólíkra listamanna í ævintýralegu umhverfi. Við sláum á þráðinn norður í þætti dagsins og fáum Níels til að segja okkur frá sýningum ársins. Einnig heyrum við í einum þeirra listamanna sem sýna þetta árið í safninu. Jenný Karlsdóttur. Jenný er annáluð handverskona sem hefur auk þess að skapa sín eigin listaverk safnað að sér stóru textílverkasafni í gegnum tíðina. Hún ánafnaði Safnasafninu nýverið allt safnið og mun þessi gjöf hennar verða kynnt á næstu árum með röð sýninga og fyrirlestrum. Fyrsta sýningin opnaði um liðna helgi, en hún samanstendur af faldbúningi efitr Jenný úr jurstlituðu garni, og puntuhandklæðum, en það er gripur sem húsfreyjur saumuðu út til heimilisprýði og hengdu upp í eldhúsi til að hylja óhrein viskustykki. Í dag er tilkynnt um það hver bar sigur úr bítum í handritakeppni Forlagsins, Nýjar raddir, þetta árið. ?Hér er ekkert sem sýnist,? segir aftan á kápu bókarinnar sem kemur út í dag. ?Undir hversdagslegu yfirborði leynist eitthvað annað; fólk er í áskrift að öðru lífi, á sér skyndilega tvífara og draumar rætast eða verða að engu. Andrúmsloftið er dularfullt og mörkin á milli veruleika og ímyndunar oft óljós.? Þetta er dularfullt smásagnasafn sem við ætlum að afhjúpa nánar hér síðar í þættinum og ræða við höfundinn. Þar bera á góma áhrif frá Stephen King, Franz Kafka, andvökunætur og undarlegar martraðir.

Búi Bjarmar Aðalsteinsson vöruhönnuður er gestur okkar í svipmynd dagsins. Búi hefur hlotið margvíslegar viðurkenningar fyrir frumkvöðlastörf, meðal annars fyrir mat framleiddan úr afgöngum og skordýrum. Hann rekur hönnunarstofuna Grallaragerðina ehf, starfar sem stafrænn leiðtogi hjá Reykjavíkurborg, og hefur kennt við Listaháskólann. Hann nam sálfræði við Háskóla Íslands áður en hann fór í hönnunarnám við Listaháskóla Íslands og stundaði síðar nám í Eindoven Hollandi í samfélagsmiðaðri hönnun. Við ætlum að kynnast Búa betur í þætti dagsins, fá að heyra af starfi hönnuðarins og hverjar áherslurnar eru í heimi hönnunar í dag. Hvað gera hönnuðir annnað en að búa til hluti og hvað þýðir að hanna viðmót, upplifanir og ferla? En áður en Búi Bjarmar sest niður í hljóðstofu skulum við snúa okkur að bókmenntunum. VIð hefjum þáttinn á rýni í nýja ljóðabók. Gréta Sigríður Einarsdóttir hefur verið að lesa bók Höllu Gunnarsdóttur, sem heitir Þú og þar sem hún yrkir um fæðingu og fyrstu tilfinningaþrungnu vikurnar í lífi móður og barns.

Katrín Elvarsdóttir ljósmyndari sýnir nýjar ljósmyndir sínar í Berg Contemporary galleríi við klapparstíg sem heitir Fimmtíu plöntur fyrir frið. Þar ljósmyndar Katrín gróður, bæði bananaplöntur og forláta kirsuberjatré sem eru friðartákn frá félögum sem tengjast Japan og voru gróðursett í Hljómskálagarðinum árið 2011. Við heimsækjum galleríið og ræðum við Katrínu í þættinum. Í Hörpu er um þessar mundir að finna sýningu á verkum sem tengja saman myndlist, tónlist og eðlisfræði. Um er að ræða prentaðar myndir eftir tónlistarmanninn Baldvin Hlynsson, en í þeim fangar hann útlit tónbilanna tólf í myndrænu formi. Hverri mynd fylgir svo texti um viðkomandi tónbil í sögulegu samhengi og fjallað er um þá tilfinningu sem tónbilið hefur þótt vekja í aldanna rás. Við ræðum við Baldvin í þætti dagsins. Einnig fáum við pistil frá Teiti Magnússyni sem hefur undanfarið fjallað um glataða snillinga hér í Víðsjá. Að þessu sinni segir Teitur okkur frá fjöllistakonunni Normu Tanega. Tanega fæddist árið 1939 í Kalíforníu, móðir hennar var frá Panama og faðir hennar hljómsveitarstjóri af filipseyskum ættum. Tanega átti viðburðaríka ævi, ferill hennar var rússibanareið með viðkomu í New York og Evrópu, á toppum vinsældalista og í fangi ástkonu sinnar, Dusty Springfield.

Ljóðverkið Tunglóður er óðs manns óður segir í kynningartexta um nýja ljóðabók, fyrstu ljóðabók Karls Ólafs Hallbjörnssonar. Karl Ólafur er heimspekimenntaður og innblásinn af skáldskap fornaldar, íslenskri náttúru og reynir gjarnan að hafa brag á ljóðunum án þess að hafa hátt eins og hann kemst sjálfur að orði. Þetta er óður til hverfulla tunglhvarfa tilfinninganna og óður til hversdagslegu fegurðarinnar sem dvelur í náttúrunni og tungumálinu. Við ræðum allt þetta betur við Karl Ólaf Hallbjörnsson í þættinum. Við erum öll með tengingu, segir listakonan Hildigunnur Birgisdóttir um fjórmenningana sem hafa undanfarin ár rekið gallerí Open við Grandagarð og listakonuna sem þar sýnir um þessar mundir; Ingibjörgu Sigurjónsdóttur. Sýning Ingibjargar, Athugasemdir, mun vera sú allra síðasta sem þetta smáa en knáa rými gefur af sér en það hefur verið starfrækt í fimm gjöful ár. Við lítum inn í Open í þætti dagsins og ræðum við þær Hildigunni og Ingibjörgu, um augnablik sem gerast, geymslurými listamanna, auðmeltanlega eilífð, listafimleika og hina örfinu línu milli listaverks og rusls. Og við fáum bókarýni í þætti dagsins. Nýverið gaf Una útgáfuhús út skáldsöguna Jerusalém eftir Gonçalo M. Tavares í þýðingu Pedro Gunnlaugs García. Gauti Kristmannsson rýnir í Jerúsalem hér um miðbik þáttar.

Sameiginleg ástríða fyrir útvarpi er kveikjan að nýju tónverki kammerhópsins Ensamble Adapter, sem frumflutt verður í Hafnarborg á sunnudag. Hópurinn, sem stofnaður var stofnaður í Berlín 2004, skapar frumsamda nútímatónlist og einblínir fyrst og fremst á samstarf og samsköpun með fjölbreyttum hópi listamanna sem koma víðsvegar að. Allt frá stofnun hópsins hefur hann frumflutt hundruði verka og komið fram á fjölda hátíða og tónleika um Evrópu. Í ár er Ensamble Adapter staðarlistahópur tónleikaraðarinnar Hljóðana í Hafnarborg. Gunnhildur Einarsdóttir hörpuleikari og einn stofnandi hópsins verður gestur okkar í dag og segir okkur frá nýja verkinu, Yunge Eylands Varpcast Netwerkið, en það er einskonar lifandi útvarpsleikhús þar sem umfjöllunarefnið er útvarp og þau áhrif sem útvarpsmiðillinn hefur haft á samfélög smærri þjóða í gegnum tíðina. Við fáum heimspekilega hugleiðingu frá Freyju Þórsdóttur. Í pistli dagsins fjallar Freyja um andlega næringu, það er að segja, áhrif þeirra verðmæta sem við sköpum fyrir hvort annað í listrænu og menningarlegu samhengi. Nóvellan Fullorðið fók, Voksne mennesker, eftir Marie Aubert kom út í Noregi árið 2019 og hlaut Ungdommens kritikerpris 2020. Bókin kom nýlega út í íslenskri þýðingu Kari Óskar Grétudóttur í bókaflokknum Sólinni frá Benedikt bókaútgáfu. Fullorðið fólk segir frá Ídu, arkítekt sem er rétt liðlega fertug, einstæð og barnslaus en þráir að eignast fjölskyldu. Ida er á leið í sumarparadís æsku sinnar, þar sem til stendur að fagna 65 ára afmæli móður hennar. Í súmarhúsinu bíður litla systir hennar, Marta, ásamt kærasta sínum og bónusbarni. Þetta er bók um útslitin fjölskyldubönd, eigingirni og afbrýgðissemi. Og í þessari stuttu nóvellu sem Kari ósk þýðandi segir minna margt á eiginleika kammerleikhússins, er heilmikill undirtexti og þemu sem tala sterkt til samtímans. Víðsjá hringdi í Kari Ósk sem búsett er í Noregi.

Ragnheiður Gestsdóttir, rithöfundur, myndhöfundur og kennari er gestur okkar í Svipmynd dagsins. Ragnheiður hefur bæði skrifað og myndskreytt bækur fyrir börn og unglinga auk þess að vera höfundur þriggja glæpasagna. Unglingasögur hennar hafa vakið mikla athygli og hefur Ragnheiður hlotið bæði Norrænu barnabókaverðlaunin og Íslensku barnabókaverðlaunin fyrir verk sín. Hún hlaut einnig Blóðdropann, íslensku glæpasagnaverðlaunin, fyrir skáldsöguna Farangur árið 2022. Þann 1. maí fagnaði hún sjötugs afmæli og gaf sama dag út sína fyrstu bók sem hvorki hefur orðin barna, unglinga eða glæpa sem forskeyti. Bókin kallast Steinninn og fjallar um konu sem fær gjöf á tímamótum í lífi sínu sem hrindir af stað atburðarrás sem umbreytir lífi hennar.

Hönnunarmars er í þann mund að hefjast. Alls eru um 100 sýningar á dagskrá hátíðar í ár og 120 viðburðir svo það er af nægu að taka fyrir alla forvitna um það sem er að gerast í heimi hönnunar, hvort sem það er í formi nytjahluta eða samtali um hugmyndafræðina sem knýr hönnun í dag. Um liðna helgi opnaði sýning í Hönnunarsafni Íslands á verkum textílhönnuðarins Ýrar Jóhannsdóttur, en hún hannar undir nafninu Ýrúrarí. Sýningin kallast Nærvera og þar gefur að líta verur í formi ullarpeysa, sem Ýr endurnýtir úr gömlum afgöngum. Við hittum Ýrúrarí í Hönnunarsafninu. Dimma gaf nýverið út bókina Mæður og synir eftir Thodor Kallifatides í þýðingu Halls Páls Jónssonar, en bókin er sjálfstætt framhald af bókinni Nýtt land utan við gluggann minn. Gréta Sigríður EInarsdóttir rýnir í verkið í þætti dagsins. Við heyrum líka nýja tónlist þar sem rímnahefðin mætir raftónlist og sellóleik. Tónlistarkonan Kristín Lárusdottir sækir innblástur bæði í íslenskan tónlistararf og náttúruna, leikur á selló og kveður rímur. Þetta blandast saman við raftónlist sem Kristín segir fulla af pönki og tilraunamennsku. Næsta laugardag heldur hún tónleika í Kaldalóni í Hörpu og þá kemur út ný plata sem kallast Kría. Kristín sér um allar tónsmíðarnar, rafhljóðheiminn, útsetningar, sellóleik, kveðanda og upptökur og hún kemur til okkar í heimsókn.

Íslenski dansflokkurinn fagnar um þessar mundir 50 ára afmæli. Flokkurinn var stofnaður árið 1973 eftir þó nokkurn aðdraganda. Það voru svo ballettmeistararnir Alan Carter og Julia Claire sem komu hingað til lands til að vinna að stofnun þessa atvinnu dansflokks 1. júní 1973. Síðan þá hefur mikið vatn runnið til sjávar. Íslenski dansflokkurinn, sem hefur nú aðstöðu í Borgarleikhúsinu, hefur öðlast viðurkenningu á alþjóðlegum vettvangi á undanförnum árum og hefur flokknum verið boðið að sýna í mörgum af helstu leikhúsum og hátíðum erlendis. Við heyrum í Ernu Ómarsdóttur, listdansstjóra dansflokksins hér síðar í þættinum og ræðum um stöðu dansflokksins, áskoranir og framtíð. Dansararnir Valgerður Rúnarsdóttir og Katrín Johnson hafa báðar starfað með Íslenska dansflokknum og hafa einnig reynslu af því að starfa sem dansarar utan landssteinanna. Þær fóru ungar utan til náms, enda bauðst dönsurum ekki framhaldsmenntun hér á landi fyrr en Listaháskólinn kom til sögunnar. Katrín tók frekar ung ákvörðun um að skipta um starfsvettvang á meðan Valgerði finnst það jafnast á við að hætta að anda að hætta að dansa. Við ræðum við þær í þætti dagsins um breytt landslag danssenunnar, ferilinn og líf dansarans. Og Nína Hjálmarsdóttir rýnir í sýningu Sigríðar Soffíu Níelsdóttur Til hamingju með að vera mannleg sem sýnd er í Þjóðleikhúsinu.

Kristín Eysteinsdóttir hefur verið ráðin nýr rektor Listaháskóla Íslands. Kristín er auðvitað þjóðkunn kona. Eftir stuttan tónlistarferil fór hún í nám í dramatúrgíu til Árósa, tók svo meistaragráðu í leikstjórn í London og starfaði um árabil sem fastráðinn leikstjóri við Borgarleikhúsið. Hún tók við starfi Borgarleikhússtjóra 2014 og stýrði leikhúsinu við góðan orðstír, sýningar slógu aðsóknarmet og sópuðu til sín verðlaunum. Hún lét af störfum þar 2020 áður en hennar öðru tímabili þar lauk, til að einbeita sér að öðrum verkefnum. Hún var ráðin prófessor og fagstjóri við sviðslistadeild Listaháskóla Íslands í ágúst 2022 og hefur nú verið ráðin rektor skólans. Við ætlum að kynnast Kristínu betur í þætti dagsins, fá að heyra af hennar leið í lífinu og listinni, fá að vita afhverju hún sótti um stöðu rektors og hver hennar sýn á skapandi greinar eru. En við hefjum þáttinn á því að heyra af tilnefningum til Maístjörnunnar, ljóðaverðlaunum sem eru veitt af Rithöfundasambandi Íslands og Landsbókasafni Íslands - Háskólabókasafni í maí ár hvert.

Á morgun verður heimildamyndin Horfinn heimur eftir Ólaf Sveinsson forsýnd í Bíó Paradís. Myndin fjallar um gerð Kárahnjúkavirkjunar og hefur verið mörg ár í vinnslu. Hún var að mestu tekin sumarið 2006, skömmu áður en byrjað var að safna vatni í Hálslón Kárahnjúkavirkjunar, en einnig næstu sumur á eftir, og síðast árið 2021 mynduðu kvikmyndagerðarmennirnir þær breytingar sem orðið hafa á svæðinu með tilkomu virkjunarinnar. Við ræðum við höfundinn í þætti dagsins. Svo koma tveir sagnfræðingar í heimsókn til okkar til að ræða ástand og horfur í skjalamálum. Sigurður Gylfi Magnússon prófessor í sagnfræði við HÍ er einn þeirra sem mun taka til máls í framsögu á málþingi sem fer fram í Þjóðarbókhlöðunni á fimmtudagskvöld kl. 20. Yfirskriftin er heimildir á vergangi (spurningamerki bætt við) en þar á að ræða stöðu íslenskra skjalasafna í kjörfar nýlegrar ákvörðunar borgarstjórnar um að leggja niður Borgarskjalasafn. Sigurður kemur til okkar og líka Ása Estar Sigurðardóttir sagnfræðingur sem er stjórnarmaður í Sagnfræðingafélagi Íslands og verður fundarstjóri á fimmtudagskvöld. En við hefjum þáttinn á því að melta nýafstaðna bókmenntahátíð með Birni Halldórssyni rithöfundi. Björn hefur sótt hátíðina frá því hann var unglingur , bæði sem áhorfandi og þátttakandi og hann var hæstánægður með hátíðina í ár.

Kona með háan hita vegna veirusýkingar tekur bók eftir Paul Auster úr bókaskápnum heima hjá sér. Á saurblaðinu er áritun frá fyrrverandi kærustu. Minningarnar flæða fram og smátt og smátt kynnumst við fyrrverandi kærustunni betur, en líka sögumanni. Þetta er fyrsta portrettið af fjórum sem myndast í huga sögumannsins í Smáatriðunum eftir sænska rithöfundinn Iu Genberg. Smáatriðin hlaut August-verðalaunin í fyrra fyrir bestu skáldsögu ársins, hún kom nýverið út í íslenskri þýðingu Þórdísar Gísladóttur og við ræðum við hana hér rétt á eftir. Sundlaugahangs og laufabrauðsgerð, lifandi íslenskar hefðir sem mögulega gætu endað á yfirlitsskrá UNESCO yfir óáþreifanlegan menningararf mannkyns. Þjóðminjasafn Íslands og Stofnun Árna Magnússonar í íslenskum fræðum héldu málþing fyrr í mánuðinum um þetta fyrirbæri. Það er heilmikil vinna sem fer í að komast á svona lista og getur skipt miklu máli fyrir menningarvarðveislu og sjálfsmynd þjóða. Við ræðum þessi mál við Vilhelmínu Jónsdóttur hjá Stofnun Árna Magnússonar. Og Eva Halldóra Guðmundsdóttir rýnir í Svartþröst eftir David Harrower sem frumsýnt var um liðna helgi í Borgarleikhúsinu.

Guðmundur Andri Thorsson rithöfundur kemur í heimsókn með nýútkomna bók sem hann kallar Rimsírams. Þar er að finna alls kyns stutta texta, hugleiðingar um líf og samfélag, lífsreglur sem skipulagðar eru eftir gömlu íslensku mánuðunum, kveðskap, reynslu- og bernskusögur. Guðmundur Andri er gestur Víðsjár í síðari hluta þáttarins. Tíbrá tónleikaröðin heldur áfram í Salnum í Kópavogi í kvöld þar sem tónlistarkonan Berglind María Tómasdóttir kemur fram. Þar leikur hún að stórum hluta verk sem finna má á plötunni Ethereality en fyrir hana hlaut Berglind Íslensku tónlistarverðlaunin í flokki sígildrar og samtímatónlistar árið 2021. Hljóðheimurinn er víðfeðmur, heillandi og jafnvel heilandi. Við ræðum við Berglindi um efnisskrána tónleikanna, tilurð plötunnar Etherreality og heimasmíðuð hljóðfæri. Og Barnamenningarhátíð í Reykjavík er sett í dag, viðburðir verða um allan bæ fram á sunnudag. Rétti staðurinn fyrir allar nánari upplýsingar er vefurinn barnamenningingarhatid.is en við hringjum í Hörpu Rut Hilmarsdóttur verkefnisstjóra í upphafi þáttarins en hún er á hlaupum um allan bæ þessa dagana. Umsjón: Guðni Tómasson

Í Víðsjá dagsins: samtal um myndlist og tímann og tilfinningar í Íslendingasögum. Í Hverfisgalleríi var opnuð á laugardag sýningin allt er nálægt þar sem finna má ný og nýleg verk eftir Kristinn Hrafnsson. Verkin hafa öll með sjálfan tímann að gera, hvernig hann streymir áfram á sínum skrykkjótta hraða, hvaðan hann kemur og hvert hann fer. Við hittum myndlistarmanninn í galleríinu. Við veltum líka fyrir okkur tilfinningum í Íslendingasögum, að gefnu tilefni. Að springa af stríði: Sorg og sársauki í Íslendingasögunum er yfirskrift erindis sem Sif Ríkharðsdóttir prófessor í almennri bókmenntafræði flytur í Neskirkju á morgun - þar fjallar hún um tilfinningar í þessum sagnaarfi Íslendinga og beinir sjónum sínum sérstaklega að birtingarmynd sorgar og sársauka. Þetta hefur verið rannsóknarefni hennar ásamt fleirum af fræðasviðinu, tilfinningarannsóknir á miðaldatextum þar sem tilfinningar eru skoðaðar í sögulegu samhengi. Umsjón með Víðsjá hafa Jóhannes Ólafsson og Guðni Tómasson. Ath. Rangt var farið með nafn Kristins í þættinum og beðiðst er velvirðingar á því. Tónlist: Tom Waits - Time.

Sveinn Einarsson, leikstjóri, rithöfundur og fyrrverandi leikhússtjóri, var einn þeirra heppnu sem fengu að upplifa umbyltingu leikhússins í París um miðja síðustu öld. Leikhús fáránleikans hitti hann beint í hjartastað og verk Samuel Beckets gáfu hans kynslóð rödd sem enn talar til okkar. Á sunnudag flytur Leiklestrarfélagið Beðið eftir Godot í Borgarleikhúsinu og það er Sveinn sem stýrir þar einvala liði leikara. Sveinn verður gestur okkar í þætti dagsins, segir okkur frá uppákomu Leiklestrarfélagsins og reyndar frá ýmsu fleiru, árunum í París og leikhúsástríðunni sem er hvergi nærri farin að kulna. Og svo fáum við heimspekivangaveltur frá Freyju Þórsdóttur, sem í dag fjallar um tilhneigingu mannsins til að gleyma því sem skiptir hann mestu. Og skoðar í því samhengi ólík hlutverk greindar og visku. Við sögu kemur líka Kafka, köttur og mús. En við hefjum þáttinn á því að tengja aðeins, erlenda tónlist sem bar á góma hér í þættinum fyrr í vikunni við íslenska. Magnús Kjartansson tónlistarmaður segir frá því þegar hann fór í hljóðver á áttunda áratugnum í London og Sandy Denny og Linda Thompson sungu fyrir hann bakraddir.

Sigríður Soffía Níelsdóttir, eða Sigga Soffía, er danshöfundur og dansari sem hefur unnið að fjölbreyttum verkefnum frá því hún útskrifaðist sem dansari frá Listaháskóla Íslands 2009. Hún frumsýnir nýtt leikverk í Þjóðleikhúsinu þann 19.apríl, verkið kallast Til hamingju með að vera mannleg og er unnið upp úr samnefndri ljóðabók. Bókina skrifaði Sigga Soffía þegar hún gekk í gegnum krabbameinsmeðferð, sem leið til að takast á við óttann sem fylgdi óvissunni. Hún segir bókina meðal annars vera vitnisburð manneskju sem tekst á við áfall, sjálfstætt starfandi móður sem þarf að horfast í augu við nýja sjálfsmynd í kapítalísku samfélagi þar sem framleiðni virðist oft skipta meira máli en manneskjur. Við ræðum við Siggu Soffíu í þætti dagsins og heyrum nokkur ljóð úr bókinni Til hamingju með að vera mannleg. Einnig verður rætt við Borgar Magnason kontrabassaleikara um nýútkomna sólóplötu hans, Come closer.

Sjálfsalinn heitir nýtt útvarpsleikverk leikhópsins Kriðpleirs sem frumflutt verður um páskana. Kriðpleir er skipaður þeim Ragnari Ísleifi Bragasyni, Friðgeiri Einarssyni, Árna Vilhjálmssyni og Bjarna Jónssyni og þeir vita vel að tilveran er full af reddingum og misvel borguðum giggum. Í Sjálfsalanum hefur Ragnar ráðið sig í fast starf og sagt skilið við félaga sína í harkinu, þá Friðgeir og Árna. En tálsýnir lausamennskunnar lifa og fyrr en varir stefnir hugurinn í eina átt: Beint í næsta gigg. Ragnar Ísleifur og Friðgeir eru gestir Víðsjár í svipmynd og ræða páskapopp, kvikmyndina Bodyguard, sálfræði leikhússins og margt fleira. En við hefjum þáttinn á sviðslistarrýni frá Nínu Hjálmarsdóttur sem fór að sjá verkið Djöfulsins snillingur sem sýnt er í Tjarnarbíó.

Við ræðum við Hallveigu Rúnarsdóttur sópransöngkonu í þætti dagsins, um eitt dáðasta tónverk barrokktímans, Stabat Mater eftir Pergolesi, sem samið var við einn þekktasta sálm kristninnnar. Hallveig mun flytja verkið ásamt Hildigunni Einarsdóttur og Kammersveit Reykjavíkur á Skírdag í Hallgrímskirkju. Hafnarborg, menningarmiðstöð Hafnarfjarðar, verður viðkomustaður okkar í þætti dagsins. Í Sverrissal, einum sýningarsalanna þar, er nú uppi sýningin Ritaðar myndir þar sem gefur að líta nokkuð dularfullar myndir Jóhanns S. Vilhjálmssonar. Þetta eru gríðarflóknar tekningar, form og órætt letur, sem minna jafnt á norrænan myndheim og skreytilist fjarlægra landa. Við hittum Jóhann í dag og ræðum líka við Jón Proppé um listhans, en Jón er sýningarstjóri ásamt Erlingi Klingenberg. Og í dag kynnum við til leiks nýjan pistlahöfund hér í Víðsjá. Tónlistarmaðurinn Teitur Magnússon mun á næstu vikum flytja okkur pistla um Glatað snillinga. Í dag fáum við að heyra um einn helsta frumkvöðul kántrí- og þjóðlagarokktónlistar, Gene Clark.

Á laugardaginn opnaði sýning myndlistarkonunnar Unu Bjargar Magnúsdóttur í samkomuhúsinu á Súðavík. Una Björg er fjórði listamaðurinn sem velst til þátttöku í sýningarröð Listasafns ASÍ þar sem skipulagðar eru einkasýningar valinna listamanna á tveimur stöðum á landinu. Víðsjá sendir útsendara af stað og lítur inn í samkomuhúsið á Súðavík og fær að heyra af sýningunni Svikull silfurljómi frá listakonunni sjálfri, en einnig verður rætt við Elísabetu Gunnarsdóttur safnstjóra listasafns ASÍ. Við heyrum einnig af norskri bók, Arfur og umhverfi eftir Vigdis Hjorht, sem nýverið kom út í íslenskri þýðingu Ísaks Harðarsonar. Hjorth er einn fremsti samtímahöfundur Noregs og er Arfur og umhverfi, hennar þekktasta verk. Bókin fjallar um fjölskyldu sem stendur í deilum vegna arfs sem á að skipta milli fjögurra uppkominna systkina. Þegar líður á söguna kemur í ljós aðmeira liggur undir en arfurinn, óuppgert fjölskylduleyndamál sem hefur verið þaggað í hel. Við ræðum við Silje Beite, þýðanda, um Arf og umhverfi. En við hefjum þáttinn á að minnast merks japansks tónlistarmanns sem féll frá um liðna helgi, Ryuichi Sakamoto.

Reykjavík Art Book Fair / Listbókamessa eða Bókverkamessa fer fram um helgina í Listasafni Reykjavíkur, Hafnarhúsi. Þetta er í annað sinn sem listbókamessan fer fram hér á landi en sambærilegar messur eru haldnar um allan heim. Þar koma saman listamenn og hönnuðir sem nota bókverkið sem listform, lítil listbókaforlög, gallerí og söfn sem stunda útgáfu á prentuðu efni af öllum toga, allt frá ljóða- og listaverkabókum yfir í hönnunargripi. Við skreppum í Hafnarhúsið hér á eftir. Alþjóðlegi leikhópurinn Reykjavík Ensemble hefur vakið verðskuldaða athygli frá því að hann var stofnaður árið 2019. Reykja­víkur­borg út­nefndi leikhópinn List­hóp Reykja­víkur 2020 og ný­verið gerði borgin við þau þriggja ára sam­starfs­samning. Hópurinn frumsýnir í kvöld sitt fjórða verk frá stofnun, verk sem kallast Djöfulsins snillingur, en verkið er svört kómedía sem fjallar um árekstra milli sjálfsmyndar listamanns og raunveruleika innflytjanda. Við ræðum við stofendur leikhópsins og höfunda verksins, þær Ewu Marcinek and Pálínu Jónsdóttur. Óbragð eftir Guðrúnu Brjánsdóttur kom út hjá Forlaginu á dögunum. Óbragð er fyrsta skáldsaga höfundarins, en hún vann samkeppni Forlagsins, Nýjar raddir 2020, með nóvellunni Sjálfstýringu. Gréta Sigríður Einarsdóttir rýnir í Óbragð.

Melanie Ubaldo fæddist árið 1992 á Filippseyjum en býr nú og starfar í Reykjavík. Hún útskrifaðist með meistaragráðu í myndlist frá Listaháskóla Íslands árið 2022, hefur tekið þátt í fjölda sýninga hérlendis og erlendis og eru verk hennar í eigu helstu safna landsins. Melanie hlaut styrk úr Styrktarsjóði Svavars Guðnasonar og Ástu Eiríksdóttur fyrir efnilega listamenn 2021 og hún hlaut, ásamt félögum sínum í listamannaþríeykinu Lucky 3, Hvatningarverðlaun Íslensku myndlistarverðlaunanna í fyrra. Verk Melanie eru oftast sjálfsævisöguleg og varpa ljósi á heim Íslendinga af erlendum uppruna, á fordóma, misrétti og hatursorðræðu. En einnig kvennamenningu, uppeldi, tengsl, heimili og minningar. Hún notast við fjölbreytta miðla og verkin hennar eru oft stór í sniðum, hún hefur mikið notast við textíl, samansaumuð málverk, texta og arkitektónískar innsetningar. Melanie er pólitísk og beitt í verkum sínum en á sama tíma eru verkin fíngerð og oftar en ekki fögur á að líta, sem er kannski ekki tilviljun því Melanie segir starf listamannsins felast í því að fegra heiminn. Melanie Ubaldo er gestur Víðsjár í Svipmynd dagsins.

Harmonikkuliekarinn Jónas Ásgeir Ásgeirson hlaut á dögunum íslensku tónlistarverðlaunin í flokki sígildrar og samtímatónlistar fyrir plötuna Fikta. Platan er nefnd eftir verkinu Fikta eftir Friðrik Margrétar - Guðmundsson en einnig er á henni að finna verk eftir Atla Heimi Sveinsson, Þorkel Sigurbjörnsson, Atla Ingólfsson og Finn Karlsson. Jónas Ásgeir er einn af fáum íslendingum með framhaldspróf í klassískum harmonikkuleik, en hann heillaðist ungur af hljóðfærinu sem hefur átt hug hans síðan. Jónas býr og starfar í Kaupmannahöfn þar sem hann stundaði nám við konunglega tónlistarskólann þar í borg. Við sláum á þráðinn til Jónasar í þætti dagisns og heyrum af bestu plötu ársins, Fikta. En við hefjum þáttinn á annars konar tónlist, rokkskotnum jazzi af plötunni Gork. Óskar Kjartansson trommuleikari segir frá henni í þætti dagsins. Við heyrum einnig rýni Gauta Kristmannssonar í Vanþakkláta flóttamanninn eftir íranska höfundinn Dinu Neyeri. Bókin kom úthjá Angústúru í fyrra í þýðingu Bjarna Jónssonar, en höfundurinn verður einmitt gestur á bókmenntahátíð í Reykjavík í næsta mánuði.

Fyrirbæri kallast rými við Ægisgötu, rekið af listamönnum og hýsir vinnu­stof­ur fjölbreyttra listamanna - vel yfir þrjátíu talsins. Þetta eru listamenn á öllum aldri með ólíkan bakgrunn og ólíka reynslu, sum að taka sín fyrstu skref önnur eiga langan og farsælan feril að baki. Í Fyrirbæri er sýn­ing­ar­sal­ur en þetta er líka vett­vang­ur fyr­ir fólk til að kaupa sam­tíma­list beint af vinnu­stof­um lista­manna. Víðsjá gerði sér ferð á Ægisgötuna og byrjaði á að ræða við manneskjuna sem segja má að hafi opnað gáttir Fyrirbæris. Katrínu Ingu Jóns Hjördísar, en einnig Anton Lyngdal, Önnu Anna Hallin og Olgu Bermann. Á Gerðarsafni stendur nú yfir sýningin Að rekja brot, þar sem erlendir listamenn rannsaka nýlenduhyggju, rasisma, kúgun, yfirtöku og jaðarsetningu. Sýningin flæðir um báða aðalsali safnsins og verkin eru fjölbreytt og ólík þó hugmyndafræðilegur þráður gefi þeim samhljóm. Við ræddum við sýningarstjórann Daríu Sól Andrews í síðustu viku en í dag heyrum við einum listamannanna, Hugo Llanes frá Veracruz í Mexíkó. Hugo flutti hingað til lands árið 2018, býr hér enn og leggur nú stund á umhverfis og auðlindafræði. Í verkum sínum rannsakar hann oftar en ekki sprungur í pólitískum og félagslegum kerfum, og notar til þess ýmsa miðla. Hann skoðar meðal annars fólksflutninga, misnotkun valds og áhrif nýlendustefnu á þróun sjálfsmyndar rómönsku ameríku. Meira um það í þætti dagsins. Eva Halldóra Guðmundsdóttir rýnir í Prinsessuleikana eftir Elfriede Jelinek sem sýndir eru um þessar mundir í Borgarleikhúsinu. En við hefjum þáttinn á hugleiðingu fra Ólafi Agli Egilssyni í tilefni dagsins, en í dag er alþjóðlegur dagur leiklistarinnar.

Myndlistarhúsið á Miklatúni sem í daglegu tali heitir Kjarvalsstaðir og er hluti af Listasafni Rvk er fimmtíu ára. Þetta fallega hús hannað af Hannes Kr. Davíðssyni arkitekt sem var þar m.a. undir áhrifum af japönskum innblæstri í norrænan módernisma, þar sem áhersla var lögð á ómeðhöndluð náttúruefni bygginga ásamt léttleika og einföldun allra drátta. Vígsla hússins fór fram 24. Mars 1973 undir lúðrablæstri. Við rifjum hana upp í þætti dagsins og höldum á Kjarvalsstaði en þar verður opnuð á laugardag sýningin Kviksjá - íslensk myndlist á tuttugustu öld. Sýningarstjórarnir eru þrír, Edda Halldórsdóttir, Markús Þór Andrésson og Ólöf K. Sigurðardóttir safnstjóri Listasafns Reykjavíkur. Við heyrum í Markúsi og Ólöf og Axel Hallkeli Jóhannessyni sem er hönnuður sýningarinnar. Og svo segir Nína Hjálmarsdóttir sína skoðun á splunkunýrri uppfærslu á Íslandsklukkunni, en leik hópurinn Elefant sýnir verkið um þessar mundir í kassanum í þjóðleikhúsinu, undir leiksstjórn Þorleifs Arnar Arnarssonar Á sunnudag verða sýndar í Bíó Paradís kvikmyndir sem hafa verið varðveittar í kvikmyndasafni íslands og í einkasöfnum þar til nýlega. Um er að ræða nokkrar filmur sem hafa að geyma rammpólitískt efni, filmur sem Kolbeinn Rastrick hefur undanfarið verið að skoða og sem eiga það allar sameiginlegt að sýna óeirðirnar við Alþingishúsið sem áttu sér stað þann 30. mars árið 1949 vegna fyrirhugaðrar inngöngu Íslands í Atlantshafsbandalagið. Kolbeinn hefur ekki aðeins skoðað filmurarn sjálfar heldur einnig rýnt í viðbrögðin við þeim, og um leið skoðar hann hvernig sannleikurinn sem þar birtist er háður túlkun stríðandi fylkinga. Við ræðum við Kolbein í þætti dagsins.

Ágúst Guðmundsson kvikmyndaleikstjóri fékk heiðursverðlaun íslensku kvikmyndaakademíunnar á Eddu verðlaununum. Ágúst er fæddur 1947, gekk í Menntaskólann í Reykjavík, lærði leiklist en fór svo í nám til Bretlands, í The national Film School, þaðan sem hann útskrifaðist 1977. Fjórum árum síðar frumsýndi hann sýna fyrstu kvikmynd í fullri leng, Land og syni. Ágúst tók þátt í því sem hefur verið kallað íslenska kvikmyndavorið upp úr 1980 og hefur allar götur síðan verið í hópi okkar helstu og farsælustu kvikmyndaleikstjóra. Meðal verka hans má nefna Útlagann, Með allt á hreinu, Mávahlátur, Í takt við tímann og Ófeigur gengur aftur. Ágúst Guðmundsson er gestur Víðsjár í svipmynd dagsins.

Í Gerðarsafni stendur nú yfir sýningin Að rekja brot, þar sem sex erlendir listamenn rannsaka nýlenduhyggju, rasisma og kúgun. Með því að rekja brot sinnar eigin sögu og sjálfsmyndar rannsaka listamennirnir um leið stöðu sína í samfélaginu og setja fram á fjölbreyttan hátt. Daría Sól Andrews er hugmyndasmiður og sýningarstjóri sýningarinnar en hún segir viðfangsefnið hafa verið sér hugleikið til fjölda ára. Henni finnist vanta fjölbreytileika og sýnileika hér á landi, ekki bara í formi sagna og listaverka, heldur einnig í sýningahaldi, og þar að auki tengi hún sterkt við efnið persónulega. Við ræðum við Daríu Sól í þætti dagsins. Við ræðum einnig við Bergsvein Þórsson, safnafræðing og dósent við Háskólann á Bifröst um safnastarf á tímum mannaldar. Er umhverfisvitund fyrst og fremst gluggaskraut til þess létta á mannaldarmóralnum? Getur menningarstarfsemi lagt eitthvað til í umhverfis- og loftslagsmálum? Einnig heyrum við pistil frá Freyju Þórsdóttur sem í dag fjallar um fegurðina í hversdagsleikanum. Það gerir hún meðal annars með hliðsjón af ólíkum hugmyndum um guðleikann og skoðar í því samhengi muninn á transhúmanískri hugsun og heimspeki Simone Weil. Og svo hugum við að ljóðum en í dag er alþjóðlegur dagur ljóðsins.

Víðsjá dagsins er tileinkuð þeim listamönnum og sýningum sem hlutu verðlaun á Íslensku myndlistarverðlaunum þann 16.mars síðastliðinn. Við grípum niður í viðtöl við Hrafnkel Sigurðsson sem er myndlistarmaður ársins, Ásgerði Birnu Björnsdóttur sem hlaut hvatningarverðlaunin, Ragnheiði Gestsdóttur sem átti eitt verkanna í samsýningu ársins, Hjólið V: Allt í góðu, og Ragnheiði Jónsdóttur sem hlaut heiðursverðlaun fyrir lífsstarf sitt í þágu íslenskrar myndlistar og menningar. Umsjón: Guðni Tómasson og Halla Harðardóttir

Íslensku myndlistarverðlaununum verða afhent í kvöld við hátíðlega athöfn í Iðnó, en þetta er í sjötta sinn sem verðlaunin eru veitt. Í dag stendur svo yfir ráðstefna í Þjóðmenningarhúsinu, þar sem staða myndlistar í íslensku samfélagi er reifuð. Að ráðstefnunni standa Menningar- og viðskiptaráðuneytið og Myndlistarmiðstöð. Af þessu tilefni verður Víðsjá dagsins með öðruvísi sniði, við fáum til okkar gesti sem taka til máls á ráðstefnunni og ræðum myndlistarmenningu og framtíð myndlistarstarfsemi á Íslandi. Gestir okkar verða Dorothee Kirch, Hlynur Hallsson, Ingibjörg Sigurjónsdóttir og Bjarki Bragason Og svo heyrum við einnig í Pari Stave, forstöðukonu Skaftfells. Pari flutti frá New York til Seyðisfjarðar árið 2022 en hún starfaði áður sem sýningarstjóri hjá Metropolitan safninu í New York. Umsjón: Guðni Tómasson og Halla Harðardóttir.

Jónmundur Grétarsson leikari ólst upp í Vesturbænum í Reykjavík og Garðabæ. Hann sló í gegn í söngleiknum Bugsy Malone sem settur var á svið í Loftkastalanum árið 1997 en ætlaði samt ekkert endilega að verða leikari. Þónokkrum árum síðar, eftir glæstan feril í fótbolta, fór Jónmundur til San Francisco að læra leiklist. Stuttu eftir heimkomu stofnaði hann ásamt félögum sínum leikhópinn Elefant, en hann samanstendur af leikurum sem eiga það sameiginlegt að vera Íslendingar af blönduðum uppruna. Elefant setti á svið leikverkið Smán eftir Ayad Akh­t­ar í Þjóðleikhúsinu 2017, og hópurinn stígur þar á svið á nýjan leik annað kvöld, þegar þau frumsýna Íslandsklukkuna í leikstjórn Þorleifs Arnars Arnarssonar. Jónmundur verður gestur okkar í svipmynd í dag. En við byrjum á bókmenntarýni, Millibilsmaður heitir heimildaskáldsaga Hermanns Stefánssonar sem gerist á fyrstu árum 20. Aldar. Þar eru jöfnum höndum tekin fyrir sjálfstæðismál og spíritsmi. Sölvi Halldórsson bókmenntarýnir Viðsjár segir okkur skoðun sína á verkinu

Rúnar Gunnarsson ljósmyndari er fæddur árið 1944. Hann fékk sína fyrstu myndavél árið 1957 og fór þá beinustu leið út að mynda og hefur verið að mynda síðan. Ljósmyndasýnin á verkum Rúnars opnaði dyr sínar í myndasal Þjóðminjasafns Íslands síðastliðinn laugardag og kallast sýningin Ekki augnablikið heldur eilífðin Rúnar segir drifkraftinn á bak við ævistarfið vera þörfina fyrir að fanga andblæ tímans, eilífðina og mögulega einhvern sannleika, og að á sama tíma hafi hann reynt að forðast fegurðina eins og heitan eldinn. Við heyrum meira af því þegar við skoðum ljósmyndirnar með Rúnari í þætti dagsins. Nýtt íslenskt leikhúsverk var frumsýnt í Þjóðleikhúsinu þann 5.mars síðastliðinn, Draumaþjófurinn. Þetta er fjölskyldusöngleikur eftir Björk Jakobsdóttur sem byggir á bók Gunnars Helgasonar, en Þorvaldur Bjarni Þorvaldsson semur tónlistina. Eva Halldóra Guðmundsdóttir rýnir í verkið. En við hefjum þáttinn á fréttum frá Bandaríkjunum, á stækkunar hugmyndum um eina mestu menningarstofnun þess stóra lands, Smithsonian safnsins.

Í Berg Contemporary við Klapparstíg var opnuð um liðna helgi sýningin Kerfi þar sem ný verk eftir Heklu Dögg Jónsdóttur myndlistarkonu eru til sýnis. Verkin á sýningunni eru þrenns konar: þarna er vídeóverk þar sem þrír litir blandast saman á vatnsyfirborði, í öðru verki rúlla hvítir og svartir textar yfir vegginn á plastrúllum, og svo eru þarna stór pappírs verk, sem ná frá gólfi og upp í loft. Meira um það þegar við göngum um sýninguna með Heklu Dögg í þætti dagsins. Og svo ætlum við að velta fyrir okkur hugmyndinni um prinsessuna. Goðsögnin um hina hreinu og duglegu prinsessu, prúðu og iðnu stúlkuna, sem Grimmsbræður festu á blað, og sem Disney verkmsiðjan festi svo enn betur í sessi í samtíma okkar, lifir enn góðu lífi, en afhverju? Austurríska nóbelskáldið Elfriede Jelinek tekst á við þessar spurningar í Prinsessuleikunum, verki sem Borgarleikhúsið frumsýnir um næstu helgi í leikstjórn Unu Þorleifsdóttur. Una verður gestur okkar í dag. Á fimmtudaginn síðasta var samþykkt á Alþingi að veita 21 ein­stak­lingi rík­is­borg­ara­rétt. Athygli vakti að meðal þeirra er banda­ríska lista­kon­an Roni Horn sem sannarlega má setja í flokk svokallaðra Íslands­vina eft­ir ára­löng tengsl henn­ar við land og þjóð. Af þessu tilefni ætlum við að hverfa aftur til ársins 2007, og rifja upp viðtal við listakonuna, sem ræddi þá meðal annars um áhrif Íslands á list hennar, efnahagsmálin sem þá voru á blússandi siglingu og náttúruvernd svo eitthvað sé nefnt.

María Mey sem hin hreina mær hefur verið einn helsti innblástur listamanna af öllu tagi frá því að hún kom fram á sjónarsviðið. Hin hreina og óflekkaða mær er þó ekki svo óflekkuð í huga allra og í seinni tíð hafa femínískir guðfræðingar varpað ljósi á allskyns annarskonar útgáfur af Maríu, sem í sumum tilfellum er nærbuxnalaus og dónaleg. Sigríður Guðmarsdóttir guðfræðingur er ein þeirra sem tekur til máls á Hugvísindaþingi Háskóla Íslands á morgun, þar mun hún fjalla um birtingarmyndir Maríu í nýrri sálmabók Þjóðkirkjunnar, með vísan í fræðimenn og myndlisarverk Kristínar Gunnlaugsdóttur. Við ræðum við Sigríði í þætti dagsins. Heimildarmynd um aðstæður hinsegin fólks í Téténíu verður sýnd í Bíó Paradís á sunnudaginn. Lucy Shtein, meðlimur Pussy Riot, segir hinsegin fólk ofsótt á svæðinu og að mikilvægt sé að muna að aðstæður margra séu bágar í Rússlandi. Hún verður gestur okkar í þætti dagsins.

Ingibjörg Jóhannsdóttir hefur verið safnstjóri Listasafns Íslands í rétt rúma viku. Hún var skipuð í starfið í desember af menntamálaráðherra eftir að hafa verið valin úr hópi sex umsækjenda, og tók við starfinu þann fyrsta mars síðastliðinn. Ingibjörg var skólastjóri Myndlistarskólans í Reykjavík og Landskotsskóla samanlagt hátt í þrjá áratugi. Áður hafði hún starfað um þriggja ára skeið við Listasafn Íslands, verið stundakennari við Listaháskóla Íslands og fleiri skóla. Hún stundaði nám við School af Visual Arts og Pratt Institute í New York en þar áður hafði hún lokið námi við grafíkdeild Myndlista- og handíðaskóla Íslands. Ingibjörg verður gestur okkar í svipmynd dagsins. Hver er konan, hvaðan kemur hún, og hvert er hún að fara? En við hefjum þáttinn á pistli frá einum af bókmenntarýnum okkar, Grétu Sigríði Einarsdóttur. Gréta Sigríður ætlar ekki að fjalla um nýútkomna bók að þessu sinni, heldur ætlar hún að velta fyrir sér muninum á ritstjórn og ritskoðun. Eru Laxness og Dahl of flóknir og of gamaldags fyrir unga lesendur?

Smámunir sem þessir eftir írska rithöfundinn Claire Keegan kom út í íslenskri þýðingu Helgu Soffíu Einarsdóttur í síðustu viku. Þetta er fjórða bók höfundarins sem er margverðlaunuð fyrir verk sín. Bókin gerist á Írlandi níunda áratugarins og segir frá kolakaupmanni í smábæ nokkrum þar sem lífið snýst um fjölskylduna, vinnuna, kirkjuna og kannski barinn. Söguhetjan lifir frekar reglubundnu lífi þar til að hann fær óvænt innsýn í það sem er raunverulega að gerast á bak við luktar dyr klaustursins. Sagan snertir á myrkum blett í sögu Írlands, sögu Magdalenu þvottahúsanna og þeirra 30.000 kvenna sem voru þar læstar inni. Meira um það í þætti dagsins. Svo sláum við á þráðinn og heyrum í Einari Guðmundssyni rithöfundi sem hefur stundað ritstörf sín í um hálfa öld, mestan part út í Munchen þar sem hann hefur verið búsettur áratugum saman. Ný bók hans er komin út, í þrjúhundruð tölusettum eintökum sem bókaútgáfan Ars Longa gefur út en hún á sér heimilsfesti austur á Djúpavogi, og starfar í nánu samstarfi við Ars Longa samtímalistasafnið. Það er tilraunarkenndur andi yfir þessari bók sem heitir Þrenna en inniheldur eins og nafnið gefur til kynna i raun þrjárbækur, Ár og sprænur - hulda ráðgátan heitir ein, ranimosk heitir önnur og sú þriðja Litlu sögurnar í hálfa samhenginu. Við hringum til Munchen í þættinum í dag og ræðum við Einar Guðmundsson. Umsjón: Guðni Tómasson og Halla Harðardóttir

Endurvarp kallast sýning Ingunnar Fjólu Ingþórsdóttur í Listvali á Granda. Á sýningunni kannar Ingunn Fjóla mörk málverks og vefnaðar, þar sem verkin verða hugleiðing og tilraun til að fanga óstöðugt ástand lita. Og jafnvel óstöðugt ástand yfirleitt, því Ingunn Fjóla segist að einhverju leyti vera að leita uppi fegurð í heimi sem mætti stundum vera stöðugri, og fallegri. Meira um það í þætti dagsins. Einnig heyrum við rýni Sölva Halldórssonar í skáldsögu Sigurlínar Bjarneyjar Gísladóttur, Sólrúnu. Og við kynnum okkur tónlistarmanninn Wayne Shorter með Eyþóri Gunnarssyni. Umsjón: Guðni Tómasson og Halla Harðardóttir

Mikilvæg skilaboð að handan eru hvatinn að baki nýrri sýningu GJörningaklúbbsins sem opnar dyr sínar í Gallerí Porti um helgina. Þær Eirún Sigurðardóttir og Jóní Jónsdóttir, sem hafa starfað saman í rúma tvo áratugi að listinni, hafa í auknum mæli nýtt sér sjáendur við upphaf sköpunarferlis, aðferð sem þær kalla miðil-miðil. Sýningin í Gallerí Porti mun hverfast um miðilsfund sem átti sér stað í húsi við Bergstaðarstræti 2019, í húsi Ásgríms Jónssonar listmálara. Á fundinum náðist samband við Ásgrím sem vildi koma mikilvægum skilabopðum á framfæri. Þær Eirún og Jóní hafa hingað til ekki opinberað miðilsfundina sjálfa en í þessu tilfelli vilja þær gefa fólki kost á að komast í þessa frumheimild. Við heyrum upptökur af miðilsfundinum og ræðum við listakonurnar í þætti dagsins. Kammerkór Norðurlands er á faraldsfæti þessa dagana, kórinn hefur starfað í yfir 20 ár og hefur frá stofnun haft að markmiði að flytja nýja íslenska kórtónlist, samhliða ýmsum öðrum verkefnnum og gefið út þrjá hljómdiska, síðast árið 2020, en þar er að finna ljóð Davíðs Stefánssonar við ný og eldri íslensk lög. Nú beinir kórinn sjónum sínum til Bandaríkjanna og flytur nokkur af nýrri kórverkum höfuðtónskálda Bandaríkjanna í bland við dægurlög í kórútsetningum. Meðlimir kórsins eru flestir tónlistarmenntaðir og/eða atvinnufólk í tónlist sem koma víða að af Norðurlandi, búsettir allt frá Kópaskeri að Hrútafirði og kórstjórinn, Við ræðum við Guðmund Óla Gunnarsson í þætti dagsins. Og að gefnu tilefni rifjum við upp umfjöllun um konur sem tengdust hreyfingu súrrealista á fyrri hluta síðustu aldar. Umsjón: Halla Harðardóttir og Þorgerður Ása Aðalsteinsdóttir

Einn af hápunktum ársins í heimi hönnunar er hönnunarvikan í Stokkhólmi fer fram í febrúar ár hvert. Íslenskir hönnuðir kynntu þar áhugaverkt verkefni í þetta sinn, sem enn er til sýnis í Stokkhólmi, verk sem kallast Knowing the Ropes , eða Öllum hnútum kunnug. Verkefnið er unnið á mörkum hönnunar og myndlistar og skoðar táknræna vídd reipisins í norrænni samtímamenningu, en grunnur þess hverfist um tvær kaðlaverksmiðjur; Hampiðjuna í Reykjavík og Aarhus Possementfabrik í Danmörku. Brynhildur Pálsdóttir hönnuður verður gestur okkar í dag og segir okkur frá verkefninu og því sem hæst bar í Stokkhólmi. Og Freyja Þórsdóttir flytur sinn þriðja pistil á heimspekilum nótum. Að þessu sinni fjallar hún um ímyndunaraflið sem okkar merkilegustu og hættulegustu gjöf og hvaða áhrif það hefur á merkingarbær tengsl okkar við heiminn. En við byrjum í leikhúsinu. Leikhópurinn Alltaf í boltanum stendur að sýningunni Óbærilegur léttleiki knattspyrnunnar sem frumsýnd verður í Tjarnarbíó annað kvöld. Verkið skyggnist inn í hvernig enskir knattspyrnuleikir krydda líf fjögurra íslenskra karlmanna. Tilfinningar þeirra fá lausan tauminn og spennan, innan sem utan vallar, eykst með framvindu leiksins svo úr verður óútreiknanleg atburðarás sem spannar 90 mínútur. Þorgerður Ása Aðalsteinsdóttir leit við á æfingu leikhópsins og ræddi við leikstjórann, Viktoríu Blöndal og einn leikaranna, Albert Halldórsson. Umsjón: Halla Harðardóttir

Tveir félagar úr hljómsveitinni Ghost Choir verða gestir þáttarins í dag. Sveitina mynda Hannes Halldórsson, Magnús Tryggvason Elíassen, Pétur Hallgrímsson og Jóhannes Birgir Pálmason en þeir Hannes og Magnús kíkja í spjall til okkar. Ný út er komin glæsileg tveggja vínilplatna útgáfa sem heitir Cosmic Cedar, þetta er önnur plata Drauga-kórsins en við þessa fjórmenninga bætast síðan einir sex aðrir tónlistarmenn og úr verður seiður sem ýmist fer með mann eitthvert langt út í geim eða út í snarkandi eyðimörkina. Við heyrum af Ghost Choir og tónlistinni á nýju plötunni sem er innblásin mjög af tónlist miðausturlanda. Við ætlum einnig að kynna okkur í dag mexíkóskan rithöfund sem er einn sá vinsælasti í hinum spænskumælandi heimi. Rithöfund sem hefur mikið velt fyrir sér tengslum mannskepnunnar við dýr og plöntur., og sem er nú loks komin út á íslensku. ?Tengsl dýra og manna geta verið jafn flókin og þau sem sameina okkur mannfólkið,? skrifar Guadalupe Nettel, í smásagnasafninu Hjónaband rauðu fiskanna. Kristín Guðrún Jónsdóttir þýddi nýverið þetta athyglisverða smásagnasafn úr spænsku og hún verður gestur okkar í dag. Og Gréta Sigríður Einarsdóttir rýnir í Jarðsetningu eftir Önnu Maríu Bogadóttur, bók sem hlaut nýverið tilnefningu Hagþenkis. Umsjón: Guðni Tómasson og Halla Harðardóttir

Í dag kemur út skáldsagan Óbragð. Þetta er fyrsta skáldsaga höfundarins, Guðrúnar Brjánsdóttur, en hún vann samkeppni Forlagsins, Nýjar raddir 2020, með nóvellunni Sjálfstýringu. Óbragð fjallar um verkfræðinemann Hjalta og leit hans að sjálfum sér, en hann virðist hafa misst fótana eftir Covid einangrun, fær kvíðaköst og er með þráhyggju. En líf hans tekur óvæntan snúning þegar hann kynnist Kakófylkingunni, sem er hópur leitandi fólks sem finnur innri ró með hjálp kakós frá Guatemala. Við ræðum við höfund Óbragðs í þætti dagsins. Ragnheiður Gyða Jónsdóttir heldur áfram að fjalla um verkföll, í þessum síðasta pistli sínum teygir Ragnheiður Gyða sig í átt að okkar dögum, en þó ekki alla leið. En við hefjum þáttinn á að líta inn á Listasafnið á Akureyri. Þar er einnig að finna sýningu á verkum Kristínar Jónsdóttur frá Munkaþverá, Vatnið og Landið. VIð ræðum við Hlyn Hallsson um verk Kristínar. Umsjón: Guðni Tómasson og Halla Harðardóttir

Rétt fyrir hádegi í dag var tilkynnt um tilnefningar til Bókmenntaverðlauna Norðurlandaráðs í ár. Ljóðabók­in Laus blöð eft­ir Ragn­ar Helga Ólafs­son, sem Bjart­ur gef­ur út, og skáld­sag­an Ljós­gildr­an eft­ir Guðna Elís­son, sem Les­stof­an gef­ur út, eru til­nefnd­ar til verðlaunanna fyr­ir Íslands hönd. Dómnefndir Norðurlandanna til­nefna í ár sam­tals 14 verk til verðlaun­anna, en sam­eig­in­leg nor­ræn dóm­nefnd vel­ur vinn­ings­hafa árs­ins og verða verðlaun­in af­hent við hátíðlega at­höfn í tengsl­um við 75. þing Norður­landaráðs í Osló 31. októ­ber. Jórunn Sigurðardóttir, bókmenntasérfræðingur Rásar 1, var í Gunnarshúsi í morgun og við fáum hana til að líta við hér í upphafi þáttar og leggja lauslegt mat á tilnefningarnar. Og við heyrum nánar af verkum hins tilnefnda bókmenntafræðings og rithöfundar, Guðna Elíssonar, því Gréta Sigríður Einarsdóttir, bókmenntarýnir Víðsjár, rýnir í dag í aðra skáldsögu Guðna. Sú heitir Brimhólar og kom út hjá Lesstofunni í nóvember síðastliðnum. Í kvöld mun bresk-ástralski stórpíanistinn Stephen Hough leika hinn tilfinningaþrungna og sívinsæla píanókonsert nr 2 eftir Sergei Rachmaninov á tónleikum með Sinfóníuhljómsveit Íslands í Eldborg. Við tökum aðeins púlsinn á þeim merkilega manni og hitum með því upp fyrir kvöldið sem margir unnendur klassískrar tónlistar hafa beðið eftir með tilhlökkun. Við lítum líka við í safnaðarheimili Neskirkju, þar sem myndlistarmaðurinn Arnar Ásgeirsson var í óða önn við uppsetningu á verkum sínum í morgun, fyrir sýningu sem opnar næsta sunnudag og ber titilinn Hreinsunaraðferðir. Þar fara stæltir karlmannslíkamar í plastflöskuformi, sem minna helst á grískar eða rómverskar styttur, líkama krists eða jafnvel hinu ikonísku Jean Paul Gaultier ilmvatnsflösku sem finna má í mörgum unglingsherbergjum. En í þessum flöskum er ekki að finna ilmvatn eða heilagt vatn, heldur ýmsar hreinsivörur, svo sem klósetthreinsi, spritt, uppþvottasápu og jafnvel klór. Arnar segir okkur nánar af sýningunni og hugmyndafræðinni á bakvið Hreinsunaraðferðirnar. Umsjón: Guðni Tómasson og Melkorka Ólafsdóttir

Íslensku þýðingaverðlaunin voru veitt við hátíðlega athöfn á Gljúfrasteini um síðustu helgi. Handhafi þeirra í ár er Pétur Gunnarsson, fyrir þýðingu sína á stórvirki Jean-Jacques Rousseau, Játningunum. Pétur fagnar um þessar mundir fimmtíu ára rithöfundarafmæli og er gestur okkar í svipmynd Víðsjár þessa vikuna. Umsjón: Guðni Tómasson og Melkorka Ólafsdóttir

Listasafn Reykjavikur heldur áfram að kynna ný verk starfandi listamanna í Ásmundarsafni, þar sem þau kallast á við myndheim Ásmundar Sveinssonar. Nú er það myndlistarkonan Sigga Björg sem á í samtali við Ásmund, og áherslan í þetta sinn er á þjóðsögur, ævintýri og ímyndunarafl. Á sýningunni Andardráttur á glugga sýnir Sigga BJörg teikningar, veggverk og vidjóverk. Meira um það hér undir lok þáttar, þegar við hittum Siggu Björg í Ásmundarsafni. Gauti Kristmannsson heldur áfram að fjalla um nýútkomnar bækur, og að þessu sinni er það þýðing á litháískri bók: Litháarnir við Laptevhaf, eftir Daliu Grinkevitjúte, í þýðingu Geirs Sigurðssonar og Vilmu Kinderyté. En við hefjum þáttinn á heimsókn í eitt af ráðuneytum borgarinnar. Fram eru komin á hinu háa alþingi íslendinga tvö mál er varða umhverfi tónlistarsköpunar í Íslandi: frumvarp til tónlistarlaga og þingsályktunartillaga um tónlistarstefnu fyrir árin 2023 til 2030. Og eitt að því sem ráðgert í þessum plöggum er stofnun nýrrar tónlistarmiðstöðvar. Við ræðum við Bryndísi Jónatansdóttur um framtíðarsýn þegar kemur að umgjörð um íslenska tónlist. Umsjón: Guðni Tómasson og Halla Harðardóttir

Víðsjá dagsins hefst á gleðitíðindum úr bókmenntalífinu. Tilkynnt var um það í hádeginu að rithöfundurinn og skáldið, handrits- og textahöfundurinn Sjón, Sigurjón Birgir Sigurðsson fái árið 2023 hin svokölluðu Norrænu verðlaun Sænsku Akademíunnar fyrir framlag sitt til fjölbreyttra bókmennta og texta ýmis konar. Við skjótumst í heimsókn og hittum höfundinn að þessu tilefni. Ragnheiður Gyða Jónsdóttir heldur áfram að rekja sig í gegnum forn verkföll. Ragnheiður Gyða er með hugann við Grikkland, þá miklu lýðræðis og menningarvöggu vesturlanda. Kvennaverkfall úr leiklistarsögunni verður tekið fyrir. Við höldum líka í Hverfisgallerí og spjöllum við Daníel Magnússon myndlistarmann sem þar býður upp á Konstrúktívan vandalisma, eða það er a.m.k. heitið á einkasýningunni hans þar á bæ. Daníel er í verkunum að velta fyrir sér horfinni heimsmynd, þeim tíma þegar jörðin var álitin í miðju sólkerfisins okkar áður en annað kom í ljós. Listin er einræði segir Daníel, við heyrum nánar af því hér í síðari hluta Víðsjár í dag. Við sögu koma út- og innhöf, myndgert blátt hljóð, hárspennur og heiti á klámstjörnum, gömlum og nýjum.

Páll Ragnar Pálsson tónskáld, er nýkominn heim frá París þar sem hann var við upptökur á kammerverkinu Lamenta. Það var franska ríkisútvarpið, Radio France, sem pantaði hjá honum verkið eftir að hann hlaut fyrstu verðlaun á alþljóðlega tónskáldaþinginu Rostrum. Við heyrum meira af því ævintýri í þætti dagsins. "Það þarf ekki bara eitthvað eitt leikhúsverk, það þarf mörg leikhúsverk, það þarf margar bækur, margar bíómyndir. Það eru svo ótal margir vinklar og margt sem þarf að skoða, margt sem er óþægilegt og margt erfitt," segir Eva Rún Snorradóttir, sviðshöfundur, en í verkinu Góða ferð inn í gömul sár, sem sýnt er í Borgarleikhúsinu um þessar mundir, freistar hún þess að gera upp HIV faraldurinn á Íslandi með heimilda- og þátttökuleikúsi. Við hittum Evu Rún og fáum að vita meira. Og í dag fáum við pistil frá Freyju Þórsdóttur, heimspekingi, sem steig hér á stokk með sinn fyrsta pistil fyrir 2 vikum síðan og verður hér með okkur fram á vorið. Í dag Freyja fjallar í dag um leiki lífsins og mýkt sem styrk. Í því samhengi skoðar hún m.a. hvaða hvernig auglýsingar stórfyrirtækja geta endurspeglað úreltar hugmyndir um náttúruna, og hvaða áhrif það getur haft þegar umhyggja er ekki metin að verðleikum í samfélagi. Þjáist heimurinn mögulega af lífshættulegum umhyggjuskorti? Umsjón: Halla Harðardóttir og Melkorka Ólafsdóttir

Ragnar Stefánsson, eða Ragnar skjálfti, hefur lengi verið áberandi í íslensku þjóðlífi, allt frá því hann kom heim frá námi og hóf störf á Veðurstofu Íslands fyrir meira en 50 árum. Hann er einn helsti jarðskjálftafræðingur landsins og hefur verið leiðandi í uppbyggingu mælakerfa og rannsóknum sem miða að því að spá fyrir um jarðskjálfta og draga úr hættum af þeirra völdum. Ragnar hefur líka lengi verið áberandi baráttumaður sósíalískra gilda og fyrir andstöðu við hersetu Bandaríkjanna á Íslandi. Ragnar hlaut nýverið íslensku bókmenntaverðlaunin í flokki fræðibóka og rita almenns eðlis, fyrir bókina Hvenær kemur sá stóri? - Bókin er yfir­lits­rit um jarð­skjálfta á Ís­landi, sett fram á aðgengilegan hátt, og er, samkvæmt umsögn dómnefndar, líkleg til að vekja athygli lesenda á vísindum, á sviði sem varðar almenning mikið. Ragnar skjálfti er gestur svipmyndar í Víðsjá dagsins. En áður en við fáum Ragnar til okkar hljóðstofu heyrum við leikhúsrýni frá Evu Halldóru Guðmundsdóttur. Hún lagði leið sína í Tjarnarbíó til að sjá leikverk Matt Bartlett, Samdrætti. Þýðngu leikverksins gerði Kristín Eiríksdóttir og leikstjórn er í höndum Þóru Karítasar Árnadóttur. Umsjón: Halla Harðardóttir og Melkorka Ólafsdóttir

Lítil bók um stóra hluti kallst nýútkomin bók eftir Þórunni Jörlu Valdimarsdóttur. Þar veltir Þórunn vöngum yfir hlutskipti mannanna hér á jörð, samskiptum kynjanna, ástinni, einmanaleikanum, jörð og eilífð og öllu þar á milli. Þórunn verður gestur okkar í dag. Dansverkið Hringrás eftir Þyri Huld Árnadóttur, er sýnt um þessar mundir í samstarfi við Íslenksa dansflokkinn í Borgarleikhúsinu. Eva Halldóra Guðmundsdóttir rýnir í verkið í þætti dagsins. Við höldum líka í Norræna húsið og skoðum sýninguna Hvernig ég komst í sprengjubyrgið en þar eiga 7 úkraínskir listamenn, reyndar eitt listamannatvíeyki, verk á öflugri sýningu þar sem verkin hafa öll orðið til á síðasta tæpa ári, eftir að innrás Rússa í Úkraínu hófst. Við heimsækjum norræna húsið og ræðum við úkraínska sýningarstjórann sem heitir Yulia Sapiga og er orðin ein af starfsmönnum safnsins. Umsjón: Guðni Tómasson og Halla Harðardóttir

Ólöf Arnalds vinnur að gerð nýrrar plötu þessi dægrin, og er komin vel á veg með hana. Þetta verður fimmta plata Ólafar og mun hún hljóta titillinn Tár í morgunsárið. Síðustu tvær plötur Ólafar, sú síðasta kom út fyrir nær áratug, voru sungnar á ensku en nú, líkt og á hennar fyrstu plötum, syngur hún á íslensku og röddin verður í aðalhlutverki, ásamt gítar. Ólöf er komin vel á veg með plötuna en nú stendur yfir söfnun á Karolina fund til að klára hana, og hún verður með tónleika í vikunni. Meira um það í samtali við Ólöfu í þætti dagsins. Við ræðum einnig við Sigrúnu Ölbu Sigurðardóttur stundakennara við Háskóla Íslands. Hún tekur þátt í málþingi sem fram fer á morgun í Veröld, húsi Vigdísar Finnbogadóttur vestur á svæði Háskóla Íslands. Yfirskriftin er Tráma - áhrif stríðs á menningu og samfélag en málþingið er haldið á vegum svokallaðs Úkraínuverkefnis Háskóla Íslands. Sigrún segir okkur frá sögulegu rofi og úrvinnslu trámatískrar reynslu í listum og menningu. Ragnheiður Gyða Jónsdóttir heldur áfram að fjalla um forn verkföll í þætti dagsins. Í dag er hún með hugann við borgina eilífu Róm og fornar verkalýðs deilur þar fyrir margt löngu. En við byrjum á rödd úr safni Ríkisútvarpsins, mikilvægri rödd í íslensku tónlistarlífi sem nú er fallin frá. Umsjón: Guðni Tómasson og Halla Harðardóttir

Alvöru ástarbréf eru mögulega innilegustu textar sem fyrirfinnast og langflest þeirra hugsuð til lestrar í einrúmi. En ástarbréf á pappír eru þess eðlis að þau geymast, mörg hver í læstum kistlum innan um ryk og löngu gleymt dót í löngu gleymdum geymslum, allt þar til afkomendur ljúka kistlunum upp og þar með leyndarmálunum. FJöldi slíkra bréfa leynast í skjalasöfnum um allan heim, og það á einnig við um okkar eigið þjóðskjalasafn. Um helgina heldur félag um 18 aldar fræði málþing um ástarjátningar í bréfum og dagbókum. Meðal þeirra sem þar taka til máls er Rakel Adolphsdóttir, fagstjóri Kvennasögusafns íslands, við heimsækjum hana í þætti dagsins, og fáum að kíkja í nokkur ástarbréf, meðal annars frá þjóðþekktum einstaklingum. Einnig segir Nína Hjálmarsdóttir okkur frá sinni upplifun af Chicago, sem Leikfélag Akureyrar sýnir um þessar mundir. En við byrjum á Hugarflugi, árlegri ráðstefnu Listaháskóla Íslands, sem hefst í dag og heldur áfram á morgun með stútfullri dagskrá af áhugaverðum málstofum og fyrirlestrum. Þema Hugarflugs í ár er: Margfeldi framtíða, þar sem hugleiddar verða þær áskoranir sem við stöndum frammi fyrir og sem munu móta sameiginlega framtíð okkar. Steinunn Knúts-Önnudóttir segir okkur frá vídjóesseyju sem hún sýnir og fjallar um á ráðstefnunni, tengslum hennar við áherslur ráðstefnunnar og af pælingum sínum um sjálfbærni í listsköpun. Umsjón: Halla Harðardóttir og Melkorka Ólafsdóttir

Arndís Þórarinsdóttir hlaut nýverið Íslensku bókmenntaverðlaunin í flokki barna- og ungmennabóka fyrir skáldsöguna Kollhnís. Arndís sendi frá sér sína fyrstu bók, Játningar mjólkurfernuskálds, árið 2011, og síðan eru bækurnar orðnar 12 talsins, auk fjölmargra þýðinga. Arndís hefur hlotið margvísleg verðlaun og tilnefningar fyrir bækur sínar og Blokkin á heimsenda hlaut Íslensku bókmenntaverðlaunin 2020 í flokki barna- og ungmennabóka, auk Barnabókaverðlauna Guðrúnar Helgadóttir. Arndís lærði bókmenntafræði, leikritun og ritlist og starfaði sem blaðamaður og bókasafnsvörður áður en hún helgaði líf sitt ritstörfum. Hún verður gestur í Svipmynd dagsins. Við fáum líka bókarýni frá Sölva Halldórssyni, sem fjallar að þessu sinni um skáldsögu Auðar Övu Ólafsdóttur, Eden. En við byrjum þáttinn í dag á því að fara yfir tilnefningar til Viðurkenningar Hagþenkis. Hagþenkir hefur frá árinu 1986 veitt viðurkenningu fyrir fræðirit, námsgögn eða aðra miðlun fræðilegs efnis til almennings. Umsjón: Halla Harðardóttir og Melkorka Ólafsdóttir

Tímamót og kaflaskil, ólíkir kraftar, upphaf og endalok eru eitthvað sem Áslaug Íris Katrín Friðjónsdóttir er að takast á við í nýjum verkum, sem hægt er að sjá í safnaðarheimili Neskirkju um þessar mundir á sýningu sem kallast SKil / Skjól. Verk hennar einkennast meðal annars af mikilli efniskennd en á þessari sýningu vinnur hún í fyrsta sinn heilu verkin með marmara. Við lítum inn í Neskirkju með Áslaugu í þætti dagsins Við hittum líka Æsu Sigurjónsdóttur dósent í listfræði við Háskóla Íslands, en hún ætlar í hádegisfyrirlestri RIKK - Rannsóknastofnunar í jafnréttisfræðum sem fer fram í hádeginu á morgun í Þjóðminjasafninu að fjalla um Hvítleikann í íslenskri samtímalist. Hvítleikahugtakið hefur sjaldan verið notað í myndlistargagnrýni á Íslandi þrátt fyrir að fræðimenn hafi um nokkurt skeið beitt því til að afhjúpa kynþáttahyggju og karllægar staðalímyndir tungumáls og íslenskrar menningar. Við spyrjum út í hvítleikann og samtímalistina í þætti dagsins. Góða ferð inn í gömul sár, eftir Evu Rún Snorradóttur, var frumsýnt í Borgarleikhúsinu um liðna helgi. Eva Halldóra Guðmundsdóttir rýnir í verkið. Umsjón: Guðni Tómasson og Halla Harðardóttir

Bókaútgáfan Skriða var stofnuð á Hvammstanga árið 2019, en hefur síðan flutt sig yfir á Patreksfjörð. Skriða er sennilega eina útgáfa landsins þar sem köttur er titlaður útgáfustjóri en útgáfan er einnig nefnd í höfuðið á kettinum, Skriðu. Það er einn starfsmaður í vinnu hjá Skriðu, og það er ljóðskáldið Birta Ósmann Þórhallsdóttir. Birta hefur gefið út tvær bækur hjá Skriðu, nú síðast ljóðabókina Spádóm fúleggsins, auk þess að hafa þýtt skáldsöguna Snyrtistofan eftir mexíkóska höfundinn Mario Bellantín. Við heyrum í Birtu í þætti dagsins, af hennar nýjustu ljóðabók, samstarfinu við Skriðu og lífinu utan Reykjavíkur. Að gefnu tilefni grípum við líka niður í viðtal sem hljómaði hér í Víðsjá fyrir áratug, árið 2013, en þar sagði Ólafur Gíslason frá hugmyndum sínum um tengsl íslenskrar samtímalistar og fornra goðsagna, eða nánar til tekið hvernig þær, til dæmis sögnin um dauða Adonisar, gríska goðsins og ástmanns Afródítu, tengdist myndlistarverkinu The Visitors eftir Ragnar Kjartansson, en það verk er nú búið að setja upp í Listasafninu á Akureyri og verður hægt að njóta þar næstu mánuði. The Visitors frá árinu 2012 er þekktasta verk Ragnars, rómað að endemum og hefur farið sigurför víða um heim á þeim rúma áratug síðan listamaðurinn vann það með vinum sínum á herragarðinum Rokeby farm í New York fylki. Í síðustu viku hóf Ragnheiður Gyða Jónsdóttir að segja frá fornum verkföllum í pistlaröð sinni og byrjaði á goðsögulegu verkfalli í Mesópótamíu, í dag liggur leiðin suður í Nílardal að fyrsta, skráða, verkfalli sögunnar.

Við hefjum þáttinn á rýni Evu Halldóru Guðmundsdóttur í leikverkið Ex, sem frumsýnt var í Þjóðleikhúsinu síðastliðna helgi. Heimili segja margt um ábúendur, og uppröðun og munir innan heimila geta sagt margt um tíðarandann. Til að mynda erum við hætt að kalla vinnuherbergi húsbóndaherbergi og eldhúsið, sem áður var vinnuherbergi húsfrúnnar, hefur i nútímasamfélagi öðlast sess sem samverustaður fyrir alla fjölskylduna. Á morgun opnar ný sýning í Hönnunarsafni Íslands sem kallast Hönnunarsafnið sem heimili, þar sem verða til sýnis um 200 ólíkir munir sem tengjast heimilinu. Við lítum inn á safnið í þætti dagsins og ræðum við einn af sýningarstjórunum, Sigríði Sigurjónsdóttur, forstöðumann safnsins. Samkvæmt stjörnuspekingum hefur nú gengið í garð öld vatnsberans, sem á að einkennast af mikilli endurskipulagningu á heimsmynd mannanna, fyrst með niðurbroti og svo með enduruppbyggingu, en einnig af vaxandi víðsýni mannshugans. Af því tilefni heldur kammerhópurinn Cauda Collective tónleika í Norðurljósasal Hörpu nú um helgina, og flytur þar þrjú tónverk sem öll tengjast stjörnumerkjum. Við fáum tvo meðlimi hópsins, þær Þórdísi Gerði Jónsdóttur og Þóru Margréti Sveinsdóttur, til þess að segja okkur nánar af þessu dularfulla verkefni í lok þáttar. Umsjón: Halla Harðardóttir og Melkorka Ólafsdóttir

Í síðustu viku var tilkynnt um handhafa Íslensku bókmenntaverðlaunanna. Verðlaunahafinn í flokki fagurbókmennta er Pedro Gunnlaugur Garcia, sem hlaut verðlaunin fyrir skáldsöguna Lungu. Pedro vakti athygli fyrir fyrstu skáldsögu sína, Málleysingjana, sem kom út árið 2019, og þá þegar var talað um nýjan tón í íslenskri skáldsagnagerð. Í umsögn dómnefndar bókmenntaverðlaunanna um Lungu var sömuleiðis talað um nýjan tón, með töfrandi frá­sagnar­gleði sem fer á­reynslu- og hispurs­laust á milli dýpstu til­finninga og á­taka til ævin­týra­legra gleði­stunda með goð­sagna­kenndu í­vafi. Pedro Gunnlaugur Garcia er gestur Víðsjár í Svipmynd dagsins. Pedro, sem er að eigin sögn drifinn áfram af samblandi af ótta við fólk og viðleitni til víðsýni, segir okkur frá uppvextinum, áhrifavöldum og aðferðum við að móta sögur og persónur. En við hefjum þáttinn á leikhúsrýni frá Nínu Hjálmarsdóttir, sem segir okkur af upplifun sinni af leikverkinu Venus í feldi, sem frumsýnt var í Tjarnarbíói síðastliðið fimmtudagskvöld. Umsjón: Halla Harðardóttir og Melkorka Ólafsdóttir

Í þætti dagsins verður rætt við Benedikt Kristjánsson tenórsöngvara sem segir meðal annars frá þessum forvitnilega Schubert-gjörningi sínum í fyrra á Beethoven hátíðinni í Bonn, sem fór ekki nema sæmilega vel en kenndi söngvaranum margt. Benedikt syngur Vetrarferðina í Salnum í Kópavogi annað kvöld og með honum leikur Mathias Halvorsen á píanó. Og við fáum pistil frá Óskari Arnórssyni í þætti dagsins. Í veltir hann fyrir sér sögu, tilgangi og örlögum forláta kommóðu sem hann erfði frá vinum foreldra sinna. Þessi póstmóderníska kommóða var hönnuð af arkitektinum Pálmari Kristmundssyni á níunda áratug síðaustu aldar. En við byrjum á Austurlandi, nánar tiltekið í Menningarmiðstöðinni Sláturhúsinu, þar sem Gígja Hólmgeirsdóttir var á ferðinni í síðustu viku. Hún leit inn til að forvitnast um starfsemina og ljósmyndasýningu sem opnaði dyr sínar um liðna helgi. Umsjón: Halla Harðardóttir og Guðni Tómasson

Hin fjórtán ára gamla Dalia Grinkevitjúte var á meðal þeirra þúsunda íbúa Eystrasaltsríkjanna sem sovésk yfirvöld fluttu nauðuga til Síberíu í þrælkunarvinnu þann 14. júní árið 1941. Bókin "Litháarnir við Laptevhaf" hefur að geyma minningar hennar frá fyrstu árum útlegðarinnar og eru vitnisburður um það helvíti á jörðu sem sovésktu þrælkunarbúðirnar voru, og það hvernig fólk nær að viðhalda mennsku sinni á slíkum stað. Vilma Kinderyté og Geir Sigurðsson þýddu verkið úr litháísku. Við kynnum okkur sögu Daliu með Geir í þætti dagsins og heyrum lestur úr bókinni. Og við fáum að heyra fyrsta pistil af fjórum frá Ragnheiði Gyðu Jónsdóttur um vinnudeilur og verkföll. Þó ekki þau sem hæst ber um þessar mundir hér á landi, og reyndar víðar, heldur misforn. Í fyrsta pistli hennar liggur leiðin til Mesópótamíu. Við hefjum þáttinn á rýni Gauta Kristmannssonar í skáldsöguna Snuð eftir Brynjólf Þorsteinsson. Umsjón: Halla Harðardóttir

Leikritið Ex eftir leikskáldið Marius von Mayenburg verður frumsýnt á stóra sviði þjóðleikhússins um helgina. Þetta er annar hluti í þríleik eftir þetta þýska leikskáld en um jólin var fyrsti hlutinn Ellen B frumsýndur þar á bæ og svo verður loka hnykkurinn, Egal, frumsýndur í haust í leikstjórn leikskáldsins sjálfs. Við ræðum við þýðanda allra þessara verka, Bjarna Jónsson, um Meyenburg og glímuna við að koma textanum yfir á íslensku í þætti dagsins. Og í dag kynnir Víðsjá til leiks nýjan pistlahöfund, Freyju Þórsdóttur. Freyja, sem er menntuð í heimspeki, verður með okkur næstu vikurnar á heimspekilegum nótum, og í sínu fyrsta pistli í dag fjallar hún um töfrabrögð tæknikapítalismans og frumkraftinn Eros. Og við veltum fyrir okkur 400 ára gamalli tónlist eftir ítölsku nunnuna Lucreziu Orsina Vizzana. þann 1.janúar 1623 var gefið út í Feneyjum mótettusafn eftir hana sem er einstakt því það er það eina sem hefur varðveist af tónlist eftir konur sem störfuðu innan klaustra í Bologna á 17.öld. Næstkomandi laugardag, flytur Kammerhópurinn ReykjavíkBarokk mótettusafn Lucreziu í Breiðholtskirkju í samvinnu við einsöngvara og tónleikaröðina 15:15. Þær Diljá Sigursveinsdóttir og Anna Hugadóttir verða gestir okkar í dag og segja okkur frá lífi og störfum Lucreziu Orsina Vizzana. Umsjón: Halla Harðardóttir

Guðmundur Oddur Magnússon, oftast kallaður Goddur, er listamaður og fyrrverandi prófessor í grafískri hönnun við Listaháskóla Íslands. Hann stundaði myndlistarnám við nýlistadeild MHÍ og lærði svo grafíska hönnun við Emily Carr University of Art & Design í Kananda. Goddur kom á námi í grafískri hönnun við Myndlistarskólann á Akureyri og varð deildarstjóri í grafískri hönnun við MHÍ 1995 til loka skólans. Síðan vann hann að stofnun hönnunardeildar við Listaháskóla Íslands og var þar deildarstjóri í grafískri hönnun frá upphafi. Opinberlega er Goddur hættur að kenna og sestur í helgan stein en hann situr ekki auðum höndum heldur stundar rannsóknir af kappi og heldur fyrirlestra. Það er aðeins eitt á dagskrá í Víðsjá dagsins, og það er listamaðurinn og kennarinn Goddur. Umsjón: Halla Harðardóttir og Guðni Tómasson

Bandaríska myndlistarkonan B. Ingrid Olson er á mála hjá i8 galleríi í Reykjavík. Á föstudag var opnuð sýning með verkum hennar í sýningarrými gallerísins í Marshall húsinu úti á Granda. Um er að ræða langtíma sýningu sem standa mun fram í desember en hún mun umbreytast á sýningartímabilinu og kveikja þannig hugrenningar um tengsl tíma og myndlistar. Við ræðum við Oloson um sýninguna Cast of mind í þætti dagsins. Myrkir músíkdagar hefjast í dag og það er mikið um dýrðir í dagskránni. Meðal annars verður flutt á laugardag ný íslensk kammerópera, byggð á ljóðabók Elísabetar Jökulsdóttur, Ástin ein taugahrúga - Enginn dans við Ufsaklett. Tónlistin er eftir Önnu Halldórsdóttur og flytjendur verksins eru Tinna Þorvalds Önnudóttir, leik-og söngkona og Júlía Mogensen, sellóleikari. Þær Tinna og Anna verða gestir okkar í þætti dagsins. Sölvi Halldórsson, einn bókmenntagagnrýnenda Víðsjár segir okkur skoðun sína á skáldsögu Kristínar Eiríksdóttur sem heitir Tól. Umsjón: Halla Harðardóttir og Guðni Tómasson

Sunna Dís Másdóttir tók við Ljóðstaf Jóns úr Vör við hátíðlega athöfn um helgina, og kallast sigurljóð hennar ?Á eftir þegar þú ert búin að deyja?. Ljóðstafurinn, sem hefur verið veittur frá 2001 í minningu skáldsins Jóns úr Vör, er veittur að lokinni samkeppni þar sem öllum er frjálst að senda inn frumsamin ljóð, og undir dulnefni. Hér takast því á reyndari skáld og þau yngri í jöfnum leik. Alls bárust 230 ljóð í keppnina að þessu sinni. Sunna Dís verður gestur okkar í dag. Myrkir músíkdagar hefjast á morgun, tónlistarhátíð sem er eins og vanalega tileinkuð samtímatónlist, bæði innlenri og erlendri. Megnið af hátíðinni fer fram í Hörpu að þessu sinni og margir tónlistarhópanna eru þekktir þátttakendur á þessari rótgrónu hátíð: Caput, Kammersveit Reykjavíkur, Nordic Affect og Sinfóníuhljómsveit Íslands en aðrir koma að henni nú í fyrsta sinn. Ásmundur Jónsson, listrænn stjórnandi hátíðarinnar verður gestur Víðsjár í dag. Leikhópurinn LabLoki, í samstarfi við Borgarleikhúsið, frumsýndi um liðna helgi eitt af öndvegisverkum 20.aldar, Marat/ Sade eftir Peter Weiss. Eva Halldóra Guðmundsdóttir rýnir í uppsetninguna í þætti dagsins. Umsjón: Halla Harðardóttir og Guðni Tómasson

Hafsteinn Gunnar Sigurðsson leikstjóri stimplaði sig rækilega inn árið 2007, með sinni fyrstu kvikmynd í fullri lengd, Á annan veg. Í kjölfarið komu París norðursins 2014 og Undir trénu 2017 og það styttist í hans nýjustu mynd, sem kallast Northern Comfort. Þar að auki hefur Hafsteinn gert stuttmyndir og heimildamyndir og um páskana verður Afturelding, hans fyrsta þáttasería, frumsýnd hér á RÚV. Hafsteinn Gunnar verður gestur okkar í svipmynd dagsins. En við hefjum þáttinn á leikhúsrýni. Eitt vinsælasta sviðsverk allra tíma var frumsýnt í Borgarleikhúsinu um liðna helgi. Nína Hjálmarsdóttir sá verkið. Umsjón: Halla Harðardóttir og Guðni Tómasson

Þegar kemur að því að velja fallegustu bók í heimi, þá er hönnun kápunnar aðeins einn af þeim þáttum sem vert er að hafa í huga. Horfa þarf í letur, pappír, umbrot, þyngd, hlutföll, áferð og samtal alls þessa við inntak bókarinnar. Þegar allt kemur saman í hárréttu jafnvægi verður til falleg bók sem talar til lesandans. Í 60 ár hefur þýska bókmenntastofnunin Stiftung Buchkunst haldið utan um alþjóðlega keppni um bókahönnun, til að efla samtal um bækur og hönnun. Á föstudag opnar Félag íslenskra teiknara í samstarfi við Hönnunarsafn Íslands sýningu þar sem hægt er að sjá,og lesa og handleika, fallegustu bækur síðasta árs. Við lítum þar inn í þætti dagsins. Ímynd heytir heim í sex þáttum þar sem íslensk ljósmyndun er skoðuð út frá sjónarhorni lista, landslags, samtímans, skrásetningar, fréttaflutnings, fortíðar og framtíðar. Umsjónarkonurnar eru hlustendum Rásar 1 að góðu kunnar: Anna Gyða Sigurgísladóttir og Katrín Ásmundsdóttir sem fjölluðu meðal annars um ljósmyndir út frá ýmsum vinklum í þáttunum Glans hér á Rásinni um árið en stjórn upptöku og framleiðsla er í hönudum Hrafnhildar Gunnarsdóttur. Við tökum Katrínu Ásmundsdóttur tali í þætti dagsins. Og við heyrum pistil frá Óskari Arnórssyni, sem að þessu sinni ætlar að fara yfir árið 2022 í arkitektúr. Hvað er það sem honum finnst einkenna árið sem var að líða og í hvaða átt eru arkitektar að horfa í dag. Hvað ber framtíðin í skauti sér þegar kemur að straumum og stefnum í arkitektúr. Umsjón: Halla Harðardóttir og Guðni Tómasson

Litla-Sandfell er eins og nafnið gefur til kynna ekki stórt fell á íslenskum eða erlendum mælikvarða en það er samt eftirsótt. Við hugum að jarðefnavinnslu og lúðrasveitartónlist hér eftir stutta stund, óvæntum tengslum þarna á milli sem hafa komið fram í fjölmiðlaumfjöllun bara alveg á síðustu dögum. Jazzpíanóleikarinn Sunna Gunnlaugsdóttir segir jazzheiminn vera mjög karllægan, það halli á konur bæði í senunni hér heima og erlendis. Konur hafi í gegnum tíðina ekki þótt eiga erindi og skýrist það að hluta til vegna rótgróinna hefða sem erfitt sé að breyta. Til að taka þátt í að breyta þessari menningu stendur Sunna fyrir alþjóðlegri jazzhátíð í Hörpu um helgina sem hún kallar Freyjufest. Sunna verður gestur okkar í dag. Og Gréta Sigríður Einarsdóttir rýnir í nýjustu skáldsögur Steinars Braga, Dáin heimsveldi. Umsjón: Halla Harðardóttir og Guðni Tómasson

Síðastliðinn laugardag, 14.janúar, var opnuð á Kjarvalsstöðum yfirlitssýning á verkum Hildar Hákonardóttur. Sýningin, sem kallast Rauður þráður, er afrakstur rannsóknar sýningarstjórans, Sigrúnar Hrólfsdóttur. Hildur hefur á löngum ferli fjallað um málefni samtíma síns, og nýtt myndlistina, og þá fyrst og fremst vefnað, í pólitíska og femíníska baráttu. Hún hefur einnig fjallað um náttúruna og gildi hennar fyrir manneskjuna. Það er aðeins eitt á dagskrá í Víðsjá í dag, og það er myndlistarkonan, vefarinn, baráttukonan, rauðsokkan, ræktandinn og rithöfundurinn Hildur Hákonardóttir. Umsjón: Halla Harðardóttir

Næstkomandi laugardag, 14 janúar, opnar á Kjarvalstöðum yfirlitssýning á verkum myndlistarkonunnar Hildar Hákonardóttur. Hildur hefur á löngum ferli fjallað um málefni samtíma síns, kynjapólitík, stéttapólitík, og utanríkispólitík en auk þess um náttúruna og gildi hennar fyrir manneskjuna. Hildur hefur lifað og fjallað um umbreytingartíma, samfélagslega og hugmyndafræðilega en einnig umbreytingartíma í myndlistinni og kennsluaðferðum hennar. Til sköpunar hefur Hildur nýtt sér ýmsa miðla en hennar helsti miðill hefur alltaf verið vefnaðurinn. Sýningin á Kjarvalsstöðum, sem kallast Rauður þráður, veitir innsýn í feril Hildar og starfsaðferðir hennar í gegnum tíðina, en hún er afrakstur rannsóknar sýningarstjórans, Sigrúnar Hrólfsdóttur. Við lítum inn á Kjarvalsstaði og ræðum við Sigrúnu Hrólfsdóttur í þætti dagsins. Og við hugum að manni sem hét Vincente Lusitano og fæddist fyrir fimmhundruð árum suður í Portúgal í litlum bæ, ekki svo langt frá Atlantshafinu. Hann varð tónskáld og hann var það sem kallað var pardo. Og Gauti Kristmannsson fjallar um Tugthúsið, skáldsögu Hauks Más Helgasonar sem kom út fyrir jólin. Þar varpar höfundur ljósi á lífið í Reykjavík á seinni hlusta átjándu aldar og þar er Tukthúsið, Stjórnarráðshús dagsins í dag, í miðpunkti. Umsjón: Halla Harðardóttir og Guðni Tómasson

Í desember var tilkynnt að Hildigunnur Birgisdóttir myndlistarkona verður okkar næsti fulltrúi á Feneyjartvíæringnum. Frá því að Hildigunnur útskrifaðist úr Listaháskóla Íslands 2003 hefur hún haldið fjölda samsýninga og einkasýninga, en í dag er hún á mála hjá i8 gallerí. Á ferli sínum hefur Hildigunnur rannsakað hugmyndir okkar um notagildi, fegurð og sannleika og þau kerfi sem liggja að baki öllu okkar gildismati. Með verkum sínum hvetur hún okkur til að sjá hversdagsleikann í nýju ljósi og efast um það sem er á yfirborðinu. Hún nýtir afleggjara neyslusamfélagsins sem efnivið og varpar ljósi á þýðingu og mikilvægi þess fíngerða og smáa. Hildigunnur verður gestur okkar í Svipmynd dagsins. Og HM í handbolta hefst í dag og því væntingarstjórnunar þörf fyrir íslenska þjóð næstu vikurnar. Framlag Víðsjár til þess er að huga að upphafsárum handknattleiks á Íslandi og heyra af leiðsögn Valdimars Sveinbjörnssonar við að kynna íþróttina fyrir landsmönnum á þriðja áratug síðustu aldar.

Breski rithöfundurinn Fay Weldon lést í síðustu viku, 91 árs að aldri. Rithöfundurinn sem kafaði í samskipti kynjanna og blæbrigði kynjapólitíkur með beittan stíl að vopni. Weldon talaði með verkum sínum inn í kvennabaráttu sjöunda og áttunda áratugarins, er ein af röddum þess sem kallað hefur verið annarar bylgju femínismi, og hafa bækur hennar stundum verið kallaðar sjálfbjargarbækur fyrir konur, en líka meistarverk og líka kerlingabækur. Weldon var afkastamikill höfundur sem skrifaði yfir 30 skáldsögur, auk smásagnasafna og verka fyrir útvarp og sjónvarp, en hún er sennilega þekktust fyrir tvö verk, Praxis og Ævi og ástir kvendjöfuls. Dagný Kristjánsdóttir þýddi Praxis og las upp í Ríkisútvarpinu 1981 en Elísa Björg þorsteinsdóttir þýddi Kvendjöfulinn 1985. Þær verða gestir okkar í dag. Um liðna helgi var frumsýnt nýtt íslensk leikverk í Borgarleikhúsinu, Hvíta tígrisdýrið eftir Bryndísi Ósk Ingvarsdóttur í samstarfi við leikhópinn Slembilukku. Nína Hjálmarsdóttir rýnir í verkið í þætti dagsins.

Talsverð umræða hefur skapast á síðustu mánuðum og misserum um stöðuveitingar og tilfærslur æðstu stjórnenda menningarstofnanna landsmanna og svo er enn. Deilt hefur verið á orðalag í auglýsingum og er nýjasta dæmið auglýsing um rektorsstöðuna við Listaháskóla Íslands. Við reifum þessi mál og ræðum við Þórunni Sigurðardóttur og Karl Ágúst Þorbergsson í þætti dagsins. En við hefjum þáttinn á rýni Evu Halldóru Guðmundsdóttur í nýtt íslenskt leikverk, sem frumsýnt var í Tjarnarbíó um liðna helgi, Ég lifi enn - sönn saga, eftir Rebekku A. Ingimundardóttur, Þórey Sigþórsdóttur, Ásdísi Skúladóttur og leikhópinn Blik.

Samskipti barna og fullorðinna, sem og feluleikurinn sem oft á sér stað í fjölskyldum er eitthvað sem hefur lengi verið sviðshöfundinum Bryndís Ósk Ingvarsdóttir hugleikið. Bryndís frumsýnir um helgina nýtt leikverk í Borgarleikhúsinu. Hvíta tígrísdýrið er fantasíuverk fyrir alla fjölskylduna, sem fjallar um þrjú börn sem búa uppi á háalofti undir ógnarstjórn Konunnar með kjólfaldinn. Þeim hefur verið talin trú um að veröldin fyrir utan sé hættuleg og ekki bætir úr skák að Hvíta tígrisdýrið fylgist með hverri hreyfingu úr skuggunum. Bryndís er gestur Víðsjár í dag. Hlustendur heyra tónlistarpistil frá Jelenu Chirich. Að þessu sinni segir hún okkur frá örfáum tónlistarmönnum af frumbyggjaættum sem starfa í Kanada. Þetta eru tónlistarmenn sem eru innblásnir af ólíkum tónlistarstefnum, allt frá kantrý til dubstep, sem þeir svo blanda við hljóðheim og málefni frumbyggjaþjóða til að skapa eitthvað alveg nýtt. En þátturinn hefst á því að rifjuð er um hundrað ára vinnudeilu sem hafði áhrif á fjölmiðlaneyslu íbúa Reykjavíkur. Við rifjum upp prentaraverkfallið árið 1923.

Magnús Jóhann Ragnars­son, píanó­leikari, tón­skáld og upptökustjóri, hefur tekið þátt í að semja og útsetja margt af því vin­sælasta í ís­lensku popp­tón­listar­senunni síðustu ár. Hann hefur gefið út þrjár sólóplötur, Pronto, Without listening og Skissur, og auk þess plötuna Án tillits í samstarfi við Skúla Sverrisson bassaleikara og Tíu íslensk sönglög í samstarfi við GDRN. Þar að auki hefur hann samið tónlist leikhús og kvikmyndir og leikið inn á fjölmargar plötur annara listamanna og stýrt upptökum þeirra. Magnús Jóhann verður gestur okkar í svipmynd dagsins. En við hefjum þáttinn á pistli frá Viktoriu Bakshina, sem hefur undanfarnar vikur flutt pistla um listsköpun á stríðstímum. Að þessu sinni fjallar Viktoria um gjörningalist. Umsjón: Guðni Tómasson og Halla Harðardóttir.

Upplýsingar og sjálfsmyndir eru fyrirbæri sem skilgreina samtíma okkar, að mati myndlistarmannsins Sigurðar Ámundasonar, en hann sýnir um þessar mundir teikningar á auglýsingaskiltum borgarinnar. Frá því að nýja árið hófst hafa verk Sigurðar yfirtekið ljósaskilti og í stað auglýsinga sjáum við nú merkingarlaus vörumerki sem túlka ekkert og hafa ekki upp á neitt að bjóða nema kannski sjálf sig. Sigurður verður gestur okkar í dag. Bandaríska myndlistarkonan Dorothy Iannone tók á sínum tíma þátt í hræringum fluxus og hugmyndalistarinnar á síðari hluta 20. aldar. Það var síðan með sýningu í New Museum í New York sem stjarna hennar fór að rísa á nýrri öld og hafa litrík og oft sjálfsævisöguleg verk hennar farið víða á undanförnum árum. Dorothy Iannone lést 89 ára nú á jóladag. Við rifjum upp ævi hennar og líka hvernig hún kom skyndilega inn í íslenska myndlist einn vordag árið 1967 þegar hún hitti myndlistarmanninn Dieter Roth í fyrsta sinn á hafnarbakkanum í Reykjavík. Nína Hjálmarsdóttir rýnir í Mátulega, sem frumsýnt var í Borgarleikhúsinu þann 30.desember.